Οι όροι της σύγκρισης

           

           

ΠΗΓΗ: Καθημερινή 13-3-2013

Του Παντελή Μπουκάλα

O θάνατος του Ούγκο Τσάβες, που λόγω και των σχετικών δημοσιευμάτων επανέφερε στην αργούσα μνήμη τα κρίσιμα επεισόδια της πολιτείας του ηγέτη της Βενεζουέλας, αποτέλεσε το έναυσμα για να αναπτυχθεί ένας κάποιος διάλογος περί του τι εστί δημοκρατία, λαϊκισμός (στη λατινοαμερικάνικη περίπτωση ίσως είναι περισσότερο ταιριαστός ο μάλλον λιγότερο απαξιωμένος όρος ποπουλαρισμός), σοσιαλισμός κ.τ.λ. Το εγγενές και πιθανότατα αθεράπευτο πρόβλημα στις κουβέντες αυτές είναι το πώς ορίζεται ο δεύτερος όρος σύγκρισης και ποιος τον επιλέγει, δηλαδή «από πού μιλάει», από ποιο ιδεολογικό βάθρο. Αυτό εφόσον πράγματι θέλουμε να συν-σκεφτούμε, και όχι απλώς να ακούσουμε τα χειραγωγημένα «γεγονότα» (όσα επιλέγουμε να θυμόμαστε και να υπερτονίζουμε) να επικροτούν την έτοιμη από καιρό άποψή μας.

Η δημοκρατία, βεβαίως, είναι μέγεθος απόλυτο και δεν επιδέχεται σχετικοποιήσεις. Αυτό όμως ισχύει στο μυαλό μας, όπου κατοικεί στο ιδεατό της σχήμα. Εξω, στον αυθεντικό κόσμο, με τις αντιπαλαίουσες εξουσίες, πολιτικές, οικονομικές και πλέον μιντιακές, τα πράγματα διαφέρουν και τα ιδεατά σχήματα καταρρέουν. Οταν λοιπόν συζητάμε για το «πόσο δημοκρατικό είναι το μπολιβαριανό καθεστώς του Τσάβες», με όσα μπορεί να ξέρει γι' αυτό ένας απόμακρος παρατηρητής, φρόνιμο είναι να θίγουμε ταυτόχρονα το ερώτημα «πόσο δημοκρατικές είναι οι δυτικού τύπου πολιτείες», όπως η δική μας. Ισως αυτή η συνεξέταση θα μας παρότρυνε να φερόμαστε με λιγότερο σνομπισμό (δυτικού και πάλι τύπου) απέναντι σε ό,τι διαφέρει από τα οικεία μας παραδείγματα. Διότι ο σνομπισμός δεν εξετάζει. Απλώς απορρίπτει ό,τι τον ενοχλεί εκ προοιμίου, λ.χ. αισθητικά. Παρακολουθούσα, ας πούμε, στην τηλεόραση κάποιες μετατσαβικές προσεγγίσεις και το νόημα δεν το έδιναν όσα έλεγε ο αναλυτής, αλλά το ξινισμένο ύφος του. Η άποψή του ήταν η σηκωμένη μύτη του.

Αν ως δεύτερο όρο συγκρίσεως, λοιπόν, θέσουμε την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία, τότε όποια πολιτεία κι αν τεθεί ως πρώτος όρος, θα μετρηθεί, θα ζυγιστεί και θα βρεθεί ελλιπής. Κι αυτό, παρότι η αθηναϊκή δημοκρατία ήταν, βέβαια, μια εξαιρετική «επινόηση» που προαπαίτησε μακρές και σφοδρές συγκρούσεις, φιλοσοφικές και πολιτικές, πλην δεν της έλειπαν τα ψεγάδια, που έχουν άλλωστε επισημανθεί προ πολλού (οι δούλοι, η παρακατιανή θέση των γυναικών, η αποικιοκρατία). Δημοκρατίες α λα Τσάβες φέρνουν στο προσκήνιο τους παρίες, έχουν όμως τα όριά τους, όσα θέτει η προσωπολατρία, το κίνημα-κράτος, η εμπλοκή του στρατεύματος, κι ας ορκίζεται στον Μπολιβάρ. Ορια ωστόσο, όλο και στενότερα φοβάμαι, έχουν και οι δυτικές δημοκρατίες μας, όσα θέτει η παντοδυναμία των Αγορών (και των δανειστών), η ισχύς των λόμπι, το κόμμα-κράτος, το επικράτος των μίντια. Για να ξαναβρεί το νόημά της η δημοκρατία πρέπει να ξαναγίνει επινοητική. Στο υπάρχον πλαίσιο της κατ' όνομα αντιπροσώπευσης ασφυκτιά και μαραζώνει. Δεν το ζούμε;