Φταίει η ίδια η λιτότητα και όχι το αν εφαρμόστηκε σωστά

του P. Krugman

ΤΟ ΒΗΜΑ – NEW YORK TIMES

Η τελευταία προσπάθεια για να δικαιολογηθεί η απόλυτη αποτυχία της λιτότητας είναι ο ισχυρισμός ότι οι ευρωπαϊκές χώρες δεν εφάρμοσαν τελικά την λιτότητα. Ο ισχυρισμός αυτός προέρχεται κυρίως από τους συνήθεις υπόπτους -εκείνους, για παράδειγμα, που κατηγορούν τον Ομπάμα ότι προωθεί τεράστιο σχέδιο επέκτασης του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων επειδή η εταιρεία δημοσκοπήσεων Census έκανε μερικές προσλήψεις. Πρέπει όμως να πω ότι οι αντιδράσεις υπήρξαν εντυπωσιακά αδύναμες -ακόμη και ορισμένοι που θα έπρεπε να γνώριζαν καλύτερα υποστηρίζουν ότι ίσως δεν εφαρμόστηκαν αρκετές περικοπές. Ναι, εφαρμόστηκαν.

Γεγονός είναι ότι δεν μπορούμε απλώς να εξετάζουμε τα επίπεδα των δαπανών για να δούμε τι έγινε με τα προγράμματα περικοπών. Εδώ στις ΗΠΑ, οι δαπάνες για ασφάλιση ανέργων και κουπόνια φαγητού έχουν αυξηθεί κατακόρυφα όχι επειδή το κοινωνικό κράτος διευρύνθηκε αλλά επειδή πολύ περισσότερος κόσμος είναι άνεργος ή φτωχός. Παρόμοιες επιπτώσεις παρατηρούνται σε ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες διαθέτουν πολύ ισχυρότερο δίχτυ ασφαλείας απ’ όσο οι ΗΠΑ. Επιπλέον, μέρος των δαπανών πηγαίνει στη διάσωση των τραπεζών -δηλαδή όχι ακριβώς σ’ εκείνο που έχουν κατά νου όσοι μιλούν για υπερτροφικό κράτος. 

Ας εξετάσουμε το παράδειγμα της Ιρλανδίας (όλα τα στοιχεία είναι από το ΟΟΣΑ). Το σύνολο των δαπανών αυξήθηκε από τα 70.000 εκατ. ευρώ το 2007 στα 80.000 το 2009 για να ξεπεράσει τα 100.000 εκατ. ευρώ το 2010. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται σαν να μην υπάρχει και πολλή λιτότητα. 

Αλλά ας αναλύσουμε λίγο αυτό το ποσό. Πρώτον, περιλαμβάνει «μεταφορές κεφαλαίου» -δηλαδή διάσωση των τραπεζών. Η συγκεκριμένη δαπάνη εκτοξεύτηκε κοντά στα 35.000 εκατ. ευρώ το 2010 από περίπου 5.000 εκατ. ευρώ το 2009. 

Επειτα υπάρχουν οι «κοινωνικές μεταφορές», που περιλαμβάνουν προγράμματα και επιδόματα για τους ανέργους. Από τα 20.000 εκατ. ευρώ το 2007, σταθεροποιήθηκαν στα 25.000 εκατ. ευρώ το 2009, το 2010 και το 2011. Αυξήθηκαν, δηλαδή, όχι επειδή τα προγράμματα αυτά έγιναν πιο γενναιόδωρα αλλά, αντίθετα, επειδή αντικατοπτρίζουν την άθλια κατάσταση της ιρλανδικής οικονομίας. 

Τέλος υπάρχουν οι κρατικές δαπάνες για κατανάλωση και επενδύσεις. Αυτές μειώθηκαν από τα 43.000 εκατ. ευρώ το 2008 στα 33.000 το 2011.

Συνεπώς, ναι λοιπόν, η Ιρλανδία εφάρμοσε λιτότητα ­-μέρος αυτής στη φορολόγηση, αλλά το μεγαλύτερο μέρος στις δαπάνες. Το ίδιο ισχύει για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία. Να μην πιστεύετε τους συνήθεις υπόπτους όταν υποστηρίζουν κάτι διαφορετικό. Στην πραγματικότητα, μην τους πιστεύετε οτιδήποτε και αν λένε.