Βαρουφάκης: Για να μην πάει χαμένη

Πηγή: protagon gr

του Γ. Βαρουφάκη

Τι θα γίνει με την επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών αν ενστερνιστεί η κυβέρνηση την πρόταση για αλλαγή πορείας που κατέθεσα εδώ το Σάββατο; Προφανώς η επανακεφαλαιοποίηση της τάξης των 23 με 30 δις που θα χρηματοδοτούνταν από την επόμενη δόση, εφόσον ψηφιστούν τα μέτρα, θα αναβληθεί επ’ αόριστον (συγκεκριμένα μέχρι να ολοκληρωθεί μια νέα συμφωνία με την ΕΕ στο πλαίσιο της οποίας η επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών να γίνει άμεσα από την Ευρώπη, όπως προβλέπει η Σύνοδος Κορυφής του Ιουνίου).

«Δεν είναι τραγικό αυτό;», ρωτούν πολλοί. Όχι, δεν είναι. Για την ακρίβεια, παρόλο που η επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών είναι απαραίτητη, δεν πρέπει επ’ ουδενί να γίνει από τα χρήματα και με τους όρους της επόμενης δόσης. Αν γίνει έτσι, θα πάει χαμένη. Θα οδηγήσει σε περισσότερα προβλήματα από εκείνα που θα λύσει.

Έστω ότι τα μέτρα περνάνε από την Βουλή (όπως μάλλον θα συμβεί) και η δόση καταβάλλεται, αν και κουτσουρεμένη, ώστε να δοθούν πάνω από 20 δις στις τράπεζες (και τα υπόλοιπα να χρησιμοποιηθούν για αποπληρωμή παλαιών ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ συν κάποια ψίχουλα για τις ανάγκες του Δημοσίου). Η κυβέρνηση μας λέει ότι αυτά τα νέα κεφάλαια θα βρουν τον δρόμο τους, υπό την μορφή δανείων, προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Μακάρι να ήταν έτσι. Δεν είναι όμως.

Το γεγονός ότι τα κεφάλαια αυτά θα προστεθούν στο ήδη μη βιώσιμο δημόσιο χρέος, σημαίνει ότι οι επενδυτές (έλληνες και ξένοι) θα αποφύγουν να αγοράσουν μετοχές των τραπεζών. Ποιός επενδυτής αγοράζει μετοχές τραπεζών που εδρεύουν σε ένα κράτος το οποίο τελεί, και πάλι, υπό προσεχή πτώχευση; Το ίδιο και οι καταθέτες. Γιατί να φέρουν πίσω τα ξενητεμένα χρήματά τους όσο βλέπουν και διαβάζουν ότι το δημόσιο χρέος βρίσκεται σε εκρηκτική πορεία (δεδομένης μάλιστα της κοινής γνώσης ότι οι τράπεζές μας επιβιώνουν λόγω της γενναιοδωρίας του εν λόγω, υπό πτώχευση, κράτους);

Συνεπώς, και να πάρουν τα είκοσι τόσα δις οι τράπεζες από την επόμενη δόση, θα παραμείνουν πτωχευμένες, καθώς τα δις αυτά δεν αρκούν για να τις καταστήσουν υγιείς (σύμφωνα με τα κριτήρια της Βασιλείας ΙΙΙ) χωρίς την εισρροή ιδιωτικών κεφαλαίων και καταθέσεων σε αυτές. Οι τραπεζίτες το γνωρίζουν αυτό πολύ καλά. Κι ας μην το λένε σήμερα. Στην απεγνωσμένη τους λοιπόν προσπάθεια να διατηρήσουν το ποσοστό των αδιάθετων κεφαλαίων τους όσο πιο κοντά γίνεται στο 9% με 10% (που επιβάλει η ΕΕ στο πνεύμα της Βασιλείας ΙΙΙ) δεν πρόκειται να δανείσουν από τα κεφάλαια των είκοσι τόσων δις στους επιχειρηματιές και στα νοικοκυριά παρά ψίχουλα για «τα μάτια του κόσμου» και μόνο. Οπότε τα δις αυτά θα πάνε πέρα-για-πέρα χαμένα, όσον αφορά τόσο την πραγματική οικονομία όσο και την εξυγίανση των τραπεζών. Και θα τα έχει επωμιστεί το ελληνικό δημόσιο και δεν θα τα «χαρεί» η αγορά.

Κάποιοι λένε: Τέλος πάντων, ας τα πάρουν αυτά τα χρήματα οι τράπεζες, από την επόμενη δόση, για να μην κλείσουν. Λάθος φίλες και φίλοι. Το αν θα κλείσουν δεν εξαρτάται από το αν θα πάρουν αυτά τα χρήματα αλλά από το εάν η ΕΚΤ θα συνεχίσει ή όχι σε καθημερινή βάση να παρέχει στις τράπεζες ρευστότητα αποδεχόμενη τους χάρτινους τίτλους που εκείνες προσφέρουν στο σύστημα Ευρωπαϊκών Κεντρικών Τραπεζών (π.χ. ελληνικά στεγαστικά δάνεια, κρατικά ομόλογα που προήλθαν από το PSI, έντοκα γραμμάτια του δημοσίου κλπ).

Περιληπτικά, το επιχείρημά μου, ως εδώ, λέει το εξής: Αν πάρουμε την δόση, και οι τράπεζες βάλουν στα ταμεία τους τα δις αυτά στο πλαίσιο της λεγόμενης «επανακεφαλαιοποίησης», θα φουσκώσουν καταστροφικά το δημόσιο χρέος με αποτέλεσμα τόσο να αποτύχει η επανακεφαλαιοποίηση όσο και να διοχετευτεί ελάχιστο ποσοστό τους, ως τραπεζική πίστη (δάνεια), στην αγορά. Εν ολίγοις, η μερίδα του λέοντος της επόμενης δόσης θα πάει, με μαθηματική ακρίβεια, χαμένη. Θα πέσει στην μαύρη τρύπα των τραπεζών και δεν θα ξαναδεί ποτέ το φως του ήλιου. Δεδομένου ότι για να πάρουμε αυτή την περίφημη δόση πρέπει να καταστρέψουμε ό,τι έχει μείνει από την δυναμική της οικονομίας μας (περνώντας μέτρα που όλοι γνωρίζουν ότι θα ρίξουν λάδι στην φωτιά της Ύφεσης), το επιχείρημα ότι πρέπει να περάσουν τα μέτρα για να επανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες είναι πέρα-για-πέρα σαθρό και αποπροσανατολιστικό. 

Μα θα πουν κάποιοι: «Αν δεν περάσουμε τα μέτρα, επιλέγοντας τον δρόμο της σύγκρουσης με την Γερμανία, και δεν γίνει η επανακεφαλαιοποίηση, δεν θα κλείσουν οι τράπεζες;» Η απάντηση είναι ότι δεν θα κλείσουν όσο η ΕΚΤ τους παρέχει καθημερινή ρευστότητα (είτε άμεσα είτε μέσω του ELA). «Κι αν θυμώσουν τόσο που σταματήσουν κι αυτή την παροχή ρευστότητας;» Σοβαρό το ερώτημα, και για αυτό απαντώ ευθαρσώς: Αν σταματήσουν την παροχή ρευστότητας, τότε οι τράπεζές μας θα αναγκαστούν να κλείσουν και η χώρα θα έχει εκπαραθυρωθεί από το ευρώ. Πόσο πιθανό είναι όμως αυτό; Καθόλου, κτά την γνώμη μου. Μια τέτοια διακοπή ρευστότητας από την ΕΚΤ (πέραν του ότι είναι παράνομη, καθώς σημαίνει ότι χάρτινοι τίτλοι ελληνικών τραπεζών καλύτερης ποιότητας από τους αντίστοιχους ισπανικούς θα απορρίπτονται από την ΕΚΤ) προϋποθέτει πολιτική απόφαση της ΕΕ να διώξει την Ελλάδα από το ευρώ σήμερα. Αν μπορούσαν να έχουν πάρει μια τέτοια απόφαση στην διάρκεια του καλοκαιριού, σας διαβεβαιώ ότι θα το είχαν κάνει στην διάρκεια του καλοκαιριού όσο «καλά παιδιά» και να είμασταν – όσα μέτρα και να περνάγαμε. Δεν θα το κάνουν (γιατί αν το κάνουν καταστρέφεται η Ισπανία αύριο το πρωί, με ό,τι αυτό συναπάγεται). Αντίθετα, θα αναγκαστούν εκ των πραγμάτων, όσο βλέπουν ότι δεν ζητάμε την επόμενη δόση (εφόσον το κράτος μας ζει από τα έσοδά του, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα) να επαναδιαπραγματευτούν όχι απλά τα μέτρα, αλλά την όλη λογική της δανειακής μας συμφωνίας. Έτσι, έως ότου ολοκληρωθεί αυτή η πραγματική και ουσιαστική διαπραγμάτευση, οι τράπεζες θα συνεχίσουν να λειτουργούν όπως και σήμερα.

Συμπερασματικά και συνοπτικά, παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή, στο προηγούμενο άρθρο μου κατέθεσα το εξής σκεπτικό:

1. Όλοι γνωρίζουμε, πλέον, αυτό που κάποιοι λέμε εδώ και καιρό: Το μνημονιακό πρόγραμμα δεν βγαίνει. Οι δόσεις δανείων αγοράζουν χρόνο χειροτερεύοντας το πρόβλημα (λόγων των μέτρων που προαπαιτούνται) και εξασφαλίζοντας το βάθεμα της κρίσης, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα εκπαραθύρωσης της Ελλάδα από το ευρώ όταν η Γερμανία κρίνει ότι είναι έτοιμη για κάτι τέτοιο.

2. Όλοι συμφωνούμε, ακόμα, ότι για να σταματήσει η κατρακύλα απαιτείται μια νέα συμφωνία με τους εταίρους μας την οποία εκείνοι δεν θέλουν ούτε να ακούσουν.

3. Κανείς δεν διαφωνεί ότι όσο έχουμε πρωτογενές έλλειμμα στερούμαστε την διαπραγματευτική ισχύ να απαιτήσουμε την έναρξη διαπραγματεύσεων με θέμα την αλλαγή της λογικής του προγράμματος σταθεροποίησης (την οποία, όσο στερούμαστε διαπραγματευτικής ισχύος, η Γερμανία δεν έχει σκοπό καν να συζητήσει).

4. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ακόμα και του ΔΝΤ, τα μέτρα των 11 δις για την επόμενη χρονιά θα ρίξουν το ΑΕΠ κάτω από τα 175 δις και έτσι, παρά τις εικασίες του Υπουργείου Οικονομικών, θα αναβάλουν για αρκετά χρόνια την δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος, στερώντας στο διηνεκές από την (οποιαδήποτε) κυβέρνηση της χώρας την ικανότητα ουσιαστικής διαπραγμάτευσης.

5. Η επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών σήμερα, στο πλαίσιο της ασκούμενης πολιτικής, αποτελεί όχι απλά δώρον-άδωρον αλλά μια κίνηση που καταδικάζει σε ακόμα μεγαλύτερη απαξίωση τόσο τις τράπεζες όσο και το δημόσιο.

Από τα παραπάνω προκύπτει ένα απλό συμπέρασμα: Η επόμενη δόση όχι μόνο δεν είναι η σωτηρία που θα μας κρατήσει εντός του ευρώ αλλά, αντίθετα, είναι η χαριστική βολή που θα μας αποδυναμώσει σε βαθμό που να θέσει σε κίνδυνο της παραμονή μας στο ευρώ. Δεν πρέπει να την πάρουμε περνώντας τα μέτρα που απαιτεί η τρόικα. Αντίθετα, όπως πρότεινα το Σάββατο, πρέπει να περάσουμε δικής μας έμπνευσης μέτρα των 2,5 μόλις δις (με από πάνω προς τα κάτω περικοπές μισθών και συντάξεων του δημοσίου και χωρίς να καταστρέφεται το εργασιακό καθεστώς της χώρας) έτσι ώστε να εξαλείψουμε σήμερα το πρωτογενές έλλειμμα και να μηνύσουμε στην Ευρώπη ότι δεν θα γίνει καμία αποπληρωμή ομολόγων μας στην ΕΚΤ  αν δεν υπάρξει πρώτα μια συμφωνία (α) αποσύνδεσης των κεφαλαίων που έχουν λαμβάνειν οι ελληνικές τράπεζες από το ελληνικό δημόσιο χρέος και (β) παράλληλη μεταφορά των κονδυλίων ύψους 12 δις (που απομένουν από το ΕΣΠΑ 2007-2013) που έχει λαμβάνειν η ελληνική οικονομία στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (χωρίς ούτε μια δεκάρα από αυτά τα 20 δις να περάσουν στο ελληνικό κράτος) ώστε να χρηματοδοτηθούν επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα.

Εν συντομία, μέτρα μόνο 2,5 δις τώρα για να ισοσκελιστεί άμεσα ο προϋπολογισμός του κράτους με παράλληλη επ’ αόριστον διακοπή αποπληρωμής των ομολόγων προς την ΕΚΤ έως ότου οι εταίροι μας (βλ. Γερμανία) αποδεχθούν διαπραγματεύσεις με στόχο (Α) την βιώσιμη επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, (Β) την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) με τα αδιάθετα κονδύλια (12 δις) που έχει λαμβάνειν η χώρα από τις Βρυξέλλες ώστε η ΕΤΕπ (χωρίς την συμμετοχή του ελληνικού δημοσίου) να προβεί σε επενδύσεις στον ελληνικό ιδιωτικό τομέα, και (Γ) την σύνδεση των μελλοντικών αποπληρωμών του δημόσιου χρέους, τόσο στην τρόικα όσο και στους ιδιώτες, με τον ρυθμό ανάκαμψης της οικονομίας.

Τα παραπάνω δεν αποτελούν φίλες και φίλοι τακτικισμό. Ούτε κάποιον εξυπνάκικο τσαμπουκά. Πρόκειται για το ελάχιστο που απαιτείται ώστε να μπορέσει η χώρα να μείνει στο ευρώ και να αποπληρώσει το μέγιστο δυνατό ποσοστό των χρεών της προς του εταίρους της. Αντίθετα, τα μέτρα που κατατίθενται στην Βουλή τώρα, και το όλο πρόγραμμα, οδηγεί με απόλυτη ακρίβεια στην κατάρρευση και την έξοδο από την Ευρωζώνη σε χρονική στιγμή που συμφέρει το πολιτικό προσωπικό του Βερολίνου, και εις βάρος τόσο του ελληνικού όσο και του γερμανικού λαού. Εκεί λοιπόν που ο κ. Πρωθυπουργός λέει (όπως έκαναν τα προηγούμενα χρόνια οι κύριοι Παπανδρέου και Παπαδήμος) «ναι στα μέτρα, ναι στο ευρώ», η πραγματικότητα επιτάσσει «ναι στο ευρώ, για αυτό όχι στα μέτρα».

Σημείωση: Και οι ληξιπρόθεσμες οφειλές;

Από τα παραπάνω λείπει μια σημαντική αναφορά στις ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου ύψους 8 δις, στην κατ’ ουσίαν εσωτερική στάση πληρωμών του κράτους στους προμηθευτές του. Το ζήτημα είναι σοβαρό. Το κράτος, άνευ της δόσης, δεν μπορεί σήμερα να εξοικονομήσει και τα 2,5 δις που προτείνω και τα 8 δις που ήδη χρωστά. Η πρώτη παρατήρησή μου ως προς αυτό είναι ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να λάβουμε δεδομένο πως τα 8 αυτά δις θα τα πάρουμε ακόμα κι αν η Βουλή ψηφίσει τα μέτρα. Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι, και να τα πάρουμε, εφόσον το χρέος παραμένει εκρηκτικό, πολύ γρήγορα το Δημόσιο θα δημιουργήσει νέα ληξιπρόθεσμα χρέη όταν σε σύντομο χρονικό διάστημα (δεδομένης μάλιστα του ότι θα πρέπει μόνο του να χρηματοδοτήσει τα 30 δις της επιμήκυνσης) ο προϋπολογισμός θα βρεθεί στον αέρα (εντός του 2013). Τέλος, προτείνω (στο πλαίσιο της στρατηγικής για πραγματική επαναδιαπραγμάτευση που θα ξεκινήσει με την μη ψήφιση των μέτρων) το εξής: Το Δημόσιο να αποπληρώσει τους προμηθευτές του όχι με ομόλογα αλλά με τίτλους που τους εγγυώνται απαλλαγή από φόρους των επόμενων πέντε ετών (2013-2018). Π.χ. μια εταιρεία στην οποία το κράτος χρωστά 500 χιλιάδες, να λάβει 500 τίτλους των χιλίων ευρώ έκαστος, κάθε ένας εκ των οποίων μπορεί να εξαργυρωθεί σε οποιαδήποτε εφορία έναντι μελλοντικών φόρων (όποιου έτους εκείνη επιλέξει).