Είναι φερέγγυα η Ιρλανδία;

Πηγή: Sofokleous 10

Την περασμένη βδομάδα η κυβέρνηση της Ιρλανδίας αναγνώρισε το μέγεθος του προβλήματος του τραπεζικού της συστήματος και αυτό πρέπει να της πιστωθεί θετικά. Η απόφασή της για αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης της υπό κρατικό έλεγχο πλέον Anglo Irish Bank, της τράπεζας που βρέθηκε στην καρδιά της κατάρρευσης της ιρλανδικής αγοράς ακινήτων, θα αυξήσει το φετινό δημόσιο έλλειμμα της χώρας ως το 32% του ΑΕΠ.   Η κύρια πηγή ανησυχίας, ωστόσο, δεν έχει να κάνει με το μέγεθος του φετινού ιρλανδικού δημόσιου ελλείμματος, ούτε με το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος της Ιρλανδίας οδεύει με ταχείς ρυθμούς προς το 100% του ΑΕΠ. Η κύρια πηγή ανησυχίας έγκειται στο αντίκτυπο που μπορούν να αποκτήσουν για τη φερεγγυότητα της χώρας η κακή πολιτική που εφαρμόζει σήμερα η ιρλανδική κυβέρνηση σε συνδυασμό με το αρνητικό εξωτερικό περιβάλλον.

Η κυβέρνηση του Δουβλίνου εκτιμά πως η Ιρλανδία θα παραμείνει φερέγγυα. Ίσως όμως οι εκτιμήσεις της για το χειρότερο δυνατό σενάριο να μην είναι καθόλου ρεαλιστικές. Η πτώση της αξίας των εμπορικών ακινήτων κατά 65% χωρίς συνακόλουθη αύξηση για μια ολόκληρη 10ετία μπορεί να μην αποτελεί το χειρότερο σενάριο. Ίσως είναι απλά η περιγραφή μιας φούσκας μεσαίου μεγέθους – όχι η τρέλα της αγοράς ακινήτων που αναπτύχθηκε στην Ιρλανδία. Είμαστε σίγουροι πως είναι αυτό το βασικό σενάριο;

Δεύτερον, και πιο σημαντικό, η ιρλανδική κυβέρνηση και οι οικονομολόγοι του ιδιωτικού τομέα αυταπατώνται ως προς τις επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης στην ανάπτυξη. Η ιστορία μας διδάσκει ότι μετά από μια χρηματοπιστωτική κρίση οι οικονομίες χρειάζονται πολύ καιρό για να επανέλθουν στα φυσιολογικά. Στην περίπτωση της Ιρλανδίας, όπου η κρίση έχει τις μεγαλύτερες διαστάσεις που έχουν ποτέ καταγραφεί, το όντως χειρότερο σενάριο περιλαμβάνει οικονομική στασιμότητα για 10 και πλέον χρόνια, μαζική μετανάστευση στο εξωτερικό, περαιτέρω πτώση στις τιμές κατοικιών, σημαντική πτώση των φορολογικών εσόδων, ενίσχυση της λιτότητας σε απάντηση των ως άνω εξελίξεων και περαιτέρω προβλήματα για τον τραπεζικό τομέα που θα προκύψουν από αυτό το τοξικό μείγμα. Δεν είναι σίγουρο ότι το χειρότερο σενάριο θα γίνει πραγματικότητα αλλά είναι εξίσου πιθανό με τις αφελώς αισιόδοξες υποθέσεις του Δουβλίνου για ανάκαμψη τύπου V.

Τρίτον, το νομισματικό περιβάλλον θα επιδεινωθεί. Η ιρλανδική κυβέρνηση σήμερα καταβάλλει για τα 10ετή της ομόλογα επιτόκια άνω του 6%, σε μια συγκυρία όπου οι τιμές των αγαθών παραμένουν στάσιμες και οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων μειώνονται. Αυτό υποδεικνύει ότι τα πραγματικά μακροπρόθεσμα επιτόκια θα γίνουν διψήφια. Ένα εγχείρημα διάσωσης της χώρας μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας δεν πρόκειται να τη βοηθήσει. Είναι αλήθεια ότι ο μηχανισμός αυτός θα προσφέρει χρηματοδότηση όταν οι άλλες πηγές στερέψουν. Θα αποδειχτεί χρήσιμος όταν η Ιρλανδία δεν θα έχει πια πρόσβαση στις αγορές. Αλλά τα επιτόκια του δεν θα είναι πιο ελκυστικά από τα σημερινά επιτόκια της αγοράς.

Ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι βέβαια ακόμη φθηνός. Αλλά το πιθανότερο είναι ότι τα βραχυπρόθεσμα ευρωπαϊκά επιτόκια θα αυξηθούν σύντομα. Προχτές το επιτόκιο μιας ημέρας της Ευρωζώνης σχεδόν διπλασιάστηκε στο 0.9%. Φαίνεται ότι η ΕΚΤ προετοιμάζει το έδαφος για αλλαγή νομισματικής πολιτικής και πρέπει να προσμετρήσουμε κι αυτόν τον παράγοντα στους υπολογισμούς μας. Η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ αποτελεί έναν επιπλέον παράγοντα πίεσης. Μετά από μια σύντομη περίοδο εξασθένησής του, στα μέσα του έτους, το ευρώ ανέβηκε ξανά σε επίπεδα που θα πρέπει να μας κάνει να το θεωρούμε μετρίως υπερτιμημένο.

Επομένως, αν συνδυάσεις όλους αυτούς τους παράγοντες με την ήδη παρατηρούμενη κάμψη της παγκόσμιας οικονομίας, είναι εντελώς αδικαιολόγητη η υπόθεση του Δουβλίνου ότι η Ιρλανδία, από τη στιγμή που θα περάσει η οξεία φάση της κρίσης, θα επιστρέψει σε φυσιολογικούς ρυθμούς ανάπτυξης.  Ακόμα και μια 10ετία οικονομικής στασιμότητας ίσως να μην αποτελεί το χειρότερο σενάριο.

Επομένως, τι πρέπει να κάνει η Ιρλανδία; Η αναγνώριση του μεγέθους του προβλήματος ήταν μια καλή απόφαση. Το βασικό πρόβλημα βρίσκεται στην προσέγγιση της ιρλανδικής κυβέρνησης που αποφάσισε να επιβαρύνει με ολόκληρο το βάρος της προσαρμογής τους φορολογούμενους, αντί να αποδεχτεί ή να διαπραγματευτεί μια μερική στάση πληρωμών.

Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν νομικά εμπόδια στη συμμετοχή των κατόχων ομολόγων στο κόστος διάσωσης μιας τράπεζας. Δεν μπορείς να επιβάλεις ένα ‘κούρεμα’ στους ομολογιούχους παρά μόνο από την ώρα που η εκδούσα αρχή θα κηρύξει επισήμως χρεοκοπία. Το Δουβλίνο προετοιμάζει τώρα νομοθεσία που θα του επιτρέψει να επιβάλλει ‘κούρεμα’ στα ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης. Όμως το να κάνεις κάτι τέτοιο δύο χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης, αποτελεί υπερβολική αργοπορία. Και το πιο σημαντικό: δεν  λύνει το πρόβλημα, από τη στιγμή του κανένα ‘κούρεμα’ δεν επιβάλλεται στους κατόχους των senior ομολόγων. Το Δουβλίνο επιβαρύνει υπερβολικά τους φορολογούμενους, και αυτό θα επιδεινώσει δραματικά την κατάσταση της ιρλανδικής οικονομίας.

Και αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα μόνο της Ιρλανδίας.  Όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φοβούνται να αγγίξουν τους κατόχους ομολόγων. Είναι να απορεί κανείς με την φοβία τους απέναντι στη στάση πληρωμών. Η πιο πιθανή εξήγηση γι’ αυτό μάλλον έχει να κάνει με την ασυμμετρία κινδύνου. Η επιβολή κουρέματος σε ένα χρέος αποτελεί νομικό ναρκοπέδιο. Έτσι, οι πολιτικοί βρίσκουν πιο εύκολο να φορτώσουν τα προβλήματα στους φορολογούμενους αντί να διακινδυνεύσουν μια καταστροφική ήττα στα δικαστήρια. Ορισμένοι πολιτικοί πάλι τείνουν να συμφωνούν πάντοτε με τον τελευταίο άνθρωπο που μίλησαν, και η ισχύς του τραπεζικού λόμπι παίζει ασφαλώς μεγάλο ρόλο. Για τον πολιτικό που θέλει να αποφύγει τον κίνδυνο, η επιβάρυνση του φορολογούμενου με το κόστος διάσωσης μιας τράπεζας είναι εύκολη υπόθεση. Αλλά για την οικονομία αποτελεί πραγματικό εφιάλτη. Συνιστά εξάλλου και πολιτικό κίνδυνο μακροπρόθεσμα, επειδή η αδικία της αναδιανομής ενισχύει τα ακραία πολιτικά κόμματα.

Το ευρωπαϊκό πολιτικό κατεστημένο φοβάται τόσο την ιδέα μιας στάσης πληρωμών που είναι πρόθυμο να δεχτεί ακραίες κακουχίες για τους λαούς. Ας δούμε τι σφαγή γίνεται στη Λετονία. Όχι βέβαια ότι μπορεί να επαναληφθούν τα ίδια στην Ιρλανδία. Όμως ο Ιρλανδός Υπουργός Οικονομικών Μπράιαν Λένιχαν θα πρέπει να αναρωτηθεί αν το άκρως άδικο για τους φορολογουμένους εγχείρημα διάσωσης της Anglo Irish θα είναι κι εκείνο που θα γονατίσει τελικά την Ιρλανδία.