του N. Dearden*
Στα πλαίσια μίας ακόμα οικονομικής κρίσης, ο έλεγχος του χρέους θα μπορούσε να προσφέρει μία διέξοδο στην αντιμετώπιση της ισχύος του μεγάλου κεφαλαίου.
Η οικονομική κρίση οδήγησε τους ακτιβιστές σε χώρες, όπως η Ελλάδα και η Ιρλανδία, να αναζητήσουν μοντέλα από αναπτυσσόμενες χώρες, για το πώς να αντιπαλέψουν ένα παντοδύναμο, “εγωπαθές” οικονομικό σύστημα, που αναγκάζει τον απλό κόσμο να πληρώνει το τίμημα των αποτυχιών του. Από το Δουβλίνο έως τη Χαράρε , το αίτημα των “λογιστικών ελέγχων” θεωρήθηκε ως ένα ζωτικό πρώτο βήμα για την ενημέρωση και κινητοποίηση των λαών ενάντια σε ένα άδικο οικονομικό σύστημα , που ωφελεί τους λίγους εις βάρος των πολλών.
Εδώ, ο Nick Dearden παρουσιάζει την ιστορία και τη σημασία της εκστρατείας για λογιστικούς ελέγχους. Έπειτα, ο Alan Cibils από την Αργεντινή, η Maria Lucia Fattorelli από τη Βραζιλία και ο Andy Storey από την Ιρλανδία συζητούν τις δικές τους εμπειρίες από τους λογιστικούς ελέγχους και τις στάσεις πληρωμών και εξετάζουν τα διδάγματα για τους ακτιβιστές οικονομικής δικαιοσύνης.
Το πρώτο κύμα της τραπεζικής κρίσης έληξε. Οι τράπεζες “φόρτωσαν” επιτυχώς τις απώλειες στο λαό και , για άλλη μία φορά, τα κέρδη είναι “υγιή”. Τώρα περιμένουν από τις κυβερνήσεις να επαναλάβουν το ίδιο κόλπο για λογαριασμό τους. Η Ελλάδα , η Ιρλανδία και η Πορτογαλία υπομένουν πολιτικές “διαρθρωτικών αλλαγών”, ώστε το δημόσιο χρήμα να συνεχίσει να ρέει στα πλαίσια των θεσμών , των οποίων η συμπεριφορά δημιούργησε την παγκόσμια οικονομική κρίση.
Ανά την Ευρώπη, και ειδικά στην Ελλάδα, ο κόσμος αντεπιτίθεται- αλλά όχι απλά για το ποιος θα “πληρώσει τα σπασμένα”. Έχουν εμπλακεί σε έναν αγώνα για μια δημοκρατία με την πραγματική της σημασία και για ένα οικονομικό σύστημα βασισμένο σε ένα εντελώς διαφορετικό σύστημα αξιών. Χρησιμοποιούν δε μοντέλα που εφαρμόστηκαν σε κοινωνικά κινήματα των Νότιων χωρών με σκοπό να ξεκινήσουν την απαραίτητη διαδικασία εκπαίδευσης και χειραφέτησης .
Η γνώση ως απάντηση στην τυραννία.
Μία ιδέα που τροφοδότησε τη φαντασία των ακτιβιστών σε Ελλάδα και Ιρλανδία είναι η διεξαγωγή ενός λογιστικού έλεγχου που θα άνοιγε τα λογιστικά βιβλία των χωρών για έρευνα και λαϊκό έλεγχο του χρέους. Μία εκρηκτική συνδιάσκεψη που παρακολούθησαν εκατοντάδες άνθρωποι το Μάιο στην Αθήνα ενοποίησε μεγάλο μέρος της εμφανώς διασπασμένης ελληνικής αριστεράς. Η έκκληση στη συνέχεια υιοθετήθηκε, από ακτιβιστές στην Ιρλανδία και προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον στην Ισπανία, την Πορτογαλία, αλλά ακόμα και στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η Σοφία Σακοράφα είναι μία Ελληνίδα βουλευτής , πρώην μέλος της ελληνικής κυβέρνησης, που διαφώνησε και παραιτήθηκε από το κόμμα της, αφού αρνήθηκε να υπογράψει το πρώτο πακέτο μέτρων του μνημονίου το 2010. Πιστεύει πως «η απάντηση στην τυραννία, την καταπίεση, τη βία και την κακοποίηση είναι η γνώση»-ότι η κατανόηση της προέλευσης της κρίσης, του τι πληρώνουν οι Έλληνες και σε ποιον, θα βοηθήσει να πείσουμε τον κόσμο για την ηθική χρεοκοπία του παρόντος χρηματοπιστωτικού συστήματος και για να επανακτήσουμε την αίσθηση ότι η οικονομία μας μάς ανήκει.
Για τη Σ.Σακοράφα είναι ξεκάθαρο πως αυτή είναι μία μάχη για διαφορετικές αξίες: «Πέρα από τα κερδοσκοπικά παιγνίδια των αγορών, υπάρχουν πιο σημαντικά θέματα. Είναι οι άνθρωποι, είναι η ιστορία , είναι ο πολιτισμός, είναι η αξιοπρέπεια.» Από την κρίση δεν θα βγούμε μέσω ιδιαίτερων νομοθεσιών, αλλά αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες και οι κοινότητες συνδέονται με την εξουσία.
Η ιστορία του λογιστικού έλεγχου.
Η ιδέα των λογιστικών ελέγχων άνθησε χάρη στους ακτιβιστές των Νότιων χωρών, που είχαν ήδη δεκαετίες εμπειρίας και αγώνων ενάντια στον εγκλωβισμό των κοινωνιών τους από τα χρηματοπιστωτικά συμφέροντα των Βορείων χωρών. Εξάλλου, τα προβλήματα της Ευρώπης , σήμερα, είναι η επανάληψη μιας παλιάς ιστορίας. Ο έλεγχος του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε εθνικό και διεθνές επίπεδο ήταν η κύρια έγνοια του Τζον Μέιναρντ Κέινς, ο οποίος παρατήρησε τις επιπτώσεις του ‘’κανόνα των τραπεζών ‘κατά το κραχ την δεκαετία του ’30. Ο Keynes πίστευε σε πολιτικές που θα ενθάρρυναν την «ευθανασία των εισοδηματιών» μέσω της κυβερνητικής παρέμβασης και του χρηματοπιστωτικού ελέγχου.
Καθώς το σύστημα ελέγχου κατέρρευσε την δεκαετία του ’70, η παγκόσμια οικονομία περιέπεσε σε αλυσιδωτές κρίσεις, από την κρίση χρέους στην Λατινική Αμερική την δεκαετία του ’80 έως τη συναλλαγματική κατάρρευση στην Ινδονησία, στην Ταϊλάνδη το 1997 και στην οικονομική κρίση της Αργεντινής στις αρχές της δεκαετίας του2000. Για τους οικονομικούς θεσμούς του Βορρά , το χρέος σήμαινε ένα μέσο επέκτασης του ελέγχου τους πάνω στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Ο κόσμος απαντούσε κάθε στιγμή της κρίσης με αντεπίθεση- συνήθως όχι με συγκεκριμένες στρατηγικές προτάσεις για μια ηπιότερη μορφή οικονομικού ελέγχου, αλλά με εκκλήσεις αποκήρυξης των χρεών των χωρών τους και πετώντας έξω εκείνους τους διεθνείς θεσμούς που επιβάλλουν λιτότητα.
Σε ένα επίπεδο, το αίτημα για έλεγχο του χρέους είναι , απλά , μία έκκληση για διαφάνεια. Αν αυτά τα χρέη είναι «δικά μας», τότε το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ξέρουμε τι πληρώνουμε. Ωστόσο, η επίδρασή του προχωρά πολύ πιο βαθειά. Κατά τα λεγόμενα του Ιρλανδού ακτιβιστή Andy Storey, ένας έλεγχος μπορεί να « τραβήξει τη μάσκα της οικονομικής δύναμης που κινεί τα νήματα της οικονομίας μας και , συνεπώς, της κοινωνίας μας.» Είναι πάρα πολύ σημαντικό για μία χώρα, η οποία έχει βρεθεί υπό δικτατορικό ζυγό, το ξεσκέπασμα των διεθνών δανειστών που στήριξαν τα παράνομα καθεστώτα. Αλλά, ακόμα και στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, εξερευνά σε βάθος τις διασυνδέσεις μεταξύ εξουσίας και οικονομίας, αποκαλύπτοντας πώς και προς τίνος το συμφέρον λειτουργεί η οικονομία.
Οι περισσότεροι λογιστικοί έλεγχοι έγιναν με πολύ μικρά έξοδα, χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες που μπορούσαν να εκμαιευτούν χάρη στην ελεύθερη διακίνηση της πληροφορίας και σε άλλες τέτοιου είδους έρευνες. Ο Βραζιλιάνικος Λογιστικός έλεγχος των Πολιτών ήταν η πρώτη τέτοιου είδους δημόσια πληροφόρηση το 2001. Το 2006, ο πρόεδρος Correa έκανε το Εκουαδόρ την πρώτη χώρα που επέβαλε επίσημο έλεγχο του χρέους, αφού διακήρυξε πως «το μόνο μου χρέος είναι αυτό προς το λαό». Παρά την προεδρική υποστήριξη, ο έλεγχος ήταν ένα πρωτόγνωρο εγχείρημα, το οποίο ήρθε αντιμέτωπο με τη συνεχή αντίδραση των δημοσίων υπαλλήλων που δεν επιθυμούσαν να προδώσουν τα μυστικά παλαιότερων κυβερνήσεων.
Το 2008, η επιτροπή ελέγχου δημοσίευσε ότι το χρέος έχει κάνει «ανυπολόγιστη ζημιά» στην κοινωνία του Εκουαδόρ. Ξεσκέπασε αμέτρητα παράνομα, άχρηστα και εκβιαστικά δάνεια που αφαίμαξαν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας. Ο Correa φυσικά αρνήθηκε να πληρώσει το πλέον αμφίβολο απ’ αυτό το χρέος- κάποιες εγγυήσεις. Ακόμα και η εφημερίδα Economist απεκάλεσε τον Correa «αδιάφθορο», όταν σταμάτησε τη σπατάλη του δημοσίου χρήματος Οι ακτιβιστές, παρά ταύτα, θα ήθελαν να προχωρήσουν ακόμα πιο πέρα στην αποκήρυξη των χρεών. Αυτό είναι και ένα από τα προβλήματα της κρατικής χρηματοδότησης τέτοιων διαδικασιών κινητοποίησης, το οποίο και οδήγησε στην απογοήτευση κάποιους από τους ακτιβιστές στην Αργεντινή και τη Βραζιλία , καθώς οι υποσχέσεις ελέγχου δεν έφεραν έναν περαιτέρω οικονομικό μετασχηματισμό. Μικρότερης εμβέλειας έλεγχοι διεξήχθησαν, αλλά δεν ευοδώθηκαν , στην Αργεντινή και στις Φιλιππίνες, με περισσότερα υποσχόμενους αυτούς στο Νεπάλ και τη Βολιβία.
Στο μεταξύ, ακτιβιστές από τη Ζιμπάμπουε ασχολούνται με έναν έλεγχο στη δική τους χώρα, ώστε να αποδείξουν το ρόλο που διαδραμάτισε ο δανεισμός από το Δ.Ν.Τ. και από την Παγκόσμια Τράπεζα, καθώς και από τις κυβερνήσεις των βορείων χωρών , στη δημιουργία της κρίσης στη χώρα τους. Αφότου η Ζιμπάμπουε παραδόθηκε στον Μουγκάμπε, αντιμετωπίζει ένα καταιγισμό δανείων από το Δ.Ν.Τ. με το συνακόλουθο έλεγχο της οικονομίας. Ο λογιστικός έλεγχος αποτελεί ένα πρώτο βήμα για την ανοιχτή αμφισβήτηση αυτού του ελέγχου.
Μερικοί θεωρούν τους λογιστικούς ελέγχους «ρεφορμιστικούς»- είναι σίγουρο , όμως, πως η πραγματικά δραστική απάντηση για μία χώρα είναι η στάση πληρωμών των χρεών της; Στην ουσία, δεν είναι τόσο απλό. Μία χρεοκοπία δεν εξελίσσεται αυτόματα-δείτε, για παράδειγμα, εκείνες στη Μουγκάμπε, στη Ζιμπάμπουε ή του Αλ-Μπασίρ στο Σουδάν. Η αποκήρυξη του χρέους και η χρεοκοπία μπορεί να είναι η καλύτερη προοπτική, πολιτικά και οικονομικά, αλλά δεν είναι ανώδυνη. Ο πληθυσμός μίας χώρας χρειάζεται να λάβει μέτρα για τις κακουχίες και την απομόνωση που πιθανόν θα βιώσει. Πρέπει οπωσδήποτε να το καταλάβει αυτό.
Ο κόσμος δεν μπορεί να στηρίξει μία χρεοκοπία, βασισμένος στη λαθεμένη πεποίθηση ότι «όλα θα ξαναγίνουν όπως πρώτα». Τα πράγματα μπορεί να χειροτερέψουν. Η εικοσιοχτάχρονη Ισλανδή Thorgerdun Asgeirsdottir, αφού ψήφισε να καταργηθούν οι βρετανικοί και ολλανδικοί όροι αποπληρωμής του κρατικού χρέους, είπε , «Ξέρω πως αυτό ίσως μας βλάψει διεθνώς, αλλά αξίζει να πάρουμε το ρίσκο».
Η κατανόηση αυτού του θέματος είναι επίσης απαραίτητη προκειμένου μία χρεοκοπία να γίνει στ’ αλήθεια το πρώτο βήμα για μία ευρύτερη αλλαγή. Η Αργεντινή βίωσε μία από τις μεγαλύτερες χρεοκοπίες στην ιστορία το 2001, αφού ακολούθησε επί σειρά ετών τις λαθεμένες συμβουλές του Δ.Ν.Τ. Οικονομικά, πέτυχε-η οικονομία άρχισε να ανακάμπτει γρήγορα. Πολλοί ακτιβιστές, όμως, θρηνούν επειδή η αργεντίνικη κυβέρνηση απέτυχε να το συνεχίσει , δημιουργώντας μία διαφορετική μορφή οικονομικής ανάπτυξης. Παρά την ταχεία ανάπτυξη, η φτώχεια παραμένει στο 30 % , η ανισότητα είναι εμφανής και η πλειοψηφία συνεχίζει να υποφέρει από ένα σχήμα ανάπτυξης που δίνει πρωτοκαθεδρία στο χρέος.
Λογιστικοί Έλεγχοι στην Ευρώπη
Προφανώς, το χρέος στην Ευρώπη έχει πολλές διαφορές απ’ αυτό στον παγκόσμιο Νότο. Το μικρό ευρωπαϊκό χρέος , σήμερα, δεν δημιουργήθηκε από τα δικτατορικά καθεστώτα και η εξόφληση αυτού του χρέους δεν θα οδηγήσει στα επίπεδα εξαθλίωσης που βίωσαν οι πραγματικά χρεωκοπημένες χώρες. Αλλά , θέματα , όπως η αναδιανομή του πλούτου και της δύναμης, όπως το ποιος ελέγχει την κοινωνία μας και ποιος θα πληρώσει για αυτή τη συσσώρευση ισχύος, είναι τα ίδια παντού.
Τι ελπίζει να αποκαλύψει ο ελληνικός έλεγχος; Ο Έλληνας πανεπιστημιακός και ακτιβιστής Κώστας Λαπαβίτσας είπε πως δεν είναι σίγουρος ότι ο όγκος του ελληνικού δημοσίου χρέους είναι νόμιμος «δεδομένου ότι έχει έρθει σε άμεση με τους Ευρωπαίους εταίρους, που υποστηρίζουν ότι το δημόσιο χρέος δεν πρέπει να ξεπερνά το 60% του Α.Ε.Π.»- κάτι για το οποίο οι δανειστές ήταν πλήρως ενημερωμένοι. Μέρος του ελληνικού χρέους έτυχε της «φροντίδας» της Goldman Sachs, για να συγκαλυφθεί το πραγματικό εύρος του ελληνικού παθητικού. Σύμφωνα με το Λαπαβίτσα, το ίδιο το πακέτο μέτρων του Μνημονίου δεν ψηφίστηκε κατά τις συνήθεις κοινοβουλευτικές διαδικασίες.
Εμείς στην Ευρώπη ζούμε σε μία κοινωνία , στην οποία τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα έχουν εγκλωβίσει τις κυβερνήσεις μας, ελέγχουν τις οικονομίες μας και παρεισφρέουν σε κάθε έκφανση της ζωής μας. Έχουν, ακόμα, αιχμαλωτίσει την ίδια μας την αντίληψη για την δημοκρατία- αντιπαρερχόμενοι το γεγονός ότι μία αληθινή δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει σε μία κοινωνία οικονομικής πόλωσης, όπου οι τραπεζίτες κινούν όλα τα νήματα. Οι αγώνες για πολιτική δημοκρατία δεν έχουν ελπίδα επιτυχίας όσο μένουν αποκομμένοι από τους αγώνες για οικονομική δημοκρατία. Οι λογιστικοί έλεγχοι του δημοσίου χρέους είναι ένα μέσο για να δούμε τη δημοκρατία με έναν πιο συνολικό τρόπο. Η υιοθέτησή τους θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για μία πραγματική ρήξη με τις αποτυχημένες οικονομικές πολιτικές του παρελθόντος
• Για περισσότερες πληροφορίες: Jubilee Debt Campaign:www.jubileedebtcampaign.org.uk
• Campaign for the Abolition of Third World Debt( French and English)www.cadtm.org
Η ζωή μετά την χρεοκοπία
Ο Alan B Cibils δίνει μαθήματα διαχείρισης της χρεοκοπίας από την Αργεντινή
Η παρούσα κρίση της περιφέρειας της ευρωζώνης έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά που οδήγησαν στην αργεντίνικη πανωλεθρία του 2001-2002: επαναλαμβανόμενα μέτρα , τα οποία κάνουν τα ήδη δυσβάσταχτα φορτία των χρεών ακόμα πιο δυσβάσταχτα, λαθεμένες οδηγίες του Δ.Ν.Τ. για περικοπές και αδιαλλαξία των αγορών. Συνεπώς, θα ήταν πολύ βοηθητικό να πάρουμε μαθήματα από την κρίση χρέους της Αργεντινής - και την τελική χρεοκοπία το2001- για το τι λειτούργησε και τι πρέπει να αποφευχθεί.
Η χρεοκοπία είναι μία βιώσιμη προοπτική.
Η εμπειρία της Αργεντινής αποδεικνύει πως η χρεοκοπία δεν ήταν η καταστροφή που όλοι είχαν προβλέψει. Πράγματι, η χρεοκοπία σταμάτησε την τετραετή ελεύθερη πτώση της οικονομίας κι έβαλε τέλος στη μη βιώσιμη ισοτιμία συναλλάγματος και τις χρηματιστηριακές πολιτικές, απελευθερώνοντας πλουτοπαραγωγικές πηγές για κοινωνικά πιο παραγωγικές χρήσεις. Το αν , βέβαια, η Αργεντινή , στη συνέχεια , χρησιμοποίησε με τον καλύτερο τρόπο αυτές τις πηγές, είναι αμφίβολο. Ωστόσο, είναι αναμφισβήτητο, ότι η χρεοκοπία ήταν η σωστή και επαρκέστερη λύση, δεδομένων των περιστάσεων.
Το Δ.Ν.Τ. δεν διαθέτει την τεχνογνωσία και το θεωρητικό πλαίσιο να αντιμετωπίζει οικονομικές κρίσεις.
Η προσέγγιση του Δ.Ν.Τ., σύμφωνα με την οποία πρέπει να εφαρμοστούν «ίδια μέτρα και σταθμά για όλους», στην οικονομική πολιτική και την επίλυση της κρίσης απέτυχε επανειλημμένως και παταγωδώς ανά τον κόσμο, όπως αποτυγχάνει και στην Ελλάδα, την Πορτογαλία , την Ιρλανδία και την Ισπανία. Η πρόταση του Δ.Ν.Τ. για περικοπές των δημοσίων δαπανών απλά βάθυνε την ύφεση, όπως κάθε φοιτητής της μακροοικονομίας γνωρίζει. Τα ασιατικά και τα κράτη της Λατινικής Αμερικής έχουν μάθει αυτό το μάθημα πολύ καλά. Η μαζική συσσώρευση ξένου συναλλάγματος προσφέρει ασφάλεια ενάντια σε κάθε άλλη υποχρέωση υπακοής στις προσταγές του Δ.Ν.Τ. Παρ’ όλο που η συσσώρευση συναλλάγματος κοστίζει, το να ακολουθείς τις συμβουλές του Δ.Ν.Τ. είναι ακόμα πιο δαπανηρό.
Η χρεοκοπία θα έπρεπε να προσεγγίζεται συνολικά και όχι αποκλειστικά ως οικονομικό θέμα
Στην ιδανική περίπτωση , η δυνατότητα αναδιάρθρωσης του χρέους θα χρησιμοποιηθεί για την διεξαγωγή ενός ενδελεχούς λογιστικού έλεγχου και θα συγκεκριμενοποιήσει ποιο τμήμα ενδεχομένως του χρέους της κοινωνίας, θα πρέπει ή όχι να πληρωθεί. Παρά τις καταγεγραμμένες ανωμαλίες και καταδολιεύσεις, οι οποίες συνεισέφεραν τα μέγιστα στην οικοδόμηση του χρέους, οι επίσημοι της Αργεντινής επιλέγουν να μην πραγματοποιήσουν λογιστικό έλεγχο, με αποτέλεσμα να νομιμοποιούν τις διεφθαρμένες συμφωνίες της στρατιωτικής δικτατορίας και των κυβερνήσεων του Menem και του De la Rua. Πράγματι, η πρόεδρος Christina Fernandez de Kirchner επεσήμανε το 2010 ότι «το παράνομο χρέος δεν υφίσταται», παρεμποδίζοντας τις προσπάθειες των ακτιβιστών και των μελών της αξιωματικής αντιπολίτευσης να πραγματοποιήσουν αυτόν τον τόσο απαραίτητο έλεγχο.
Η αναδιάρθρωση του χρέους δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των αγορών
Για να έχουμε ως αποτέλεσμα ένα ανεκτό φορτίο χρέους, θα πρέπει η διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους να βασίζεται σε μία οικονομία που αναπτύσσεται χάρη στις ισχυρές εγχώριες αγορές. Για να συμβεί αυτό, είναι ουσιώδες να κάνουμε παραγωγικές επενδύσεις και να έχουμε ίση κατανομή του εισοδήματος. Αυτό είναι το αντίθετο των προτάσεων της « Συναίνεσης της Ουάσιγκτον»(νεοφιλελεύθερη οικονομία).
Επανάκτηση της δυνατότητας μιας ανεξάρτητης συναλλαγματικής ισοτιμίας και νομισματικών πολιτικών ως κλειδί για την ανάκαμψη της οικονομίας
Στην περίπτωση της Αργεντινής, η αντικατάσταση της σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας με έναν πιο ευέλικτο διακανονισμό και η επανάκτηση του ελέγχου του εθνικού νομίσματος είχε ως απόρροια έξι χρόνια οικονομικής ανάπτυξης. Οι ισχύοντες ευρωπαϊκοί κανόνες, σχεδιασμένοι σύμφωνα με ορθόδοξες οικονομικές προδιαγραφές, δεν αφήνουν χώρο για τις επεκτατικές πολιτικές που χρειάζονται κατά την ύφεση. Αν αυτοί οι κανόνες παραμείνουν, δεν θα υπάρχει άλλη εναλλακτική από το να επιστρέψουμε στο εθνικό νόμισμα.
Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχει ζωή μετά την χρεοκοπία. Πράγματι ,η ζωή ανθίζει μετά την χρεοκοπία. Ωστόσο, είναι ουσιώδες να αποκοπούμε από τους νεοφιλελεύθερους οικονομικούς καταναγκασμούς, εάν οι στόχοι είναι η αειφορία και η καλύτερη κατανομή των καρπών του κοινωνικού μόχθου.
• Ο Alan B Cibils είναι πρόεδρος του τμήματος πολιτικής οικονομίας του Εθνικού Πανεπιστημίου στο Βuenos Aires.
Ξεσκεπάζοντας τους καρχαρίες των δανείων
Ο Nick Dearden παίρνει συνέντευξη από τη Βραζιλιάνα ακτιβίστρια Maria Lucia Fattorelli αναφορικά με τους λογιστικούς ελέγχους στη Βραζιλία και το Εκουαδόρ.
-Τι πρόοδο έχετε κάνει με τους λογιστικούς ελέγχους;
Από το 1988, το Σύνταγμα της Βραζιλίας περιελάμβανε νόμους που υποχρέωναν σε επίσημους λογιστικούς ελέγχους, αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκαν. Το 2000, οργανώσαμε ένα δημοψήφισμα , στο οποίο πάνω από έξι εκατομμύρια άνθρωποι ψήφισαν υπέρ της στάσης πληρωμών του χρέους μέχρι να διεξαχθεί έλεγχος. Πήραμε την κατάσταση στα χέρια μας και σχηματίσαμε μία Επιτροπή Λογιστικού έλεγχου από Πολίτες, που στοχεύει στην διεξαγωγή έρευνας, στην επιμόρφωση , στην κινητοποίηση και στην εξέταση νομικών κωλυμάτων.
Το 2009, πετύχαμε τη δημιουργία μίας επίσημης επιτροπής διερεύνησης του χρέους. Κληθήκαμε , επίσης, να συμμετάσχουμε στον λογιστικό έλεγχο του Εκουαδόρ που συστάθηκε από τον Πρόεδρο Correa το 2007.
-Τι βρήκε ο έλεγχος των πολιτών και η κοινοβουλευτική έρευνα στη Βραζιλία;
Η κοινοβουλευτική επιτροπή ανακάλυψε ότι το διεθνές «σύστημα χρέους» γεννά συνεχώς χρέη , προκειμένου να αποπληρώσει τα προηγούμενα. Το καινούριο χρέος είναι πάντα μεγαλύτερο παρά τις τεράστιες εξοφλήσεις εξυπηρέτησης. Η έρευνά μας απέδειξε πως το κύριο μέρος του υπέρογκου χρέους της Βραζιλίας ήταν οι υψηλοί τόκοι, το οποίο σημαίνει πως δεν αποτελούσαν πραγματικό όφελος για την χώρα.
Η κυβέρνηση μετέτρεψε το «εξωτερικό» χρέος της Βραζιλίας σε «εσωτερικό», αλλά ακόμα το χρωστούν σε ξένες τράπεζες. Αναπτύσσεται ταχέως και οι αποπληρωμές υπολογίστηκαν στο 45% του εθνικού προϋπολογισμού το 2010. Έτσι εξηγείται το πώς, παρά το γεγονός πως η Βραζιλία είναι η έβδομη τη σειρά μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, πάνω από το μισό του πληθυσμού της ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας.
Παρά την σοβαρή διάγνωσή της, η Επιτροπή δεν πρότεινε πλήρη λογιστικό έλεγχο. Ωστόσο οκτώ κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι συνεργάστηκαν με τους ακτιβιστές για να παρουσιάσουν μία εναλλακτική αναφορά που προχωρά πέρα από την αποκάλυψη της παράνομης και επιζήμιας επίδρασης του χρέους της Βραζιλίας- διαπιστώνοντας ακόμα και πως πολλές πτυχές των συμβολαίων περί χρέους ήταν αντισυνταγματικές.
-Τι βρήκε ο έλεγχος στο Εκουαδόρ;
Ο έλεγχος αποκάλυψε την πολυεπίπεδη ιστορία του χρέους του Εκουαδόρ. Συγκεκριμένα , μεγάλο μέρος του χρέους δημιουργήθηκε από μία μικρή ομάδα μεγάλων διεθνών τραπεζών, οι οποίες την δεκαετία του ’70 ωθούσαν επιθετικά τα χρέη στο Εκουαδόρ. Έπειτα, την δεκαετία του ’80 αναδημιούργησαν αυτά τα χρέη υπό την πίεση μίας ομάδας δανειστών, συμπεριλαμβανομένων των μεγαλύτερων τραπεζών, του Δ.Ν.Τ. και των βορείων κυβερνήσεων. Τα μικρά χρέη πολλαπλασιάστηκαν με καταχρηστικούς τόκους και παράνομες ρήτρες.
Η απόδειξη αυτών των αλλεπάλληλων παρανομιών επέτρεψε στον Πρόεδρο Correa να αναστείλει την πληρωμή των τόκων και να συμφωνήσει να πληρώσει μόνο το 30 % της συνολικής αξίας του « ενυπόθηκου χρέους». Αυτό απέδειξε πως μία χώρα μπορεί να αναστείλει τις πληρωμές και να πετύχει θετικά αποτελέσματα, όταν υποστηρίζεται από μια καλογραμμένη έκθεση λογιστικού ελέγχου.
-Πώς χρησιμοποιήθηκαν τα αποτελέσματα από την κυβέρνηση και τις κοινωνικές ομάδες πολιτών;
Στο Εκουαδόρ, η κοινωνία των πολιτών είναι καλά οργανωμένη και ο έλεγχος οδήγησε τους ακτιβιστές σε αγώνες για περισσότερη οικονομική δικαιοσύνη- πιέζοντας για νέα οικονομική δόμηση , όπως να φτιαχτεί η Τράπεζα του Νότου, να ελεγχθεί η ροή κεφαλαίων και να κριθούν από λαϊκά δικαστήρια η οικονομική δικαιοσύνη και το
οικολογικό χρέος.
Στη Βραζιλία , η κυβέρνηση δεν εκμεταλλεύτηκε τις έρευνες και συνέχισε να αγνοεί την έκκληση για λογιστικό έλεγχο, εν μέρει διότι οι προεκλογικές καμπάνιες των βασικών υποψηφίων χρηματοδοτούνται από σπόνσορες κι εν μέρει εξαιτίας της δυνατότητας των αγορών να εκβιάζουν τις κυβερνήσεις.
Ο αγώνας ενάντια στο χρέος έγινε ακόμα πιο δύσκολος όταν έγινε Πρόεδρος ο Lula. Επί 20 χρόνια αντιτίθετο στο χρέος, αλλά ως πρόεδρος διατήρησε τα προνόμια του «συστήματος χρέους». Στην πραγματικότητα τα πράγματα χειροτέρεψαν ακόμη περισσότερο όταν η Βραζιλία εξόφλησε το χρέος της στο Δ.Ν.Τ. το 2005. Ο περισσότερος κόσμος νόμισε ότι έτσι έληγε το χρέος¨ στην ουσία , όμως, ήταν ένα πολύ μικρό κομμάτι- μόνο το 2%- του χρέους της Βραζιλίας.
Εξάλλου, το χρέος μας , απλώς, άλλαξε χέρια. Για να αποπληρώσει εκ των προτέρων το χρέος της στο Δ.Ν.Τ. , η Βραζιλία φορτώθηκε με νέο και ακριβότερο χρέος. Ενώ το επιτόκιο του δανείου από το Δ.Ν.Τ. ήταν 4%, το χρέος του νέου δανείου έχει επιτόκιο 7.5-12% για τα εξωτερικά δάνεια και 19% για εγχώρια δάνεια. Για άλλη μία φορά, αυτό κατέστρεψε την χώρα προς όφελος των δανειστών.
-Φαίνεται πως υπάρχει μεγάλος κίνδυνος το κράτος να διορίσει την ελεγκτική επιτροπή. Πώς μπορούν αυτά τα μαθήματα να οικοδομήσουν τους μελλοντικούς λογιστικούς ελέγχους, ειδικά στην Ευρώπη;
Η μόνη συνταγή που προτείνω για πρόληψη, είναι η ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να ξεκινήσουμε αμέσως έναν λογιστικό έλεγχο πολιτών, που θα περιλαμβάνει όσο το δυνατόν περισσότερες οργανώσεις- γιατί τα προβλήματα χρέους επηρεάζουν τη ζωή όλων μας. Καθώς ο κόσμος αρχίζει να κατανοεί το «σύστημα χρέους» και τα αποτελέσματα του ελέγχου, καθίσταται όλο και πιο δύσκολο για τις κυβερνήσεις να καθορίσουν την διαδικασία.
Παρόμοια ,μ’ αυτά που χρησιμοποιούνται σήμερα στην Ευρώπη, μέσα έχουν χρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσουν το «δημόσιο χρέος» στη Λατινική Αμερική κατά την δεκαετία του ’70. Οι εμπειρίες των λογιστικών ελέγχων στο Εκουαδόρ και τη Βραζιλία απέδειξαν ότι τα τελευταία 40 χρόνια, αυτού του είδους τα ενυπόθηκα χρέη χρησιμοποιούνται ως μηχανισμός μεταφοράς των δημοσίων πόρων σε ιδιωτικούς
οικονομικούς τομείς.
Παντού ανά τον κόσμο, έχουν καταχραστεί το δημόσιο χρήμα. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να πληρώνουμε παράνομα χρέη με τις δουλειές και τις ζωές μας.
• Η Maria Lucia Fattorelli ήταν μέλος της επιτροπής λογιστικού ελέγχου του Εκουαδόρ, σύμβουλος στην επιτροπή δημοσίου χρέους στη Βραζιλία και συντονίστρια του λογιστικού έλεγχου πολιτών.
Η τίγρης που δεν βρυχιόταν
Η Ιρλανδία έχει υποστεί μία από τις μεγαλύτερες δημοσιονομικές προσαρμογές του Δυτικού Κόσμου από την αρχή της οικονομικής κρίσης, με 20 δισεκατομμύρια ευρώ από αυξήσεις φόρων και περικοπές δαπανών. Η λαϊκή απάντηση, όμως, αποσιωπήθηκε.
Το ρεπορτάζ από τον Andy Storey.
Την Δευτέρα του Πάσχα του 2011, η Ιρλανδική δικαιοσύνη και η ομάδα δράσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα της Ιρλανδίας(Afri) προώθησαν μία σατυρική εκδοχή της προκήρυξης του 1916 περί Ιρλανδικής ανεξαρτησίας στο κοιμητήριο του Harbour Hill στο Δουβλίνο, όπου κείνται οι αρχηγοί της Πασχαλινής Εξέγερσης ενάντια στη Βρετανία. Ο ηθοποιός και συγγραφέας Donal O’ Kelly, διάβασε την προκήρυξη των ομολογιούχων, στους λογαριασμούς των οποίων παγιδεύτηκαν τα χρήματα του Ιρλανδικού λαού, μέσω της τραπεζικής εγγύησης του 2008, που υποχρέωσε την Ιρλανδική κυβέρνηση να αναλάβει τις ζημιές των Ιρλανδικών τραπεζών:
«Διακηρύσσουμε το απόλυτο και αναπαλλοτρίωτο ιδιοκτησιακό δικαίωμα των βασικών κατόχων ομολόγων επί της Ιρλανδίας, καθώς κι επί του απεριορίστου ελέγχου στις μοίρες των Ιρλανδών. Κάθε Ιρλανδός και Ιρλανδή οφείλουν τυφλή υποταγή στους χρισμένους , δια της παρούσης αξίωσης, αφέντες τους, τους βασικούς κατόχους των ομολόγων.»
Η προκήρυξη υπεγράφη από «αγνώστους σε εσάς οικονομικούς κερδοσκόπους » και ο O’ Kelly φορούσε μία μάσκα , η οποία συμβόλιζε τη σκοτεινή και νεφελώδη φύση των δανειστών , στους οποίους υποθηκεύτηκε το ιρλανδικό μέλλον.
Αξιοσημείωτη είναι η περιορισμένη λαϊκή οργή στην Ιρλανδία κατά της σκανδαλώδους κοινωνικοποίησης του ιδιωτικού χρέους. Κι αυτό , παρά το γεγονός ότι πάνω από 20 δισεκατομμύρια της «δημοσιονομικής προσαρμογής»(αύξηση φορολογίας και περικοπές δαπανών) εξοικονομήθηκαν από το ξέσπασμα της κρίσης κι έπειτα. Κατά τα λεγόμενα του Ιρλανδού οικονομολόγου Karl Whelan , αυτό «αντιστοιχεί σε…4.600 ευρώ ανά άτομο…τη μεγαλύτερη προϋπολογιστική προσαρμογή , που συνέβη στον ανεπτυγμένο οικονομικά κόσμο, κατά τη σύγχρονη εποχή». Εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθούν άλλα 6 δισεκατομμύρια από περαιτέρω περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων το 2011, κι ένας ετήσιος μέσος όρος κατά προσέγγιση 3 δισεκατομμυρίων για καθένα από τα επόμενα τρία χρόνια.
Η ανεργία καλπάζει στο 14%(446.800 άτομα), με περισσότερο από τα δύο πέμπτα της να είναι μακροπρόθεσμη. Η μετανάστευση εκτιμάται στα 60.000 άτομα ετησίως. Και η οικονομία , αναμενόμενα, βυθίζεται στην ύφεση, με τις επενδύσεις να βλέπουν πτώση μεγαλύτερη των 48 δισεκατομμυρίων τόσο το 2006 , όσο και το 2007 και λίγο περισσότερο από 18 δισεκατομμύρια το 2010. Το κεφάλαιο, όπως το θέτει ο Ιρλανδός κοινωνιολόγος Kieran Allen, απεργεί.
Λοιπόν, γιατί ο κόσμος δε βγαίνει στους δρόμους να εξεγερθεί; Ρόλο κλειδί έπαιξε η έλλειψη ηγεσίας στα περισσότερα από τα εργατικά σωματεία, των οποίων η μεγάλη ιστορία συνεργασιών και διαλόγου με την κυβέρνηση άμβλυνε την οποιαδήποτε όρεξη για αγώνα είχαν κάποτε. Τα αστικά ΜΜΕ επιμένουν ότι «δεν υπάρχει άλλη λύση», ανάμεσα στον φόβο που πηγάζει από την απειλή της ανεργίας , ακόμα και της έλλειψης στέγης.- ένα στα πέντε σπιτικά υποφέρουν από « αρνητική υποθήκευση»(το σπίτι τους κοστίζει λιγότερο από την υποθήκη που το βαραίνει). Επιπροσθέτως, πολύς κόσμος εναπόθεσε τις ελπίδες του στις εκλογές του Φεβρουαρίου του 2011, όταν η κυβέρνηση που προέβλεψε την κρίση διώχτηκε, αλλά η επόμενη ακολούθησε ακριβώς τις ίδιες πολιτικές αποπληρωμής χρέους και λιτότητας.
Πώς μπορεί να γεννηθεί η απαραίτητη οργή; Θα συνέβαλλε πάρα πολύ εάν κατεβάζαμε τις μάσκες πίσω από τις οποίες κρύβονται οι οικονομικοί κερδοσκόποι και εάν αποκαλύπταμε την πραγματικότητα για τις απάτες και τους τυχοδιωκτισμούς τους. Το βασικό είναι να σπάσουμε το δίκτυο μυστικότητας γύρω από το χρέος και να βρούμε ποιος δάνεισε τι και σε ποιον, πότε και για ποιο λόγο. Υπάρχει η προσδοκία , τουλάχιστον , μέρος του χρέους να χαρακτηριστεί «παράνομο» και να μπορούσε, συνεπώς , να διαγραφεί.
Η οργάνωση Afri και κάποιες άλλες οργανώσεις( ο Συνασπισμός Χρέους και Ανάπτυξης της Ιρλανδίας και η ένωση εργατικών σωματείων) προώθησαν το λογιστικό έλεγχο στην Ιρλανδία. Μία μικρή ομάδα ανεξάρτητων πανεπιστημιακών –με ειδίκευση στα οικονομικά , τις επιχειρήσεις και παρόμοιους κλάδους- μελετούν τη σχετική βιβλιογραφία για να διαπιστώσουν εάν υπάρχουν απαντήσεις σε ποικίλα ερωτήματα. Το πιο βασικό είναι : σε ποιον χρωστάμε το τραπεζικό χρέος.
Έχουμε ήδη κάποιες υποψίες. Μία εκτίμηση είναι ότι το 50% του καταγεγραμμένου χρέους των περιφερειακών χωρών της Ε.Ε. θα μπορούσε μόνο του να εξαλείψει 850 δισεκατομμύρια από το κεφάλαιο την γερμανικών και των γαλλικών τραπεζών. Για να αποτραπεί κάτι τέτοιο, το ρευστό διοχετεύεται από τους Ευρωπαίους φορολογουμένους και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μέσω Ιρλανδίας, Πορτογαλίας και Ελλάδας στους χρηματοπιστωτικούς θεσμούς της Γερμανίας , της Γαλλίας και άλλων χωρών. Αυτή είναι η λογική των αποκαλούμενων διασώσεων.
• Ο Andy Storey είναι λέκτορας στη σχολή Πολιτικής και διεθνών σχέσεων του University College στο Δουβλίνο. Για περισσότερες πληροφορίες περί της δουλειάς της Afri με τον ιρλανδικό λογιστικό έλεγχο, δείτε: www.afri.ie
• Nick Dearden είναι ο υπεύθυνος του Jubilee Debt Campaign
Μετάφραση: Αγγέλα Δημητροπούλου
Επικοινωνία:
info@elegr.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου