Γ. Σταθάκης: Νίκη των αγορών επί της Ε.Ε.

ΠΗΓΗ: ΑΥΓΗ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΗΣΤΟΥ

Τελικά η παραδοχή της “χρεωκοπίας” της Ελλάδας θα εγκαινιάσει αναπόφευκτα έναν κύκλο διαδοχικών “χρεωκοπιών” στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με σειρά Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία. Ο κλοιός θα σφίξει γύρω από το απόλυτο διακύβευμα, τη Γαλλία. Οι μικροηγέτες της σημερινής Ευρώπης, κινδυνεύουν ως νέοι Χούβερ να περάσουν στην ιστορία, ως οι ηγέτες “που έβλεπαν τα τρένα να περνούν”, σημειώνει ο Γιώργος Σταθάκης, αντιπρύτανης και καθηγητής πολιτικής οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Η συνέντευξη αναλυτικά.

* Επιλεκτική χρεωκοπία λοιπόν ή, όπως ζητάει ο κ. Βενιζέλος να την ονομάζουμε, selective default. Πόσο εύκολα γίνεται, από ποιούς εξαρτάται και ποιές είναι οι μικρότερες δυνατές παρενέργειες;

Η επιλεκτική χρεωκοπία οριοθετεί την απόλυτη “νίκη” των αγορών πάνω στη μέχρι τώρα οικονομική πολιτική αντιμετώπισης του χρέους από Ε.Ε. και φυσικά στα αλλοπρόσαλλα προγράμματα σε Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία. Η ευρωπαϊκή πολιτική διολισθαίνει επί δύο χρόνια σε τραγελαφικές επιλογές: “Οι Έλληνες θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα μόνοι τους”, “η εφαρμογή του Μνημονίου είναι η λύση”, ο “προσωρινός ευρωπαϊκός μηχανισμός αρκεί”, ο “μόνιμος μηχανισμός θα καλύψει πλήρως τις ανάγκες”. Τελικά η παραδοχή της “χρεωκοπίας” της Ελλάδας θα εγκαινιάσει αναπόφευκτα έναν κύκλο διαδοχικών “χρεωκοπιών” στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με σειρά Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία. Ο κλοιός θα σφίξει γύρω από το απόλυτο διακύβευμα, τη Γαλλία.

Οι παρενέργειες είναι προφανείς. Εφόσον τα παλιά ομόλογα που λήγουν θα ανταλλάσσονται αναγκαστικά με νέα μεγάλης διάρκειας, τα επιτόκια δανεισμού των κρατών θα εκτιναχθούν στα ύψη και η ευρωπαϊκή οικονομία θα βρεθεί αντιμέτωπη με το πραγματικό πρόβλημα, να βυθιστεί δηλαδή σε βαθιά ύφεση. Οι πιέσεις της οικονομίας θα συγκλίνουν πάνω στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Ο Τρισέ επεδίωξε έναν “έντιμο συμβιβασμό” με τους οίκους αξιολόγησης και τις αγορές (με τις οποίες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι δεσμευμένη βάσει του καταστατικού της), για να αποφύγει το “πιστωτικό γεγονός”. Ήθελε να κερδίσει χρόνο (να αποπληρωθούν μέρος των ομολόγων) και να προασπίσει την “πλασματική αξία” του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Τώρα αυτό πλέον είναι αδύνατο.

Οι τράπεζες δεν έχουν τρόπο να προασπιστούν τον εαυτό τους. Ή θα παραδεχθούν ότι η αξία τους είναι ένα ευρώ και θα παραδώσουν τα κλειδιά στο κράτος (όπως έγινε στην Ιρλανδία ή πιθανόν σε νέους επενδυτές) ή θα προσφύγουν στον Τρισέ να απορροφήσει τις τεράστιες ζημίες που θα προκύψουν από τα CDS (που οι ίδιες έχουν εκδώσει), τα ασφαλιστικά ταμεία τα οποία ασφάλιζαν, τα ομόλογα των κρατών που κατέχουν και φυσικά τις επισφάλειες των ιδιωτών. Μόνο που τώρα η ΕΚΤ δεν μπορεί από μόνη της να χειριστεί το θέμα.

* Η αγανάκτηση της Monde είναι χαρακτηριστική και πολύ εκφραστική της ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Δεν υπάρχουν ηγέτες; Ο Σόρος το πήγε λίγο πιο μακριά. “Δεν υπάρχουν πραγματικοί Ευρωπαίοι”. Δηλαδή, μέχρι να ηττηθούν (αν ηττηθούν) στις προσεχείς εκλογές ο Σαρκοζί και η Μέρκελ, τι κάνουμε; Προσευχόμαστε;

Ακόμα χειρότερα. Δεν θα προλάβουμε να πάμε σε εκλογές, εάν δεν αλλάξει κάτι τώρα. Οι εξελίξεις θα ξεφύγουν από κάθε έλεγχο. Οι μικροηγέτες της σημερινής Ευρώπης, κινδυνεύουν ως νέοι Χούβερ να περάσουν στην ιστορία, ως οι ηγέτες “που έβλεπαν τα τρένα να περνούν”. Δείχνουν, όπως και ο Χούβερ, σίγουροι για την ορθή φαινομενολογία του “οικονομικού τους δόγματος”, της δημοσιονομικής δηλαδή πειθαρχίας, και του “πατριωτικού τους καθήκοντος” να πληρώσουν δηλαδή την κρίση οι άλλοι. Μόνο που η κρίση, -μετά το 1929 το γνωρίζουμε καλά-, δεν θεραπεύεται, αλλά βαθαίνει εάν κάθε ένας επιδιώξει να “διασώσει τον εαυτό του”. Η θεραπεία της κρίσης χρειάζεται ριζικά νέους οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς διακανονισμούς, είναι η κορύφωση που επιφέρει μια νέα ταξική και κοινωνική διάταξη των κοινωνιών.

*Πόσο δύσκολο σε συνθήκες τέτοιας κρίσης με τάσεις γενίκευσης μπορούν να συμβούν θεαματικές μεταβολές στην Ε.Ε. για διαχείριση ας πούμε των χρεών από την ΕΚΤ;

Σήμερα η κρίση τείνει να ξεφύγει από τα όρια της ΕΚΤ. Χρειάζεται συνδυασμένες παρεμβάσεις από την Ε.Ε. και τα εθνικά κράτη. Η ΕΚΤ μπορεί να είναι μέρος ενός βιώσιμου ευρωπαϊκού σχεδίου που θα περιλαμβάνει την απορρόφηση μέρους του χρέους. Αλλά αυτό πλέον δεν αρκεί. Χρειάζονται συντονισμένα μέτρα από όλες τις χώρες για τη διαχείριση του τραπεζικού προβλήματος, χρειάζονται συντονισμένα μέτρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας και φυσικά χρειάζονται νέες πολιτικές και συμφωνίες στα θέματα της εργασίας και του κοινωνικού κράτους.

* Και μετά το selective default, τι; Πώς θα πάρει μπρος η ελληνική οικονομία όταν η άγρια ύφεση θα συνεχίζεται και κανείς δεν θα έχει σκοπό να επενδύσει σε προϊόντα και υπηρεσίες της εγχώριας αγοράς; Θα περιμένουμε 10 με 15 χρόνια μέχρι οι ξένοι να ανακαλύψουν εδώ επενδυτικές ευκαιρίες;

Οι επενδυτικές ευκαιρίες δεν υπάρχουν αυτόνομα, αλλά κατά κανόνα δημιουργούνται. Σήμερα οι επενδυτές και οι πραγματικοί παραγωγοί κάθε είδους και μορφής είναι δυστυχώς “παθητικοί αποδέκτες” των μακρο-οικονομικών ανισορροπιών. Δεν μπορούν να κάνουν απολύτως τίποτα. Σήμερα μιλούν μόνο τα μακρο-οικονομικά μεγέθη, το μακρο-οικονομικό σύστημα, και τα συνολικά δεδομένα της οικονομίας. Οι επιχειρήσεις, οι καταναλωτές και οι θεσμοί είναι όλοι παρατηρητές μιας κατάστασης που ξεφεύγει από τον έλεγχό τους. Είναι, δυστυχώς ή ευτυχώς, η ώρα των πολιτικών και αυτών που εμπλέκονται με τις μεγάλες οικονομικές αποφάσεις για τα νομισματικά και δημοσιονομικά θέματα. Ούτε οι ξένοι ούτε οι εγχώριοι επενδυτές μπορούν να κάνουν οτιδήποτε περισσότερο από το να προσεύχονται ότι οι υπολογισμοί τους για πωλήσεις, αποδόσεις ή οτιδήποτε άλλο θα έχουν σχέση με την πραγματικότητα αύριο, ότι δηλαδή η οικονομία δεν θα μπει σε ύφεση, ότι τα δημόσια χρέη δεν θα αρχίσουν να σκάνε και ότι οι τράπεζες θα βγουν αλώβητες από αυτό.

* Καθώς ελάχιστοι ασχολούνται με τις μεταρρυθμιστικές ανάγκες της πραγματικής οικονομίας, ποιά η επίδραση σε έργα υποδομών, αν υποθέσουμε μας δοθούν άφθονα χρήματα χωρίς εθνική συμμετοχή, όταν δεν θα υπάρχουν χρήστες για την αποπληρωμή και αξιοποίηση αυτών των έργων;

Κάθε έργο μπορεί να είναι ευπρόσδεκτο σήμερα με δεδομένη την κατάσταση της οικονομίας, αλλά είναι μεγάλη ψευδαίσθηση ότι τα έργα υποδομής αντιμετωπίζουν έστω και στο ελάχιστο τα προβλήματα της πραγματικής οικονομίας. Σήμερα η οικονομία χρειάζεται μια εντελώς διαφορετική διαχείριση κατ' αρχάς του δημόσιου χρήματος, προκειμένου οι δημόσιοι πόροι να ξεφύγουν από το σύνδρομο της κατασπατάλησης σε ιδιωτικά συμφέροντα και ατομικό πλουτισμό. Πρέπει να γίνουν τώρα, και όχι αύριο, πόροι που θα μετατρέπονται σε πραγματικές υπηρεσίες στον πολίτη και σε πραγματική στήριξη της κατανάλωσης και των επενδύσεων. Η δημόσια διοίκηση και οι πολιτικοί διαχειριστές της λειτουργούν σήμερα ακριβώς όπως και στο παρελθόν, χωρίς να υπάρχει σε κανένα επίπεδο αίσθηση της κρίσης. Οι μοναδικοί υπουργοί που είχαν κάποιες σαφείς θέσεις και επεδίωκαν να δημιουργήσουν ένα στοιχειώδες πλαίσιο λειτουργίας ορισμένων τομέων της οικονομίας και μάλιστα με σημαντική αναπτυξιακή προοπτική, όπως είναι η ενέργεια (βλ. Μπιρμπίλη) απολύονται. Αντίθετα, ενισχύονται όλοι οι άχρωμοι υπουργοί που διαιωνίζουν το παραδοσιακό μοντέλο ελέγχου της δημόσιας οικονομίας. Αυτοί όσα έργα και να ξεκινήσουν θα τα διαχειριστούν με τον ίδιο και μοναδικό τρόπο που γνωρίζουν.