Πού το πάει η Γερμανία;

20/03/2010 Του ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ*       Η Γερμανία έχει αντιμετωπίσει δριμεία κριτική για τη σκληρή της στάση σε σχέση με το ελληνικό πρόβλημα ακόμα και από άτομα με απόλυτα διαπιστωμένες νεοφιλελεύθερες αρχές, όπως ο Martin Wolf των Financial Times. Δεν είναι μόνο ότι αρνείται να πάρει μέτρα για τις πιο αδύνατες οικονομίες, αλλά ότι οι προτάσεις της -για το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, για παράδειγμα- προκρίνουν μια ακόμη πιο σκληρή εκδοχή του status quo. Το ζητούμενο για τη Γερμανία είναι να κλειδώσει τις υπάρχουσες οικονομικές πολιτικές και όχι να εξετάσει αν η κρίση απαιτεί νέες προσεγγίσεις.       Είναι πια γνωστό ότι η οικονομική στρατηγική της Γερμανίας βασίζεται στις εξαγωγές της, ένα σημαντικό μέρος των οποίων πηγαίνουν στις άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Αυτές οι εξαγωγές δεν θα μπορέσουν να συνεχιστούν, αν οι πιο αδύνατες χώρες πέσουν σε βαθιά ύφεση ως αποτέλεσμα των μέτρων που παίρνουν για να διορθωθούν τα δημοσιονομικά τους. Ούτε τα δημοσιονομικά της Γερμανίας είναι προστατευμένα από τις εξελίξεις στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αν, για παράδειγμα, οι αγορές πουλούν κρατικά ομόλογα της Ελλάδας και της Ισπανίας, αυτό θα σήμαινε ότι αυτές οι χώρες θα αναγκαστούν να πάρουν ακόμα πιο περιοριστικά μέτρα, με αποτέλεσμα ότι, καθώς πέφτει η ζήτηση για τα γερμανικά προϊόντα, θα χειροτερεύουν τα γερμανικά δημοσιονομικά μεγέθη. Οι διάφορες κριτικές λένε κάτι πολύ απλό. Σε μια νομισματική ένωση, όπου οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ οικονομιών είναι σημαντικότατες, η πιο ισχυρή οικονομία δεν μπορεί να αδιαφορεί για τις εξελίξεις στις άλλες οικονομίες. Το ζήτημα είναι γιατί δεν το βλέπει έτσι η Γερμανία.        Μια απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι ότι οι υπεύθυνοι της οικονομικής πολιτικής στη Γερμανία είναι δέσμιοι των νεοφιλελεύθερων οικονομικών ιδεολογημάτων μιας προηγούμενης εποχής. Είναι δύσκολο για τα άτομα γρήγορα να αλλάξουν το νοηματικό πρίσμα μέσα από το οποίο κατανοούν την πραγματικότητα. Πόσο μάλλον στη Γερμανία, όπου η στρατηγική του χαμηλού πληθωρισμού αποτέλεσε θεμέλιο της οικονομικής πολιτικής για όλες τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις.       Βέβαια, η στρατηγική αυτή έφτανε στα όριά της και πριν ξεσπάσει η κρίση. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι τα τελευταία δέκα χρόνια η απόδοση της γερμανικής οικονομίας δεν ήταν καλή, με χαμηλή ανάπτυξη και αύξηση της παραγωγικότητας, περιορισμένες επενδύσεις και μεγάλη ανεργία. Το μόνο που την έσωσε ήταν οι εξαγωγές που βασίζονταν στη στρατηγική περιορισμού των μισθών, κάτι που δεν ισοδυναμεί με μια δυναμική οικονομία. Η αυτογνωσία σε αυτό το σημείο δεν έχει επηρεάσει τον σχεδιασμό οικονομικής πολιτικής.       Με λίγα λόγια η πρώτη απάντηση βασίζεται στο ότι η στρατηγική της Γερμανίας δεν είναι ορθολογική ή, πιο μετριοπαθώς, ότι παίρνει χρόνο για τους σχεδιαστές της οικονομικής πολιτικής να χωνέψουν την πρόσφατη εμπειρία, την αλλαγή των οικονομικών συνθηκών και την ανάγκη για άλλα νοηματικά σχήματα. Αλλά υπάρχει μια διαφορετική, πιο ορθολογική απάντηση για την εμμονή της Γερμανίας. Ίσως οι σχεδιαστές τής οικονομικής πολιτικής εκεί έχουν μια πιο ολοκληρωμένη άποψη για το τι διακυβεύεται σήμερα σε σχέση με τα οικονομικά ζητήματα στο πλαίσιο της Ε.Ε. Ίσως κατανοούν ότι ένα «καλύτερο ευρώ» με μεγαλύτερη αλληλεγγύη, με έναν μεγάλο ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, με συντονισμένη δημοσιονομική πολιτική και με μια άλλη κεντρική τράπεζα θα άλλαζε εντελώς τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα των τελευταίων ετών. Ότι θα έβαζε πάλι στο παιχνίδι τα λαϊκά στρώματα, τα συνδικάτα και τα κινήματα και τα κόμματα της αριστεράς. Ότι μια πιο συντονισμένη και παρεμβατική πολιτική θα χρειαζόταν και δημοκρατική νομιμοποίηση, πέραν από τη διακυβέρνηση που έχουμε γνωρίσει και τόσο αγάπησαν οι συντεχνίες των βιομηχάνων και χρηματιστών.      Οι δυο απαντήσεις δεν είναι απαραιτήτως αντιπαραθετικές. Μπορεί η γερμανική πολιτική να έχει στοιχεία ορθολογισμού σε σχέση με το συμφέρον του κεφαλαίου στο σύνολό του, αλλά στις επικρατούσες συνθήκες μπορεί η συγκεκριμένη στρατηγική να μην τους βγει. Να μην έχει, για παράδειγμα, υπολογιστεί καλά το βάθος της ύφεσης που προκαλείται από τη γερμανική πολιτική και ούτε οι πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες που θα ακολουθήσουν. Αυτό σημαίνει να ζει κανείς σε μια εποχή με μεγάλες αντιφάσεις, αλλά και μεγάλες προκλήσεις. * Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Πηγή:http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=531414