Ούτε ίχνος αλήθειας ;

του Κ. Καλλωνιάτη

«Κατανοώ απόλυτα τη δύσκολη θέση όλων εκείνων που πασχίζουν να εμφανίσουν ως αριστερή πρόταση αυτό που επιδιώκουν τα διεθνή επενδυτικά κεφάλαια και οι μεγάλες τράπεζες, δηλαδή την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους της Ελλάδας εντός του ευρώ, υπό καθεστώς διεθνούς κηδεμονίας και επιτήρησης. Σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκει και ο κ. Καλλωνιάτης…» (Δ. Καζάκης «Περί λάθους αξιοπιστίας και άλλων αλχημειών»).

Όταν κάποιος ξεκινά την αρθρογραφία του με την «πολιτική» κατηγοριοποίηση και ταμπελοποίηση του πολιτικού του συνομιλητή, τότε το μόνο που κάνει είναι να ξορκίζει τον διάλογο και να αναπαράγει τις γνώριμες σταλινικές πρακτικές του περασμένου αιώνα. Λυπάμαι ειλικρινά γι’ αυτό κ. Καζάκη γιατί, σε αντίθεση με το δικό μου «λάιτ αριστερό παρελθόν» και την ανύπαρκτη πολιτική δράση (στον ΣΥΝ δεν γνωρίζω και δεν με γνωρίζουν ούτε εξ όψεως), εσείς ηγείστε μαζί με κάποιους άλλους διακεκριμένους επιστήμονες μιας πολιτικής κίνησης (Πρωτοβουλία) η οποία μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στο κίνημα. Όχι όμως με τέτοια μυαλά.

Αν απαριθμούσα τους απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς και τα προσβλητικά κοσμητικά επίθετα που με στολίσατε βαφτίζοντάς τα «πολεμική» θα γέμιζα ολόκληρη σελίδα. Και όλα αυτά γιατί ; Γιατί τόλμησα (χρειάζεται άραγε τόλμη γι’ αυτό ;) να σχολιάσω κριτικά ένα λογιστικό σφάλμα που είδα να επαναλαμβάνεται όχι μόνον από εσάς αλλά και από άλλους αξιόλογους αριστερούς αγωνιστές ως βασικό επιχείρημα μιας κατά τα άλλα σωστής όπως εξαρχής διευκρίνισα διαπίστωσης/θέσης, δηλαδή της μη διαχειρίσιμης αντιμετώπισης του χρέους. Διευκρινίζοντας, συγχρόνως, πως κατά την γνώμη μου το ζήτημα της στατιστικής τεκμηρίωσης, συνέπειας και αξιοπιστίας δεν είναι αμελητέο όταν αυτή καλείται να στηρίξει σημαντικές πολιτικές προτάσεις στρατηγικού χαρακτήρα. Κι όμως, αν και έχω ενστερνιστεί από παλιά την άποψη για το αδιέξοδο της πολιτικής αντιμετώπισης του χρέους με συμβατικά μέσα (βλ Κ.Κ. «Στον αστερισμό του χρέους» enet.dialogoi 28/9/09), συμφωνώντας με όλους όσους θέτουν ζήτημα όχι απλά αναδιαπραγμάτευσης αλλά και μεγάλης διαγραφής του χρέους, εσείς με κατηγορείτε για πράκτορα της ΕΕ και των επενδυτικών funds επειδή προτείνω να επιδιώξουμε την αναδιαπραγμάτευση και διαγραφή εντός του ευρώ. Όπως επίσης με κατηγορείτε για πολιτική προστυχιά επειδή αναφέρθηκα στους κκ Τόλιο και Χριστακόπουλο για το λογιστικό λάθος.  

Αν γνώριζα το τι θα ακολουθήσει με τους κουβάδες της λυματολάσπης που εισέπραξα, αμφιβάλλω εάν θα είχα προχωρήσει στην κριτική του λάθους σας κ. Καζάκη. Γιατί δεν αξίζει τον κόπο φυσικά να «διασυρθώ» (για διασυρμό μου αν δεν κάνω λάθος μιλήσατε) για ένα απλό λογιστικό λάθος δικό σας, έτσι δεν είναι ; Αυτό λέει, εξάλλου, και η… αγαπημένη σας «κοινή λογική», χάρις στην οποία φθάσαμε στην σημερινή κρίση. Και σε παρόμοια μάλλον συμπεράσματα καταλήγουν και κάποιοι φίλοι που θεωρούν αστείο τον εν λόγω διάλογο και προσχηματική τη διαφωνία για τα δημόσια λογιστικά. Μακάρι να ήταν έτσι. Θα λέγαμε από δύο παπαριές ο καθένας και θα τελείωνε το πράγμα.

Όμως, εσείς φροντίσατε με τη μακρόσυρτη απάντηση-πολεμική σας να κλιμακώσετε τους τόνους, να εκτροχιάσετε πολιτικά και να κομματικοποιήσετε το ζήτημα βάζοντας στο «παιχνίδι» σας και πολιτικά πρόσωπα που δεν με γνωρίζουν και σίγουρα δεν ταυτίζονται με τις απόψεις μου (επειδή η Αυγή φιλοξένησε κάποια άρθρα μου, δεν σημαίνει ότι τα υιοθετεί κιόλας). Δεν πειράζει. Ουδέν κακόν αμιγές καλού. Πάμε τώρα στην πολιτική (πρώτα) και στην λογιστική-οικονομική (ακολούθως) ουσία της διαφοράς μας.

Αναδιαπραγμάτευση και διαγραφή χρέους εντός Ευρωζώνης

Ο κ. Καζάκης αφού εξαντλεί τα λογιστικά και οικονομικά του επιχειρήματα υπερασπιζόμενος τη μεθοδολογία που ακολούθησε στην κατάρτιση των πινάκων και των εξ αυτών συμπερασμάτων (βλ Δ. Καζάκης, «Περί λάθους, αξιοπιστίας και άλλων αλχημειών», youpayourcrisis, 30/9/10) προχωράει στο να καταλογίσει συγκαλυμμένη πολιτική σκοπιμότητα στην κριτική μου για το λογιστικό λάθος, υποστηρίζοντας μάλιστα πως ήθελα έτσι να υποσκάψω την αξιοπιστία της πρότασής του για την άρνηση χρέους-έξοδο από το ευρώ. Συγκεκριμένα :

«Η τεχνική του κ. Καλλωνιάτη είναι γνωστή από παλιά. Αντί να κάνει τον κόπο να αποδείξει τις δικές του θέσεις και τη δική του λογική, επιχειρεί να προσβάλει την αντίπαλη τεκμηρίωση. Συμφωνούμε στα συμπεράσματα, λέει, αλλά διαφωνούμε στη μεθοδολογία προσέγγισης γιατί ο κ. Καζάκης έχει κάνει σοβαρό λογιστικό λάθος. Έτσι καθώς υποτίθεται ότι καταρρέει η αξιοπιστία της αντίπαλης άποψης, μπορεί να περάσει χωρίς πολλά-πολλά τη δική του λογική ως τη μόνη σωστή, έστω κι αν δεν έχει εμφανίσει ούτε δείγμα απόδειξης, αλλά και χωρίς να ομολογήσει ότι ταυτίζεται απόλυτα με την κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη αντίληψη».

Προσέξτε : αμφισβητώ ένα λογιστικό λάθος του κ. Καζάκη και «καταρρέει η αξιοπιστία της αντίπαλης άποψης» !

Τώρα πως γίνεται η «αντίπαλη» άποψη – οι διαφωνίες μου είναι με την πρόταση της Πρωτοβουλίας συνολικά – να προσωποποιείται αποκλειστικά στον κ. Καζάκη και η αξιοπιστία και το κύρος του κ. Καζάκη να πλήττονται ανεπανόρθωτα από ένα λογιστικό λάθος, αυτό μόνον ένας υπεύθυνος προπαγάνδας ολοκληρωτικού-προσωποπαγούς καθεστώτος μπορεί ίσως να μας εξηγήσει ικανοποιητικά.

Δεν γνωρίζω από τι κενά μνήμης πάσχει ο κ. Καζάκης, όμως η λίστα με τα άρθρα μου φιλοξενείται στο youpay και η αλήθεια είναι πως αν δεν είχα προσπαθήσει να τεκμηριώσω την άποψη αυτή αρθρογραφώντας συχνά, δεν θα είχα εμπλακεί σε έναν πολιτισμένο διάλογο με τον κ. Λαπαβίτσα στην Αυγή, ούτε θα είχε ορίσει ο κ. Καζάκης ως… ταξικό του εχθρό όσους υποστηρίζουν - ενδοτικά ή και ‘προδοτικά’ όπως νομίζει - την πάλη μέσα από τους κόλπους της Ευρώπης όχι μόνον για την διαγραφή του χρέους, αλλά και κατά των πολιτικών λιτότητας, την καθιέρωση του 35ωρου, τη μείωση των εξοπλισμών, την πάλη για τον εκδημοκρατισμό και την αυτοδιάθεση των εργαζομένων, τον αγώνα για τον σοσιαλισμό.

Του κ. Καζάκη δεν του αρκεί η παραδοχή μου ότι η ελληνική οικονομία έχει ουσιαστικά χρεοκοπήσει και δεν πρόκειται να εξέλθει από την μαύρη τρύπα της κρίσης παρά μόνον με διαγραφή του 60-70% του χρέους, γιατί κατά τη γνώμη του η παραδοχή αυτή «κρύβει δύο λαθροχειρίες» :

«Πρώτο: Το γεγονός ότι ο ίδιος δεν είναι υπέρ της μονομερούς διαγραφής μεγάλου μέρους του δημόσιου χρέους, αλλά υπέρ της αναδιάρθρωσης με «κούρεμα». Πράγμα εντελώς διαφορετικό. Η αναδιάρθρωση με «κούρεμα» είναι αυτό που ζητάνε επίσημα τα επενδυτικά κεφάλαια και μάλιστα τα πιο κερδοσκοπικά (Hedge και Vulture Funds) τα οποία ξέρουν πώς να κερδίζουν από την «συντεταγμένη πτώχευση» μιας χώρας.

Δεύτερο: Ο «αλγεβρικός συνδυασμός» που επικαλείται είναι μια μπούρδα που έχει αντιγράψει από τα εγχειρίδια του νεοφιλελευθερισμού.»

Πρώτα απ’ όλα ποτέ δεν έχω μιλήσει για αναδιάρθρωση χρέους (δηλαδή επιμήκυνση χρόνου αποπληρωμής χρέους με κάποιο χαμηλότερο επιτόκιο) την οποία όντως προτείνουν αρκετοί ξένοι κυρίως ανεξάρτητοι ή τραπεζικοί αναλυτές στα πλαίσια μιας επαναρρύθμισης του συστήματος – δηλαδή του ελληνικού καπιταλισμού και των ξένων τραπεζών – στο μέλλον. Λέω στο μέλλον, γιατί είναι πολύ αμφίβολο (βλ καθολική άρνηση ΕΕ και ελληνικής κυβέρνησης) εάν με τη σοβούσα χρηματοπιστωτική και δημοσιονομική κρίση και τη κάκιστη κατάσταση πολλών τραπεζών είναι δυνατή η ικανοποίηση αυτού του αστικού ρεφορμιστικού αιτήματος προσεχώς. Στο ερώτημα γιατί η στάση των επενδυτικών κεφαλαίων-γύπες ευνοεί την αναδιάρθρωση του χρέους η απάντηση όπως θα όφειλε να εξηγήσει και ο κ. Καζάκης είναι μάλλον απλή : κερδοσκοπία, ενδεχομένως και με πολιτική υποκίνηση, αφού είναι γνωστό πόσο επωφελήθηκαν τα αμερικανικά και βρετανικά ομόλογα από την κρίση της Ελλάδας και του ευρώ. Όπως είναι γνωστό πόσο πρωτοστάτησε ο αγγλοσαξονικός τύπος - που με τόση επιμέλεια συχνά-πυκνά μας μεταφέρει ο κ. Καζάκης στα σημειώματά του – με τη βοήθεια αρχικά και της ελληνικής κυβέρνησης στη δημιουργία ενός κλίματος πανικού για την επικείμενη κατάρρευση της Ελλάδας. Για την οποία ο κ. Καζάκης είχε μάλιστα προβλέψει ότι έπρεπε να την αναμένουμε μέσα στο καλοκαίρι :

«Σύμφωνα όμως με τους Times του Λονδίνου (30/5), το Βρετανικό Centre for Economics and Business Research (CEBR), γνωστό για τις διασυνδέσεις του με τα τραπεζικά συμφέροντα σε Βρετανία και ΗΠΑ, συμβούλευσε την ελληνική κυβέρνηση να εγκαταλείψει το ευρώ και να δηλώσει αδυναμία πληρωμής του χρέους, δηλαδή να πτωχεύσει επίσημα. Ο επικεφαλής του CEBR, Νταγκ ΜακΓουίλλιαμς, βρέθηκε στην Αθήνα για να συμβουλέψει υπουργούς και πρωθυπουργό για το πώς πρέπει να χειριστούν την επικείμενη πτώχευση της χώρας: ‘Εγκαταλείποντας το ευρώ θα σήμαινε ότι το νέο νόμισμα θα υποτιμηθεί κατά 15%. Καθώς όμως το εθνικό χρέος τιμάται σε ευρώ, αυτό θα το αύξανε από το τρέχον επίπεδο του 120%  στο 140% του ΑΕΠ μέσα σε μια νύχτα. Έτσι μέρος του πακέτου για την έξοδο από το ευρώ πρέπει να είναι και η μετατροπή του χρέους μονομερώς στο νέο νόμισμα.’ Οι Times εκτιμούν ότι μια τέτοια κίνηση θα φέρει την καταστροφή σε Γαλλικές και Γερμανικές τράπεζες, αλλά σύμφωνα με τον ΜακΓουίλιαμς η κίνηση αυτή είναι «ουσιαστικά αναπόφευκτη» και είπε ότι κι άλλα μέλη της ένωσης θα ακολουθήσουν. ‘Το μόνο ερώτημα είναι το πότε. Το άλλο θέμα είναι η έκταση της μόλυνσης. Η Ισπανία είναι πιθανό ότι θα αναγκαστεί να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο, το ίδιο πιθανά και η Πορτογαλία με την Ιταλία… Μήπως αυτό θα είναι το τελευταίο σαββατοκύριακο για το κοινό νόμισμα; Ναι, είναι πολύ πιθανό.’

Δεν γνωρίζουμε πώς αντέδρασε η κυβέρνηση στις προτάσεις αυτές, ούτε ο κ. ΜακΓουίλιαμς μας εξήγησε πώς θα γίνει αυτή η μονομερής μετατροπή στο νέο νόμισμα των ομολόγων σε ευρώ. Ούτε μας εξήγησε τι σόι νόμισμα θα είναι αυτό που προτείνει να υιοθετήσουμε. Το σίγουρο είναι ότι πληθαίνουν τα σημάδια που θέλουν μια ταχύτατη πτώχευση της χώρας. Ίσως και μέσα στα «μπάνια του λαού», που τυπικά μόλις ξεκίνησαν. Ακούγεται ότι το ΔΝΤ έχει ήδη ετοιμάσει σχέδιο πτώχευσης της χώρας που έχει εγκριθεί καταρχήν από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, αλλά αντιδρούν ακόμη οι Βρυξέλλες οι οποίες δεν θέλουν να δουν ακόμη την Ελλάδα να φεύγει από το ευρώ, ούτε να αναδιαρθρώνει το χρέος της. Πράγμα που στις τωρινές συνθήκες θα έβαζε σε άμεσο κίνδυνο το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης και το κοινό νόμισμα» (Δ. Καζάκης, «Μας πάνε ολοταχώς για φουντάρισμα», Ποντίκι, 10-6-10).

Είναι αξιοπερίεργο πως ένας αριστερός και μάλιστα επαναστάτης αναλυτής που χρησιμοποιεί κατά κόρον τις αναφορές, αναλύσεις, εκτιμήσεις, ακόμη και φημολογίες που προβάλλει ο αγγλοσαξονικός οικονομικός και χρηματοπιστωτικός Τύπος για την ελληνική και ευρωπαϊκή κρίση και τις προοπτικές της, διαγράφει με μία μονοκονδυλιά («μπούρδες») τη μαθηματική φόρμουλα που τα εγχειρίδια της σύγχρονης Οικονομικής χρησιμοποιούν για τον προσδιορισμό της ικανότητας αποπληρωμής (δηλ. της βιωσιμότητας) μιας οικονομίας που βαρύνεται με χρέη. Δεν γνωρίζω τα μαρξιστικά οικονομικά να έχουν προοδεύσει πολύ από την εποχή του Μαρξ. Ο δε Μαρξ, μάλλον ήταν ένας ανόητος σχολαστικός αφού έφαγε πάνω από μία δεκαετία σε βιβλιοθήκες μελετώντας τους κλασσικούς οικονομολόγους για να συγγράψει την κριτική του στην πολιτική οικονομία (ΚΕΦΑΛΑΙΟ). Ίσως ο κ. Καζάκης να θεωρεί 'μπούρδες’ και άχρηστη στο σύνολό της την σύγχρονη Οικονομική, αλλά σε αυτή την περίπτωση οφείλει :

(α) να μας παραπέμψει στην εναλλακτική θεωρητική ανάλυση (δική του ή ξένη), (β) να μην κάνει επιλεκτική χρήση των νεοκλασικών συγγραμμάτων και αναλύσεων και (γ) να δίνει σαφείς οδηγίες για τις πηγές που χρησιμοποιεί, κάτι που φυσικά δεν κάνει όταν εμφατικά τονίζει :

«Πόσο πρέπει να κατέβει η συνολική εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους ώστε να πάψει αφενός η λιτότητα και αφετέρου να σπάσει ο κύκλος του νέου δανεισμού; Κανείς δεν έχει απαντήσει σ’ αυτό το ερώτημα απ’ όσους μιλάνε για αναδιάρθρωση του χρέους με «κούρεμα», ή για διαγραφή μεγάλου μέρους του χρέους. Στη δεκαετία του ’80 οι μελέτες για το χρέος είχαν δείξει ότι μια οικονομία του επιπέδου των χωρών της Λατινικής Αμερικής, όπως Χιλή, Αργεντινή, Βραζιλία, Μεξικό, μπορεί να αντέξει μια εξυπηρέτηση της τάξης του 10% έως 20% επί των εξαγωγών».

Για να καταλήξει εν συνεχεία πως η εφαρμογή αυτών των μετρήσεων στη περίπτωση της Ελλάδας σημαίνει τη μονομερή διαγραφή άνω του 80% του υπάρχοντος δημόσιου χρέους, την έξοδο από το ευρώ κλπ. Ποιες είναι, άραγε, αυτές οι μελέτες στις οποίες βασίζει τις μετρήσεις του ο κ. Καζάκης ; Γιατί δεν μας δίνει το στίγμα τους ; Μήπως είναι του ΔΝΤ ή έχουν νεοκλασικό αναλυτικό υπόβαθρο ; Μήπως είναι λιγάκι παρωχημένες αφού εάν είναι της δεκαετίας του ’80 λογικά θα βασίζονται σε στοιχεία της δεκαετίας του ’60 και ’70, δηλαδή μισού αιώνα πριν ; Και εν πάση περιπτώσει, δεν είναι «χοντράδα» να δέχεται κανείς ως πυλώνα της ανάλυσης και στρατηγικής του τα πορίσματα εμπειρικών μελετών που βασίζονται στη σύγχρονη Οικονομική, αλλά την ίδια στιγμή να πετά τη θεωρία της στο καλάθι των αχρήστων ;

Εδώ, όμως, αξίζει να σταθούμε λιγάκι στο «καινοτόμο» ερώτημα που θέτει (γιατί το απέκρυπτε τόσο καιρό ;)  ανοίγοντας νέους ορίζοντες ο κ. Καζάκης, δηλαδή στο «πόσο πρέπει να κατέβει η συνολική εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους ώστε αφενός να πάψει η λιτότητα και αφετέρου να σπάσει ο κύκλος του νέου δανεισμού;». Φυσικά πρόκειται για μία στατική και οικονομίστικη προσέγγιση. Για δύο λόγους. Πρώτο, γιατί το αν θα αποφύγεις τη λιτότητα και τον νέο δανεισμό δεν είναι συνάρτηση μόνον της έκτασης της διαγραφής του χρέους και της συνακόλουθης μείωσης της εξυπηρέτησής του, αλλά κυρίως των πολιτικών που θα συνοδέψουν τη διαγραφή αυτή. Αν φας στη μάπα μία υποτίμηση 50% ή 70% της δραχμής - περίπτωση Αργεντινής - χωρίς να απολαμβάνεις τις υλικές προϋποθέσεις και τις ευοίωνες διεθνείς συνθήκες που η Αργεντινή τότε  διέθετε, τότε θα έχεις να αντιμετωπίσεις το φάσμα μίας νέας εγχώριας οικονομικής κρίσης με λιτότητα διπλή γιατί δεν θα μπορείς κιόλας να δανειστείς. Δεύτερο, γιατί το ερώτημα που θα έπρεπε να απασχολεί κάθε αριστερό Καζάκη δεν είναι το πως θα συνεχίσει ανεμπόδιστα και ομαλά η καπιταλιστική εκμετάλλευση, αλλά το πώς θα απαλλαγεί από δαύτη.

Εάν παρ’ όλα αυτά η προσέγγιση που υιοθετεί ο κ. Καζάκης (δηλαδή ο υπολογισμός της εξυπηρέτησης του χρέους σαν ποσοστό των εξαγωγών και των εσόδων, με μέτρο σύγκρισης τα ευρήματα των μελετών του ’80) έχει κάποια ενδεικτική αξία για τον υπολογισμό του μεγέθους της διαγραφής χρέους που πρέπει να επιδιώξει μία υπερχρεωμένη καπιταλιστική οικονομία, τότε βεβαίως ο «αστείος διάλογος για το λογιστικό λάθος» παύει να είναι αστείος και τα νούμερα αποκτούν μία πολιτική σημασία. Γιατί βεβαίως είναι άλλη τάξη μεγέθους τα 84 δις. που λογαριάζει σαν εξυπηρέτηση χρέους για το 2009 ο κ. Καζάκης (με βραχυχρόνιο δανεισμό) προκειμένου να υπολογίσει τους λόγους τοκοχρεολυσίων/εσόδων και τοκοχρεολυσίων/εξαγωγών και άλλο τα 41 δις. που αποτιμά ο Προϋπολογισμός (χωρίς βραχυχρόνιο δανεισμό).. Αλλά αυτά θα τα δούμε παρακάτω αναλυτικά.

Επιστρέφοντας στη δική μου πρόταση, αυτό που έχω εισηγηθεί είναι μία αναδιαπραγμάτευση με μερική διαγραφή χρέους 60-70% εντός Ευρωζώνης. Μία πρόταση, δηλαδή, που όπως εκτιμώ, ξεφεύγει από τα όρια αντοχής του ευρωπαϊκού τραπεζικού κεφαλαίου αλλά είναι ικανή να συσπειρώσει – σε συνδυασμό και με άλλα ενωτικά αιτήματα – την ευρωπαϊκή εργατική τάξη σε κοινούς αγώνες. Γιατί είναι ικανή ; Μα γιατί λαμβάνει υπόψη της το επίπεδο συνείδησης των ελλήνων και ευρωπαίων εργαζομένων. Οι οποίοι, μολονότι, είναι αγανακτισμένοι έως και εξοργισμένοι με τις πολιτικές λιτότητας και τις ευθύνες των τραπεζών στη τρέχουσα κρίση, δεν φαίνεται να έχουν επαρκώς συνειδητοποιήσει πως έχουν ξεχωριστά συμφέροντα που πρέπει και κυρίως μπορούν να υπερασπίσουν έναντι της εργοδοσίας και του κράτους. Οι άνθρωποι μάλλον θυμίζουν ζαλισμένα κοτόπουλα που μόλις αφυπνίζονται από έναν βαθύ ύπνο δεκαετιών βολέματος σε σίγουρη απασχόληση, ατομική κατανάλωση και τηλεοπτικό θέαμα. Καταστάσεις που επέφεραν μία χρόνια κοινωνική αποξένωση και ατομική παθητικοποίηση που, δυστυχώς, δεν ανατρέπεται από τη μια μέρα στην άλλη. Οι δε θεσμοί που περιβάλλουν εκπροσωπώντας τους εργαζόμενους και στους οποίους ανακλαστικά αυτοί απευθύνονται για να βρουν καταφύγιο (συνδικάτα, κόμματα, τοπικές ή άλλες οργανώσεις κλπ) είναι λίγο-πολύ ενσωματωμένοι στην κρατούσα λογική, τη διαπλοκή με το κράτος και τα οργανωμένα επιχειρηματικά συμφέροντα. Είναι πολύ πιο εύκολο για τον μέσο έλληνα και ευρωπαίο να δεχθεί πως την πλειονότητα των χρεών πρέπει να πληρώσουν οι τράπεζες, παρά να υιοθετήσει μία καθολικά αρνητική στάση έναντι του χρέους, των τραπεζών (όπου έχει τις καταθέσεις του) και του συστήματος συνολικά.

Ο κ. Καζάκης είναι λογικό να μην θυμάται, αλλά σε μία από τις οργανωμένες ομιλίες του στις γειτονιές της Αθήνας όπου παρευρέθηκα, τον ρώτησα αν γνωρίζει μία χώρα στον κόσμο που να έθεσε ζήτημα άρνησης του χρέους και να μην βρισκόταν σε επαναστατική ή έστω σε προεπαναστατική κατάσταση. Φυσικά, τα ιστορικά παραδείγματα των χωρών όπου παρέπεμψε, αφορούσαν αποκλειστικά σε παρόμοιες συνθήκες. Το λέω αυτό γιατί η πρόταση «άρνησης του χρέους» θεωρώ πως είναι ακραία και σεχταριστική στην παρούσα περίοδο, θέση που δεν θα μπορέσει να συσπειρώσει πλατιές μάζες εργαζομένων. Πολύ, δε, περισσότερο να βρει ουσιαστική απήχηση στο ευρωπαϊκό εργατικό κίνημα.

Βεβαίως, θα σπεύσουν οι «ευρωαρνητές» να πουν ότι και η πρόταση αναδιαπραγμάτευσης-μερικής διαγραφής του χρέους εντός ευρώ, είναι ένα αστικό μεταρρυθμιστικό αίτημα το οποίο μπορεί να αφομοιώσει το σύστημα όπως το έκανε και στην περίπτωση της Αργεντινής. Λάθος. Η Αργεντινή εξακολουθεί να μένει εκτός διεθνούς χρηματοπιστωτικού νυμφώνα, παρότι κατάφερε να ξεφύγει για χρόνια από την μεγάλη εθνική κρίση που έφερε τη χρεοκοπία της. Εξάλλου, την περίοδο που η Αργεντινή προχώρησε στην διαγραφή των 2/3 του χρέους της η παγκόσμια οικονομία βρισκόταν σε φάση ανάπτυξης και οι τράπεζες άντεχαν το - κατά πολύ μικρότερο του ελληνικού - βάρος του αργεντίνικου χρέους καθώς δεν υπήρχε συστημικός κίνδυνος. Σήμερα, όμως, αντιμετωπίζουμε τη μεγαλύτερη παγκόσμια κρίση όλων των εποχών και ο συστημικός τραπεζικός κίνδυνος έχει απλώσει τα πλοκάμια του σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Αλίμονο σε όσους πιστεύουν ότι το φαινόμενο αφορά πρωτίστως ή αποκλειστικά την Ευρώπη… δεν έχουν καταλάβει τίποτα για το βάθος και την έκταση της κρίσης η οποία – αντίθετα με τις εκτιμήσεις της Πρωτοβουλίας και του κ. Καζάκη - είναι πρωτίστως αμερικανική (βλ σχετικά σε κάτωθι Πίνακες, από John Mauldin, “How Governments Will Default on their Sovereign Debt” 21/9/10, όπου οι συγκρίσεις των ΗΠΑ πρέπει να γίνονται με Γερμανία-Γαλλία που είναι η βάση της ΕΕ).

  Εξ ου και η μεγάλη δυσκολία ανταπόκρισης των τραπεζών στο αίτημα διαγραφής 60-70% του χρέους. Μα αφού είναι σχεδόν απίθανο να συμβεί γιατί το προτείνεις, θα μου πείτε. Γιατί εκτιμώ πως είναι ένα αναγκαίο μεταβατικό σκαλοπάτι στην ωρίμανση της συνείδησης των εργαζομένων, την πολιτικοποίησή τους και την ανάπτυξη του διεθνισμού στις γραμμές τους.

Έχω υποστηρίξει, ακόμη, ότι πρέπει να επιδιωχθεί η υλοποίησή της αναδιαπραγμάτευσης-διαγραφής σε βάση ανοιχτού και δημόσιου διαλόγου με τους ξένους πιστωτές και τις ευρωπαϊκές αρχές ώστε να καταστούν πασίδηλοι οι λόγοι για τους οποίους οι έλληνες εργαζόμενοι θεωρούν ότι πρέπει να πληρώσουν οι τράπεζες το μερίδιο του λέοντος σε αυτήν την κρίση και ότι το επιδιώκουν με ανοιχτές και δημοκρατικές διαβουλεύσεις, καλώντας συγχρόνως τους ευρωπαίους συναδέλφους τους σε συμπαράταξη και κοινό μέτωπο δράσης. Εάν όλα αυτά αποτύχουν, φυσικά και δεν αποκλείω να προχωρήσουμε σε μονομερή διαγραφή του χρέους κατά 70%, αλλά και πάλι εντός της Ευρωζώνης και εφόσον έχουμε κερδίσει τη συμπαράσταση των ευρωπαίων εργαζομένων.  Μα θα μας πετάξουν έξω, θα πει ο κ. Καζάκης. Ναι είναι ένας πιθανός κίνδυνος που πρέπει να αναλάβουμε, εφόσον η κλιμάκωση της σύγκρουσης διευκολύνει και ενισχύει την πάλη των εργαζομένων. Αλλά εμείς θα έχουμε εξαντλήσει όλα τα περιθώρια διασφαλίζοντας την στοιχειώδη και αναγκαία ταξική ευρωενότητα και συγχρόνως δεν θα έχουμε επιτρέψει να προβληθεί το ελληνικό κίνημα των εργαζομένων ως υπαίτιο διάσπασης της «ενωμένης» καπιταλιστικής Ευρώπης. Γιατί παρά την δυσαρέσκεια των ευρωπαίων για το είδος διαχείρισης που τους επιφυλάσσει η ολοένα και πιο αυταρχική καπιταλιστική Ευρώπη, νιώθουν υποσυνείδητα πως, έστω και έτσι, αποτελεί μία κατάκτηση για το εργατικό κίνημα (βλ κοινωνικό κράτος, ειρήνη, κοινές οργανώσεις, κινητοποιήσεις κλπ) που δεν πρέπει να εγκαταλείψουν για να επιστρέψουν στις ανταγωνιστικές εθνικές έριδες, τον προστατευτισμό και τους πολέμους του παρελθόντος. Γιατί από την συστέγαση στο κοινό ευρωπαϊκό χώρο θα αντλήσουν δυνάμεις και σε αυτόν, μεταξύ άλλων, πρέπει να στηριχθούν για να αντιπαλέψουν τις πιέσεις της εργοδοσίας και των κυβερνήσεών της. Και γιατί, ακόμη, να είστε σίγουροι πως η διεθνής απομόνωση και ο αποκλεισμός της Ελλάδας θα έλθει με αυτό ακριβώς το επιχείρημα, ότι δηλαδή πάμε να φορτώσουμε όλα τα βάρη στους ευρωπαίους φορολογούμενους και ότι εμείς διασπάμε την Ευρώπη εξυπηρετώντας εμμέσως άλλα συμφέροντα.

Αντίθετα, με την ενωτική μας προσέγγιση θα έχουμε συμβάλλει στην οικοδόμηση μιας διεθνιστικής εργατικής συμμαχίας-προζύμι για μία σοσιαλιστική Ευρώπη, αυτήν για την οποία ο κ. Κουβελάκης κατηγορούσε τους «ευρωενωτικούς» ότι «όλο την ακούμε αλλά ποτέ δεν την βλέπουμε». Εμ, πως να την δούμε αν εμείς πρώτοι που έχουμε στην Ελλάδα το μεγάλο πρόβλημα, δεν παλέψουμε να την κατακτήσουμε ;

 Αν η πρώτη μας προτεραιότητα είναι το πως θα φύγουμε από την ιμπεριαλιστική και εκμεταλλευτική ΕΕ, για να αναπτύξουμε τι ; Τον αυτοδύναμο βιομηχανικό (!) ελληνικό καπιταλισμό ; Ξεχνώντας κυρίως πως υπάρχουν δύο Ευρώπες, όπως υπάρχουν και δύο Ελλάδες. Με διαφορετικά συμφέροντα και, κατ’ επέκταση, στόχους. Ξεχνώντας το πιο σημαντικό δίδαγμα της ιστορίας όχι μόνο της επανάστασης του Οκτώβρη αλλά και όλων των επαναστάσεων του 20^ου αιώνα. Ότι δηλαδή είναι αδύνατον να οικοδομηθεί σοσιαλισμός σε μία μόνον χώρα. Πόσο, μάλλον, σε μία μικρή ανοικτή οικονομία υπηρεσιών όπως η ελληνική. Και πως συνεπώς το μέλλον των εργαζομένων και του σοσιαλισμού στην Ελλάδα είναι αξεδιάλυτα δεμένο με το διεθνές – πρωτίστως ευρωπαϊκό -  εργατικό κίνημα.

Ίσως να έχει δίκιο ο κ. Καζάκης όταν λέει ότι «δεν υπάρχει κανένα σημείο επαφής και συμφωνίας ανάμεσα στις απόψεις που υπερασπίζομαι και στις απόψεις του κ. Καλλωνιάτη. Ούτε καν στο επίπεδο των παραδοχών. Ξεκινάμε από εντελώς διαφορετικές ταξικές, κοινωνικές και πολιτικές αφετηρίες ακόμη και στο επίπεδο της μεθοδολογίας. Εμένα με ενδιαφέρει να δω πώς θα διασωθεί η χώρα από τη χρεωκοπία για να μπορέσει ο λαός και η εργατική τάξη να σταθούν στα πόδια τους και να ξεκινήσουν μια νέα πορεία», ενώ εμένα υποτίθεται με ενδιαφέρει πρώτα και κύρια να μην πληγεί η ΕΕ και το ευρώ.

Βεβαίως, σε ότι με αφορά και μετά και τις σημερινές διευκρινήσεις ο κ. Καζάκης θα υποχρεωθεί να κόψει την σπέκουλα των αυθαίρετων και στρεβλωτικών ερμηνειών. Όμως, το προσωπικό του ενδιαφέρον να σώσει τη «χώρα» από τη χρεοκοπία για να μπορέσει ο λαός και η εργατική τάξη να σταθεί στα πόδια της για να ξεκινήσει μία νέα πορεία είναι μάλλον αποκαλυπτικό : μας προτείνει, δηλαδή, ένα τρόπο διάσωσης της «χώρας» - ή, σε ελεύθερη μετάφραση, του ελληνικού καπιταλισμού - ώστε να ορθοποδήσουν οι εργαζόμενοι και να ακολουθήσουν μετά μία νέα πορεία. Προς τα πού άραγε ; Θα το βρούμε, μάλλον, καθ’ οδόν… Πολύ χαριτωμένα όλα αυτά : η «χώρα» εναντίον της Ευρώπης, ή σε μία διαφορετική – και ολίγον τριτοκοσμική ή πρωτοπασοκική κλίμακα – ο ευρωπαϊκός Νότος εναντίον του γερμανοκρατούμενου Βορρά.  Όλοι μαζί. Και οι τάξεις, η ταξική πάλη, οι έλληνες εργαζόμενοι, τι ρόλο θα παίξουν σε όλα αυτά ; Μα, φυσικά, θα πρωτοστατήσουν στην «εθνική μας ανεξαρτησία» με την έξοδο από την Ευρωζώνη και σιγά-σιγά με όπλο την λαϊκή κυριαρχία και αφού πρώτα αποκατασταθεί η «χώρα» μετά τη χρεοκοπία, θα ακολουθήσουν μία…. νέα πορεία ! Πολύ οραματικό, πράγματι.

Μήπως τα συμπεράσματα αυτά βασίζονται σε μία αυθαίρετη ερμηνεία της ολίγον ασαφούς πολιτικής ορολογίας που χρησιμοποιεί ο κ. Καζάκης και κατάφωρα τον αδικούν ; Δεν το νομίζω, αν κρίνω από το πως αντιλαμβάνεται την «νέα πορεία» αναφερόμενος σε άλλες χώρες που προχώρησαν σε μονομερή άρνηση πληρωμής του χρέους τους :

«Μετά από πολλές πιέσεις όλες οι υπερχρεωμένες χώρες της λατινικής Αμερικής ακολούθησαν τον δρόμο που ήθελε ο Κίσινγκερ. Αποδέχτηκαν δηλαδή τις διάφορες βοήθειες έκτακτης ανάγκης και προχώρησαν σε αναδιαπραγμάτευση του χρέους αντί να αρνηθούν μονομερώς να το πληρώσουν όπως απαιτούσαν τα λαϊκά κινήματα σ’ αυτές τις χώρες. Το αποτέλεσμα ήταν οι χώρες αυτές μετά από σχεδόν δυο δεκαετίες άγριας λιτότητας, μαζικής εξαθλίωσης του πληθυσμού και καταστροφής βρέθηκαν με υπερδιπλάσια δημόσια χρέη από την εποχή της αναδιαπραγμάτευσης τη δεκαετία του ’80. Αυτό έχει κάνει όλους τους λαούς στη Λατινική Αμερική σήμερα να μην θέλουν ούτε να ακούσουν για διαπραγμάτευση του χρέους. Παραμένουν ασυμβίβαστοι στο βασικό τους αίτημα: εδώ και τώρα μονομερής άρνηση της πληρωμής του χρέους, καμιά κηδεμονία από το ΔΝΤ. Σε άλλες χώρες κατάφεραν να το επιβάλουν όπως στη Βενεζουέλα το 2001, την Αργεντινή το 2003, τη Βολιβία το 2004, το Εκουαδόρ το 2008, κ.ο.κ, ενώ αλλού ο αγώνας ακόμη συνεχίζεται.  Όπου το κατάφεραν οι χώρες κατόρθωσαν να πατήσουν στα πόδια τους, άρχισαν μια νέα πορεία, έστω κι αν δεν έχουν κατορθώσει να λύσουν ακόμη τα προβλήματά τους, έστω κι αν υπάρχουν κάπου-κάπου πισωγυρίσματα. Σε κάθε περίπτωση όμως γλύτωσαν την οικονομική και κοινωνική καταστροφή στην οποία είχαν καταδικαστεί.» (Δ.Καζάκης «Η αναδιάρθρωση του χρέους παγίδα για τις υπερχρεωμένες χώρες», 10/5/10).

Προσέξτε, αυτά τα έλεγε τον Μάιο. Όμως, 4,5 μήνες μετά τι μας λέει για την πλέον πετυχημένη εκ των 4, την Αργεντινή, στην απάντηση του προς εμένα :

«Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να επιλέξει η χώρα και ο λαός της ποιο μέρος του χρέους αντέχει να πληρώσει, πότε, υπό ποιες συγκεκριμένες προϋποθέσεις και ποιο το όφελος. Χωρίς να δυναμιτιστεί η προσπάθεια ανασύνταξης και παραγωγικής ανασυγκρότησης της οικονομίας. Χωρίς δηλαδή να πάθει ότι και η Αργεντινή η οποία ενώ διέγραψε το 70% του χρέους της το 2003 αναγνώρισε τις οφειλές της για το 30%, το οποίο έτσι ή αλλιώς δεν μπορούσε να εξυπηρετήσει ευθύς εξαρχής. Τώρα σέρνεται ξανά πίσω στο κατώφλι του ΔΝΤ.» Τα συμπεράσματα όλα δικά σας.

Βεβαίως, ο κ. Καζάκης έχει δίκιο πως γλύτωσαν την καταστροφή, αν και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην όποια μερική διαγραφή χρέους προχώρησαν (για άρνηση ολική χρέους βεβαίως ούτε λόγος να γίνεται) αλλά στην μεγάλη ανάπτυξη που σημειώθηκε τη δεκαετία αυτή στη Ν. Αμερική λόγω κυρίως της αύξησης της ζήτησης από Κίνα και Βραζιλία. Όμως, για πόσο καιρό γλύτωσαν την καταστροφή αυτή ; Τι θα συμβεί όταν το νέο κύμα της κρίσης τους χτυπήσει την πόρτα ; Όταν το 20% έως 40% του πληθυσμού στις 4 αυτές χώρες ζει με λιγότερα από 2 δολάρια ημερησίως και όταν τα ποσοστά φτώχειας κυμαίνονται από 25% έως 60% (στοιχεία 2005-2006) τότε για ποιά «νέα πορεία» μπορεί να μιλάμε κ. Καζάκη ; Οι οικονομίες μπορεί να ανέκαμψαν, όμως οι κοινωνικές ανισότητες και η καπιταλιστική εκμετάλλευση παρέμειναν ουσιαστικά αμετάβλητες (εξαίρεση η μείωση της ανεργίας στην Αργεντινή).

Αυτή είναι η «νέα πορεία» που υπόσχεται το Πρόγραμμα στους έλληνες εργαζόμενους κ. Καζάκη ; Αναφέρομαι στο γνωστό «πρόγραμμα» της Πρωτοβουλίας : παύση πληρωμών – άρνηση χρέους – έξοδος από ΕΕ – υποτίμηση νέας δραχμής – κρατικοποιήσεις τραπεζών – φραγμοί στη κίνηση κεφαλαίων – άσκηση βιομηχανικής πολιτικής και αυξήσεις μισθών για αντιστάθμιση απωλειών αγοραστικής δύναμης με παράλληλη άσκηση αναδιανεμητικής πολιτικής. Ένα πλήρες πρόγραμμα επιστροφής στον εθνικό κρατικό προστατευτισμό όπως είναι φανερό. Χωρίς να εμβαθύνουμε στη κριτική αυτού του προγράμματος εδώ, ας περιορισθούμε στην επισήμανση ορισμένων ατελειών, ασυνεπειών ή ασυμφωνιών που δεν ομολογούνται ανοιχτά μήπως και πληγεί η αξιοπιστία του. Αναφέρω ενδεικτικά τρεις :

Ασυνέπεια πρώτη : σχετικά με την υποτίμηση της νέας δραχμής. Για την οποία η Πρωτοβουλία δεν μας λέει και πολλά πράγματα, αλλά φροντίζει ο κ. Καζάκης να μας κατατοπίσει εμμέσως με την παραπομπή του στην εκτίμηση ΜακΓουίλλιαμς - για 15% υποτίμηση της δραχμής – έναντι της οποίας τα μόνα ερωτηματικά που εξέφρασε αφορούσαν τη δραχμοποίηση του χρέους και όχι την υποτίμηση της δραχμής. Μήπως τον αδικώ ; Ασφαλώς όχι, γιατί 40 ημέρες μετά το σχετικό του δημοσίευμα συνέγραψε νέο με τίτλο «Αναδιαπραγμάτευση ή άρνηση του χρέους ; Μία κριτική της κριτικής» (15-7-10) λέγοντας τα εξής :

«Για να καταλάβει κανείς πόσο παραμύθι είναι η επίκληση της καταστροφής της Ελλάδας λόγω εξόδου από το ευρώ, θα αναφέρουμε απλά την περίπτωση των Βρετανών οικονομικών συμβούλων του Centre for Economics and Business Research (CEBR) που κάλεσε η ίδια η κυβέρνηση πριν λίγες εβδομάδες για να τους συμβουλευτεί τι θα συμβεί αν η Ελλάδα φύγει από το ευρώ. Σύμφωνα με τους Times του Λονδίνου (30/5), ο επικεφαλής του CEBR, Νταγκ ΜακΓουίλλιαμς, απάντησε σε ερωτήσεις δημοσιογράφων σχετικά με το τι θα υποστεί το νέο νόμισμα της Ελλάδας μετά την έξοδο από το ευρώ: ‘Εγκαταλείποντας το ευρώ θα σήμαινε ότι το νέο νόμισμα θα υποτιμηθεί κατά 15%.’ Αποτελεί καταστροφή μια υποτίμηση κατά 15% ; Με εξαίρεση τα επίσημα και ανεπίσημα παπαγαλάκια της ΕΚΤ και της ΕΕ, που όμως δεν προσκομίζουν κανένα σοβαρό αποδεικτικό στοιχείο μιας και ο σκοπός τους είναι μόνο να τρομοκρατήσουν τον κόσμο, δεν υπάρχει κανείς σοβαρός οικονομικός αναλυτής ανά τον κόσμο που να θεωρεί ότι θα υποστεί καταστροφή η Ελλάδα αν φύγει από το ευρώ. Αυτό που λένε είναι ότι η Ελλάδα θα περάσει μια περίοδο νομισματικής αστάθειας που άλλοι την προσδιορίζουν σε λίγους μήνες και άλλοι σε ένα με δυο χρόνια, έως ότου η συναλλαγματική αξία της νέας δραχμής θα σταθεροποιηθεί μέσα από την ανάκαμψη της οικονομίας της. Σ’ αυτό που συμφωνούν όλοι είναι ότι αυτός που πιθανόν να υποστεί την καταστροφή είναι το ίδιο το ευρώ, αλλά αυτό είναι αλλουνού παπά ευαγγέλιο». (υπογράμμιση δική μου).

Πραγματικά με εκπλήσσει ο κ. Καζάκης. Παρακάμπτω την αρλούμπα περί του ότι «κανένας σοβαρός οικονομικός αναλυτής στον κόσμο…» και ερωτώ με την σειρά μου : Με 15% υποτίμηση σκοπεύετε κ. Καζάκη να αναστήσετε τις εξαγωγές και την αναπτυξιακή διαδικασία στη χώρα ; Γνωρίζετε ότι τη δεκαετία του ’80 η Ελλάδα προχώρησε σε δύο ισόποσες (15%) υποτιμήσεις χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα ; Γνωρίζετε ότι στην Αργεντινή, όπου όντως ανέκαμψε η οικονομία με ούριο τον άνεμο της διεθνούς ανάπτυξης, απαιτήθηκε 67% εφάπαξ υποτίμηση και άλλο ένα 20% περίπου έκτοτε ; Γνωρίζετε ότι ο περίφημος κευνσιανός νομπελίστας Πωλ Κρούγκμαν - ο οποίος όλως τυχαίως έχει εισηγηθεί την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ μήνες τώρα - στο βιβλίο του «Η Μεγάλη Κάμψη, η Επιστροφή των Οικονομικών της Ύφεσης» (2000, σ.101) αναφερόμενος στα διδάγματα από την κρίση της  τεκίλα (Μεξικό 1994) λέει τα εξής : «Ο πρώτος κανόνας λέει ότι, αν χρειαστεί να υποτιμηθεί το νόμισμα, η υποτίμηση πρέπει να είναι μεγάλη. Διαφορετικά απλά θα δημιουργηθούν προσδοκίες για περαιτέρω υποτιμήσεις». Πόσο μεγάλη όμως ; Ο ίδιος ο Κρούγκμαν αναφερόμενος πάντα στο Μεξικό λέει : «Η αρχική υποτίμηση ήταν 15%, μόνο το μισό από το ποσοστό που πρότειναν οικονομολόγοι σαν τον Ντόρνμπους… Σε λίγο το πέσο είχε πέσει στο μισό της αξίας του πριν την κρίση». Με άλλα λόγια, σε συνθήκες ’94 και μεμονωμένης εθνικής κρίσης η προτεινόμενη υποτίμηση του πέσο ήταν 30% και η τελική 50%. Στις σημερινές συνθήκες της μεγαλύτερης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στην ιστορία, με τα ογκώδη δίδυμα ελλείμματα και την ανυπαρξία παραγωγικής και εξαγωγικής βάσης της Ελλάδας, πόση άραγε μεγάλη πρέπει να είναι η υποτίμηση της δραχμής που θα ακολουθήσει την έξοδο της χώρας από το ευρώ ; Πρόκειται για ένα ερώτημα που κανένας «περισπούδαστος» οικονομολόγος δεν θα μας απαντήσει… για να μην τρομάξουμε από το μέγεθος της θυσίας που θα κληθεί να υποστεί ο ελληνικός λαός.

Ασυνέπεια δεύτερη : σχετικά με την άρνηση ή αναδιαπραγμάτευση του χρέους.

Το έχω επισημάνει και στο παρελθόν γι’ αυτό και δεν θα επεκταθώ πολύ. Στο σημείο αυτό, οι απόψεις μέσα στην Πρωτοβουλία διίστανται. Ο κ. Λαπαβίτσας μιλούσε αρχικά για 50% περίπου διαγραφή χρέους (μερική διαγραφή με αναδιαπραγμάτευση) και τελευταία τον άκουσα να το ανεβάζει στο 55-60%.  Ο κ. Καζάκης, όμως, μιλά για άρνηση /ακύρωση χρέους. Ουπς ! Τι λέω ; Οψίμως αναθεώρησε : στις 8/7/10 σε άρθρο του στο Ποντίκι με τίτλο «Άρχισε η σταδιακή παύση πληρωμών» γράφει :

«Ο ελληνικός λαός οφείλει να προχωρήσει σε άρνηση της πληρωμής του χρέους όχι γιατί θέλει να βλάψει κανέναν ή να «φάει» τα λεφτά των δανειστών του. Οφείλει να το κάνει γιατί δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να σταθεί στα πόδια του, για να διεκδικήσει τη χώρα του από τις  αγορές και τα αρπακτικά της, για να εξασφαλίσει την επιβίωσή του, για να λυτρωθεί επιτέλους από το διεφθαρμένο σύστημα που τον κυβερνά. Γι’ αυτό και αιτήματα που αφορούν δάνεια τα οποία συνήφθησαν καλή τη πίστει και συνέβαλαν αποδεδειγμένα στην ανάπτυξη της χώρας, ο λαός δεν πρέπει να αρνηθεί να συζητήσει την ικανοποίησή τους. Ιδίως αν συνδέονται με χρήματα μικροκαταθετών και ασφαλιστικών ταμείων, που έτσι κι αλλιώς δεν υπερβαίνουν το 15% του σημερινού δημόσιου χρέους. Αρκεί να γίνει στη βάση του αμοιβαίου οφέλους και όχι του δανειστή-οφειλέτη.»

Με άλλα λόγια η άρνηση του χρέους έγινε ‘άρνηση’ του 85% του χρέους. Ούπς ! Τι λέω πάλι ; Στην πρόσφατη μακροσκελή του απάντηση - με την οποία εδώ καταγίνομαι - μιλάει στο τέλος για «μονομερή διαγραφή άνω του 80% του υπάρχοντος δημόσιου χρέους». Και ενώ υποτίθεται η διόρθωση γίνεται για να εξαιρεθούν τα ασφαλιστικά ταμεία, δεν μας διασφαλίζει κανείς ότι το ποσοστό τους δεν θα αποδειχθεί μεγαλύτερο αφού τα ξένα  ασφαλιστικά ταμεία επενδύουν μέσω τρίτων επενδυτικών οχημάτων (τράπεζες, funds κλπ) στα οποία δεν γνωρίζουμε την ακριβή συμμετοχή των ασφαλιστικών ταμείων. Μπορούμε, όμως, να έχουμε μία πρώτη ενδεικτική εικόνα της συμμετοχής των ξένων ασφαλιστικών ταμείων από την αναλογία ξένων και ελλήνων κατόχων ελληνικού χρέους η οποία είναι 2 : 1. Δεδομένου ότι τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία κατέχουν το 10% περίπου του ελληνικού δημοσίου χρέους, τα ξένα θα πρέπει λογικά να κατέχουν περίπου το 20%, ίσως και παραπάνω αν λάβουμε ως μέτρο τη συμμετοχή του δεύτερου μεγαλύτερου παγκοσμίως νορβηγικού συνταξιοδοτικού ταμείου στη χώρα μας. Με τέτοιους απλούς υπολογισμούς και με δεδομένη την εμπειρία της Αργεντινής οδηγούμαστε σε μία πρόταση για διαγραφή του 60-70% του χρέους.

Με την κερκόπορτα των ασφαλιστικών ταμείων ανοιχτή σε νέες διορθώσεις, λοιπόν, παρατηρώ ότι με την ταχύτητα με την οποία αλλάζουν τα νούμερα της διαγραφής του χρέους, οι κκ Καζάκης και Λαπαβίτσας θα έχουν συναντηθεί μέχρι τέλους του έτους στο μέσον της διαφοράς που όλως τυχαίως είναι το 70%. Οπότε, βεβαίως δεν θα έπρεπε πια ο κ. Καζάκης να μιλά για άρνηση, αλλά για μερική διαγραφή  με αναδιαπραγμάτευση του υπόλοιπου. Όμως, ο κ. Καζάκης συνεχίζει το ίδιο βιολί. Γιατί αμέσως μετά τη παραδοχή για μονομερή διαγραφή του «άνω του 80%» χρέους (στην απάντησή του προς εμένα), επανέρχεται εμμέσως στο θέμα ως εξής :

«Εδώ βρίσκεται και η διαφορά της μη αναγνώρισης και άρνησης του χρέους από όλες τις άλλες προτάσεις που επικεντρώνονται απλά στη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του. Δεν μιλάμε φυσικά για τις προτάσεις αναδιάρθρωσης του χρέους με «κούρεμα» και μάλιστα εντός του ευρώ, όπως του κ. Καλλωνιάτη, διότι αυτές δεν κάνουν τίποτε περισσότερο από το να πρακτορεύουν συγκεκριμένα συμφέροντα των διεθνών δανειστών και των οργάνων τους στο ΔΝΤ, την ΕΕ και την ΕΚΤ. Μιλάμε για προτάσεις που μένουν μόνο στο μέγεθος του δημόσιου χρέους, χωρίς να απαντάνε στο κρίσιμο ερώτημα της εξυπηρέτησης: πόση εξυπηρέτηση μπορεί να σηκώσει η ελληνική οικονομία, ο λαός και τα δημόσια οικονομικά του;

Η διαφορά τους με τη δική μας πρόταση δεν έγκειται όπως παραπλανητικά συχνά λέγεται στο ότι εκείνοι επιζητούν τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους, ενώ εμείς τη διαγραφή ολόκληρου του χρέους. Η αληθινή διαφορά βρίσκεται στο ότι η πρόταση για μη αναγνώριση και άρνηση του δημόσιου χρέους ξεκινά από μια διαφορετική αφετηρία. Ξεκινά από την ανάγκη ανατροπής της σχέσης οφειλέτη-δανειστή υπέρ της χώρας μας. Ξεκινά από την τεκμηρίωση της ανάγκης το κράτος και η χώρα να μην αναγνωρίσει το υπάρχον δημόσιο χρέος, να μην αναγνωρίσει το σύνολο των υποχρεώσεών της, όχι απαραίτητα για να το διαγράψει ολόκληρο, αλλά για να αλλάξει ριζικά τους συσχετισμούς δύναμης με τους δανειστές.»

Με τον τρόπο αυτό ο κ. Καζάκης ταχυδακτυλουργικά πετυχαίνει με μία βολή τρία μαζί τρυγόνια : πρώτο να εξομοιώσει για μία ακόμη φορά τη δική μου πρόταση για αναδιαπραγμάτευση και μερική διαγραφή του 60-70% του χρέους με τις προτάσεις του διεθνούς κατεστημένου όταν είναι γνωστό πως αυτό δεν δέχεται σήμερα ούτε 1% διαγραφή χρέους. Δεύτερο, να επαναφέρει στο προσκήνιο την αρχική πρόταση της ολικής άρνησης-διαγραφής του χρέους σε συγκριτική βάση με τις προτάσεις των «άλλων», μολονότι λίγες γραμμές πριν είχε αναθεωρήσει μιλώντας για 80% διαγραφή (το «άνω» είναι για τους αφελείς). Τρίτο, να αποσύρει ουσιαστικά από το προσκήνιο την αρχική πρόταση περί ολικής διαγραφής μεταθέτοντας την προσοχή όλων από το μέγεθος της διαγραφής στην ανάγκη ανατροπής της σχέσης οφειλέτης-δανειστή υπέρ του οφειλέτη, λες και αυτό δεν είναι αυτονόητο για τόσο μεγάλες διαγραφές χρέους. Εδώ παπάς, εκεί παπάς, που είναι ο παπάς ; Ως δια μαγείας η ολική άρνηση του χρέους αντικαταστάθηκε από τον στόχο της «ποιοτικής» αλλαγής στους συσχετισμούς δύναμης. Συγχαρητήρια κ. Καζάκη, διαθέτετε μαεστρικές ιδιότητες ομολογώ. Όμως, αυτό το «όχι απαραίτητα για να το διαγράψει όλο» τι το θέλατε ; Δεν καταλαβαίνετε ότι βγάζει μάτι ; Τόσο πολύ υποτιμάτε την αντίληψη των αναγνωστών σας ;

Ασυνέπεια τρίτη : σχετικά με τον πληθωρισμό. Δεν έχω δει πουθενά μέχρι τώρα μία πειστική εξήγηση για το πώς ο συνδυασμός νομισματικής υποτίμησης και αντισταθμιστικών μισθολογικών αυξήσεων δεν θα καταλήξει σε κύμα υψηλότατου και ανεξέλεγκτου πληθωρισμού. Δεν θα επεκταθώ, όμως, τώρα περισσότερο στο ζήτημα αυτό, απλώς επισημαίνω μία κατά τη γνώμη μου έκδηλη ασάφεια την οποία υπογραμμίζει η αρνητική εμπειρία της Αργεντινής με τον δεύτερο υψηλότερο πληθωρισμό στον κόσμο.

Ας αφήσουμε όμως τις αντιφάσεις του Προγράμματος κατά μέρος και ας κοιτάξουμε την ουσία του. Για να καταλάβουμε το τι μας περιμένει αν ακολουθήσουμε τον δρόμο του εθνικού προστατευτικού καπιταλισμού που προτάσσει το Πρόγραμμα, δεν έχουμε παρά να δώσουμε λίγο περισσότερο προσοχή στους συλλογισμούς του κ. Καζάκη. Ο οποίος αφού ακολούθησε τη συνταγή των μελετών του ’80 (που λέγαμε) και αφού υπολόγισε ότι «για να κατέβει η εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους στο 20% επί των εισπράξεων από τις εξαγωγές θα πρέπει το συνολικό δημόσιο χρέος να πέσει στο 22% του ΑΕΠ», συμπέρανε ότι για την εξυπηρέτηση του μειωμένου δημοσίου χρέους θα απαιτείται το λιγότερο 4% του ΑΕΠ ετησίως και η οικονομία θα πρέπει να τρέχει με τους ρυθμούς της τελευταίας δεκαετίας. Διαφορετικά δεν βγαίνει ο λογαριασμός. Και που κατέληξε μετά από την υπολογιστική αυτή περιπλάνηση ; Τον λόγο έχει ο κ. Καζάκης :

«Βέβαια το πραγματικό ερώτημα είναι το εξής:: Μπορεί στ’ αλήθεια μια οικονομία με τους πόρους της ήδη κατασπαταλημένους και λεηλατημένους να προχωρήσει γρήγορα σε παραγωγική ανασυγκρότηση, η οποία απαιτεί πολλαπλάσιες επενδύσεις και δαπάνες από το δημόσιο, έχοντας ταυτόχρονα να εξυπηρετεί έστω κι αυτό το 4% ή έστω ένα ακόμη μικρότερο ποσοστό επί του ΑΕΠ; Κατά τη γνώμη μου όχι. Τουλάχιστον για μια δεκαετία η ελληνική οικονομία, αφού πρώτα ξεφύγει από το δόκανο του ευρώ, θα χρειαστεί ότι έχει και δεν έχει από άποψη χρηματοδοτικών πόρων προκειμένου να πετύχει την παραγωγική της ανασυγκρότηση. Όχι μόνο δεν θα της περισσεύει τίποτε, αλλά θα χρειαστεί πρόσθετους πόρους από το εξωτερικό για να εξασφαλίσει τεχνογνωσία, τεχνολογία και εφαρμογές για μια σύγχρονη ανάπτυξη της δικής της παραγωγής. Εδώ βρίσκεται και η διαφορά της μη αναγνώρισης και άρνησης του χρέους από όλες τις άλλες προτάσεις που επικεντρώνονται απλά στη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του». (υπογράμμιση δική μου)

Οφείλω να ομολογήσω ότι στο σημείο αυτό ο κ. Καζάκης είναι πολύ ειλικρινής για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας υπό την αιγίδα και τους σχεδιασμούς του προγράμματος της Πρωτοβουλίας. Το μόνο που δεν μας λέει, είναι ότι επειδή οι πρόσθετοι χρηματοδοτικοί πόροι δεν πρόκειται να βρεθούν στο εξωτερικό για την καπιταλιστική ανάπτυξη της Ελλάδας (όχι μόνον επειδή θα είναι σε καραντίνα αλλά επειδή θα σοβεί ακόμη η διεθνής κρίση), θα πρέπει αναγκαστικά να αντληθούν από το εσωτερικό. Το οποίο σε απλά ελληνικά σημαίνει νέα λιτότητα και μάλιστα ευθέως ανταγωνιστική αυτής του μνημονίου αφού θα διαρκέσει πάνω από μία δεκαετία.

Μπράβο σας κ. Καζάκη, μας διαφωτίσατε επαρκέστατα για το τι εστί «νέα πορεία» με διαγραφή 80% του χρέους και έξοδο από το ευρώ. Ώδινεν όρος και έτεκε μυν. Μα τότε, γιατί προχωράτε σε δηλώσεις που θυμίζουν πολιτικό αυτόχειρα όπως αυτή :

«Τέλος θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ένα πράγμα: Αυτός που σε μια τόσο κρίσιμη καμπή της χώρας, του λαού και της εργατικής τάξης αναλαμβάνει να πείσει τον απλό κόσμο ότι μπορεί να κάνει ελάχιστα, ότι δεν μπορεί να πετύχει και πολλά και γενικά ότι δεν μπορεί να αποτινάξει με την πάλη του καταπιεστικά πλαίσια και δεσμά, εδώ και τώρα που το χρειάζεται, που κρίνεται η επιβίωσή του, τότε αυτός δεν ανήκει στην αριστερά Ότι κι αν δηλώνει, ότι κι αν λέει, ότι κι αν επικαλείται, όποια κι αν είναι η ιστορία του, όσες φορές την ημέρα κι αν προσεύχεται στο μαρξισμό, όσα ευχέλαια κι αν κάνει στην παγκόσμια επανάσταση, όσα καντήλια κι αν ανάβει στον Λένιν, στον Στάλιν ή στον Τρότσκι, όσα πρόβατα κι αν βάφει κόκκινα σαν τον Τραμπάκουλα του Χάρι Κλιν. Δεν αντιπροσωπεύει παρά μια συντηρητική και καθεστωτική δύναμη, μια δύναμη δωσιλογισμού, εθνικής και ταξικής προδοσίας, ανάχωμα και εμπόδιο στην αναγκαία πάλη για τη χειραφέτηση του λαού και της χώρας.» (υπογράμμιση δική μου).

Προφανώς δεν έχετε καταλάβει πως με τέτοιες κουβέντες, το μόνο που καταφέρνετε είναι να σκιαγραφείτε το πολιτικό σας προφίλ. Γιατί αν υπάρχει κάποιος που με όσα γράφει για δεκαετή και πάνω λιτότητα έχει αναλάβει να πείσει τον κόσμο ότι μπορεί να κάνει ελάχιστα, αυτός είστε εσείς κ. Καζάκη που επιθυμείτε να διαχειριστείτε σε νέες βάσεις τον ελληνικό καπιταλισμό. Ούτε ο ΓΑΠ δεν μιλά για υπερδεκαετή λιτότητα !

 Βεβαίως έχετε τις ενστάσεις σας όταν λέτε :

 «Για να απαντήσει κανείς στο ερώτημα αν μπορεί να επιβιώσει η χώρα χωρίς το ευρώ θα πρέπει πρώτα να απαντήσει στο αν μπορεί να επιβιώσει η χώρα με το ευρώ. Αν έχετε προσέξει όλοι οι απολογητές του ευρώ και της ΕΕ, από τους διατεταγμένους προπαγανδιστές του επίσημου δωσιλογισμού, έως τα βαποράκια τους στην αριστερά, αποφεύγουν όπως ο διάβολος το λιβάνι να αναφερθούν στο συγκεκριμένο ερώτημα. Αρκούνται μόνο σε μια απίστευτη καταστροφολογία για το τι δήθεν πρόκειται να γίνει, αν τυχόν η χώρα απαλλαγεί από τον χαλινό του ευρώ.» (υπογράμμιση δική μου).

Αν και ο τρόπος που θέτετε το ζήτημα παραπέμπει στους σοφιστές, πολύ ευχαρίστως να σας απαντήσω. Το ερώτημά σας είναι ριζικά εσφαλμένο. Η χώρα μπορεί να επιβιώσει και μέσα και έξω από το ευρώ. Οι εργαζόμενοι δεν μπορούν. Ούτε μέσα, ούτε έξω. Γιατί είτε είσαι μέσα, είτε είσαι έξω, εφόσον παραμένεις μισθωτός δούλος η μοίρα σου είναι ίδια. Για την τάξη των μισθωτών εργαζομένων δεν τίθεται ζήτημα επιλογής «μέσα ή έξω από το ευρώ». Για έναν πολύ απλό λόγο : και οι δύο είναι αστικές επιλογές. Αυτό που πρέπει να ενδιαφέρει κάθε έλληνα και ευρωπαίο εργαζόμενο είναι να σφυρηλατήσει τη δική του αυτόνομη και ανεξάρτητη ταξική πολιτική ώστε να απαλλαγεί από το ίδιο το σύστημα, όχι το πλαίσιό του. Αυτή ήταν η βασική μαρξική προσέγγιση σε όλα τα θέματα όπου και όταν διχάζονταν το αστικό στρατόπεδο και εμφανίζονταν διαφορετικές και αλληλοσυγκρουόμενες τάσεις. Και η ανεξάρτητη ταξική πολιτική των εργαζομένων εξυπηρετείται καλύτερα στα πλαίσια μιας ενωμένης Ευρώπης έστω και αυταρχικής. Για λόγους που δεν έχουν να κάνουν μόνον με την εξάλειψη των μεταξύ τους ιστορικών διαφορών, των εθνικιστικών προκαταλήψεων, την ωρίμανση της πολιτικής συνείδησης ή την καλύτερη και αποτελεσματικότερη οργάνωση των εργατικών αγώνων, αλλά κυρίως με τις αντικειμενικές βάσεις οικοδόμησης της μελλοντικής σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Πάμε τώρα στο ‘ήσσονος σημασίας’ ζήτημα του λογιστικού λάθους.

Όταν το πείσμα και η στενοκεφαλιά επισκιάζουν τη λογική

Στο απλό παράδειγμα που είχα δώσει με την πιστωτική κάρτα και τον μισθό προκειμένου να γίνει αντιληπτός ο εσφαλμένος κατά τη γνώμη μου συνυπολογισμός – εκ μέρους του κ. Καζάκη - στις ετήσιες τοκοχρεολυτικές πληρωμές του κράτους του ενδιάμεσου βραχυχρόνιου (μηνιαίου, τριμηνιαίου, εξαμηνιαίου) δανεισμού, ο κ. Καζάκης με ‘διόρθωσε’ με το επιχείρημα ότι ο μισθός δεν μπορεί να καλύψει την κάρτα γιατί στην περίπτωση του κράτους αντιστοιχεί σε δημόσια έσοδα που δεν επαρκούν και… γι’ αυτό τραβά από την πιστωτική κάρτα της οποίας εν συνεχεία καταβάλλει μηνιαίως τη δόση της.

Όμως, το παράδειγμα ήταν σκοπίμως απλό και αφαιρετικό για να γίνει κατανοητός ο μηχανισμός υπολογισμού των πληρωμών στο τέλος του έτους. Υποθέταμε δηλαδή ότι ο μισθός επαρκούσε για την κάλυψη των μηνιαίων εξόδων του νοικοκυριού και πως απλά πληρωνόταν στο τέλος του μήνα οπότε χρειαζόταν η πιστωτική για να καλυφθεί το μηνιαίο κόστος διαβίωσης. Επίσης για λόγους ευκολίας δεν υπολογίζαμε τόκους. Με το ‘φανταστικό’ αυτό παράδειγμα όπου η καθυστερημένη καταβολή του μισθού έρχεται απλώς να κλείσει το άνοιγμα της κάρτας, δείχναμε ότι στο τέλος του έτους το νοικοκυριό δεν είναι δυνατόν να εμφανίζει διπλάσιες δαπάνες από τα έσοδά του (πχ 12.000 μισθοί συν 12.000 για πληρωμές κάρτας) για τον απλό λόγο ότι ο ενδιάμεσος μηνιαίος δανεισμός ακυρώνεται με την καταβολή του ετεροχρονισμένου μισθού.

Ας εμπλουτίσουμε, όμως, το αστείο κατά τον κ. Καζάκη παράδειγμά μας παίρνοντας υπόψη τη παρατήρησή του. Ας δεχθούμε πως όντως ο μισθός δεν φθάνει για τις ετήσιες δαπάνες μας και δανειζόμαστε άτοκα εξαρχής 2000 με την πιστωτική για να μπορούμε να τις καλύψουμε στη διάρκεια του έτους. Εάν έχουμε μία δεύτερη πιστωτική και κάθε μήνα τραβάμε 2000 από τη μία για να κλείσουμε το άνοιγμα της άλλης, στο τέλος του χρόνου πόσο θα έχουμε δαπανήσει σαν ετήσια εξυπηρέτηση δανεισμού ; Κατά τον κ. Καζάκη η τελική δαπάνη που θα εμφανίσουμε για τις πληρωμές των καρτών είναι 24.000, ενώ κατ’ εμέ πρέπει να περιοριστούμε μόνον στην τελευταία δόση των 2000 που θα είναι το άνοιγμά μας σε μία από τις δύο πιστωτικές. Όλες οι ενδιάμεσες πληρωμές ακυρώνονται από τα αντίστοιχα έσοδα που προκαλεί ο βραχυχρόνιος δανεισμός. Αν ο κ. Καζάκης δεν αντιλαμβάνεται την ύπαρξη και οικονομική σημασία των ενδιάμεσων πιστωτικών εσόδων στη διαδικασία ακύρωσης του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους του βραχυχρόνιου χρέους και επιμένει ότι έχει δίκιο να αθροίζει τις μηνιαίες πληρωμές των καρτών, τότε πρέπει να δεχθεί ότι στο τέλος του έτους θα έχουμε χρέος 24.000, αφού τα μόνα μας άλλα έσοδα (μισθοί) αναλώνονται στις τρέχουσες δαπάνες. Αν έχω εγώ δίκιο, τότε το χρέος μας στο τέλος του έτους θα είναι μόνον 2000 όσο δηλαδή και το ποσό που δανεισθήκαμε στην αρχή του έτους. Η διαφορά μιλάει από μόνη της νομίζω.

Ο κ. Καζάκης, όμως, μην θέλοντας να παραδεχθεί το εξόφθαλμο λάθος του άρχισε να θολώνει τα νερά μεταφέροντάς μας στην πιο περίπλοκη πραγματικότητα ενός νοικοκυριού που έχει επενδύσει σε αγορά κατοικίας με στεγαστικό δάνειο, έχει λάβει και καταναλωτικό δάνειο και επειδή φυσικά τα έσοδά του δεν καλύπτουν τις τρέχουσες επιβαρυμένες πλέον από τα δάνειά αυτά δαπάνες, δανείζεται και με κάρτα τρέχοντας κάθε μήνα να πληρώσει τη δόση της. Και αφού τα μπουρδουκλώνει όλα μαζί, μας λέει τα εξής :

«Αυτό συμβαίνει και με το κράτος. Επομένως οι εξοφλήσεις των βραχυπρόσθεσμων τίτλων δεν συνιστούν κάλυψη της «πιστωτικής κάρτας», αλλά καταβολή της τακτικής «δόσης» της.

Αν λοιπόν κάποιος έχει πάρει δάνειο (οικιστικό ή καταναλωτικό) από μια τράπεζα και πληρώνει τακτικά ανά μήνα το καθορισμένο τοκοχρεολύσιό του και ταυτόχρονα είναι ανοιγμένος σε πιστωτικές κάρτες, είναι ποτέ δυνατόν να μην συνυπολογίσει στη μηνιαία εξυπηρέτηση των δανείων του και τη «δόση» που υποχρεούται να καταβάλει στην εκδότρια τράπεζα της πιστωτικής; Εκτός ίσως από τον κ. Καλλωνιάτη, εγώ προσωπικά δεν γνωρίζω κανέναν που να μην το κάνει. Γιατί λοιπόν να μην ισχύει το ίδιο και για το κράτος; Επειδή έτσι νομίζει ο κ. Καλλωνιάτης ;» (υπογράμμιση δική μου).

Όχι κ. Καζάκη. Αν δεν ισχύει για το κράτος είναι γιατί το κράτος δεν αναφέρεται στην μηνιαία εξυπηρέτηση των δανείων του αλλά στην ετήσια. Με άλλα λόγια, σε μία καπιταλιστική οικονομία ο χρόνος είναι χρήμα. Και όταν μπερδεύουμε τις χρονικές περιόδους αναφοράς και συγκρίσεων, μπερδεύουμε και τις ποσότητες χρήματος που τους αναλογούν. Τόσο απλά. Η μηνιαία εξυπηρέτηση των δανείων που αντισταθμίζεται με αντίστοιχα πιστωτικά έσοδα είναι απολύτως λογικό να ακυρώνεται με αυτόν τον τρόπο και να μην εμφανίζεται στο τέλος του χρόνου όταν κάνουμε τη σούμα για τις ετήσιες πληρωμές τοκοχρεολυσίων.

Ας δούμε όμως τα επιχειρήματα του κ. Καζάκη ένα-ένα. Ο κ. Καζάκης στην απάντησή του συγχέει πολλά πράγματα.

Πρώτο, θεωρεί ότι επειδή το βραχυχρόνιο χρέος αποτελεί δανεισμό και έχει εξυπηρέτηση, άρα δικαιούται να το αθροίζει με την ετήσια εξυπηρέτηση του μακροχρόνιου χρέους για να εξάγει την συνολική σχετική δαπάνη. Όπως χαρακτηριστικά λέει : «Αν λοιπόν θέλει να δει κανείς τη συνολική εξυπηρέτηση του χρέους του από όλες τις πηγές άντλησης δανεισμού, τι κάνει; Αθροίζει τις εξυπηρετήσεις των διαφορετικών χρεών του. Αυτό λέει η κοινή λογική, αυτό κάνουν όλα τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις, αυτό γίνεται και για το κράτος.» Στο σημείο αυτό έχουμε μόλις απαντήσει με τα παραπάνω παραδείγματα και τη διάκριση των δαπανών αναλόγως του χρόνου αναφοράς των και την ύπαρξη ή μη αντισταθμιστικών εσόδων. Εδώ αξίζει, ωστόσο, να παρατηρήσουμε ότι η κοινή λογική και η επιστημονική λογική είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Και πως ότι ισχύει για ένα νοικοκυριό και ένα άτομο δεν ισχύει απαραίτητα για το κράτος και τη κοινωνία συνολικά. Αν, παρά ταύτα, επιμένει ο κ. Καζάκης, ευχαρίστως να του παραθέσω δεκάδες παραδείγματα.

Δεύτερο, διερωτάται ο κ. Καζάκης που το βρήκα «ότι οι βραχυχρόνιοι τίτλοι αυτοακυρώνονται  εντός του έτους και δεν υπολογίζονται στα βασικά μεγέθη του προϋπολογισμού. Σε ποιόν καζαμία ; Γιατί στον προϋπολογισμό, αλλά και στα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του κράτους είναι σίγουρο ότι δεν το βρήκε». Μα τι μας λέτε κ. Καζάκη ; Ότι πρέπει να μελετήσουμε τις εξηγήσεις που εσείς δίνετε για τον μηχανισμό ανακύκλωσης ; Τη λέξη αυτοακύρωση δεν την χρησιμοποίησα μόνη της στο αρχικό μου άρθρο. Έγραφα τότε για τις εξοφλήσεις βραχυπρόθεσμων τίτλων πως «ουσιαστικά πρόκειται για ταμειακές διευκολύνσεις - όχι για δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους – οι οποίες επαναλαμβάνονται, ανακυκλώνονται και αυτοακυρώνονται αρκετές φορές μέσα στη διάρκεια του έτους». Ήμουν νομίζω αρκετά σαφής. Οι βραχυχρόνιοι τίτλοι είναι εξ ορισμού θνησιγενείς σε διάστημα μικρότερου του έτους και εάν ‘αυτοακυρώνονται’ είναι γιατί κάποιοι ομόλογοι τίτλοι τους αντικαθιστούν (ανακύκλωση). Όσον αφορά το αν πρόκειται για δαπάνες εξυπηρέτησης χρέους, αυτό που λέω θέλοντας να υπογραμμίσω τον πραγματικό χαρακτήρα τους είναι πως ουσιαστικά δεν είναι (τυπικά μόνον) και πως ενέχουν ρόλο ταμειακών διευκολύνσεων. Αυτά για να μην παίζουμε με τις λέξεις παραχαράσσοντας τα νοήματα.

Σχετικά με το που βρήκα ότι οι βραχυχρόνιοι τίτλοι δεν υπολογίζονται στα βασικά μεγέθη του προϋπολογισμού, σας πληροφορώ ότι είναι γραμμένο σε όλους τους Απολογισμούς του Κράτους. Αν είχατε κάνει τον κόπο να τους διαβάσετε θα το είχατε δει. Για παράδειγμα, στη σελίδα 69 της Έκθεσης του Υπουργού Οικονομικών για τον Απολογισμό του 2009 :

«Οι τίτλοι αυτοί δεν προβλέπονται στον προϋπολογισμό λόγω της βραχυχρόνιας διάρκειάς τους και εξοφλούνται σχεδόν στο σύνολό τους κατά τη διάρκεια του έτους αναφοράς. Εμφανίζονται μόνο στον απολογισμό και αυξάνουν σχεδόν ισόποσα τόσο τα πιστωτικά έσοδα όσο και τις δαπάνες για χρεολύσια χωρίς να επιβαρύνουν τα βασικά μεγέθη του προϋπολογισμού»

Νομίζω ότι πιο σαφές δεν γίνεται κ. Καζάκη. Τώρα αν εσείς στέκεστε σε μία υποσημείωση της Εισηγητικής Έκθεσης του Προϋπολογισμού στη σ. 60 όπου αναφέρεται μόνον το μέγεθος των δαπανών για βραχυχρόνιους τίτλους και χάνετε την ουσία της παραπάνω τοποθέτησης, τότε τι να σας πω ; Να σας επιστρέψω τα περί ‘καζαμία’ ή θα έχω άδικο ; Ξέρετε ποια είναι η διαφορά Απολογισμού και Προϋπολογισμού κ. Καζάκη ; Ερωτώ γιατί ενώ κάνετε κατά κόρον χρήση των στοιχείων του Απολογισμού και αντλείτε από εκεί τα στοιχεία εξυπηρέτησης βραχυχρόνιου χρέους για τους πίνακές σας, δείχνετε να μην έχετε καταλάβει πως για τα ίδια ποσά υπάρχουν αντίστοιχα πιστωτικά έσοδα εκεί καταγεγραμμένα.

Με άλλα λόγια, είναι άλλο πράγμα ο Απολογισμός (κίνηση ροών 12μηνου) στον οποίο συστηματικά αναφέρεστε και άλλο πράγμα ο Προϋπολογισμός του Κράτους (πραγματοποιήσεις/προβλέψεις για τέλος έτους). Υπάρχουν αρκετές χρηματικές και χρονικές διαφορές οι οποίες αποκαλύπτονται εάν γίνει η σύγκριση. Γιατί ο Απολογισμός καταρτίζεται σε ταμειακή βάση απεικονίζοντας την κίνηση όλων των συναλλαγών ασχέτως του τελικού τους αποτελέσματος. Αυτό σημαίνει ότι στον Απολογισμό καταγράφονται όλες οι χρηματικές ροές που πραγματοποιούνται στην διάρκεια του έτους για λογαριασμό του Κράτους.

Συνεπώς το Ελεγκτικό Συνέδριο, ο Απολογισμός του Κράτους και τα στοιχεία της ΕΣΥΕ δεν κάνουν λάθος, απλώς παρουσιάζουν στους πίνακές τους και τα πιστωτικά έσοδα, τα οποία αναιρούν στην τελική καταγραφή του ελλείμματος την επίδραση του βραχυχρόνιου δανεισμού. Απλά ο κ. Καζάκης θα πρέπει να μάθει να διαβάζει καλύτερα. Όσον αφορά τον ορισμό, δε, του Χρέους αλά Μάαστριχτ τα έχει εντελώς χαμένα. Εδώ ο οικονομολόγος Καζάκης παραχωρεί τη θέση του στον πολιτικό Καζάκη να τον ξελασπώσει.. με την φαντασία του :

«Και για να μην αφήσουμε τον κ. Καλλωνιάτη παραπονεμένο και γεμάτο απορίες για το γιατί ο προϋπολογισμός διαφοροποιεί την παρουσίαση των τοκοχρεολυσίων από τις εξοφλήσεις των βραχυπρόθεσμων τίτλων έχουμε να πούμε τα εξής: Καθαρά για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας. Με την είσοδο της χώρας στο ευρώ η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να διαφοροποιήσει την αποτύπωση του δημόσιου χρέους. Αφενός στο χρέος της κεντρικής κυβέρνησης που για το 2009 ανερχόταν στο 125% του ΑΕΠ και στο χρέος της γενικής κυβέρνησης που για τον ίδιο χρόνο ανερχόταν στο 113% του ΑΕΠ. Η διαφορά έγκειται στο ότι το χρέος της γενικής κυβέρνησης είναι ο τρόπος με τον οποίο μετρά το δημόσιο χρέος η συνθήκη του Μάαστριχτ, ενώ το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης είναι το πραγματικό συνολικό χρέος του κράτους. Για να βγει το πρώτο αφαιρείται από το δεύτερο το λεγόμενο «ενδοκυβερνητικό χρέος», το οποίο είναι καθ’ όλα πραγματικό δημόσιο χρέος, αλλά δεν εντάσσεται στο ορισμό του δημόσιου χρέους που δίνει το Μάαστριχτ. Πρόκειται για μια καθαρά πολιτική συμφωνία σε επίπεδο ευρωζώνης για να υποτιμηθεί τεχνητά το δημόσιο χρέος των κρατών με το σκεφτικό ότι έτσι θα μειωθεί η επίδρασή του στη διαμόρφωση της αξίας του ευρώ.

Όμως συμφωνία, ξεσυμφωνία, το δημόσιο χρέος πρέπει να εξυπηρετηθεί στο σύνολό του. Κι έτσι οι κυβερνήσεις Σημίτη σε συνεργασία με την ευρωζώνη και την ΕΚΤ προώθησαν ως βασική μορφή εξυπηρέτησης του «πλεονάζοντος» δημόσιου χρέους τον βραχυπρόθεσμο δανεισμό. Αυτός είναι ο λόγος που διαφοροποιούν στα κατάστιχα του Προϋπολογισμού τα τοκοχρεωλύσια, που κυρίως αφορούν το δημόσιο χρέος κατά Μάαστριχτ, από τις δαπάνες για βραχυπρόθεσμούς τίτλους, που  έρχονται να καλύψουν τις υπόλοιπες δανειακές ανάγκες. Πρόκειται για εσκεμμένη πολιτική τεχνητής υποβάθμισης του πραγματικού συνολικού βάρους που αντιπροσωπεύει το δημόσιο χρέος.»

 Επειδή πολιτικά μυθιστορήματα δεν σχολιάζω κ. Καζάκη, επιτρέψτε μου να μπω κατ’ ευθείαν στην ουσία.

Το ενδοκυβερνητικό χρέος δεν είναι συμφωνία απόκρυψης χρέους όπως ισχυρίζεστε. Είναι απλά το χρέος (τα ομόλογα) που έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης. Συνεπώς στον ορισμό της Γενικής Κυβέρνησης που περιλαμβάνει τους ΟΚΑ πρέπει να αφαιρεθούν τα ομόλογα αυτά. Για παράδειγμα, αν το δικό σου χρέους είναι 1000 αλλά τα 200 τα χρωστάς στην κόρη σου, τότε το οικογενειακό σου χρέος είναι 800.

Βέβαια δεν παύει να είναι χρέος και ιδίως για τους ΟΚΑ είναι σημαντικό περιουσιακό στοιχείο. Όμως στα πλαίσια της οικογενειακής μονάδας δεν είναι.

 Με όλα αυτά, δεν θέλω να πω πως ο βραχυχρόνιος δανεισμός δεν έχει τη σημασία του, αλλά ότι δεν μπορεί να προσμετρηθεί, όπως το κάνετε εσείς, στις συνολικές δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους.

Σε μια υπερχρεωμένη οικονομία, ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός πρέπει να αναφερθεί διότι δείχνει το μεγάλο πρόβλημα δανειακών αναγκών που έχει η χώρα και την πίεση που ασκείται στο επιτόκιο δανεισμού,

καθώς ο βραχυχρόνιος δανεισμός είναι πιο ακριβός από τον μακροχρόνιο δανεισμό.

Πάμε τώρα και στους περίφημους πίνακες του αρχικού σας άρθρου όπου εντόπισα το λογιστικό λάθος για να κλείσει ο κύκλος των ‘παρεξηγήσεων’ και των αυθαίρετων ερμηνειών. 

Πρώτα απ’ όλα το θέμα της πηγής και του δικού μου υπολογιστικού λάθους. Το άρθρο σας το πήρα από το youpay («Υπάρχει θέμα χρεοκοπίας για την Ελλάδα» 7/3/10) όπου σαφώς λέγεται ότι δημοσιεύτηκε στην ΑΥΓΗ και έχει τον Πιν.1 και έναν ακόμη χωρίς αρίθμηση. Όταν μιλούσα για Πιν.2 εννοούσα λοιπόν τον δεύτερο κατά σειράν εμφάνισης τον οποίο με την απάντησή σας βλέπω ως Πιν.3. Το δικό μου πρόβλημα ήταν πως η παράθεση του 2^ου πίνακα δεν συνοδευόταν από καμία εξήγηση σχετικά με τον τρόπο υπολογισμού και κατάρτισης. Εξηγήσεις που δίνετε με την απάντησή σας προς εμένα μισό χρόνο μετά και που αν συνόδευαν το αρχικό άρθρο σας θα με είχαν αποτρέψει να πέσω στο υπολογιστικό σφάλμα (του 61%)  που σωστά αναφέρετε πως έκανα όταν διαίρεσα το άθροισμα της στήλης 1 του Πίν.1 (όπου δεν περιλαμβάνονταν οι εξοφλήσεις βραχυχρόνιων τίτλων) με το άθροισμα της στήλης 2 του Πίν.3 (όπου περιλαμβάνονταν ο βραχυχρόνιος δανεισμός αλλά δεν αναφερόταν πουθενά). Δεν έχω κανένα λόγο να αρνηθώ ότι έσφαλλα στο σημείο αυτό και βεβαίως αλλάζει και το συμπέρασμα περί διαφοράς 1/3 σχεδόν στον υπολογισμό του λόγου δαπάνες εξυπηρέτησης χρέους/νέου δανεισμού που ήταν και ένα μέγεθος υπερβολής που με παρακίνησε να σας σχολιάσω. ΛΑΘΟΣ ΜΟΥ, λοιπόν, ο υπολογισμός αυτός.

Αποτελεί όμως, άραγε, κ. Καζάκη δικαιολογία αυτό το λάθος για να ισχυριστείτε ότι :

«Αν κ. Καλλωνιάτης έμπαινε στον κόπο να επαναλάβει τους υπολογισμούς αυτούς και να με διορθώσει, τότε στ’ αλήθεια θα του ήμουν ευγνώμων! Θα ήμουν ο πρώτος που θα αναγνώριζα τα λάθη μου, αλλά που τέτοια τύχη. Στο περίεργο είδος αριστεράς που ανήκει και ο κ. Καλλωνιάτης, έχει κυριαρχήσει η πιο μεγάλη προχειρότητα, η πιο απλοϊκή μετριότητα και η λατρεία της ήσσονος προσπάθειας, η οποία συνοδεύεται πάντα από μια βαθιά απέχθεια στη σοβαρή δουλειά και στην επίπονη συστηματική αναζήτηση των αληθινών δεδομένων ενός προβλήματος.»

Για να επαναλάβω κ. Καζάκη μας τους υπολογισμούς σας έπρεπε πρώτα να γνωρίζω γι’ αυτούς το πώς έγιναν. Και όχι να βλέπω μία απλή αόριστη υποσημείωση «επεξεργασία στοιχείων» από τρεις διαφορετικές πηγές που εκ των υστέρων μας πληροφορείτε, μάλιστα, μέσα σε διευκρινήσεις ολόκληρης σελίδας πως ήταν ένας τρόπος υπολογισμού «εξαιρετικά χρονοβόρος και ιδιαίτερα κοπιώδης» αλλά και «ο πιο αξιόπιστος». Την ευθύνη για την ορθή ή μη απόδοση των άρθρων του στα ‘μέσα’ έχει πρωτίστως ο συγγραφέας τους. Και δεν μπορεί κανείς να έχει την απαίτηση από τον αναγνώστη που ασκεί κριτική να έχει επαναλάβει πρωτύτερα όλους τους υπολογισμούς του συγγραφέα. Αντίθετα, είναι υποχρέωση του συγγραφέα να βοηθήσει τους αναγνώστες του να κατανοήσουν τι έπραξε και να μην βλέπει πίσω από κάθε κριτική κακές προθέσεις και σκοπιμότητες, εξαπολύοντας μάλιστα πολεμικές και διωγμούς για τον πολιτικό εξευτελισμό του. Γιατί κινδυνεύει να πέσει ο ίδιος στον λάκκο που σκάβει για τον άλλο…

Όμως, τι άλλαξε κ. Καζάκη μετά την παραδοχή του δικού μου υπολογιστικού λάθους ; Μήπως, έπαψε να ισχύει το δικό σας λογιστικό και μεθοδολογικό λάθος ; Ασφαλώς όχι, όπως ήδη κατέδειξα. Μήπως έπαψαν οι υπερβολές και τα λάθη στους υπολογισμούς σας ; Και πάλι όχι. Ας δούμε γιατί.

Πρώτα απ’ όλα, προκαλεί έκπληξη γιατί κάποιος που καταβάλλει τόσο κόπο και ξοδεύει τόσον χρόνο για να προσμετρήσει χιλιάδες κωδικούς κάθε έτος (ώστε να καταλήξει στα νούμερα του Πίν.3) θεωρώντας μάλιστα αυτή τη διαδικασία ως τον πιο αξιόπιστο τρόπο, καταφεύγει τελικά σε έναν έμμεσο ή εξ υπολοίπου (βλ αφαίρεση πρωτογενούς ελλείμματος από νέο δανεισμό) τρόπο υπολογισμού των πληρωμών δανείων και κατ’ επέκταση του λόγου πληρωμών δανείων/νέου δανεισμού. Η έκπληξη γίνεται διπλή όταν διαπιστώνουμε πως οι περίφημοι χρονοβόροι υπολογισμοί του κ. Καζάκη περιορίζονται στην πρώτη στήλη του Πιν.3 (πληρωμές δανείων) όπου υπάρχει εμφανής απόκλιση προς τα πάνω από τα επίσημα στοιχεία. Για τα στοιχεία των υπόλοιπων τριών στηλών (νέος δανεισμός, πιστωτικά υπόλοιπα, πρωτογενές αποτέλεσμα) δεν χρειάζεται κανένας «κοπιώδης» υπολογισμός, αφού τα βρίσκει κανείς ακριβώς ίδια στους ετήσιους Απολογισμούς του κράτους (Κεντρική Κυβέρνηση). Άρα, αυτό που ο κ. Καζάκης εμφάνισε ως εργώδη προσπάθεια υπολογισμού όχι μόνον των πληρωμών αλλά και των εσόδων από νέο δανεισμό δεν στέκει παρά μόνον για τις πληρωμές. Οπότε ένα εύλογο ερώτημα είναι γιατί αφιέρωσε τόσο κόπο και χρόνο ο κ. Καζάκης για να υπολογίσει με τον «πιο αξιόπιστο τρόπο» έστω μόνον τις πληρωμές δανείων και, αφού το έπραξε, εν συνεχεία προσέφυγε στα έτοιμα στοιχεία των Απολογισμών για να υπολογίσει εξ υπολοίπου τις πληρωμές δανείων ;

Την απάντηση, βέβαια, σε αυτό το μυστήριο ο κ. Καζάκης την παρακάμπτει με την αναφορά που κάνει σε πιθανά δικά του λάθη υπολογισμού που «είναι πρόθυμος να παραδεχθεί». Αλλά για ποιά λάθη μιλάει, όταν μας βεβαιώνει ότι πρόκειται για τον πιο αξιόπιστο τρόπο υπολογισμού ; Η αλήθεια φαίνεται να είναι ότι ο κ. Καζάκης επέλεξε το πιο βολικό γι’ αυτόν νούμερο, την υπερβολή του 97% για όλη τη δεκαετία. Στην πραγματικότητα δεν υπολόγισε καν σαν υπόλοιπο τις πληρωμές των δανείων για να μας τις εμφανίσει σε μία νέα στήλη γιατί τότε το πράγμα θα γινόταν εύκολα αντιληπτό. Απλά διαίρεσε το πρωτογενές αποτέλεσμα με τον νέο δανεισμό (σύνολα δεκαετίας) βρήκε ότι ήταν 3% και συμπέρανε πως το υπόλοιπο αφορά πληρωμές δανείων. Πόσες όμως είναι οι πληρωμές δανείων της δεκαετίας με τον έμμεσο αυτό υπολογισμό ; 471 δις. όταν με τους κοπιώδεις και αξιόπιστους υπολογισμούς του κ. Καζάκη ήταν 451 δις ή το 92,8% του νέου δανεισμού και όταν με τα επίσημα στοιχεία των Απολογισμών του κράτους (στήλη 3 του Πιν.1) είναι μόλις 416 δις. ή 85,5% του συνολικού δανεισμού.

Για τις ασυνέπειες και ασυμβατότητες των στοιχείων που εμφανίζει ο Πίν.3 αλλά και σε σύγκριση με τον Πιν.1 (στη στήλη που αφορά πληρωμές δανείων) ο κ. Καζάκης απαντά ως εξής :

«Ορισμένοι, άλλοι καλοπροαίρετα, άλλοι λόγω άγνοιας και άλλοι γιατί έπρεπε οπωσδήποτε να βρουν κάτι να πουν, αναρωτήθηκαν γιατί υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη συνολική εξυπηρέτηση και το νέο δανεισμό, αφενός και αφετέρου, ανάμεσα στα πιστωτικά υπόλοιπα της δεκαετίας. Με άλλα λόγια, γιατί σύμφωνα με τον πίνακα 3 η διαφορά ανάμεσα στις πληρωμές δανείων και το νέο δανεισμό είναι γύρω στα 40 δις ευρώ, όταν η διαφορά ανάμεσα στα πιστωτικά υπόλοιπα της δεκαετίας είναι κοντά στα 155 δις ευρώ. Η απάντηση είναι απλή. Πέρα από τα όποια δικά μου λάθη στους υπολογισμούς, που δεν αρνούμαι να αναγνωρίσω προκαταβολικά, ο αναγνώστης δεν πρέπει να ξεχνά ότι υπάρχουν αρκετά ομόλογα ή άλλοι τίτλοι που έχουν μεγαλύτερη διάρκεια από δεκαετία και έτσι συμβάλουν στο πιστωτικό υπόλοιπο δυσανάλογα από την ετήσια κίνηση του λογαριασμού τους. Όπως επίσης υπάρχουν και δάνεια που δεν κινήθηκαν σχεδόν καθόλου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας. Πρόκειται κυρίως για συμφωνίες swap, ειδικές εκδόσεις ομολόγων, κοκ για τις οποίες οι κυβερνήσεις αρνούνται να δώσουν αναλυτικά στοιχεία. Αυτά επιβαρύνουν το γενικό πιστωτικό υπόλοιπο, δίχως να εμφανίζουν ετήσια κίνηση. Γι’ αυτό και υπάρχει αυτή η διαφορά.» (υπογράμμιση δική μου).

Ας πούμε ότι δεχόμαστε τις ερμηνείες αυτές. Υπάρχει, άραγε, στα παραπάνω κάποιο στοιχείο απάντησης στο γιατί υπάρχουν οι μεγάλες αυτές διαφορές μεταξύ επίσημων στοιχείων, δικών του αρχικών χρονοβόρων υπολογισμών και της τελικής λύσης που έδωσε με μία απλή διαίρεση για τον υπολογισμό του ίδιου κοντυλιού των πληρωμών δανείων ; Ίχνος απάντησης δεν υπάρχει, μολονότι, στην πρώτη κριτική για το λογιστικό λάθος είχα επισημάνει την διαφορά των 7 δις με τα επίσημα στοιχεία για το 2009. Όχι μόνον δεν εξηγεί πουθενά τις εμφανιζόμενες αποκλίσεις, όσο κυρίως δεν εξηγεί γιατί ενώ χρησιμοποιεί τα στοιχεία των Απολογισμών (όπου συμπεριλαμβάνονται και οι βραχυχρόνιες πληρωμές) για να φουσκώσει τις δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους, εν συνεχεία τους γυρνά τη πλάτη στο θέμα της σύγκρισης με τον νέο δανεισμό !

Όμως, δεν τελειώσαμε με τις λογιστικές και μεθοδολογικές αυθαιρεσίες του κ. Καζάκη. Μέχρι τώρα επικεντρωθήκαμε στον Πιν.3 και τις ανακολουθίες του. Ας γυρίσουμε λιγάκι στον Πιν.1. Οι τρεις πρώτες στήλες είναι αριθμητικά σωστές, όμως το λογιστικό λάθος που κάνει ο κ. Καζάκης - να εμφανίζει δηλ. ως τελικές δαπάνες εξυπηρέτησης χρέους κάθε έτους το άθροισμα τοκοχρεολυσίων και εξοφλήσεων βραχυχρόνιων τίτλων - αλλοιώνει δραματικά το αποτέλεσμα των στηλών 4 (δαπάνες εξυπηρέτησης / δημόσιες δαπάνες) και 5 (δαπάνες εξυπηρέτησης / ΑΕΠ). Έτσι υπολογίζοντας με τον σωστό τρόπο μόνον τα τοκοχρεολύσια σαν ποσοστό στις δημόσιες δαπάνες ή/και στο ΑΕΠ, προκύπτει πως για παράδειγμα, το 2009, το ποσοστό των δαπανών εξυπηρέτησης επί του συνόλου των δημοσίων δαπανών ήταν 48% αντί 90% που εμφανίζει ο κ. Καζάκης, ενώ σαν ποσοστό στο ΑΕΠ ήταν 17% αντί του 32% που έχει στον Πίν.1 ο κ. Καζάκης. Αντιλαμβάνεται κανείς πως οι διαφορές εξαιτίας του λογιστικού λάθους είναι πολύ μεγάλες για να μην σχολιάζονται ή να θεωρούνται προσχηματικές και απλή αφορμή για τη δημιουργία εντυπώσεων. Εδώ μιλάμε για λάθη επί λαθών !

Όμως, επειδή είμαι «ψυχοπονιάρης» (καζάκιος διάλεκτος) ας πούμε πως το λογιστικό λάθος είναι μία «μπούρδα» (πάλι κ.δ.) και άρα η παραπάνω κριτική του Πιν.1 δεν ισχύει. Οι υπολογισμοί του κ. Καζάκη είναι μήπως σωστοί ; Δυστυχώς γι’ αυτόν πέφτει στον λάκκο που έσκαψε για μένα. Τι δήλωνε περιχαρής ο κ. Καζάκης για το υπολογιστικό λάθος (του 61%) που σήμερα παραδέχθηκα ;

«Στα 490 δις ευρώ περιλαμβάνεται και το σύνολο των βραχυπρόθεσμων τίτλων που έχει εκδώσει το κράτος και για τα οποία γίνεται όλη η φασαρία. Τι έγινε η «αυτοακύρωση» για την οποία μιλούσε ο κ. Καλλωνιάτης; Ή μήπως ισχύει μόνο όταν πρόκειται να κάνει κριτική σ’ εμένα, αλλά δεν ισχύει όταν κάνει τις πράξεις αυτός; Βλέπετε ο κ. Καλλωνιάτης μπορεί να αφαιρεί ή να προσθέτει τους βραχυπρόθεσμους τίτλους κατά πώς τον βολεύει κάθε φορά. Αρκεί να πετύχει τον σκοπό του.» (υπογράμμιση δική μου).

Τι λάθος κάνει, λοιπόν, ο κ. Καζάκης στον Πίν.1 πέραν του λογιστικού που έχουμε ήδη επισημάνει ; Ακολουθώντας τη δική του λογιστική μέθοδο, κάνει ακριβώς αυτό για το οποίο με κατηγόρησε και μάλιστα ότι το έκανα σκόπιμα. Δηλαδή, ενώ συνυπολογίζει στην εξυπηρέτηση του χρέους τις εξοφλήσεις των βραχυχρόνιων τίτλων, παραλείπει να τις συνυπολογίσει στο σύνολο των δημοσίων δαπανών με συνέπεια ο λόγος των δαπανών εξυπηρέτησης προς το σύνολο των δημοσίων δαπανών της στήλης 4 να υπερεκτιμάται από 10 έως 40 περίπου ποσοστιαίες μονάδες (βλ αναλυτικά παρακάτω δικό μου Πίνακα). Και εγώ μεν, που δεδηλωμένα δυσκολεύομαι να κατανοήσω τη «λογική» του Πιν.3, δικαιούμαι νομίζω να κάνω ένα υπολογιστικό λάθος στη χρήση μιας στήλης του. Εκείνος, όμως, που είναι ο πρωτομάστορας των νέων λογιστικών μεθόδων και μετρήσεων δικαιούται να χρησιμοποιεί δύο μέτρα και δύο σταθμά στην εφαρμογή των «καινοτόμων» λογιστικών μεθόδων του ;

Πως θα έπρεπε να ήταν ο Πιν.1 του κ. Καζάκη (του λογιστικού λάθους συμπεριλαμβανομένου)

	Πίνακας 4.7 σελ. 107	Πίνακας 4.8 σελ. 108		Πίνακας 3.20 σελ. 80	Πίνακας 3.1 σελ. 52
	Α. Τοκοχρεολύσια	Β. Εξοφλήσεις Βραχυπρόθεσμων Τίτλων	Σύνολο (Α+Β)	Γ. Δαπάνες Τακτικού Προϋπολογισμού	Δ. Δαπάνες ΠΔΕ	Σύνολο Δαπανών Κρατικού Προϋπολογισμού (Α+Β+Γ+Δ)	Δαπάνες Εξυπηρέτησης Δημοσίου Χρέους % των Δημοσίων Δαπανών
2000	22688	6342	29030	24463	7421	60914	47,7%
2001	20946	2401	23347	26076	7842	57265	40,8%
2002	28874	1303	30177	28297	7015	65489	46,1%
2003	30041	2228	32269	31319	8435	72023	44,8%
2004	27799	7631	35430	36025	9522	80977	43,8%
2005	30066	5085	35151	38566	7524	81241	43,3%
2006	26065	8091	34156	40527	8184	82867	41,2%
2007	31923	24773	56696	44829	8809	110334	51,4%
2008	37452	25674	63126	50435	9624	123185	51,2%
2009	41340	35904	77244	59098	9500	145842	53,0%

Πηγή : εισηγεισηγητικές εκθέσεις διαφόρων ετών (για τις παραπομπές πάνω από τις στήλες, βλ Προϋπολογισμό 2010)

Κατόπιν όλων αυτών θα ήταν υπερβολή από μέρους μου κ. Καζάκη να επαναλάβω τα λόγια σας με μία μικρή αλλαγή; «Στο περίεργο είδος αριστεράς που ανήκει και ο κ. Καζάκης, έχει κυριαρχήσει η πιο μεγάλη προχειρότητα, η πιο απλοϊκή μετριότητα και η λατρεία της ήσσονος προσπάθειας, η οποία συνοδεύεται πάντα από μια βαθιά απέχθεια στη σοβαρή δουλειά και στην επίπονη συστηματική αναζήτηση των αληθινών δεδομένων ενός προβλήματος.». Αλλά είπαμε, ένας ψυχοπονιάρης δεν λέει τέτοιες κουβέντες.

Διερωτώμαι όμως και πάλι : αν τα πολιτικά συμπεράσματα του κ. Καζάκη είναι σωστά για την μη διαχειρισιμότητα του χρέους και την ανάγκη διαγραφής μεγάλου μέρους αυτού (ούτε λόγος πια να γίνεται για άρνηση-ακύρωση χρέους), τι πειράζει αν οι μέθοδοι και οι υπολογισμοί του είναι λάθος ; Δυστυχώς επηρεάζουν και τα πολιτικά του συμπεράσματα στον βαθμό που ακολουθεί μία οικονομίστικη λογική για να τα στηρίξει. Αναφέρομαι φυσικά σε αυτό που αποκαλεί «ουσία του όλου ζητήματος», δηλαδή στο «πως μπορούμε να αποφασίσουμε πόσο δημόσιο χρέος στο ΑΕΠ είναι σε θέση να αντέξει η ελληνική οικονομία», όπου συσχετίζει τις εσφαλμένα υπολογισμένες (λόγω λογιστικού λάθους) δαπάνες εξυπηρέτησης χρέους με τα δημόσια έσοδα και τις εξαγωγικές εισπράξεις. Με αποτέλεσμα και όλοι οι άλλοι υπολογισμοί του να είναι λάθος. Ενός κακού μύρια έπονται…

Και να σκεφθεί κανείς πως λίγους μήνες πριν, ο κ. Καζάκης μας έλεγε σε μία άλλη «πολεμική» του (κατά του κ. Μπινιάρη, 15/7/10) πως «Η απάντηση στο ζήτημα του δημόσιου χρέους δεν είναι οικονομική, αλλά πρωτίστως πολιτική. Κι’ αυτό δεν το λέω εγώ, αλλά όλοι οι επιφανείς μελετητές του ελληνικού δημόσιου χρέους από την εποχή του μεσοπολέμου ακόμη» για να μας παραπέμψει αμέσως μετά στην «συνεπή οικονομική ανάλυση» του Ξ. Ζολώτα… 

Περί πολιτικής μεθόδου και ηθικής

Όπως εξ αρχής τόνισα, από την πρώτη παράγραφο της απάντησης του ο κ. Καζάκης κατέδειξε τις πραγματικές του διαθέσεις τοποθετώντας με στο κουτάκι με τη ταμπέλα ‘πράκτορας των αγορών, της ΕΕ και του ΔΝΤ’. Ο άνθρωπος δεν ήθελε πολιτικό διάλογο, ήθελε αντίθετα να τον ξεκόψει. Πως ; Μα με τον διασυρμό μου, όπως ο ίδιος μετά ομολόγησε. Μου απέδωσε υποβολιμαίες πολιτικές προθέσεις και σκοπιμότητες σε μία δευτερεύουσα κριτική για ένα λογιστικό αλλά επαναλαμβανόμενο σφάλμα. Μία κριτική ήπια (κάποιοι με κατηγόρησαν για υπερβολική ευγένεια απέναντί του), προσεκτικά διατυπωμένη για να μην την εκλάβει ως προσωπική επίθεση, και σκόπιμα περιθωριακή (δεν την έδωσα σε κάποιο έντυπο μαζικής κυκλοφορίας) γιατί δεν ήταν φυσικά κάτι που άξιζε να γίνει πρώτο θέμα.

Παρά ταύτα, ο κ. Καζάκης θίχτηκε βαθύτατα που κάποιος «τόλμησε» να τον αμφισβητήσει, γιατί διείδε πως με αυτόν τον τρόπο ήθελα να «υποσκάψω» την αξιοπιστία της πολιτικής του πρότασης. Σαν να μην έχω δημοσίως και επανειλημμένα σχολιάσει την πρόταση αυτή και τον ίδιο προσωπικά ως εκφραστή της στα λίγα σχετικά κείμενά μου. Σαν να μην παραδεχόμουν την ίδια στιγμή τη συμφωνία μου με το πολιτικό συμπέρασμα της μη διαχειρισιμότητας του χρέους και της ανάγκης ριζικής διαγραφής του. Σαν να μην βρίσκεται η ουσία της διαφοράς μας στην συνοδευτική πολιτική μιας τέτοιας διαγραφής.

Αποτέλεσμα : αντί ο κ. Καζάκης να περιοριστεί στο μικρό λογιστικό λάθος που του καταλόγιζα και να το αντιμετωπίσει καλοπροαίρετα και ψύχραιμα με τα όποια λογικά επιχειρήματα διέθετε, έπεσε σε πολύ μεγαλύτερο πολιτικό λάθος αυτή τη φορά. Αποφάσισε να προχωρήσει σε μία επιχείρηση πολιτικού εξευτελισμού μου για να μου κόψει μια για πάντα τον βήχα. Και ονομάτισε «πολεμική» τον οχετό της λάσπης και των προσβολών που εξαπέλυσε εναντίον μου, έχοντας μάλιστα το θράσος να αποκαλέσει ειρωνικά «μεγάλο τιμωρό» εμένα. Συγχρόνως, επιχείρησε να κόψει τις γέφυρες του διαλόγου στιγματίζοντας μάλιστα και τα «φιλαράκια μου» στον ΣΥΝ με τον οποίο - επαναλαμβάνω - δεν έχω καμία σχέση.

Μανία καταδίωξης, δονκιχωτισμός ή… πολιτική σκοπιμότητα κ. Καζάκη ; Ποιος σκοτεινός σκοπός αγιάζει τόσο ταπεινά μέσα ; Τι σας φοβίζει τόσο πολύ, ώστε μία ήσσονος σημασίας κριτική λογιστικού σας λάθους να σας προκαλεί τέτοια λύσσα ; Γιατί τόση εμπάθεια, έπαρση και αλαζονεία στη μεταχείριση των πολιτικών συνομιλητών ή/και αντιπάλων σας ; Τόσο εύθραυστη είναι η αυτοπεποίθησή σας, ώστε να μην δέχεστε ούτε ίχνος κριτικής ; Νομίζετε μήπως πως είστε αλάνθαστος επειδή γνωρίζετε μερικά πράγματα και πρωτοστατείτε σε μία πολιτική κίνηση ; Πιστεύετε πως οι επαναστάτες αριστεροί δεν πρέπει να συζητάνε με τους ρεφορμιστές παρά μόνον για να τους χρησιμοποιούν σαν σάκο του μποξ ; Με τέτοιες σταλινικές μεθοδεύσεις εκτιμάτε πως θα ενώσετε την αριστερά και τον λαό σε μια νέα πορεία ; Αυτό είναι το παράδειγμα επαναστατικής ηθικής που περνάτε σε όσους σας περιτριγυρίζουν ; Κρίμα.

Ο Γκαίτε είχε κάποτε πει πως «οι έξυπνοι άνθρωποι δεν κάνουν μικρά λάθη». Αλίμονο σε αυτούς που τους ακολουθούν όταν κάνουν τα μεγάλα..