Το «Σύνταγμα της Ελευθερίας» και οι νεοφιλελεύθερες διαστροφές

Πηγή: Αριστερά και Πολιτική

Πόσο τα σημερινά μέτρα που λαμβάνονται στο όνομα της κρίσης είναι πραγματικό αποτέλεσμα αυτής και όχι μιας προγραμματισμένης πολιτικής καρατόμησης όλων των εργασιακών και δημοκρατικών δικαιωμάτων; διαβάζοντας ένα άρθρο που έγραψα πριν τη κρίση και κάνοντας τους σχετικούς συνειρμούς, ο κάθε αναγνώστης μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του. Ορισμένα δε μέτρα είναι καταφανής αντιγραφή! 

Διαβάζοντας το «Ευαγγέλιο» του νεοφιλελευθερισμού, «ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ» του Φ. Α. Χάγιεκ, θα περίμενε κανείς να δει ένα σύγγραμμα σύγχρονο με αναφορές σε νέες ιδέες για τη στήριξη του καπιταλισμού. Αντ’ αυτού στις 550 σελίδες του διαβάζουμε μια ξανασερβιρισμένη σούπα με όλες τις κλασσικές αντιλήψεις των αστών θεωρητικών και οικονομολόγων της αυγής του καπιταλισμού. 

Κάνοντας ο Χ. πως δεν γνωρίζει ότι ο καπιταλισμός που σαπίζει στο στάδιο του ιμπεριαλισμού παίζει τον ακριβώς αντίθετο ρόλο στη κοινωνική εξέλιξη από τον καπιταλισμό της αναγέννησης, όταν έπαιζε προοδευτικό ρόλο, όχι χωρίς πολύ αίμα για τους λαούς και τότε βέβαια, μας επαναφέρει ως φάρσα όλες τις αστικές ιδέες για την ελευθερία του 17ου και 18ου αιώνα. Τις ιδέες αυτές τις μετατρέπει σε ένα σύνολο αντιδραστικών θέσεων, με δήθεν φιλελεύθερο περιεχόμενο, και τις παραδίδει στους αστούς ως ιδεολογικό πολεμικό όπλο κατά του εργατικού κινήματος και κατά της μαρξιστική ιδεολογίας.

Η αλήθεια είναι ότι η ιμπεριαλιστική αστική τάξη ύστερα από τις μεγάλες ήττες που υπέστη σε όλα τα πεδία στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, είχε ανάγκη από μια φρεσκαρισμένη απολογητική θεωρία που θα ήταν περισσότερο κυνική από τις ίδιες της τις πράξεις αλλά θα φαινόταν αγνή, όπως οι αστικές ιδέες της Αναγέννησης!

Βρήκε τη λύση στη «κατά παραγγελία» μελέτη του Χ. για την «ελευθερία», τη δημοκρατία και όλα τα κοινωνικά φαινόμενα, μέχρι και για τη παιδεία και την… πολεοδομία! Ο Χ. δεν χάνει την ευκαιρία να κατοχυρώσει ευθέως και κυνικά τα προνόμια των καπιταλιστών! Έτσι με τη βοήθεια των ιμπεριαλιστών, σέρβιρε σε παγκόσμια κλίμακα τις πλέον αντιδραστικές ιδέες ως σύγχρονες και προοδευτικές! 

Μια από τις πρωτοτυπίες του Χ. είναι να ονομάζει κάθε κρατική παρέμβαση και πολιτική «σοσιαλισμό». Έτσι κατά παράδοξο τρόπο μαθαίνουμε ότι στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία στον 2ο μ.χ. αιώνα επικράτησε ο «σοσιαλισμός» και ότι στην Ευρώπη από το 1848 κυριαρχεί ο… σοσιαλισμός!!!

Ο Χ. όσο πιο πολύ καταπατά την έννοια της ελευθερίας στο βιβλίο του, τόσο πιο πολύ αναφέρει τη λέξη. Είναι αμφίβολο αν υπάρχει άλλο βιβλίο με περισσότερες αναφορές σε αυτήν. Ο Χ κομματιάζει την ελευθερία σε μικρά ατομικά ιδιόκτητα κομμάτια, της αφαιρεί κάθε κοινωνική διάσταση, αντιθέτως θεωρεί ότι η κοινωνική ελευθερία αντιβαίνει στην «ελευθερία» και θέτοντας εξωτερικά σύνορα μεταξύ ελευθεριών, ο μόνο τρόπος που μπορεί να φέρει σε επαφή τους «ελεύθερους» ανθρώπους είναι οι σχέσεις αγοράς μεταξύ τους. Εξ αυτού και η αποθέωση της αγοράς ως το θεμέλιο της ελευθερίας του αφού αδυνατεί να κατανοήσει την ελευθερία ως κοινωνικό αγαθό συλλογικά θεμελιωμένο και κοινωνικά αλληλεξαρτώμενο. Δεν είναι καθόλου τυχαία μάλιστα η αναφορά του στα ζώα της ζούγκλας που ορίζουν τα όρια του ιδιωτικού χώρου της ελευθερίας τους με το κατούρημα! Για τον Χ. η ελευθερία είναι νησίδα με εχθρικές και ανταγωνιστικές σχέσεις με τον περίγυρο. Ο ανταγωνισμός εισέρχεται ακόμη και στα ενδότερα της κοινωνικής φύσης του ανθρώπου αφού ο Χ. αδυνατεί να αναγνωρίσει τη διαφορά της ζούγκλας από την κοινωνία. Φυσικά για την μαρξιστική έννοια της ελευθερίας όπως τη διατύπωσε ο Μαρξ και τη σχέση της με την αναγκαιότητα καθώς το ταξικό της περιεχόμενο, ούτε λέξη παρότι αυτές ακριβώς τις έννοιες καταπολέμα.

Το κομμάτιασμα της ελευθερίας, απόλυτη θεώρησή της σαν φυσική και όχι κοινωνική έννοια και η ακραία απομόνωση των ατόμων στην «ελευθερία» τους, είναι η άλλη όψη της φασιστικής αντίληψης για την ελευθερία η οποία ταυτίζεται με την ελευθερία του ηγέτη, του αρχηγού, και πίσω από αυτόν της άρχουσας τάξης, να ορίζει την ελευθερία όλων των άλλων. Εδώ η κοκκοποίηση της ελευθερίας από τον Χ. δίνει τη δυνατότητα σαρώματος της κοινωνικής ελευθερίας από επίδοξους σωτήρες αφού, τα απομονωμένα άτομα αδυνατούν να αντιληφθούν τη κοινωνική διάσταση της ελευθερίας και κάθε καταπάτησή τους θα μετρηθεί με βάση τη λειτουργία των νόμων της αγοράς. Από τη στιγμή που «δεν θίγεται» αυτό το «ανώτατο, φυσικό, κριτήριο» της ελευθερίας, κανένας δικτάτορας δεν είναι ενοχλητικός. Το έχουμε δει πολλές φορές αυτό να εκπέμπεται από την αστική τάξη και στις χειρότερες δικτατορίες. Επί πλέον οι κοινωνικές ελευθερίες που θίγονται σε τέτοιε περιπτώσεις είναι ακριβώς τα δημοκρατικά και εργατικά δικαιώματα πράγμα επιθυμητό για την αστική τάξη όταν μπορεί να το επιβάλει χωρίς μεγάλους κινδύνους. Άλλωστε ο ίδιος ο Χ. επανειλημμένα αναφέρει ως εχθρό της ελευθερίας τόσο τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα όσο ακόμα και τα δημοκρατικά δικαιώματα. Θωρεί, για παράδειγμα, κίνδυνο για την ελευθερία και δημοκρατία την ύπαρξη «πολλών» εργατών οι οποίο σε μια δημοκρατία θα μπορούν να γίνουν πλειοψηφία και να… αποφασίζουν παρότι οι απόψεις τους να είναι… υποδεέστερες και επικίνδυνες!!!

Αυτή τη θέση του τη στηρίζει στο απίθανο αξίωμα ότι, μόνο ο ελεύθερος ιδιοκτήτης (μέσων παραγωγής) που αποφασίζει ελεύθερα μπορεί να αποφασίζει «σωστά» γιατί μόνο αυτός δεν υπόκειται στη ζωή του σε εντολές άλλων, όπως συμβαίνει με τους εργάτες! Σπουδαιότερη δικαιολογία για το δικαίωμα της αστικής τάξης να αποφασίζει έξω από δημοκρατίες και κοινωνικά δικαιώματα δεν θα μπορούσε να υπάρξει.

Ένα άλλο αξίωμα, από τα εκατοντάδες που πλασάρει ως «βασικές» αλήθειες, είναι ότι η πλειοψηφία στη Δημοκρατία είναι αντιδραστικό στοιχείο στην ανάπτυξη η οποία έρχεται πάντα από μια ευφυή μειοψηφία πλουσίων. Σε κάθε δε περίπτωση η πλειοψηφία αποτελεί κίνδυνο για τη πρόοδο δεδομένου ότι στη δημοκρατία μπορεί να αποφασίζει και για τη μειοψηφία ενώ η δική του πρόταση είναι να αποφασίζει μόνο για τον εαυτό της και να αφήσει τη φωτισμένη μειοψηφία στη ελευθερία και την ησυχία της!

Παρότι αποφεύγει να αναφερθεί στον Μαρξ, η αλήθεια είναι ότι όλο το βιβλίο του το διατρέχει ακριβώς το άγχος να ανατρέψει τις ανατροπές που έκανε ο Μαρξ σε όλες εκείνες τις αρχές του καπιταλισμού και της αστικής τάξης σε μια περίοδο που οι καπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις μετατρέπονταν σε φρένο της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Επί πλέον με πολύ αδύναμα ως αστεία επιχειρήματα προσπαθεί να αντικρούσει το νόμο της αξίας του Μαρξ και κατ επέκταση της υπεραξίας, επαναφέροντας αξιώματα της προμαρξιστικής αστικής πολιτικής οικονομίας που έγιναν «φύλλο και φτερό» από τον Μαρξ και τους μαθητές του.

Αξίζει να παρατηρήσει κανείς ότι η έννοια των τάξεων εξαφανίζεται από τα μάτια του Χ., παρότι όλο το βιβλίο είναι άκρως ταξικό με ένα ανείπωτο άγχος να σώσει τα προνόμια της αστική τάξης.

Ωστόσο από προπαγανδιστικής σκοπιάς αξίζει να δει κανείς με προσοχή την επαναφορά παλιών ιδεών ως καινούριων και πως, απίστευτα αναχρονιστικές και αντιδραστικές αντιλήψεις, μπορούν να γίνουν κυρίαρχη ιδεολογία, έστω για λίγο, όταν αυτό επιτάσσουν τα συμφέροντα της αστικής τάξης. Το ότι η ιμπεριαλιστική αστική τάξη από το 1959 ετοίμαζε την νεοφιλελεύθερη αντεπίθεσή της που πήρε σάρκα και οστά στο τέλος της δεκαετίας του ’70, είναι γνωστό. 

Εκείνο που πρέπει να προσέξουμε είναι ότι η αντεπίθεση εκδηλώθηκε, τόσο προς την εργατική τάξη των ιμπεριαλιστικών χωρών όσο και προς τις σοσιαλιστικές χώρες, ακριβώς μόλις ο παγκόσμιος συσχετισμός δυνάμεων και τα αντικειμενικά δεδομένα (υποχώρηση του παγκόσμιου εργατικού κινήματος, οικονομική στασιμότητα του σοσιαλισμού, διαφθορά, στρέβλωση και απαξίωση σοσιαλιστικών ιδεών) έφεραν τον ιμπεριαλισμό σε θέση ισχύος. Μόνο τότε μπόρεσαν οι αντιδραστικές ιδέες του Χ. να βγουν στο προσκήνιο ως «Ευαγγέλιο»! Το συμπέρασμα είναι ότι η κυριαρχία των ιδεών είναι άμεσα συναρτημένη με τους συσχετισμούς των ταξικών δυνάμεων και μόνο η μεταβολή των τελευταίων μπορεί να ανατρέψει τις σχέσεις κυριαρχίας των ιδεών.

Σε πάρα πολλές περιπτώσει ο Χ. κονταροχτυπιέται με τις δικές του αρχές όπως όταν θέλει να υποστηρίξει π.χ. ότι ο εργαζόμενος είναι ένας ελεύθερος άνθρωπος που κανείς δεν τον καταναγκάζει να κάνει κάτι και διαθέτει ελεύθερα τον εαυτό του στον εργοδότη αλλά ταυτόχρονα η γνώμη του και οι αποφάσεις του είναι επικίνδυνες για τη δημοκρατία και την ελευθερία αφού δεν είναι ελεύθερος και δεν διαχειρίζεται ιδιοκτησία όπως ο καπιταλιστής και άρα δεν γνωρίζει από ευθύνη αποφάσεων!

Το βιβλίο (μετάφραση Ελένης Αστερίου, εκδόσεις Καστανιώτη) γράφτηκε το 1959 αλλά στην Ελλάδα κυκλοφόρησε σχεδόν 50 χρόνια μετά, σε μια εποχή που το άστρο του νεοφιλελευθερισμού κατέρρεε μέσα στους ορυμαγδούς της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του καπιταλισμού, στην οποία το μοντέλο του νεοφιλελευθερισμού είχε τεράστια συμβολή. 

Ο αριστερός αναγνώστης που έχει αυξημένο μαζοχισμό μπορεί να διαβάσει το βιβλίο με… απόλαυση. Είναι βέβαιο ότι θα βρει εκατοντάδες σημεία που θα τον πετάξουν από το κάθισμά του και θα τον βγάλουν «έξω από τα ρούχα του»! Επί πλέον θα τρίβει τα μάτια του βλέποντας πόσα ατόφια κομμάτια του Χ. μας σερβίρουν οι εδώ αστοί πολιτικοί ως δικές τους ιδέες. Εκτός του προγράμματος της Ν.Δ. όπου οι «υποκλοπές» σφύζουν, ο αναγνώστης θα δει π.χ. τα λεγόμενα «κουπόνια» εκπαίδευσης και τα «σπουδαστικά δάνεια» που πλάσαρε ο Γ. Παπανδρέου ως «νέες» ιδέες, να είναι καταχωρημένες νεοφιλελεύθερες ιδέες του Μ. Φρίτμαν και του Χάγιεκ μισό αιώνα πριν!

Η αναφορά σε όλα τα σημεία του βιβλίου και ο σχολιασμός με παράθεση αποσπασμάτων είναι αδύνατο να γίνει σε ένα μικρό άρθρο. Ο αναγνώστης του βιβλίου μπορεί εύκολα να αναγνωρίσει σε αυτό, τα παρακάτω επιλεγμένα «αξιώματα» τα οποία για λόγους χώρου παρουσιάζουμε σε συμπυκνωμένη μορφή, παρότι αυτά «θεμελιώνονται» ορισμένες φορές, σε αναλύσεις δεκάδων και εκατοντάδων σελίδων. 

«Αξιώματα» του Χάγιεκ

Η μείωση του μισθού απελευθερώνει τους μισθωτούς από τη καταναλωτική δουλεία.

Χωρίς τους πλούσιους οι φτωχοί θα ήταν… πιο φτωχοί!

Τους αφρικανούς και τη φτώχεια τους δεν μπορούμε να τα σκεφτόμαστε γιατί είναι... μακριά.

Η μεταβίβαση του πλούτου στις ίδιες οικογένειες, εξασφαλίζει τη μεταβίβαση ικανότητας και εξυπνάδας.

Όταν στη κοινωνία ισχύει ο κανόνας της πλειοψηφίας, έχουμε στασιμότητα και παρακμή του πολιτισμού.

Όταν δεν περιορίζουμε τη δημοκρατία, κινδυνεύουν και η δημοκρατία και η ελευθερία.

Η νομενκλατούρα στον σοσιαλισμό είναι απαραίτητη για τη πρόοδο όπως οι πλούσιοι στον καπιταλισμό!

Ο Μαρξ έγραψε σπουδαία έργα γιατί ήταν άεργος και είχε χορηγό!

Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατέρρευσε γιατί από τον δεύτερο αιώνα μ.Χ. επικράτησε ο... κρατικός σοσιαλισμός

Όταν τα δάση είναι ιδιωτικά, δεν κινδυνεύουν.

Η αναδιανομή του πλούτου υπέρ των φτωχών αυξάνει τη φτώχεια τους γιατί αποδυναμώνει τους πλούσιους που είναι οι μόνοι ικανοί να παράγουν πρόοδο και αύξηση του πλούτου.

Οι αποφάσεις της πλειοψηφίας δεν είναι υπερατομική σοφία αλλά υποχρεωτικά κατώτερες από τις αποφάσεις τις οποίες θα έπαιρνε μια ευφυής ομάδα (μειοψηφία καπιταλιστών) που ρισκάρει.

Η επιβολή της θέλησης της πλειοψηφίας καταστρέφει τις δυνάμεις αυτοδιόρθωσης μιας ελεύθερης κοινωνίας.

Η ελευθερία των μισθωτών εξαρτάται από την ύπαρξη μιας ομάδας ατόμων (καπιταλιστών) των οποίων η θέση είναι διαφορετική από τη δική τους.

Μια κοινωνία στην οποία όλοι οι πνευματικοί, ηθικοί και καλλιτεχνικοί ηγέτες ανήκουν στην τάξη των μισθωτών, στερείται την ελευθερία αποφάσεων ευγενών επιστημόνων όπως ο Δαρβίνος και ο Μακόλεϊ, ο Γκρόουτ και ο Λούμποκ…

Η όποια σπατάλη πλούσιων αέργων (τεμπέληδων) είναι παντού το τίμημα της ελευθερίας.

Η επιτυχής χρήση της αεργίας χρειάζεται σκαπανείς οι οποίοι αφιέρωσαν όλον τον χρόνο τους στην τέχνη της ζωής (τεμπελιάς).

Ο πλούτος των καπιταλιστών ούτε παίρνεται ούτε παρακρατείται από τους υπόλοιπους ανθρώπους. (Πέφτει από τον ουρανό!!!)

Η απειλή λιμοκτονίας δεν υποχρεώνει τον εργαζόμενο να αποδεχτεί μια δυσάρεστη εργασία με πολύ χαμηλό μισθό, ούτε για αυτό εξαναγκάζεται από τον εργοδότη ή κάποιον άλλο.

Ένας λαός που αντιτίθεται στον θεσμό της ατομικής ιδιοκτησίας (των μέσων παραγωγής) δεν διαθέτει το πρώτο στοιχείο της ελευθερίας.

Κανείς δεν μπορεί να επιτίθεται στην προσωπική ιδιοκτησία (των μέσων παραγωγής) και ταυτοχρόνως να λέει ότι εκτιμά τον πολιτισμό. 

Ένα από τα επιτεύγματα της σύγχρονης κοινωνίας είναι ότι το άτομο (εργάτης) που δεν έχει καθόλου ιδιοκτησία (πέρα από τα προσωπικά υπάρχοντά του, που μπορεί να είναι νοικιασμένα) μπορεί ν’ απολαμβάνει ελευθερία, αφήνοντας σε άλλους τη φροντίδα της ιδιοκτησίας (επιχείρησης) που εξυπηρετεί τις ανάγκες του! 

Οι πολιτικές που ευνοούν την απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας από εργαζόμενους, τους μετατρέπουν σε σκλάβους γιατί αυτή παρεμποδίζει την ελευθερία τους να μετακινούνται εκεί που επενδύει το κεφάλαιο.

Η προοδευτική φορολογία των μεγάλων κερδών είναι μισητή αυθαιρεσία που επιβάλει, δια της δημοκρατίας, η πλειοψηφία των φτωχών στους πλουσίους. 

Οι μελλοντικοί ιστορικοί θα θεωρούν την περίοδο από την επανάσταση του 1848 μέχρι το 1948 περίπου τον αιώνα του ευρωπαϊκού σοσιαλισμού.

Η αποκήρυξη των συνδικάτων και του δικαιώματος απεργίας από τους εργαζόμενους ενισχύει την ελευθερία.

Η δημοκρατία κινδυνεύει από την εργατική πλειοψηφία.

Η γνώμη των εργαζομένων για την ελευθερία και δημοκρατία έχει μειωμένη αξία γιατί δεν μπορούν να σκέφτονται ελεύθερα δεδομένου ότι η καθημερινή δράση τους υποτάσσεται στους σκοπούς του εργοδότη. 

Η ελευθερία απειλείται σήμερα σοβαρά από τη τάση της μισθωτής πλειοψηφίας να επιβάλει στους υπολοίπους τις δικές της απόψεις για τη ζωή. 

Τα συνδικάτα είναι προνομιούχοι θεσμοί στους οποίους δεν εφαρμόζονται οι γενικοί κανόνες του δικαίου και μοναδική περίπτωση στην οποία οι κυβερνήσεις αποτυγχάνουν να εμποδίσουν τη βία τους

Είναι δυστύχημα που στις ΗΠΑ οι αντιμονοπωλιακοί νόμοι δεν θεωρούν ευθέως τα συνδικάτα μονοπώλιο για να τους επιβληθούν αντιμονοπωλιακές κυρώσεις.

Τα συνδικάτα χρησιμοποιούν εξαναγκασμό για να υποχρεώνουν απρόθυμους εργάτες να γίνουν μέλη τους και για να κρατούν εκτός απασχόλησης εκείνους που δεν ήταν μέλη των συνδικάτων. 

Οι εξουσίες που δόθηκαν στα συνδικάτα απειλούν σοβαρά ολόκληρη τη βάση της ελεύθερης κοινωνίας.

Τα συνδικάτα θα μπορούσαν να κάνουν απείρως μεγαλύτερη ζημιά από αυτή που κάνουν αν δεν υπήρχαν οι ρεφορμιστές ηγέτες. 

Η εξαναγκαστική εξουσία των συνδικάτων προς τους εργοδότες είναι συνέπεια της πρωταρχικής εξουσίας που έχουν για εξαναγκασμό άλλων εργατών.

Οι δραστηριότητες των συνδικάτων μειώνουν αναγκαστικά την παραγωγικότητα της 

εργασίας συνολικά και επομένως το γενικό επίπεδο των πραγματικών μισθών.

Στις χώρες με πολύ ισχυρά συνδικάτα το γενικό επίπεδο των πραγματικών μισθών είναι χαμηλότερο.

Εκείνο που δίνει στα συνδικάτα πραγματική εξουσία είναι οι τεχνικές εξαναγκασμού.

Θα ήταν εξαιρετικά επιθυμητή κατάσταση, αν οι εργάτες δεν θεωρούσαν αναγκαίο να σχηματίζουν συνδικάτα. 

Η κοινωνική ασφάλιση είναι καταναγκασμός και άρα εχθρός της δημοκρατίας και της ελευθερίας.

Η ελευθερία απειλείται όταν δίνονται στην κυβέρνηση αποκλειστικές εξουσίες να καθιερώνει υπηρεσίες όπως της κοινωνικής ασφάλισης. 

Η σύνταξη είναι καταλήστευση της νεότερης γενεάς.

«Νομοτέλειες»

• Η δημοκρατική διεύρυνση της παιδείας αυξάνει ευθέως τους κινδύνους για τη παιδεία.

• Το εύρος της ελευθερίας είναι αντιστρόφως ανάλογο του εύρους της δημοκρατίας.

• Η εξαφάνιση της ανεργίας είναι ευθέως ανάλογη της «εξαφάνισης» του μισθού.

• Η συσσώρευση πλούτου σε λίγα χέρια είναι ευθέως ανάλογη της προόδου.

• Οι καινοτομίες αυξάνονται ευθέως ανάλογα με τους πλούσιους και τους τεμπέληδες.

• Η ευτυχία των εργαζομένων είναι ευθέως ανάλογη του μεγάλου αριθμού των εργοδοτών. 

• Η διεύρυνση της ελευθερίας είναι αντιστρόφως ανάλογη της διεύρυνσης των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων.

Τα παραπάνω φαίνονται απίστευτα; Και όμως, είναι «τεκμηριωμένα» ένα- ένα στο βιβλίο του νομπελίστα Χάγιεκ!