Φυλές οικονομολόγων

ΠΗΓΗ: http://loseconomicosalternativos.blogspot.com

Επειδή η αβάσταχτη ελαφρότητα της αυγουστιάτικης καθημερινότητας, με τα μπάνια του λαού και το folklore που τα συνοδεύει, την προσωρινή διάλυση των σκηνών στο Σύνταγμα, το ψήσιμο των νέων μέτρων και την φαιδρότητα της τεϊοδιασκεδάσεως (που αν λεγόταν Weed Party, θα ήταν πιο χαρούμενος, τουλάχιστον ο μισός πληθυσμός της γης) καταλήγει να είναι δις(α)βάσταχτη,  οπότε και η διάθεση εδώ είναι μακριά από καθημερινότητα, αλλά ελαφρύτερη των ελαφρυτέρων.

Το να θεωρείς ότι όλοι οι οικονομολόγοι είναι ένα και το αυτό, είναι εξίσου έξυπνο με το να θεωρείς ότι οι μουσικοί είναι όλοι βιολιστές σε κουαρτέτα μουσικής δωματίου, ότι οι σκηνοθέτες είναι όλοι παιδιά του Spielberg και τουLucas, ότι όλες οι χορεύτριες είναι μπαλαρίνες, ή, ότι η κβαντική φυσική είναι γραμμική συνέχεια της θεωρίας της σχετικότητας. Τα οικονομικά πήραν μορφή περί τον 16^ο με 17^ο αιώνα, οπότε, όπως είναι λογικό, έχουν περάσει από πάρα πολλά στάδια, με κοινό χαρακτηριστικό την αλλαγή θέσεων και αντιλήψεων, ακολουθώντας πάντα τις όποιες κοινωνικές αλλαγές (ο οικονομολόγος πρώτα κοιτάει αυτό που λειτουργεί σωστά στην πράξη και μετά ψάχνει να δεί αν λειτουργεί σωστά και στην θεωρία).   

Κόντρα στην αντίληψη που επικρατεί σήμερα (ακόμα κι από ακαδημαϊκούς, τρομάρα τους), τα οικονομικά συγκαταλέγονται στο πλαίσιο της φιλοσοφίας, αφού ο οικονομολόγος είναι ουσιαστικά ένας κοινωνικός (ψευδο)επιστήμονας, που προσπαθεί να εξηγήσει τις κοινωνικο-οικονομικές σχέσεις με μαθηματικά. Επιστήμονας πάντως, δεν είναι. Οι διάφορες σχολές, (που πολλές φορές χρησιμοποιούνται από διαφορετικές πολιτικές πλευρές, οπότε και η ταύτισή τους με κόμματα δεν συνίσταται) χωρίζονται σε ορθόδοξες και ετερόδοξες. Ή αν προτιμάς σε mainstream και αλτερνατίβες. Το γιατί και πώς διαχωρίζονται σε αυτές τις δύο κατηγορίες, θα το καταλάβεις και μόνη σου (ε, μην τα θες κι εσύ όλα μασημένα).

Ορθόδοξες φυλές

Μερκαντιλιστές

Δεινοσαυρίζουσα σχολή του 16^ου, κατά την οποία ο πλουτισμός της κάθε χώρας έρχεται με την συσσώρευση χρυσού και ασημιού. Μέσα σε αυτό το πάρτυ των Ισπανών και Πορτογάλων στην αμερικάνα λατίνα, όποιος δεν είχε πρόσβαση σε χρυσό κι ασήμι, προσπαθούσε να κάνει πλεονάσματα στο εμπορικό του ισοζύγιο (εξαγωγές μείον εισαγωγές) για να αποκτήσει τα μέταλλα αυτά, σε συνάλλαγμα. Δασμοί (φόροι επί των εισαγωγών) στο 150% της αξίας των προϊόντων και full επιδοτήσεις στους ντόπιους παραγωγούς που εξάγουν. Οι Άγγλοι, πάλι, προτιμούσαν να ληστεύουν τους Ισπανούς.

Φυσιοκράτες

Γαλλική σχολή, περιόδου Διαφωτισμού, με βασικό άξονα την ελευθερία του ατόμου. Ο πλούτος των κρατών δεν βρίσκεται στα πολύτιμα μέταλλα, αλλά στην γεωργία, με την έμφαση φυσικά όχι σε επίπεδο μεγαλογαιοκτημόνων, αλλά μικροπαραγωγών. Ντετερμινισμός, á la Καρτέσιος, laissez faire-laissezpassé και βαθιά σέντρα, ακριβείας, στους κλασσικούς.

Κλασσικοί

Βασιζόμενοι στο δόγμα των φυσιοκρατών, και κυρίως στην φιλοσοφία του Κάντ, και με αρχηγό τον Σκωτσέζο A. Smith (πατέρα της αγίας τριάδας των οικονομολόγων), ορίζουν τις πηγές πλούτου των εθνών, ως την γη, την εργασία και το κεφάλαιο. Ο Smith, στα όρια του ανάρχα, ήταν φανατικός πολέμιος της όποιας παρέμβασης στην αγορά από βασιλιά και αριστοκράτες, καθώς πίστευε ότι ένα αόρατο χέρι είναι ικανό να κάνει την οικονομία να λειτουργήσει αρμονικά και με υγιείς όρους. Παρ’ότι θεωρείται ως ο παππούς του νεοφιλελευθερισμού που ζούμε σήμερα, διατηρώ επιφυλάξεις για το αν θα ήταν περήφανος για τα αποπαίδια του. Λοιποί μεγάλοι κλασσικοί (όλοι Βρετανοί) ο Ρικάρντο που εστίαζε στα συγκρουόμενα συμφέροντα γαιοκτημόνων (αριστοκρατών) και βιομηχάνων-εργατών (ο ίδιος, υποστηρικτής των δεύτερων), ο απαισιόδοξος της παρέας Μάλθους, κάτα τον οποίο ο πληθυσμός της γης αυξάνεται πιο γρήγορα από τα τρόφιμα, οπότε κάποια στιγμή η τιμή των τροφίμων θα πάει στου διαόλου, ενώ αμφισβητούσε την ικανότητα της αγοράς να αντιμετωπίσει μόνη της την ανεργία και ο Τζον Στιούαρτ Μιλλ κατά τον οποίο η αγορά ναι μεν κατανέμει σωστά τους πόρους, αλλά όχι και τα εισοδήματα. Τους χρεώνεται η κρίση του ’29.

Μαρξιστές

Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να ειπωθούν και πολλά, για αυτήν την φυλή. Φύλαρχος, φυσικά, ο Κάρολος (ο υιός της αγίας τριάδας των οικονομολόγων), ο οποίος, αν και επηρεασμένος από τον  Ρικάρντο, άσκησε έντονη κριτική στους κλασσικούς. Θεώρησε ότι το σύνολο της παραγωγής ανήκει στους εργάτες και όρισε την υπεραξία ως την διαφορά τιμής πώλησης και πραγματικής αξίας ενός αντικειμένου, την οποία καρπώνονται οι κεφαλαιούχοι καθήμενοι στον καναπέ. Υπέδειξε τις εσωτερικές αντιφάσεις του καπιταλισμού που θα οδηγήσουν στην αυτοκαταστροφή του, με πιο αποδεχτή από το σύνολο των οικονομολόγων, τον γεωγραφικό περιορισμό του κεφαλαίου. Αν δεν έχεις που να καταθέσεις το κομπόδεμά σου και το αφήσεις να κάθεται κάτω από το στρώμα, τότε αυτό θα χάσει την αξία του. Αν οι επενδύσεις σου μπορούν να γίνουν μόνο μέσα σε μια χώρα ή ήπειρο, τότε κάποια στιγμή, όλοι θα έχουν επενδύσει παντού, οπότε κλάφτα Χαράλαμπε. Διαβάζοντας κανείς την μαρξιστική οικονομική, θα δει μια παγωμένη εικόνα του Λονδίνου του 1860. Από ανανεώσεις, όχι κάτι σπουδαίο, τουλάχιστον όχι σε mainstream επίπεδο. Σήμερα, ένα μέρος μαρξιστών το έχει γυρίσει σε πιο ήπια σοσιαλδημοκρατία, ενώ άλλο, σε πιο hardcoreκαταστάσεις, ετερόδοξες. Απ’όσο ξέρω, τα μόνα update που παίζουν στην πιάτσα είναι της microsoft κι αυτά μάλλον δεν είναι συμβατά. Κάποια ιδέα κανείς, ρε παιδιά, κάτι;

Θεσμικοί

Η πρώτη Αμερικανική σχολή με μπροστάρη τον Βεμπλέν (στα υπ’όψιν, ακόμα δεν έχουμε φύγει από τον 19^ο αιώνα). Πολέμιοι των νεοκλασσικών (βλ. παρακάτω),  υποστήριζαν ότι όσα μαθηματικά κι αν χρησιμοποιήσουν οι τελευταίοι, επιστήμονες δεν γίνονται (το οποίο είναι πέρα, για πέρα, για πέρα, για πέρα αλήθεια). Σημασία δεν έχουν οι γελοίες υπεραπλουστεύσεις και οι παράλογοι ορθολογισμοί των νεοκλασσικών, αλλά η εξέταση των κοινωνικών θεσμών, ηθών και εθίμων, αφού οι αγορές καθορίζονται από τους θεσμούς και τις δομές της εξουσίας. Κυρίαρχοι στις ΗΠΑ μέχρι τον μεσοπόλεμο, η άρνησή τους προς τα μαθηματικά, τελικά τους κόστισε. Σήμερα οι μισοί θεσμικοί τα έχουν κάνει πλακάκια με τους μετακεϋνσιανούς (βλ. παρακάτω), με πιο γνωστό τον Γκάλμπρεϊθ (μέντορα του Α. Παπανδρέου), ενώ οι λοιποί μισοί με τους νεοκλασσικούς.

Κεϋνσιανοί

Γενικώς, τείνουν να ταυτίζονται με σοσιαλδημοκράτες, το οποίο όμως δεν είναι απαραίτητα σωστό (σε αρκετές περιπτώσεις,καθόλου). Με leader of thepack τον εκκεντρικό Λόρδο Κέϋνς (το άγιο πνεμα της αγίας τριάδας των οικονομολόγων), αντιδρούν στην ελεύθερη αγορά, αφού η τελευταία, με την ανεργία πάνε πακέτο. Ο Κέϋνς, αναλαμβάνει μεταπολεμικά το υπουργείο οικονομικών του ΗΒ και χαράζει μια πολιτική που την ακολουθούν, οι λοιποί δυτικοί (πάνω κάτω) μέχρι τις αρχές των 70’s. Έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη και την καταπολέμηση της ανεργίας, μέσω των δημοσίων επενδύσεων, στο κράτος πρόνοιας τύπου «ΠΑΣΟΚ ρε μούτρο, ΠΑΣΟΚ»  και γενικότερα κρατική παρέμβαση στις αγορές, όταν οι τελευταίες τα κάνουν θάλασσα. Τους χρεώνεται η κρίση των αρχών του ’70, η υπερ-χρέωση των κρατών (αδίκως, αφού η τελευταία άρχισε επί μονεταριστών, λίγο πιο μετά) και ο στασιμοπληθωρισμός της περιόδου. Σήμερα υπάρχουν οι νεοκεϋνσιανοί (Σάμιουελσον, Χίκς) , κολλητάρια των νεοκλασσικών και οι μετακεϋνσιανοί (βλ. στα ετερόδοξα).

Μονεταριστές

Κράτος; Ποιό κράτος; Αφήστε την Αγία Κεντρική Τράπεζα να τα αναλάβει όλα και θα βρούμε όλοι (κεφαλαιούχοι, επενδυτές, μεγαλοκαρχαρίες) την υγειά μας. Φύλαρχος, ο εβραίος Φρίντμαν (όχι ότι υπάρχει θέμα αντισημιτισμού, αλλά ο τύπος επιβεβαίωνε το στερεότυπο). Κατά τον τύπο αυτόν, η απληστία είναι μια υπαρκτή πλευρά του ανθρώπου, βάσει της οποίας λειτουργεί σαν οικονομικό ον. Αν προσθέσουμε τις απληστίες όλων μας, τότε υπάρχει ένα μηδενικό άθροισμα, όπου όλοι είναι ευχαριστημένοι. Η μόνη σωστή οικονομική πολιτική είναι η επιστροφή στα κλασσικά (ελεύθερη αγορά), το κράτος είναι αναγκαίο κακό, ενώ η κεντρική τράπεζα μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα (κοίτα την κατάσταση στην Ε.Ε. και βγάλε συμπεράσματα μόνη σου). Καλοί στην αντιμετώπιση του πληθωρισμού, αλλά από ανεργία άστα να πάνε. Θα περάσει ασχολίαστο (ούτε καν ένα σχόλιο τύπου «σκατά στον τάφο του Φρίντμαν»), αφού υπάρχουν και πιο ολοκληρωμένες αναλύσεις, επί του θέματος.

Νεοκλασσικοί

Παρ’όλο που η συγκεκριμένη σχολή ξεκίνησε στο τέλος του 19^ου από τον Μάρσαλ, μπαίνουν σε αυτήν την σειρά, αφού τα κατορθώματά τους τα τρώς σήμερα, μαζί με αυτά των μονεταριστών. Υπερ-μαθηματικοποίησαν τα οικονομικά και τα στήριξαν σε θεωρήσεις τύπου ο άνθρωπος είναι το πλέον ορθολογικό όν, ενώ ο υποκειμενισμός, σαν έννοια, απλά δεν υφίσταται. Ενώ οι κλασσικοί θεωρούσαν ότι οι τιμές καθορίζονται από το κόστος παραγωγής, οι νεοκλασσικοί το αντέστρεψαν λέγοντας πως οι τιμές καθορίζονται από την ζήτηση των ορθολογικών ανθρώπων. Οι κλασσικοί, επίσης, είχαν συναίσθηση των αδικιών που δημιουργούνται σε μια καπιταλιστική οικονομία, με την μη δίκαιη κατανομή εισοδήματος. Οι νεοκλασσικοί αντέστρεψαν τα επιχειρήματα των πρώτων και δικαιολόγησαν το υπάρχον σύστημα. Τέτοια έλεγαν στους μονεταριστές και τους έριξαν. Ευτυχώς, μέχρι στιγμής, δεν έχουμε δεί παιδί-έκτρωμα από αυτό το ζεύγος. Από κοντά και οι νεοκεϋνσιανοί, που τσίμπησαν το δόλωμα της ψευτοεπιστημονικότητας για να καλύψουν την ματαιοδοξία τους. Σε όλους μαζί, τους χρεώνεται, μεταξύ άλλων, η πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση και όπως πάει το πράγμα, πιθανότατα και η τωρινή κρίση χρέους.

Ετερόδοξες Φυλές

Αυστριακοί

Παραλλαγή των νεοκλασσικών, με πατέρα τον Σουμπέτερ κι αγαπημένοι της Σιδηράς Κυρίας(;), Μαργαρίτας. Παρ’ότι πιστεύουν στην ελεύθερη αγορά, δεν δέχονται τις απλοποιήσεις των νεοκλασσικών. Δεν μπορεί να υπάρξει ισορροπία στις αγορές, ενώ οι άνθρωποι λειτουργούν  απρόβλεπτα και ανορθολογικώς υποκειμενικά. Ο καπιταλισμός είναι εν γένει ασταθής και η επιχειρηματικότητα αξίζει ένα μεγάλο μπράβο, αφού λειτουργεί εν μέσω μεγάλου ρίσκου. Συντηρητική και απεχθανόμενη τα μαθηματικά, ρομαντική φυλή.

Μετακεϋνσιανοί

Μισούν νεοκεϋνσιανούς, μονεταριστές και νεοκλασσικούς. Μισούν τον ατομικισμό και την ορθολογικότητα. Γενικότερα προοδευτικοί, με τάσεις προς ολισμό και  με σταθερά την δίκαιη κατανομή εισοδήματος.

(Αναρχο)Μουτουαλιστές

Κι όμως, ακόμα κι οι αναρχικοί έχουν την δική τους πολιτική οικονομία. Φύλαρχος ο Προυντόν. Αν είσαι ώριμος αρκετά για να ζεις σε μια αναρχική, ανταλλακτική κοινωνία, τότε είσαι επίσης ώριμος για να χρησιμοποιείς το χρήμα ως μέσο ανταλλαγής. Μην ξεχνάς ότι ανεξάρτητα από την σημερινή κατάσταση, όπου το χρήμα έχει αποκτήσει δική του οντότητα, αρχικά δημιουργήθηκε για να σου διευκολύνει την ζωή κι έτσι πρέπει να το χρησιμοποιείς. Τα μέσα παραγωγής ανήκουν σε άτομα, ή ομάδες και οι τιμές καθορίζονται με την μαρξιστική έννοια της αξίας. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους αναρχικούς, η μετάβαση γίνεται ειρηνικά, εκ των έσω. Ερωτηματικό το ποιός καθορίζει πόσο χρήμα κόβεται και πόσο κυκλοφορεί στην γύρα.

Ριζοσπάστες

Μεταμαρξικοί: Κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας μέσα σε σοσιαλδημοκρατία ή και σε αυτοδιαχειριζόμενο σοσιαλισμό.

Μεταμοντέρνοι: Φιλοσοφικές αρχές ο ριζικός υποκειμενισμός, ο σχετικισμός, η μη ύπαρξη αντικειμενικής αλήθειας, η αβεβαιότητα, ενώ η οικονομία οργανώνεται σε συμμετοχικό αυτοδιαχειριζόμενο σοσιαλισμό. Αποτελούν τηνavant-garde των οικονομικών.

Νέες Φυλές

Πρόκειται για θεωρήσεις και απόψεις που δεν έχουν πάρει ακόμα σαφή μορφή. Στην Ευρώπη το κέντρο είναι το Βέλγιο, με πρωτεργάτη τον De Grauwe(άλλος ένας από τους «εγώ σας τα’λεγα» οικονομολόγους). Κατάριψη της ορθολογικότητας των νεοκλασσικών αν και συνέχιση με τα ίδια εργαλεία, πολύ κοντά στους μετακεϋνσιανούς, με σκοπό να παρουσιαστεί μια πιο ορθόδοξη εκδοχή τους.

Στις ΗΠΑ, η σκέψη είναι σε πιο προχωρημένο επίπεδο, όπου πλέον τα οικονομικά μοντέλα αρχίζουν να περιλαμβάνουν την φύση και την ευμάρεια των ανθρώπων όχι μόνο ως καταναλωτών, αλλά κι ως συναισθηματικών οντοτήτων. Η πρόταση στην σημερινή κρίση είναι μια ήπια από-ανάπτυξη, που δεν είναι απίθανο να έχει απήχηση στο εγγύς μέλλον.

PS1. Εντάξει, υπάρχουν κι ένα σωρό άλλες φυλές (Φεμινίστριες, Εξελικτικοί, Πειραματικοί, Οικολόγοι, Συμπεριφοριστές κ.α.), αλλά κάπου πρέπει να μπεί ένα τέλος στο κείμενο πριν αρχίσουν τα πολλά χασμουρητά.

PS2. Ραντεβού τον Σεπτέμβρη όπου θα τελειώσουν τα ψέματα, τα κεφάλια θα μπούνε μέσα και κάθε κατεργάρης θα κάτσει επίτελους στον πάγκο του.