Η απατηλή λάμψη του Ευρώ.

Πηγή: Techie Chan

Δυστυχώς το πιο υγρό όνειρο των αμερικάνων δείχνει να γίνεται πραγματικότητα. Βλέπετε σε περιόδους κρίσης, οι άνθρωποι ζητάνε περισσότερο σταθερότητα παρά αξία. Προτιμούν να μη χάσουν τα χρήματά τους από το να κερδίσουν κι άλλα. Έτσι σε περιόδους κρίσης, το νόμισμα που επωφελείται περισσότερο είναι αυτό το οποίο αποπνέει μεγαλύτερη σταθερότητα. Από την αρχή αυτής της κρίσης, το νόμισμα της σταθερότητας ήταν το ευρώ. Με μια αυστηρά μονεταριστική κεντρική τράπεζα, με ελάχιστο πληθωρισμό και κράτη χωρίς τρομερά προβλήματα, φαινόταν ένα ασφαλές καταφύγιο σε σχέση με το παλιό καταφύγιο σταθερότητας που ήταν το δολάριο.

Αυτό οι αμερικάνοι δεν μπορούσαν να το χωνέψουν, όχι για λόγους εγωισμού, αλλά καθαρών μαθηματικών. Το έλλειμμα του αμερικάνικου προϋπολογισμού ανέρχεται σε περίπου 2 δις την ημέρα. Με λίγα λόγια κάθε μέρα που περνά, οι αμερικάνοι πρέπει να βρίσκουν επιπλέον 2 δις δολάρια σε δανεικά προκειμένου να μη χρεοκοπήσουν. Ήταν εμφανές πως τα τελευταία 2 χρόνια, λίγοι ήταν διατεθειμένοι να αυξήσουν τα δολαριακά τους αποθέματα. Κι έτσι με διάφορους έμμεσους και υπόγειους τρόπους, η FED -η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ-, αγόραζε ομόλογα του Αμερικάνικου δημοσίου. Τα περιθώρια όμως λιγόστευαν και η συμμετοχή “τραπεζών της καραιβικής” στο αμερικάνικο χρέος αυξανόταν επικίνδυνα. Το να τρωθεί η αξιοπιστία των κρατικών ομολόγων μιας χώρας είναι το τέλος του παιχνιδιού κι αυτό σε αντίθεση με την ελλάδα, οι ΗΠΑ το θεωρούν απαράδεκτο.

Το πρόβλημα με τα νομίσματα, είναι πως η ισοτιμία τους είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Για κάθε σεντ που το ευρώ ανεβαίνει, το δολάριο πέφτει αναλόγως. Άρα η σταθερότητα του ευρώ ήταν μια ευθεία απειλή για το δολάριο. Διότι ένα νόμισμα που πέφτει συνεχώς δεν είναι καλό μέσο αποθήκευσης του πλούτου. Κάπως έτσι ξεκίνησε κουτσά στραβά η επίθεση κατά του ευρώ.

Εδώ και 6 μήνες βλέπουμε μια αγγλοσαξονική επίθεση εναντίον του ευρώ με στόχο να τρωθεί η αξιοπιστία του. Το κόλπο με την αξιοπιστία του ευρώ βρισκόταν στο παλιό μάρκο. Όλοι ήξεραν πως πίσω από το ευρώ βρίσκεται η ατμομηχανή της ευρώπης και μεγάλος οπαδός της νομισματικής σταθερότητας, η γερμανία. Και τα οικονομικά της γερμανίας είναι πολύ δύσκολο να τα αμφισβητήσει κανείς. Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως με τα οικονομικά των περιφερειακών χωρών και ειδικότερα της Ελλάδας.

Η Ελλάδα για να είμαστε ειλικρινής, ήταν μια κατηγορία από μόνη της ανάμεσα στα PIIGS. Διότι διέθετε το ίδιο υψηλό δημόσιο χρέος όπως η Ιταλία (115%), το ίδιο υψηλό δημόσιο έλλειμμα όπως η ιρλανδία (12%+), κι ένα εμπορικό έλλειμμα τόσο φουσκωμένο, που κανένα από τα υπόλοιπα γουρουνάκια δεν είχε. Με λίγα λόγια διέθετε όλα τα κακά που διέθεταν τα υπόλοιπα γουρουνάκια μαζί, χωρίς κανένα από τα καλά τους. Και ταυτόχρονα μια κυβέρνηση που εν μέσω της κρίσης, μοίραζε αφορολόγητα ακριβά αυτοκίνητα την άνοιξη του 2009. Και ο πληθυσμός της έδειχνε εξαιρετικά ικανοποιημένος από την κατάσταση.

Θεσμικά, οι γερμανο-γάλλοι δεν ήταν σε θέση να επιβάλλουν στην ελλάδα να μαζευτεί. Έτσι έπεσε στο τραπέζι η ιδέα (από ποιόν δεν ξέρουμε) να πιέσουμε την ελληνική κοινή γνώμη μέσω των “αγορών”. Η νέα ελληνική κυβέρνηση του ΓΑΠ μάλιστα, έδειξε ιδιαίτερα ενθουσιώδης στην ιδέα και καταπιάστηκε να την εφαρμόσει. Τα υπόλοιπα με τα ομόλογα, τους τιτανικούς, το ΔΝΤ, τα πιστόλια κλπ, λίγο πολύ τα ξέρουμε.

Σε αυτή την προσπάθεια, ο -κυρίως αγγλοσαξονικός- οικονομικός τύπος έραβε και ξήλωνε και πρακτικά διαμόρφωνε κλίμα. Οι εντελώς αναξιόπιστες αμερικάνικες εταιρίες αξιολόγησης, έριχναν τη βαθμολογία της ελλάδας κάθε μήνα και οι “κερδοσκόποι” κέρδιζαν μέσω του γνωστού παιχνιδιού που εξηγήσαμε με την ΤτΕ.

Ο τρισέ έδειξε να καταλαβαίνει στα τέλη Μάρτη πως το πράγμα είχε πάει μακριά και προσπάθησε να ανακόψει την κίνηση, με την αποδοχή των ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ, ανεξαρτήτως αξιολόγησης. Αλλά δυστυχώς το δίδυμο Μέρκελ/Σαρκοζί δεν έπιασε το μέγεθος του παιχνιδιού και συνέχιζε να ερίζει. Ο ΓΑΠ έταζε νέα πακέτα στις τράπεζες ίσα με 4/5 του κρατικού ελλείμματος του 2010 και γρήγορα όλοι κατάλαβαν πως το ελληνικό παιχνίδι ήταν χαμένο. Όσο όμως οι γαλλογερμανοί δεν έρχονται σε συνεννόηση, το ευρώ θα κλυδωνίζεται. Κι όσο κλυδωνίζεται, τόσο χάνεται η αξιοπιστία του. Κι ένα νόμισμα χωρίς αξιοπιστία χάνει πολύ γρήγορα την αξία του, γιατί κανείς δεν θέλει να το αποθηκεύει.

Οι Αμερικάνοι κατάλαβαν πως στην τρύπα που άνοιξε με την ελλάδα, δημιουργήθηκε μια μεγάλη ευκαιρία. Κι αναγκάζουν τους ευρωπαίους σε σπασμωδικές και ασυντόνιστες κινήσεις που ενώ είναι σωστές, υποσκάπτονται από τους ίδιους.

Παράδειγμα πρώτο, η πολύ σωστή κίνηση της γερμανίας να απαγορεύσει τις γυμνές ανοιχτές πωλήσεις (naked short selling) που δεν έχουν κανένα λόγο να υπάρχουν σε μια πτωτική αγορά. Το short selling είναι ένα χρήσιμο εργαλείο μόνο για αγορές που ανεβαίνουν, διότι δημιουργεί ρευστότητα σε περιόδους ευφορίας (όπου όλοι πιστεύουν πως τα πάντα θα ανέβουν στον ουρανό). Σε μια πτωτική αγορά όμως, το μόνο που προσφέρει στην αγορά θεσμικά, είναι δυνατότητες υποτιμητικής κερδοσκοπίας. Παρόλαυτά, για λόγους εντελώς ανεξήγητους στρατηγικά, οι γάλλοι αρχικά έδειξαν μια απροθυμία να συμμετάσχουν στη δημιουργία ενός αναχώματος στον αγγλοσαξονικό καζίνο-καπιταλισμό.

Η δεύτερη κίνηση που πήρε η Ευρώπη, ήταν η αγορά από την ΕΚΤ ομολόγων ευρωπαϊκών κρατών (όπως άλλωστε έχει κάνει εδώ και ένα χρόνο ήδη η τράπεζα της Αγγλίας και η Αμερικάνικη FED με τα δικά τους ομόλογα). Ένα μέτρο που επίσης εάν χρησιμοποιηθεί με σωφροσύνη βοηθά την ισορροπία στις αγορές. Να πούμε εδώ πως εάν η ΤτΑγγλίας δεν είχε κάνει το ίδιο πέρσι, το αγγλικό κράτος θα είχε χρεοκοπήσει από την άνοιξη του 2009. Παρόλαυτά και αυτή η κίνηση άρχισε να υποσκάπτεται.

Όπως καταγγέλει σήμερα το Spiegel, οι γάλλοι χρησιμοποιούν τον μηχανισμό αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ για να ξεφορτώσουν οι τράπεζές τους ελληνικά ομόλογα στην πλάτη της κεντρικής τράπεζας. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, από τα 40δις ομολόγων που αγόρασε η ΕΚΤ μέχρι την προηγούμενη βδομάδα, τα 25δις αφορούσαν ελληνικά ομόλογα. Και κάθε βδομάδα που περνά, προστίθενται περίπου 2δις ελληνικών ομολόγων. Οι Γερμανικές τράπεζες, σύμφωνα πάντα με το Spiegel, δεν μπορούν να λάβουν μέρος στο πάρτυ διότι έχουν υποσχεθεί στην Γερμανική κυβέρνηση να μην πουλήσουν ελληνικά ομόλογα μέχρι το 2013 που ισχύει το πακέτο στήριξης.

Τι σημαίνει αυτό? Πως αντί να περιμένουν τα πακέτα στήριξης για την Ελλάδα, οι Γάλλοι χρησιμοποιούν την ΕΚΤ, όχι ως μηχανισμό στήριξης των τιμών των ομολόγων, αλλά ως απόθηκη τοξικών ενεργητικών. Στόχος τους είναι να ξεφορτώσουν όσο περισσότερα ελληνικά ομόλογα μπορούν από τα βιβλία τους.

Διάλειμμα για ταλιράκια.

1. Όπως μας εξήγησε ο Michael Hudson, το πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας δημιουργήθηκε λίγο πολύ για να φορτώσουν οι κάτοχοι ελληνικών ομολόγων (δηλαδή οι ελληνικες και ξένες τράπεζες κυρίως), τα τοξικά ελληνικά ομόλογα στις πλάτες των κρατών. Έτσι σύμφωνα με το πρόγραμμα, το 1/3 του ελληνικού χρέους θα είχε μεταφερθεί στα βιβλία των κρατών μέχρι το 2013. Αυτό φυσικά αφήνει τα 2/3 στην κατοχή τους, αλλά η χασούρα από αυτά τα δύο τρίτα θα ήταν υπολογίσιμη σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους.

2. Το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους το κατέχουν οι γαλλικές τράπεζες, με δεύτερες τις γερμανικές και τρίτες τις ελβετικές (αν κι εδώ οι ελβετικές φάνηκαν να εξαφανίζουν το ελληνικό χρέος σε μια ύποπτη κίνηση που εμπλέκει μάλλον και τον κ.Λάτση της EFG αλλά παραπάνω πληροφορίες δεν έχουμε). Άρα, από τη σχεδόν δεδομένη ελληνική αναδιάρθρωση του χρέους, οι γάλλοι έχουν να χάσουν τα περισσότερα.

3. Όταν ανακοινώθηκε από την ΕΚΤ ότι θα αρχίσει η αγορά ομολόγων κρατών της ευρωζώνης προκειμένου να διαφυλάξει τις τιμές από την κερδοσκοπία, οι Γερμανοί ήπιαν το πικρό χάπι του ταμπού της ΕΚΤ. Σύμφωνα με το καταστατικό της, η ΕΚΤ απαγορεύεται να αγοράζει ομόλογα κρατών της ευρωζώνης. Κι αυτός ο κανόνας είχε μπει προκειμένου να μην διακυβευθεί η σταθερότητα του νομίσματος. Όταν μία κεντρική τράπεζα αγοράζει ομόλογα του κράτους του οποίου το νόμισμα ελέγχει, πρακτικά τυπώνει χρήμα.

4. Όσο τυπώνει λιγότερο χρήμα απ’ όσο χρήμα καταστρέφει η κρίση, δεν υπάρχει ιδιαίτερος πληθωριστικός κίνδυνος. Αν μη τι άλλο όμως, με την απόφαση αυτή, η γερμανική θρησκεία περί σταθερότητας τέθηκε σε αμφισβήτηση. Για να συμφωνήσουν οι γερμανοί στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, ζήτησαν ο επόμενος πρόεδρος της ΕΚΤ, να είναι ο σκληρός μονεταριστής γερμανός Axel Weber, νυν πρόεδρος της Τράπεζας της Γερμανίας (Bundesbank). Ήλπιζαν με αυτόν τον τρόπο οι γερμανοί να ορίζουν οι ίδιοι τον ρυθμό αγοράς ομολόγων από την ΕΚΤ.

5. Απ’ ότι φαίνεται όμως, οι γάλλοι προσπαθούν να εκμεταλλευθούν το χρονικό περιθώριο μέχρι την αλλαγή σκυτάλης. Έτσι η ΕΚΤ φορτώνει αγοράζοντας από τη δευτερογενή αγορά ελληνικά ομόλογα, κυρίως από τις γαλλικές τράπεζες, από τη στιγμή που οι γερμανικές έχουν υποσχεθεί στην γερμανική κυβέρνηση να μην το κάνουν.

6. Το αποτέλεσμα είναι, οι γερμανοί τραπεζίτες να νιώθουν αδικημένοι που ακολουθούν μια πολιτική αναγκαστικής βεμπεριανής εγκράτειας και δεν παίρνουν μέρος στο πάρτυ με τίτλο “ξεφορτώσου κι εσύ ένα ελληνικό ομόλογο μπορείς.” . Η ιδέα του γερμανού υπουργού οικονομικών Σόιμπλε, ήταν πως ναι μεν τα κράτη θα αναλάβουν ένα μέρος του ελληνικού χρέους, έτσι όπως είδαμε στο σημείο 1, αλλά θα πρέπει και οι τράπεζες να αναλάβουν ένα κομμάτι της αναδιάρθρωσης, δηλαδή της χασούρας. Όμως αυτή την ιδέα προφανώς δεν την συμμερίζονται οι γάλλοι τραπεζίτες που -έχοντας μεγαλύτερο κομμάτι του ελληνικού χρέους- νιώθουν ότι θα χάσουν περισσότερα. Έτσι -παραπονιούνται οι γερμανοί τραπεζίτες- μεταφέρουν ουσιαστικά τα τοξικά ομόλογα των γαλλικών τραπεζών στις πλάτες της ΕΚΤ. Δηλαδή κυρίως στις πλάτες του γερμανικού κράτους, που διαθέτει το 27,1% της ΕΚΤ και δευτερευόντως του γαλλικού που διαθέτει 20.4%. Έτσι πρακτικά ένα ελληνικό τοξικό ομόλογο της γαλλικής credit agricole κατά 100%, γίνεται ένα τοξικό ομόλογο που το γαλλικό κράτος διαθέτει μόλις το 20.4% και το γερμανικό κράτος φορτώνεται κατά 27,1%.

7. Πώς θα λυθεί αυτή η διαμάχη? Πιθανότατα οι γερμανοί θα καταπιούν και αυτή τη χασούρα, διότι με το να παραπονιούνται για τις αγορές της ΕΚΤ, δεν θα κερδίσουν πολλούς φίλους στην ψηφοφορία για τον πρόεδρο της ΕΚΤ. Και μην ξεχνάμε πως οι Γερμανοί θέλουν όσο τίποτα άλλο να βάλουν τον δικό τους Axel Weber στο τιμόνι. Πιθανότατα επίσης η γερμανική κυβέρνηση να αφήσει τις γερμανικές τράπεζες να πάρουν κι αυτές μέρος στο πάρτυ έτσι ώστε να μη βρεθούν χαμένες και το πρόγραμμα των 700δις αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ θα σπαταληθεί κατά το ήμισυ για το ξεφόρτωμα ελληνικών ομολόγων. Άλλωστε οι γερμανοί έχουν κερδίσει το κομμάτι εκείνο του παιχνιδιού που καλεί τις χώρες της ευρωζώνης σε αυστηρά προγράμματα λιτότητας προκειμένου να μειωθούν τα ελλείμματα.

8. Για να είμαστε ειλικρινής, η αγορά ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ, δεν εξυπηρετεί κάποιο σκοπό άλλο από το συμφέρον των τραπεζών που διαθέτουν ελληνικά ομόλογα. Από τη στιγμή που τα ελληνικά ομόλογα βρίσκονται εκτός αγοράς μέχρι το 2013, δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος να “επιδοτείς” τις τιμές τους. Έτσι στην ουσία, το πρόγραμμα των 700δις ευρώ δεν θα εξυπηρετήσει τόσο τη σταθεροποίηση των τιμών (εάν το έκανε αυτό θα αγόραζε ομόλογα των υπολοίπων PIΙGS). Εδώ λοιπόν η “γαλλική” λογική μοιάζει λίγο με την αμερικάνικη, δηλαδή τα πάντα για να βγάλουν κέρδη οι τράπεζες. Η ηττημένη “γερμανική” λογική πλησιάζει περισσότερο στη σουηδική (circa 1992) που λέει πως και οι τράπεζες πρέπει να χάσουν από τη διαδικασία.

---

Πόρισμα 1ο.

Σε περίπτωση που δεν το πήρατε χαμπάρι τόση ώρα, τα ελληνικά ομόλογα θεωρούνται πλέον “τοξικά” και η αξία τους θεωρείται δεδομένο ότι θα υποστεί κάποιου είδους “κούρεμα” (haircut). Άρα η επιστροφή της ελλάδας στις αγορές στις αρχές του 2012 σύμφωνα με τον έλληνα ΥΠΟΙΚ, είναι μια παπάρα και μισή.

Πόρισμα 2ο.

Το να διατηρείς κάποια βεμπεριανού τύπου ηθική περί σταθερότητας και περί τιμωρίας όσων στοιχημάτισαν λάθος, δεν είναι η πιο δημοφιλής πρακτική στην ευρώπη αυτή τη στιγμή. Όλοι θέλουν την ΕΚΤ να τυπώνει χρήμα, κι αυτό κάποια στιγμή στο μέλλον θα είναι πιθανόν πληθωριστικό (οι ιάπωνες βέβαια 20χρόνια αργότερα ακόμα περιμένουν). Άρα Γερμανία-Γαλλία σημειώσατε 2.

Πόρισμα 3ο.

Τα μέτρα λιτότητας των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων θα φέρουν μια νέα πτώση στις τιμές και μια νέα βύθιση των οικονομιών. Όσοι πιστεύουν πως η κρίση τελείωσε και δεν κατεβάζουν 3 χάπια ecstacy την ημέρα, ανήκουν πιθανότατα σε αυτούς που θέλουν κάτι να σας πουλήσουν.

Η νέα βύθιση θα σημάνει μια νέα περίοδο αποπληθωρισμού και μια νέα γενιά “τοξικών ομολόγων”, είτε αυτά τα ομόλογα αφορούν τράπεζες, είτε κράτη. Εκεί η ΕΚΤ θα πιεστεί να αγοράσει κι άλλα ομόλογα, κάτι που θα κάνει τους γερμανούς να φοβούνται ακόμα περισσότερο τον πληθωρισμό που θα πέσει στο κεφάλι τους σαν θεία τιμωρία για την παρεκτροπή από τη νομισματική ορθοδοξία. Παρότι δεν εκτιμώ τους μονεταριστές, οι φόβοι των γερμανών δεν είναι απαραίτητα άδικοι.

Πόρισμα 4ο.

Δυστυχώς ολόκληρο το ευρωπαϊκό σύστημα αυτή τη στιγμή, λειτουργεί υπέρ των τραπεζών. Με μια διεστραμμένη και αντεστραμμένη λογική, ο χρηματοπιστωτικός τομέας θεωρείται ακόμα, ο πιο κρίσιμος τομέας της οικονομίας, τη στιγμή που στην ουσία δεν παράγει απολύτως καμία πραγματική αξία. Από τις αρχές της δεκαετίας του 90, οι ΗΠΑ -το πιο ανεπτυγμένο παράδειγμα χρηματοπιστωτικού καζίνο- βρίσκονται σε μια κυμαινόμενη αλλά δεδομένη ελαφριά ύφεση. Ταυτόχρονα βρίσκονται σε μια δεδομένη αλλά δραματική αναδιανομή του πλούτου προς ελάχιστους πλούσιους και τυχερούς. Κάτι που θα εντείνει την ύφεση όλο και περισσότερο, αφού η αναδιανομή προς τους λίγους μειώνει την κατανάλωση.

Όσοι τραπεζικοί διαβάζετε, καθίστε στη σειρά να πείτε τα θεωρητικά παράπονά σας για το πόσο σημαντικοί είστε. Θα φτιάξω νέα κατηγορία στο blog, πάντως τα νούμερα δεν είναι με το μέρος σας 

Πόρισμα 5ο.

Όσο η ελίτ της ΕΕ, βρίσκεται παγιδευμένη σε αυτόν τον τραπεζο-κεντρικό Αγγλοσαξονικό οικονομισμό, τόσο περισσότερο θα βασανίζει την Ευρώπη, καταστρέφοντας ό,τι έχει απομείνει από την φαντασίωση της ευρωπαϊκής ιδιαιτερότητας. Όσο η ελίτ θα προσπαθεί να φτιάξει τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, τόσο η ευρωπαϊκή ιδέα της ενοποίησης θα χάνει τα χαρακτηριστικά εκείνα που την έκαναν αγαπητή στον κόσμο. Και επειδή όπως μας κατηγορούν οι αγγλοσάξονες, οι ηπειρωτικοί ευρωπαϊοι έχουμε μια έφεση στις επαναστάσεις, μπορεί να δούμε ένα νέο -ειρηνικό ελπίζω και φαντάζομαι- 1848, κι αυτή τη φορά δυσκολεύομαι να σκεφτώ ποιος θα αναλάβει τον ρόλο των ρώσων.

Πόρισμα 6ο.

Μέχρι ο γερμανο-γαλλικός άξονας να σταματήσει να ασχολείται με τα γαμημένα εσωτερικά μικροπολιτικά του παιχνίδια, το ευρώ δεν θα δει άσπρη μέρα. Πολύ περισσότερο από οικονομική, ένα νόμισμα χρειάζεται πολιτική σταθερότητα. Τούτων λεχθέντων, τα όρια στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή μπορεί να αλλάξουν πολύ γρήγορα. Ειδικά μέχρι οι σοσιαλδημοκράτες να βρουν μία νέα πολιτική τακτική. Διότι γρήγορα θα καταλάβουν πως ο ΓΑΠ και ο Στρως-Καν δεν είναι ακριβώς το γκανιάν που ήλπιζαν.

Πόρισμα 7ο.

Θα σπάσει το ευρώ? Για να δείτε πως δεν πρόκειται για καμιά καινούργια άποψη, διαβάστε εδώ. Και η απάντηση σήμερα είναι δεν ξέρω. Σίγουρα το ευρώ δεν θα σπάσει εάν φύγουμε εμείς από την ευρωζώνη και γίνουμε μια μικρή κούβα. Για να σπάσει το ευρώ θα πρέπει να φύγει κάποιος από τους δύο του γαλλογερμανικού άξονα. Ή όλα μαζί τα PIIGS χωρίς τη Γαλλία. Οι Αμερικάνοι την προπαγανδίζουν σταθερά από την εποχή που ο φρίντμαν ακόμα περπατούσε ανάμεσά μας.  Αυτή τη στιγμή οι Γερμανοί έχουν μείνει λίγο μόνοι τους υπέρ της βεμπεριανής σταθερότητας και δεν νομίζω -σαν διάφορα κομμάτια της ελληνικής αριστεράς- να λατρεύουν την επιλογή της απομόνωσης. Αλλά πραγματικά η μαγική μου σφαίρα είναι θολή επάνω στο ζήτημα. Ελπίζω μόνο να μην ξεχάσουν οι ευρωπαίοι για ποιο λόγο έφτιαξαν την ενωμένη ευρώπη. Κι αυτός ο λόγος δεν είναι σίγουρα οικονομικός.

άλλη μία αισιόδοξοη βδομάδα ξεκινά στο στρουμφοχωριό.