Η «ορθολογική» Δεξιά και η «θυμική» Αριστερά

Πηγή: RedNotebook Σκέψεις με αφορμή το πρόσφατο φύλλο της Κυριακάτικης Καθημερινής - και όχι μόνο

Του Χρήστου Σίμου Καθώς διανύουμε την προεκλογική περίοδο, ακούγεται όλο και περισσότερο το επιχείρημα ότι η ψήφος προς τα κόμματα που υποστηρίζουν το Μνημόνιο είναι ψήφος που βασίζεται στον ορθό λογισμό και στο αίσθημα ευθύνης για τη χώρα. Αντίθετα, η ψήφος προς τα κόμματα που μάχονται το Μνημόνιο, ιδίως από τα αριστερά, είναι ψήφος θυμού και αγανάκτησης, μια επιλογή μη ορθολογική κατά συνέπεια. Ποιες είναι άρρητες προϋποθέσεις πάνω στις οποίες βασίζεται το εν λόγω επιχείρημα; Ποια είναι τα προβλήματα που έχουν προκύψει από την «ηγεμονία της Αριστεράς» που ταλαιπωρεί τη χώρα, σύμφωνα με τις υπεύθυνες δυνάμεις; Ποιες είναι οι εκτιμήσεις για τις επερχόμενες εκλογές αλλά και οι προτάσεις, ιδίως σε ό,τι αφορά τη νέα γενιά, για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης;  1. Το Μνημόνιο είναι η μόνη ορθολογική πρόταση για το ξεπέρασμα της κρίσης. Το ότι η εφαρμογή του έχει οδηγήσει στην αύξηση του χρέους, μάλλον συνιστά κακεντρέχεια.  2. Υπάρχει μόνο ενός τύπου ορθολογικότητα, αυτή του Μνημονίου και των «κεντρομόλων δυνάμεων» που το υποστηρίζουν. Όσοι είναι εναντίον του, δεν είναι τίποτε άλλο παρά «ακροαριστεροί». «Ακροαριστεροί» επίσης είναι κι όσοι υποστηρίζουν πως υπάρχει διαφορετικός δρόμος για την Ευρώπη πέραν του νεοφιλελευθερισμού, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στη Γαλλία, όπως το Μέτωπο της Αριστεράς, κι οπουδήποτε αλλού υπάρχει αντίστοιχος πολιτικός σχηματισμός ο οποίος έχει διευρύνει το ακροατήριο του την τελευταία περίοδο. Δεν έχω να πω πολλά για την ταυτότητα «ακροαριστερός». Το πολιτικό επίπεδο δεν μπορεί να ερμηνευτεί μόνο με όρους πολιτικής γεωγραφίας. Άλλωστε, οι ίδιοι οι όροι δεν συγκροτούνται αντικειμενικά: για την αριστερά ο Βορίδης ήταν φασίστας κατά τη δεκαετία του ’80, ενώ ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του ως ακτιβιστή της δεξιάς, παραδείγματος χάρη. Αυτό που έχει ενδιαφέρον επί του παρόντος είναι πως για την Καθημερινή, αλλά και για όλα τα υπόλοιπα μέσα που στηρίζουν το Μνημόνιο, η Αριστερά οφείλει να είναι μια πολιτική δύναμη «ευθύνης», δηλαδή είτε να μην προκαλεί πολλή «φασαρία», είτε –ακόμα πιο «υπεύθυνα»– να στηρίζει έμπρακτα την ασκούμενη πολιτική. Εξάλλου, η θέση ότι υπάρχει μόνο μία μορφή ορθολογικότητας, είναι μια θέση που αν και έχει ξεπεραστεί εδώ και δεκαετίες, διατηρεί την ισχύ της, γιατί φτιάχνει πιασάρικα ρητορικά σχήματα. Όπως αυτά που έγραψε ο έγκριτος κατά τα άλλα εκδότης του έγκυρου κατά τα άλλα Βήματοςπερί δύο εκατομμυρίων λαθρομεταναστών που καταστρέφουν την Ελλάδα, ή σαν κι αυτά περί των εκδιδόμενων γυναικών από την Αφρική που απειλούν την ελληνική οικογένεια και των αλλοδαπών που έχουν διαλύσει το ΕΣΥ, όπως έχει ισχυριστεί ο Λοβέρδος. Όποιος ισχυριστεί πως αυτά τα επιχειρήματα απευθύνονται στο θυμικό, είναι ακροαριστερός και οπαδός των γκουλάγκ, στην καλύτερη περίπτωση.   2.1 Η «άκρα αριστερά» μαζί με την «άκρα δεξιά» συνιστούν τους δύο πόλους του πολιτικού συστήματος, οι οποίοι, κατά τις υπεύθυνες-κεντρομόλες δυνάμεις, συναντιούνται. Πού και πώς δεν έχει και τόση σημασία. Επίσης, ελάχιστη σημασία έχει πως η Νέα Δημοκρατία τύπωνε τα φυλλάδια της Χρυσής Αυγής και πως, όποτε χρειαστεί, η Ελληνική Αστυνομία βρίσκει άξιους συμπαραστάτες στο πρόσωπο των μελών της εν λόγω οργάνωσης. 3. Εφόσον υπάρχει μία και μόνη ορθολογικότητα, υπάρχει ένα και μοναδικό θυμικό, για τους ορθολογιστές πάντοτε. Άλλο ένα ακόμα πολύ ενδιαφέρον επιστημολογικά επιχείρημα, το οποίο πατάει πάνω στην αυστηρή διάκριση νόησης και συναισθημάτων ή στην αυστηρή διάκριση μεταξύ συνειδητού και ασυνείδητου. Με άλλα λόγια, ο καπιταλισμός είναι η μόνη «λογική» πρόταση για την οργάνωση των κοινωνιών. Η επιδίωξη του ατομικού κέρδους δεν βασίζεται σε κάποιου είδους ιδεολογική φαντασίωση περί του υποκειμένου που είναι ο δημιουργός του κόσμου. Όποιος τα υποστηρίζει αυτά, είναι ανορθολογικός. Η συντεχνία των νεοφιλελεύθερων Σύμφωνα πάντοτε με τις υπεύθυνες δυνάμεις, η κρίση οφείλεται στην ισχύ που έχουν οι «συντεχνίες» να επιβάλλουν τα εξατομικευμένα συμφέροντά τους, κόντρα στην πρόοδο της χώρας. Το εν λόγω ιδεολόγημα είναι πασίγνωστο, οπότε δεν χρειάζεται να απαριθμηθούν οι συντεχνίες που εννοούν ο Στέφανος Κασιμάτης και οι υπόλοιποι συνοδοιπόροι. Αξίζει όμως να δούμε ένα πρόσφατο παράδειγμα, αυτό της απεργίας της ΠΝΟ. Από τη στιγμή που εξαγγέλθηκε η συγκεκριμένη απεργία, οι υπεύθυνες δυνάμεις  εξαπέλυσαν τα υπεύθυνα πυρά εναντίον της συντεχνίας των ναυτεργατών, των οποίων τα ασφαλιστικά δικαιώματα διαλύονται με τα νέα μέτρα. Το να πει κάποιος ότι η εργασία τους είναι αυτή που παράγει τον πλούτο των εφοπλιστών αλλά και τους απαιτούμενους πόρους για την ασφάλισή τους μάλλον θα ακουστεί συντεχνιακό. Το ότι αυξήθηκαν τα ναύλα των πλοίων κατά 25% λίγο πριν το Πάσχα, πώς ακούγεται; Εντάσσεται κι αυτό στο καλό της χώρας; Οι εφοπλιστές άραγε πώς κατάφεραν να επιτύχουν αυτήν την αύξηση; Πείθοντας την κυβέρνηση με την κρυστάλλινη ορθολογικότητα των επιχειρημάτων τους;  Απλοϊκά μιλώντας, ο ΣΕΒ, οι τραπεζίτες, οι εφοπλιστές κλπ εκφράζουν το γενικό καλό της πατρίδας, κόντρα στους «κρατικοδίαιτους συνδικαλιστές», οι οποίοι ευθύνονται και για την ανεργία, με βάση τα όσα ισχυρίζεται ο Νίκος Μαραντζίδης. Πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν και να αναπτύσσονται οι δυνάμεις του κεφαλαίου χωρίς την κρατική αρωγή, αυτό είναι ένα ακόμα από τα απόλυτα ορθολογικά επιχειρήματα των «αντικρατιστών», παρόλο που δεν ισχύει ούτε στην υποτιθέμενη αιχμή του καπιταλιστικού δόρατος, δηλαδή τις ΗΠΑ. Κι όποιος έχει αμφιβολίες, ας ρίξει μια γρήγορη ματιά σε όσα συνέβησαν στη Λατινική Αμερική, ιδίως σ’ εκείνες τις χώρες που ξεσπούσαν εξεγέρσεις και επαναστάσεις.  Νεωτερικότητα, δυναμικά στρώματα και ορθολογισμός Ο Νίκος Μαραντζίδης, κινούμενος κι αυτός από το καθήκον που του επιτάσσει να στρατευθεί έμπρακτα στις ορθολογικές-κεντρομόλες δυνάμεις, αναλύοντας την κοινωνική δημογραφία της Ελλάδας καταλήγει στο ορθολογικό πάντοτε συμπέρασμα ότι οι «παλαιότερες γενεές απέδειξαν πως ξέρουν καλύτερα πώς παίζεται το παιχνίδι της πολιτικής, σε βάρος βέβαια των νεότερων». Η κωλοτούμπα αυτή είναι από τις πιο θεαματικές που έχουμε δει εν μέσω κρίσης, γι΄ αυτό και αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στον Μαραντζίδη. Από τα δυναμικά στρώματα και τους μορφωμένους νέους που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη και στον εκσυγχρονισμό, περάσαμε στο γλείψιμο του συντηρητισμού των γηραιότερων, μπας και σωθεί η χώρα από το «χάος». Ο Μαραντζίδης προβλέπει πως σ’ αυτήν την ιδιόμορφη πάλη των γενεών, θα επικρατήσουν οι γηραιότεροι λόγω και της ιδιαιτερότητας της ελληνικής δομής. Μα καλά, η κοινωνική δομή αυτή δεν είναι που θεωρείται ως καθυστερημένη και πρέπει να μεταρρυθμιστεί; Επίσης, είναι πολύ ενδιαφέρουσα η προεξόφληση της έκβασης, καθώς ο φόβος του Μαραντζίδη και των υπολοίπων είναι εμφανής, παρότι άρρητος: ακόμα και στο σχήμα της πάλης των γενεών, όπως το θέτει, αυτό που ξορκίζει είναι να «παρασυρθούν» οι γηραιότεροι από τον θυμό των παιδιών τους. Τέλος, ακόμα κι ο Μαραντζίδης παραδέχεται, χωρίς να το διατυπώνει ρητά, την αναζωπύρωση της ταξικής πάλης (η ταξική πάλη διεξάγεται διαρκώς, δεν είναι πρόσκαιρο καιρικό φαινόμενο στις καπιταλιστικές κοινωνίες), δηλαδή την αυξανόμενη αντίσταση των κυριαρχούμενων τάξεων, έστω κι αν την παρουσιάζει ως πάλη γενεών, καθότι συνεπής ορθολογιστής. Και φτάνουμε στην κορύφωση του ορθού λόγου: Ο Στάθης Ν. Καλύβαςσυστήνει ανεπιφύλακτα στους νέους που έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους να μεταναστεύσουν, καθώς η οικονομική ανάκαμψη της χώρας θα πάρει χρόνο. Η προτροπή αυτή έχει βεβαίως κάποια δόση «λογικής», καθώς αν τα πράγματα ακολουθήσουν την πορεία που έχει προδιαγράψει η πολιτική των Μνημονίων, μάλλον θα δικαιωθεί ο Καλύβας. Ωστόσο, αν δούμε τον πυρήνα του επιχειρήματος αυτού, θα διαπιστώσουμε πόσο επαναστατικός τρόπος παραγωγής είναι ο καπιταλιστικός. Ούτε λίγο ούτε πολύ, αυτό που προτείνει ο Καλύβας στη νέα γενιά (κάτι που έχει συμβεί και θα συνεχίσει να συμβαίνει όσο κυριαρχούν οι δυνάμεις του κεφαλαίου) είναι πως στις περιόδους των καπιταλιστικών κρίσεων, οι άνθρωποι οφείλουν να μετακινούνται, όταν ο τόπος που ζουν μπαίνει στο μάτι του κυκλώνα. Επί της ουσίας, ο Καλύβας ισχυρίζεται πως το μόνο που μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι που ζουν σε χώρες που χτυπιούνται από την κρίση είναι να πηγαίνουν εκεί που δεν έχουν πληγεί ή εκεί που έχουν ξεπεράσει την κρίση. Ακριβώς όπως οι νομαδικές κοινωνίες, οι οποίες μετακινούνταν ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες για την εύρεση καταλύματος και τροφής… Με άλλα λόγια: νεοφιλελεύθεροι, προσέξτε μην πάθετε λόρδωση από την υπερβολική ορθολογικότητα.