ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ «ΕΠΑΧΘΟΥΣ ΧΡΕΟΥΣ»

ΠΗΓΗ: Iskra

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΛΙΟΥ

 1. Ζητήματα ορολογίας του Χρέους: Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο «επαχθές χρέος» (odious dept) ήταν ο ρώσος διεθνολόγος Alexander N. Sack στο Παρίσι το 1927. Προσδιόρισε εκείνο το χρέος που είναι σε βάρος του λαού, για το οποίο δεν ρωτήθηκε ποτέ (χωρίς συναίνεση) και εν πλήρη γνώση των πιστωτών.!! Στην ελληνική γλώσσα χρησιμοποιούνται εναλλακτικοί όροι για να αποδώσουν το χαρακτήρα του. «Επαχθές» χρέος = «δυσβάστακτο» χρέος, «ειδεχθές» = «αποτρόπαιο», «απεχθές» = «επονείδιστο» ή «βλαβερό» χρέος, κά.

2. Ποιο είναι το συνολικό ύψος του δημοσίου χρέους και ποιο είναι «επαχθές» χρέος; Με βάση τα στοιχεία του νέου Προϋπολογισμού του 2011, το χρέος της «κεντρικής κυβέρνησης» από 298,5 δις € το 2009 ( ή 127% του ΑΕΠ), ανέβηκε σε 343 δις € το 2010 (ή 148% ΑΕΠ) και προβλέπεται να σκαρφαλώσει στα 362 δις € το 2011 (ή 158,6% του ΑΕΠ). Σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς γύρω στο 80-85% του δημόσιου χρέους ανήκει στην κατηγορία του «επαχθούς» χρέους.

3. Παρ' όλα αυτά κρίσιμο ζήτημα για μια οικονομία, δεν είναι τόσο το συνολικό ύψος του χρέους όσο οι δαπάνες εξυπηρέτησης του. Η αναφορά του ΔΝΤ ότι ακόμα και με «κούρεμα» κατά 50% του χρέους της χώρας δεν λύνεται το ελληνικό πρόβλημα, ήταν εν μέρει βάσιμη....δεδομένου ότι οι ανάγκες εξυπηρέτησης είναι τόσο μεγάλες και μοιραία θα πέσουμε και πάλι στο δανεισμό. Ειδικότερα με βάση τα στοιχεία του νέου προϋπολογισμού 2011, οι δαπάνες εξυπηρέτησης από 41,4 δις το 2009, εκτιμώνται σε 32,8 δις το 2010 (λόγω καταβολής μικρότερου ποσού χρεολυσίων). Αν όμως προσθέσουμε και τις πληρωμές για το βραχυπρόθεσμο χρέος (από 36,9 δις σε 22,6 δις), οι συνολικές δαπάνες εξυπηρέτησης θα ανέλθουν το 2010 σε 55,4 δις € ή 24% του ΑΕΠ.! Πρόκειται για τεράστια «οικονομική αιμορραγία» η οποία σε βάθος χρόνου δεν αφήνει καμιά ελπίδα ανάρρωσης της ελληνικής οικονομίας. Αν στο πιο πάνω χρέος προσθέσουμε και τις δαπάνες εξυπηρέτησης (από το 2014) του δανείου της «τρόϊκα» (110 δις €), τότε η κατάσταση γίνεται απελπιστική.

4. Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα είναι η σύνθεση του χρέους. Το δημόσιο χρέος δημιουργείται τόσο με απ' ευθείας δανεισμό του δημοσίου από τις αγορές με κρατικά ομόλογα, όσο και με διμερή ή πολυμερή δάνεια, καθώς και ιδιωτικά δάνεια με εγγύηση δημοσίου, κά. Στη βάση αυτή θα πρέπει να δούμε πως αμφισβητείται η νομιμότητα μεγάλου μέρους αυτού του δανεισμού (πχ. ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου που κατέχουν εγχώριοι και ξένοι επενδυτές). Επίσης εκτός από μακροπρόθεσμο δανεισμό (ομόλογα 3-20 έτη) έχουμε και βραχυπρόθεσμο με έντοκα γραμμάτια (γύρω στο 20%).

5. Σε ποιους χρωστάμε. Το 2009 συνολικό δημόσιο χρέος (σε ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου) ανέρχονταν στο ποσό των 295 δις €. Οι έλληνες κάτοικοι είχαν 77 δις (τράπεζες 42 δις, ασφαλιστικά ταμεία 29 δις και 6 δις άλλοι), ενώ οι Μη έλληνες κάτοικοι 218 δις € (τράπεζες 83 δις, ασφαλιστικές εταιρίες 49 δις, ασφαλιστικά ταμεία 47 δις, δημόσιες αρχές 33 δις, άλλοι 6 δις), ενώ υπήρχαν και άλλα 20 δις ήταν μη καταταγμένα δάνεια. Οι Μη έλληνες κάτοικοι στις χώρες της ευρωζώνης είχαν συνολικά 164 δις (τράπεζες 72 δις, ασφαλιστικές εταιρίες 44 δις, ασφαλιστικά ταμεία 33 δις, δημόσιες αρχές 9 δις και άλλοι 6 δις).

6. Υπάρχει ερώτημα ποια από αυτά τα κρατικά ομόλογα μπορούν να χαρακτηριστούν ως «επαχθές χρέος». Χωρίς αμφιβολία το δάνειο της Goldman Sachs 3 δις € που έδωσε ως μίζα ο Σημίτης για εξωραϊσμό του δημόσιου χρέους ώστε να μπούμε στην ΟΝΕ ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Το δάνειο της «τρόϊκας», υψηλό επιτόκιο, αντισυνταγματική έγκριση, ενώ η κυβέρνηση δεν έχει τη νομιμοποίηση (άλλα έλεγε πριν εκλογές και άλλα κάνει). Ο δανεισμός με υψηλά κερδοσκοπικά επιτόκια (spreads) που ξεπερνούν το ύψος των γερμανικών ομολόγων. Δηλαδή όλα τα κρατικά ομόλογα με επιτόκια πάνω από το 3% είναι τοκογλυφικός δανεισμός, για να μην πούμε πάνω από 1% που δανείζει τις τράπεζες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Δάνεια εξοπλιστικών προγραμμάτων (πχ. για την επισκευή του υποβρυχίου «Παπανικολής», που γέρνει. Δάνεια ΝΠΔΔ και δάνεια ΔΕΚΟ (πχ. η αγορά ηλεκτρονικού υλικού του ΟΤΕ από τη Siemens, το σύστημα C4I, κά). Δανειακές συμβάσεις για δημόσια έργα, κυρίως από το ΠΔΕ (πχ. στην Ελλάδα 1 χιλιόμετρο εθνικής οδού Πάτρας-Αθήνας-Θεσσαλονίκης/ΠΑΘΕ κοστίζει 6 φορές περισσότερο από ένα αντίστοιχο χιλιόμετρο στην Πορτογαλία και Ισπανία.!! Ληξιπρόθεσμα δάνεια κρατικών τραπεζών σε επιχειρήσεις (επισφαλείς απαιτήσεις), καθώς και δάνεια ιδιωτικών τραπεζών προς σε επιχειρήσεις με εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. Τέλος οι γερμανικές αποζημιώσεις, αποτελούν ειδική μορφή....επαχθούς χρέους της Γερμανίας προς την Ελλάδα (ξεπερνούν τα 162 δις €).!

7. Η Εθνική Τράπεζα εκτιμά ότι το 2010 τα καθυστερούμενα δάνεια ανέρχονται σε 10% ύψους 26 δις €, ενώ 2011 το ύψος των καθυστερούμενων δανείων θα φθάσει το 12% που αντιστοιχείς σε 31 δις (μιλάει για δάνεια νοικοκυριών αλλά είναι κυρίως επιχειρήσεων). Μέχρι σήμερα έχει πάρει από το δημόσιο γύρω στα 10 δις από τα 28 δις το 2009, επίσης 8,7 δις από τα 25 δις ενίσχυσης ρευστότητας το 2010 και θα πάρει άλλα 4 δις το 2011 από νέο πακέτο ενίσχυσης ρευστότητας. Στην ουσία αυτές οι ενισχύσεις πάνε για στήριξη επισφαλών δανείων και τελικά πολλά θα φορτωθούν στο δημόσιο χρέος. Εδώ χρειάζεται να δούμε που πήγαν και ποιοι πήρα τα δάνεια.!

8. Άρνηση πληρωμής χρέους, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο στη βάση της επίκλησης «κατάστασης ανάγκης» (state of necessity) (1613η συνάντηση ειδικής επιτροπής ΟΗΕ, 17.6.1980), η οικουμενική διακήρυξη για τα δικαιώματα του ανθρώπου, (1948), η διεθνής συνθήκη για τα πολιτικά και δικαιώματα και τα δικαιώματα των πολιτών (1966), Συνθήκη της Βιέννης, κά. Η επίλυση διαφορών γίνεται με πρακτικές Club Παρισιού, Cub Λονδίνου, κά.

9. Διασφαλίσεις δανείων, ελεύθερα και ενυπόθηκα. Πολύ σημαντικό ζήτημα. Ο δανεισμός με κρατικά ομόλογα δεν έχει «διασφαλίσεις» (υποθήκη) δημόσιας περιουσίας, σε αντίθεση με το δάνειο της «τρόϊκας». Η τακτική της ΕΚΤ είναι να μαζεύει ιδιωτικό χρέος και να το μετατρέπει σε διακρατικό (πιο ισχυρή δέσμευση εξόφλησης).!

10. Ανάδειξη των δυσκολιών και παρενεργειών, αλλά και των πλεονεκτημάτων της άρνησης πληρωμής του «επαχθούς χρέους» (ποιοι χάνουν και πιο ωφελούνται, άμεσα και μακροπρόθεσμα).

11. Θεσμοί και μηχανισμοί δημόσιου ελέγχου (εξεταστικές επιτροπές της Βουλής, ειδική επιτροπή της Βουλής, κοινοβουλευτικός έλεγχος, Ελεγκτικό Συνέδριο, ελεγκτικά όργανα τραπεζών, δικαστικό σώμα, κοινωνικοί φορείς, ορκωτοί λογιστές, εφοριακοί, δημοσιογράφοι και «μ.μ.ε.», συνδικάτα, λαϊκές ΜΚΟ, συνεργασία με διεθνείς οργανώσεις και φορείς δημοσίου ελέγχου του χρέους.

12. Κρίσιμο θέμα η κινηματική διάσταση για δημόσιο λογιστικό έλεγχο του χρέους. Η άρνηση πληρωμής του «επαχθούς χρέους» είναι δεν είναι αίτημα σοσιαλιστικό, αλλά λαϊκοδημοκρατικό και ο αγώνας του μπορεί να ανοίξει δρόμους για ριζοσπαστικές αλλαγές. Συντονισμός δράσης με άλλες οργανώσεις σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

13. Αποσαφήνιση ποιο χαρακτηρίζεται: «άνομο», «παράνομο», «αθέμιτο», «μη δίκαιο» χρέος. Αποδεικτικά στοιχεία για το «πόθεν έσχες» και ενστάσεις μη αποδοχής χρέους σε περίπτωση δόλου, ύπαρξη διαφθοράς, απειλή ή χρήση βίας, τοκογλυφία, πλουτισμός χωρίς δίκαιη αιτία, υπερβολικό κόστος, βλάβη, κατάχρηση δικαιώματος, απάτη, παραχάραξη ντοκουμέντων, υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος, εκβιασμός, πλαστογραφία, λόμπυ, κά.

14. Επιχειρήματα σε νομικό, οικονομικό και ηθικό επίπεδο. Εξέταση των συνεπειών σε οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και διεθνές επίπεδο. Ειδικότερα χρειάζεται να δούμε την «κινδυνολογία» για τις παρενέργειες άρνησης πληρωμής του επαχθούς χρέους, σε λαϊκούς καταθέτες, ασφαλιστικά ταμεία, μισθούς-συντάξεις, κά.

15. Το αίτημα συγκρότησης ειδικής επιτροπής δημόσιου λογιστικού ελέγχου (audit), δεν απευθύνεται στην καλή θέληση της κυβέρνησης, η οποία μπορεί να τη χειριστεί όπως τις «εξεταστικές επιτροπές» της Βουλής και ως ευκαιρία για φλυαρία περί «διαφάνειας», «διαύγειας» κά. Το αίτημα προβάλλεται από το λαϊκό κίνημα και αποσκοπεί στην ανάδειξη της ανάγκης και των προϋποθέσεων γνήσιου δημόσιου λογιστικού ελέγχου του χρέους (πλαίσιο και αξιόπιστα πρόσωπα), για ενεργοποίηση του κόσμου κατά των αντιλαϊκών μέτρων, για αξιοποίηση δυνατοτήτων αποκάλυψης παρανομιών σε βασικούς κρίκους διαχείρισης δημόσιου χρήματος, για κινητοποίηση συνδικάτων και κοινωνικών φορείων, για το άδικο να πληρώσουν οι εργαζόμενοι τα «σπασμένα». Διευκολύνει τέλος τον κοινοβουλευτικό έλεγχο και καλλιεργεί το έδαφος, στην περίπτωση ανάληψης της εξουσίας από μια ριζοσπαστική κυβέρνηση, για την εφαρμογή δημόσιου λογιστικού ελέγχου και την παραγραφή του «επαχθούς χρέους».

(*) Ο Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτορας οικονομικών επιστημών
Το παραπάνω κείμενο, αποτελεί σημεία εισήγησης στο «Αριστερό Βήμα Διαλόγου» για το δημόσιο λογιστικό έλεγχο του Χρέους και τον εντοπισμό του «επαχθούς χρέους», που έγινε στην Αθήνα, στις 17.12.10