Ο άλλος αποπληθωρισμός

Ημερομηνία δημοσίευσης: 20/05/2010

Πηγή: Αυγή

Του Ηλία Ιωακείμογλου*

Η λογική των αποφάσεων που ελήφθησαν από την κυβέρνηση στα πλαίσια ενεργοποίησης του μηχανισμού "διάσωσης" της ελληνικής οικονομίας αναφέρεται, πέραν της δημοσιονομικής προσαρμογής, στην ανάγκη να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των εγχώριων αγαθών και υπηρεσιών μέσω μιας διαδικασίας που πολλοί αποκαλούν "εσωτερική υποτίμηση" ή "ανταγωνιστικό αποπληθωρισμό". Πρόκειται για μια σωρευτική διαδικασία διαδοχικών κύκλων μείωσης των μισθών και των τιμών, που οδηγούν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της χώρας, στην αύξηση των καθαρών εξαγωγών και μέσω αυτών στη βελτίωση του εξωτερικού ισοζυγίου στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών. 

Η έναρξη της διαδικασίας αυτής είναι η ύφεση της οικονομίας και η άνοδος της ανεργίας προκειμένου να υποχωρήσουν οι μισθοί, με τη βοήθεια και των διαρθρωτικών αλλαγών στις αγορές εργασίας, όπως η διευκόλυνση των απολύσεων, η μείωση της αποζημίωσης της απόλυσης, η αποδυνάμωση των συλλογικών συμβάσεων και όλες οι θεσμικές προϋποθέσεις για τη μετατροπή του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ επιχειρήσεων και εργαζόμενων προς όφελος των πρώτων. Η άνοδος του ποσοστού ανεργίας που επιδιώκεται έτσι αναμένεται να μειώσει τους μισθούς και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Υποθέτοντας ότι εν συνεχεία οι επιχειρήσεις θα διατηρήσουν σταθερά τα περιθώρια κέρδους τους, οι τιμές θα μειωθούν και αυτές ακολουθώντας τη μείωση των μισθών. Έτσι, θα αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα, θα αυξηθούν οι καθαρές εξαγωγές και συνακόλουθα η ζήτηση.

Είναι μάλλον απίθανο να ολοκληρωθεί με επιτυχία αυτή η ιδεατή διαδικασία, αλλά το θέμα αυτού του άρθρου είναι άλλο. Ας υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση είναι πεπεισμένη ότι πρέπει να επιτύχει μια εσωτερική υποτίμηση, έναν ανταγωνιστικό αποπληθωρισμό, να μειώσει τις τιμές των εγχωρίως παραγομένων αγαθών και υπηρεσιών. Το ερώτημα που τίθεται είναι για ποιο λόγο θέλει να επιτύχει μια μείωση των μισθών; Αυτό που έχει σημασία για την ανταγωνιστικότητα είναι οι τιμές, δεν είναι το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Βεβαίως, στο σημείο αυτό μπορεί να προβληθεί η αντίρρηση ότι με αμετάβλητο κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος και τιμές που μειώνονται, τα περιθώρια κέρδους θα εξανεμιστούν και οι επιχειρήσεις δεν θα έχουν ενδιαφέρον να παράγουν υπό τέτοιους όρους, άρα θα έχουμε αύξηση της ανεργίας, ούτε θα μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις επενδύσεις τους διότι τα κέρδη θα είναι χαμηλά, ούτε θα θέλουν να επενδύσουν επειδή η προσδοκώμενη κερδοφορία θα είναι χαμηλή.

Τα επιχειρήματα αυτά, ωστόσο, είναι γενικά και αφηρημένα και δεν λαμβάνουν υπόψη τους ένα θεμελιώδες δεδομένο της ελληνικής οικονομίας: όπως φαίνεται στο διάγραμμα, η αναλογία των εισοδημάτων από ιδιοκτησία προς το σύνολο των αμοιβών εργασίας (περιλαμβανομένων του συνόλου των εισφορών στα ασφαλιστικά ταμεία) στην Ελλάδα ανερχόταν το 2009 σε 0,43, ενώ βρισκόταν μεταξύ 0,08 και 0,3 στις περισσότερες από τις υπόλοιπες προηγμένες χώρες της Ε.Ε. (με εξαίρεση την Ιρλανδία). Στη ζώνη του ευρώ, η εν λόγω αναλογία ανέρχεται σε 0,25.

Ο αποπληθωρισμός θα μπορούσε, επομένως, να πραγματοποιηθεί με απευθείας μείωση των τιμών χωρίς να θιγούν οι μισθοί, για τον πολύ απλό λόγο ότι τα περιθώρια κέρδους στην Ελλάδα είναι αυξημένα έναντι των άλλων προηγμένων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι δε τόσο αυξημένα, ώστε η μείωσή τους δεν θα έθιγε ούτε τις επενδύσεις ούτε την απασχόληση, διότι το εναλλακτικό όφελος θα παρέμενε μικρότερο της προσδοκώμενης κερδοφορίας. Ο αποπληθωρισμός θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί, λοιπόν, από την προσαρμογή των περιθωρίων κέρδους στο επίπεδο των άλλων χωρών, δηλαδή μέσω μιας ανατροπής της προνομιακής διανομής του προϊόντος σε βάρος της μισθωτής εργασίας.

Ένας τέτοιος, εναλλακτικός αποπληθωρισμός, όμως, δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χάρη στην καλή θέληση των επιχειρήσεων, που επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Θα έπρεπε η κυβέρνηση να προωθήσει σειρά δραστικών μέτρων για τον περιορισμό των κατά τα άλλα πασίγνωστων ολιγοπωλιακών συνθηκών στις ελληνικές αγορές προϊόντων (όχι των ταξί και των δικηγόρων, αλλά των αγορών των μεγάλων επιχειρήσεων).

Αντί αυτών, η κυβέρνηση προωθεί μέτρα για την άρση των υποτιθέμενων ακαμψιών των αγορών εργασίας. Ένας μη προκατειλημμένος παρατηρητής θα είχε ωστόσο αντιληφθεί ότι το μεν ονομαστικό κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, συγκρινόμενο με το αντίστοιχο των ανταγωνιστριών χωρών, μειώνεται ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2008, σε αντίθεση με τις τιμές των προϊόντων που συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία μέσα σε συνθήκες ύφεσης. Εάν υπάρχουν άκαμπτες αγορές στην Ελλάδα, λοιπόν, αυτές δεν είναι οι αγορές εργασίας, αλλά οι αγορές προϊόντων.

* Ο Ηλίας Ιωακείμογλου είναι οικονομολόγος, επιστημονικός συνεργάτης του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ