ΠΩΣ ΣΤΗΝΕΤΑΙ ΤΟ ΣΚΗΝΙΚΟ ΑΠΑΞΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΕΙ

ΠΗΓΗ: alfavita

του Ευ. Νικολαΐδη*

Το συνέδριο της ΠΟΣΔΕΠ θα διεξαχθεί στις 13-16 Ιανουαρίου, δηλαδή σε μια περίοδο που το ενδιαφέρον είναι αυξημένο σχετικά με τις προτάσεις του υπουργείου για τις αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των πανεπιστημίων. Μια πρώτη εκτίμηση της πολιτικής του υπουργείου είναι αυτή που ακολουθεί.

Του

Το πανεπιστήμιο γίνεται στόχος σφοδρής επικοινωνιακής επίθεσης κάθε φορά που επιχειρείται αλλαγή στο θεσμικό πλαίσιο που το διέπει. Διάχυση ευθυνών, απαξίωση, σκανδαλολογία και άλλες μεθοδεύσεις, ενεργοποιούνται για την υπονόμευση της αυτοεκτίμησης, την κατασκευή αισθήματος συλλογικής ενοχής και εξαρτημένης αυτογνωσίας. Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται να βρεθούν οι πανεπιστημιακοί στη θέση του υπόλογου, ώστε με μηδενισμένες αντιστάσεις να αποδεχθούν την παράδοση του πανεπιστημίου σε εξωπανεπιστημιακούς επιτρόπους, να καταστούν εντολοδόχοι της εκάστοτε εξουσίας και της αγοράς. 

Το παράδοξο είναι ότι αυτοί που χυδαιολογούν και κουνούν το δάχτυλο, είναι οι πρωτεργάτες της θεσμικής και οικονομικής ασφυξίας των ΑΕΙ, οι υποκινητές της πολιτικής διαπλοκής, οι διασπορείς τμημάτων ανά την επικράτεια χωρίς επιστημονικό αντικείμενο. Συγχρόνως, οι προτάσεις τους κινούνται εκτός συνταγματικής νομιμότητας και έχουν απορριφθεί από την πανεπιστημιακή κοινότητα. Οι λόγοι είναι προφανείς:
Σκοπός της κυβέρνησης δεν είναι η «αναβάθμιση των σπουδών», «τα πτυχία με αντίκρισμα» όπως ισχυρίζεται, αλλά η μετατροπή της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης σε μεταλυκειακή κατάρτιση, η δημιουργία αγοράς πιστωτικών μονάδων που αθροιζόμενες θα οδηγούν σε πτυχίο-κουρελού χωρίς ακαδημαϊκή αξία και ταυτότητα, η επαναφορά της έδρας, η κατάργηση της αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ και της υποχρέωσης του κράτους να τα χρηματοδοτεί, ο έλεγχος της παραγωγής και διάδοσης της γνώσης.

Τα υπαρκτά προβλήματα, αντί να αντιμετωπίζονται, δαιμονοποιούνται και χρησιμοποιούνται ως άλλοθι για την εκθεμελίωση των αρχών που διέπουν το πανεπιστήμιο. Όμως οι επικοινωνιακές επιλογές είναι αποκαλυπτικές για το περιεχόμενο της πολιτικής.
Ο θύτης σε ρόλο σωτήρα: Αποποίηση ευθυνών, κατασκευή συνυπεύθυνων. Η υποχρηματοδότηση, η διασπορά τμημάτων για την τακτοποίηση ημετέρων, ο μισθολογικός εξευτελισμός των διδασκόντων, το απαράδεκτο καθεστώς εργασίας των συμβασιούχων είναι ευθύνη των κυβερνήσεων. Όμως εντέχνως «τα έργα και οι ημέρες» των κυρίως υπευθύνων μετατρέπονται σε βέλη στη φαρέτρα των ιδίων, που φόρεσαν στολή σταυροφόρου εναντίον του πανεπιστημίου της Μεταπολίτευσης.
Μεθόδευση της επιτροπείας: Απαξίωση και υπονόμευση της αυτογνωσίας. Η κατασκευασμένη απαξίωση πλήττει την αξιοπρέπεια των πανεπιστημιακών, υποσκάπτει την αυτογνωσία και την αυτοπεποίθησή τους, κλονίζει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας στο πανεπιστήμιο. Ακολούθως χρησιμοποιείται ως επιχείρημα για την ανάθεση κρίσιμων λειτουργιών σε μη πανεπιστημιακούς, σε παντός είδους αρχές πιστοποίησης και διασφάλισης ποιότητας.

Άκρατος βερμπαλισμός και φτηνή ρητορική. Οικειοποίηση και διαστρέβλωση κοινώς αποδεκτών εννοιών. Το «κείμενο διαβούλευσης» βρίθει από κοινώς αποδεκτές έννοιες. Μόνο που «τους αλλάζει τα φώτα» στο περιεχόμενο! Η διοίκηση από διορισμένους, βαφτίζεται ενίσχυση της αυτοδιοίκησης. η αποποίηση της υποχρέωσης του κράτους για χρηματοδότηση, ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας. η κατασκευή εξάρτησης από το φάντασμα της αγοράς, εξωστρέφεια. η κατάργηση της επιστήμης, με την κατάργηση του τμήματος που αποτελεί το «κύτταρο» θεραπείας συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμένου, βαφτίζεται «διεπιστημονικότητα».
Ασυνέχεια, αναξιοπιστία και υποκρισία. Πριν αλέκτορα λαλήσαι το κράτος παραβίασε τον πολυδιαφημιζόμενο «τετραετή προγραμματισμό», που υποτίθεται ότι βασίζονταν σε αμοιβαίες δεσμεύσεις πανεπιστημίων και κράτους. Ο σκοπός της «αξιολόγησης» μεταλλάχθηκε και αποκαλύφθηκαν οι πραγματικές προθέσεις. Αρχικώς η κ. Γιαννάκου διέψευδε ότι η αξιολόγηση συνδέεται με τη χρηματοδότηση. Αργότερα ο κ. Καραμανλής δήλωνε ότι «χρηματοδότηση χωρίς αξιολόγηση είναι να σα να γεμίζεις τρύπιο πυθάρι». Εσχάτως, η κ. Διαμαντοπούλου προτείνει η Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας να αναλάβει πέραν της αξιολόγησης και τη χρηματοδότηση. Όμως, παρά τους όρκους πίστης στην «αξιολόγηση», δεν περίμενε τα αποτελέσματά της για να διατυπώσει τις προτάσεις της!

 Ανάδειξη του πανεπιστημίου σε πηγή όλων των δεινών. Η κ. Γιαννάκου, κατηγορούσε τους καθηγητές ως «κρατικοδίαιτους» και «βολεμένους». Με στόχο το άσυλο, «ενημέρωνε» (12/2/2007) ότι στην Πανεπιστημιούπολη Ρεθύμνου υπάρχουν 400 στρέμματα με χασισόδενδρα. Ο κ. Στυλιανίδης προβληματιζόταν (8/5/2008) «.. ποιοι δάσκαλοι και ποια πανεπιστήμια ήταν αυτά που εκπαίδευσαν τους τρομοκράτες των δίδυμων πύργων στη Ν. Υόρκη..». Ο κ. Παπανδρέου δήλωνε (25/10/2010) ότι τα ΑΕΙ διέπονται από «… απίστευτα «σκοταδιστικές» διαδικασίες ….», ενώ η σύνδεσή τους με την περιφεριεακή ανάπτυξη εξαντλείται στην ενοικίαση δωματίων, στην ανεύρεση γαμπρού και νύφης. Αν πράγματι τα ΑΕΙ ανέχονται όλα αυτά, οι πανεπιστημιακοί δεν θα πρέπει να έχουν μούτρα να αντικρίσουν την κοινωνία, δεν αντέχουν την αξιολόγηση και την κοινωνική λογοδοσία, και συνεπώς «καλώς να ορίσουν» οι προσωπικότητες εκτός πανεπιστημίου, ακόμη και οι ξένοι, και επιτέλους να επιβάλουν την τάξη.
Υποτίμηση της νοημοσύνης: «Μπορούμε να λέμε ό,τι θέλουμε». Η υπουργός Παιδείας κατηγόρησε από το Ρέθυμνο τις πρυτανικές αρχές του ΕΜΠ που δεν προσήλθαν στη Σύνοδο των Πρυτάνεων και τους φοιτητές που διαδήλωναν, ότι διαμαρτύρονται αναίτια, δεδομένου ότι δεν έχουν ακούσει τις προτάσεις της! Όμως, είχαν προηγηθεί οι ξεκάθαρες δηλώσεις στους Δελφούς. Μετά την κατακραυγή από τις συγκλήτους η υπουργός τις μέμφθηκε, γιατί τοποθετούνται χωρίς να έχουν το νομοσχέδιο. Είχαν όμως το πολυσέλιδο «κείμενο διαβούλευσης» που κατέθεσε στο Ρέθυμνο!

Κακοποίηση της αλήθειας. Η υπουργός Παιδείας έχει δηλώσει ότι η παιδεία εξαιρείται από το μνημόνιο. Αν η παιδεία εξαιρείται από το μνημόνιο, τότε γιατί η χρηματοδότηση των ΑΕΙ μειώθηκε το 2010 και το 2011; Γιατί πάγωσαν οι διορισμοί εκλεγμένων μελών ΔΕΠ; Γιατί κόπηκαν τα δώρα; Υπάρχουν όμως και τα έγγραφα του κ. Πανάρετου με ρητή αναφορά στο μνημόνιο (Φ11/119024/Ε5, Φ.122.1/246/133092/Β2), αλλά και το ίδιο το επικαιροποιημένο μνημόνιο (22/11/2010, σελ.43)!
Η όποια αλλαγή ταυτίζεται με το «καλό», η υπεράσπιση αξιών και αρχών με την «άρνηση» και «συντηρητισμό». Μόνιμη επωδό στον επικοινωνιακό λόγο των κυβερνήσεων αποτελεί η κατηγορία ότι στις προωθούμενες «αλλαγές» (που εξ ορισμού θεωρούνται ορθές), οι «βολεμένοι» πανεπιστημιακοί αντιδρούν, «δεν θέλουν να αλλάξει τίποτα», «δεν έχουν προτάσεις». Είναι όμως έτσι; Το «όχι» στην αναθεώρηση του άρθρου 16, είναι «ναι» στο δημόσιο πανεπιστήμιο, στην αυτοδιοίκηση, στο εδάφιο 4 που ορίζει ότι «όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της στα κρατικά εκπαιδευτήρια». Το «όχι» στην εμπορευματοποίηση, είναι «ναι» στην ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας. Στη βάση ποιας λογικής οποιαδήποτε νεοφιλελεύθερη ιδέα βαφτίζεται πρόταση και μάλιστα εξ ορισμού καλή, ενώ η υπεράσπιση αρχών και αξιών δεν συνιστά πρόταση και είναι καταδικαστέα;

Διεθνείς κατατάξεις ΑΕΙ με κριτήρια «ακορντεόν». Τα ΜΜΕ, παρακάμπτοντας το απλό ερώτημα πώς είναι δυνατόν ένα πανεπιστήμιο να ανεβοκατεβαίνει σαν τον υδράργυρο τις βαθμίδες αξιολόγησης, βρήκαν άλλη μια ευκαιρία να ξεσπαθώσουν κατά των ελληνικών ΑΕΙ, γιατί φέτος δεν υπάρχει ούτε ένα στα 200 πρώτα. Για απάντηση παρατίθεται δήλωση του κ. Πανάρετου σχετικά με τις διεθνείς κατατάξεις (19/11/2010): «Οι αξιολογήσεις γίνονται γιατί υπάρχει μια τεράστια παγκόσμια αγορά τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Υπολογίζεται ότι … πλησιάζει τα 4 δισ. δολάρια το χρόνο… η Ε.Ε. έχει αναγνωρίσει τη σημασία των αξιολογήσεων και ετοιμάζεται να κάνει δική της αξιολόγηση, ώστε τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια να έχουν μια καλύτερη θέση …» Αφοπλιστική ειλικρίνεια για το σκοπό και την αντικειμενικότητα των διεθνών κατατάξεων.
Ενώ τα ελληνικά πανεπιστήμια διασύρονται, η ξενομανία θριαμβεύει. Ξένοι σύμβουλοι, ξένες επιτροπές, ξένα εκλεκτορικά, ξένοι πρυτάνεις, ξένοι αξιολογητές. Πρόκειται για τον ορισμό της ξενοδουλείας και της οικειοθελούς προσχώρησης σε καθεστώς αποικιοκρατίας. Αν κάποιοι νιώθουν την ανάγκη να συμβουλεύονται μια κουστωδία ξένων συμβούλων και να κυβερνούν υπό την εποπτεία τροϊκανών και υπαλλήλων του ΔΝΤ, δεν είναι απαραίτητο να συμβεί αυτό και με τα ΑΕΙ.

Διάλογος «fast track». Η επικοινωνιακή επίθεση επιδιώκεται να ολοκληρωθεί με σύντομο «διάλογο» και κατάθεση νομοσχεδίου. Όλα μαζί, σε σύντομο χρονικό διάστημα, ώστε να προκληθεί κατάσταση «σοκ» και να αποφευχθεί η επεξεργασία των παραπλανητικών μεθοδεύσεων. Και μόνο η διαδικασία αποκαλύπτει ότι πρόθεση της κυβέρνησης δεν είναι η αναβάθμιση.
«Σοκ και δέος»: Η ψυχολογία του πολέμου κατά της κοινωνίας. Τα παραπάνω συνδυάζονται με μεθοδεύσεις που περιλαμβάνουν το διασυρμό της χώρας και των πολιτών της, την καλλιέργεια αισθήματος ανασφάλειας κ.ά. Η κατασκευή αδιεξόδων και η μετέπειτα επίκλησή τους ως μονόδρομων, αποκαλύπτει την πολιτική των προμελετημένων επιλογών και του προσχεδιασμένου αποκλεισμού εναλλακτικών προτάσεων. Στο πλαίσιο αυτό έρχεται ως λογική συνέπεια η διατύπωση του υπέρτατου επιχειρήματος, που δεν είναι άλλο από τη «σωτηρία της πατρίδας». Και βέβαια, τέτοιου μεγέθους αποστολές αναλαμβάνουν «ηγέτες», οι οποίοι ομιλούν στον ενικό όταν αναλαμβάνουν προσωπικά ευθύνες, δεσμεύσεις και άλλα γραφικά

*Ο Ευ. Νικολαΐδης είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και μέλος της Συσπείρωσης Πανεπιστημιακών.