Κλαούντιο Κατζ: «Λόμπι των τραπεζιτών το ΔΝΤ»

Πηγή:(Επίκαιρα 21-27/10/2010)

του Λ. Βατικιώτη

Ως μία …ΕΜΑΚ (Ειδική Μονάδα Αντιμετώπισης Καταστροφών) των τραπεζών περιγράφει το ΔΝΤ στα Επίκαιρα ο αργεντίνος οικονομολόγος Κλαούντιο Κατζ, που βρέθηκε για λίγες μέρες στην Αθήνα, για να μιλήσει στη Διεθνή Διάσκεψη του Αριστερού Βήματος Διαλόγου και Κοινής Δράσης και της Πρωτοβουλίας Καλλιτεχνών κατά του ΔΝΤ. Ο Κλαούντιο Κατζ είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες και άτυπος σύμβουλος των αριστερών κυβερνήσεων της Βενεζουέλας και της Βολιβίας.

Η εμπειρία της Αργεντινής επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό της κυβέρνησης ότι η προσφυγή στο ΔΝΤ θα συμβάλει στην επίλυση των διαρθρωτικών της προβλημάτων;

Ακριβώς το αντίθετο θα συμβεί, με βάση την εμπειρία όχι μόνο της Αργεντινής αλλά και δεκάδων άλλων χωρών από τις οποίες πέρασε ο οδοστρωτήρας του ΔΝΤ. Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας θα επιδεινωθεί και το αποτέλεσμα θα είναι το ένα σχέδιο δημοσιονομικής προσαρμογής που στην πορεία θα χαρακτηρίζεται ακατάλληλο ή ανεπαρκές να αντικαθίσταται από άλλο, που κι αυτό στην πορεία θα αλλάζει κ.ο.κ. Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο, για ένα καταστροφικό αδιέξοδο.

Δεν είναι δηλαδή αποτέλεσμα των συσσωρευμένων και χρόνιων προβλημάτων της Ελλάδας το γεγονός ότι το Μνημόνιο του Μαΐου ενισχύθηκε με ένα δήθεν επικαιροποιημένο Μνημόνιο τον Αύγουστο κι αυτό ετοιμάζεται να αντικατασταθεί από ένα άλλο μετά την αναθεώρηση από τη Γιουροστάτ των στοιχείων για το έλλειμμα και το χρέος;

Όχι βέβαια! Σε όλη την Λατινική Αμερική το ίδιο συνέβαινε όσο έκανε κουμάντο το ΔΝΤ. Αυτή η καθοδική πορεία μάλιστα δεν πρόκειται να σταματήσει όσο συνεχίζει το ΔΝΤ να βρίσκεται στην Ελλάδα. Στην Αργεντινή η οικονομία ξεκίνησε να βελτιώνεται όταν διώξαμε το ΔΝΤ και σταματήσαμε την αποπληρωμή του χρέους, όταν κηρύξαμε στάση πληρωμών και ξεκίνησαν οι διαδικασίες επαναδιαπραγμάτευσης. Είναι ουτοπικό να περιμένει κανείς οικονομική άνοδο όσο συνεχίζεται η εξυπηρέτηση ενός δυσθεώρητου χρέους όπως είναι το ελληνικό και όσο εφαρμόζονται τα εξοντωτικά προγράμματα του ΔΝΤ. Μια ματιά να ρίξει κανείς στα οικονομικά μεγέθη αρκεί για να πειστεί ότι, απλώς, δεν είναι εφικτή η αποπληρωμή του δημόσιου χρέους. Το ξέρουν και οι ίδιοι, άλλωστε.

Και γιατί κυβέρνηση – ΔΝΤ – ΕΕ επιμένουν να εφαρμόζουν αυτή την πολιτική;

Γιατί αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να κερδίσουν χρόνο. Αυτή τη στιγμή ξέρουμε όλοι πολύ καλά πως οι τράπεζες αντιμετωπίζουν έναν σοβαρό κίνδυνο από μια πιθανή στάση πληρωμών του ελληνικού δημοσίου. Χρειάζονται λοιπόν χρόνο. Οι τράπεζες δεν μπορούν να ξεφορτωθούν τα ελληνικά ομόλογα από την μια μέρα στην άλλη. Πρόκειται λοιπόν για μια στρατηγική που επιτρέπει στις τράπεζες να διασωθούν. Δεν είναι στις προθέσεις τους να διορθωθούν τα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας.

Τίνος τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετεί το ΔΝΤ;

Των τραπεζών και κανενός άλλου. Το ΔΝΤ είναι το μεγαλύτερο λόμπι των τραπεζιτών σε όλο τον κόσμο. Γυρνάει από την μια χώρα στην άλλη επιβάλλοντας τη δυστυχία μόνο και μόνο για να σώσει τις τράπεζες από τον κίνδυνο στάσης πληρωμών. Μην ξεχνούμε μάλιστα ότι μόλις πέρυσι άπαντες συμφωνούσαν πως το ΔΝΤ έχει κλείσει τον κύκλο του και ότι χρήζει βαθιάς δομικής μεταρρύθμισης. Και τώρα υπαγορεύει πολιτικές σε ανεξάρτητα κράτη.

Μη μας διαφεύγει ωστόσο πως με την περίπτωση της Ελλάδας αποδείχθηκε ότι και η ΕΕ δεν ακολουθεί λιγότερο οδυνηρές πολιτικές. Εξυπηρετεί επομένως τα ίδια συμφέροντα.

Αναφερθήκατε στην στάση πληρωμών του δημόσιου χρέους. Δεν αντίκειται στους κανόνες της αγοράς η αθέτηση πληρωμών; Δεν έχουν κάθε δικαίωμα οι πιστωτές να απαιτούν την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους;

Αυτό που προηγείται οποιασδήποτε συζήτησης είναι μια έρευνα για το χρέος. Κάθε λαός έχει ιερή υποχρέωση να ξέρει σε ποιόν χρωστάει και πόσα χρωστάει. Να γίνει δηλαδή έλεγχος από ορκωτούς λογιστές – ελεγκτές. Να ανοίξουν τα βιβλία. Πρόκειται για ένα στοιχειώδες δημοκρατικό αίτημα, το οποίο όμως παραβλέπουν όχι μόνο στυγνές δικτατορίες της Αφρικής αλλά και δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις της Ευρώπης. Ο λόγος είναι πως τότε θα φανεί ότι οι διαδοχικές μεταβιβάσεις των κρατικών ομολόγων στην δευτερογενή αγορά έχει μειώσει σημαντικά την αξία τους. Αρκεί να σας πω ότι η έκδοση νέων ομολόγων από την κυβέρνηση της Αργεντινής στο πλαίσιο της επαναδιαπραγμάτευσης του χρέους, ακόμη και με κούρεμα της τάξης του 50%, αποδείχθηκε κερδοφόρα για πολλούς κατόχους αργεντίνικων ομολόγων γιατί τα είχαν αγοράσει πολύ φθηνότερα. Θα φανεί επίσης ότι μεγάλο μέρος του χρέους συνάφθηκε με διαδικασίες βαθιάς διαφθοράς, κατά συνέπεια είναι «απεχθές» με βάση την διεθνή νομολογία και δεν πρέπει να πληρωθεί. Αυτή ακριβώς είναι η εμπειρία του Ισημερινού, όπου ο πρόεδρος Ραφαέλ Κορέα, διόρισε διεθνείς εμπειρογνώμονες για να αποτιμήσουν το πραγματικό μέγεθος του χρέους, το οποίο αποδείχθηκε πολύ χαμηλότερο του ονομαστικού. Τα ευρήματα μάλιστα αυτής της επιτροπής που αποτελούταν από οικονομολόγους και νομικούς διεθνούς κύρους και έμεινε μήνες μέσα στο κτίριο της κεντρικής τράπεζας δουλεύοντας νυχθημερόν, τα πήγε στον ΟΗΕ, όπου και κατοχυρώθηκαν! Η μείωση έτσι του δημοσίου χρέους του Ισημερινού δεν αποτελεί κάποια αυθαιρεσία του Κορέα, αλλά έχει επισφραγιστεί ακόμη και με απόφαση του ΟΗΕ.

Κατά συνέπεια ακόμη και με όρους αγοράς, παραβλέποντας δηλαδή τις βαθιά ανθρωπιστικές διαστάσεις του ζητήματος όταν επιβάλλεται πείνα για να πληρωθούν οι πιστωτές, η μείωση μεγάλου μέρους του διεθνούς χρέους είναι πέρα για πέρα νόμιμη. Η ζημιά που μπορεί να κατέγραψαν όσες τράπεζες ήλπιζαν να βγάλουν κέρδος της τάξης του 800% ή 1.000% από τα κρατικά ομόλογα δεν μπορεί να δεσμεύει μια κυβέρνηση ή έναν λαό.

Ποιες αδυναμίες είχε αυτή η διαδικασία όπως εφαρμόστηκε σε Αργεντινή και Ισημερινό;

Βλέποντας την εκ των υστέρων είχε μια τεράστια αδυναμία που αν την είχαμε προβλέψει σήμερα θα ήμασταν σε πολύ καλύτερη μοίρα. Αφορά στον έλεγχο των τραπεζών. Απαραίτητη προϋπόθεση, πρώτο βήμα πριν κάνεις οτιδήποτε με το δημόσιο χρέος είναι ο δημόσιος έλεγχος των τραπεζών. Για να γίνει κατανοητό: Νομισματική ανεξαρτησία μπορείς να διεκδικήσεις μπορεί και όχι. Για παράδειγμα η Αργεντινή δεν επήλθε στη δολαριοποίηση, ενώ ο Ισημερινός ακόμη την διατηρεί, χρησιμοποιεί δηλαδή το δολάριο ως εθνικό του νόμισμα, παρά τις ισχυρές αντιρρήσεις που διατυπώνονται. Αυτό όπως που προηγείται οποιασδήποτε απόφασης είναι η εφαρμογή όλων εκείνων των μέτρων έτσι ώστε ο πλούτος της χώρας να μη φύγει στο εξωτερικό. Δολάρια, ευρώ και χρυσός να μην φυλλορροούν οδηγώντας ακόμη και την πιο πλούσια χώρα στην φτώχεια και την κυβέρνησή της στη δυσάρεστη θέση να διαχειρίζεται άδεια ταμεία. Αυτό ήταν το μεγαλύτερο λάθος που έγινε στην Αργεντινή, περιορίζοντας την αποτελεσματικότητα των πολιτικών που εφαρμόστηκαν.

Σε ποιες χώρες πήγαν τα χρήματα;

Κυρίως στις ΗΠΑ στο «πλυντήριο» του Μαϊάμι, στην γειτονική Ουρουγουάη, και αλλού.

Σε κάθε πάντως περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι τεχνικές λύσεις μπορούν να βρεθούν, αν δεν υπάρχουν. Η πιο αυστηρή προϋπόθεση είναι η αποφασιστικότητα του λαού και η πολιτική βούληση για να εφαρμοστούν όλες αυτές οι αλλαγές, που στην Αργεντινή απουσίαζε από την κυβέρνηση του Κίρτσνερ παρά την αιματηρή εξέγερση του Αργεντινάζο, το 2000. Αξίζει μάλιστα να αναφερθεί πως η κυβέρνηση τότε παρότι φοβόταν πως θα καθίσει στη θέση του απολογούμενου κατά τις διαπραγματεύσεις, ανακάλυψε πως διέθετε τεράστια δύναμη απέναντι στους τραπεζίτες. Το επιχείρημα που λέει ότι όποιος κηρύσσει στάση πληρωμών δεν έχει δύναμη διαπραγμάτευσης είναι εντελώς αυθαίρετο. Τότε είναι που όλοι κρέμονται από τις αποφάσεις σου.

Μας περιγράφετε μια διαδικασία εντελώς ομαλή, σε πλήρη αναντιστοιχία με την κινδυνολογία που καλλιεργείται…

Η διαδικασία δεν ήταν ομαλή. Αποδείχθηκε εξαιρετικά περίπλοκη. Αρκεί να σας αναφέρω ότι μόνο το 18% των πιστωτών συμφώνησε αμέσως το 2005. Η επαναδιαπραγμάτευση του 80% του χρέους πρέπει συνολικά να διήρκεσε περίπου πέντε χρόνια. Και για το υπόλοιπο 20% οι οριστικές αποφάσεις αναμένονται αυτές τις μέρες, καθώς προσέφυγαν σε διεθνή δικαστήρια και αμφισβήτησαν τις κυβερνητικές αποφάσεις, παρότι τους προσφέρθηκαν πολλές επιλογές: έκδοση νέων ομολόγων, επιμήκυνση της περιόδου αποπληρωμής, κ.α. Αυτό όμως που περιγράφω είναι μια διαδικασία που δεν συνοδεύεται από τις κοινωνικές οδύνες των εξοντωτικών προγραμμάτων του ΔΝΤ και που στην κατάληξή της, ευνοεί τον λαό.

Στον Ισημερινό αντίθετα ήταν πολύ πιο ομαλή η διαδικασία καθώς μετά από αυτό που τους έκανε ο Κορέα, με το πόρισμα των διεθνών εμπειρογνωμόνων, το 95% περίπου των πιστωτών δέχθηκε αδιαμαρτύρητα τους νέους όρους της κυβέρνησης.

Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές της κατάστασης που επικρατεί στην Ελλάδα με αυτή που επικρατούσε στην Αργεντινή;

Σε αδρές γραμμές μπορώ να σας πω ότι το ευρώ είναι ένα νόμισμα με πολύ μεγαλύτερη επιρροή απ’ ότι το πέσο κατά συνέπεια είναι πιο δύσκολη η αμφισβήτηση της νομισματικής πειθαρχίας του. Η Αργεντινή χρωστούσε λίγα σε πολλούς όχι πολλά σε λίγους όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, κατά συνέπεια οι πιστωτές μας ήταν σε πιο αδύναμη θέση σε σχέση με την κυβέρνηση αν και εμφανίζονταν με κοινές θέσεις. Η οικονομική συγκυρία επίσης, όπως σηματοδοτούνταν από μια βραχύβια έστω έξοδο από την ύφεση, ευνοούσε την Αργεντινή, αντίθετα με ότι συμβαίνει τώρα. Τέλος η Αργεντινή λόγω του ότι είναι εξαγωγέας πρώτων υλών (πετρελαίου, αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων, κ.α.) ήταν σε καλύτερη μοίρα, καθώς μπορούσε να διαμορφώνει τιμές και όχι να ακολουθεί.

Μεταξύ Αργεντινής και Ελλάδας υπάρχει και μια τεράστια ομοιότητα. Όπως η Αργεντινή τότε βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της επίθεσης, έτσι βρίσκεται σήμερα και η Ελλάδα. Το τι έγινε στη χώρα μας επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το τι έγινε στην Βολιβία, στη Βενεζουέλα και αλλού. Το τι θα γίνει στην Ελλάδα θα επηρεάσει με κάθε τρόπο τις εξελίξεις στην Πορτογαλία, την Ιρλανδία και την Ισπανία.

Τα προβλήματα μεταξύ αυτών των χωρών είναι τόσο όμοια που προκαλεί απορία γιατί οι κυβερνήσεις δεν συνεργάζονται μεταξύ τους για να αντιπαρατεθούν στους γερμανούς τραπεζίτες.

Πέρα από την πανεπιστημιακή σας ιδιότητα συμμετέχετε και σε άλλες πρωτοβουλίες, όπως των Αριστερών Οικονομολόγων. Ποιες είναι οι δραστηριότητές σας;

Κορυφαία στιγμή της δράσης μας ήταν την περίοδο της κατάρρευσης, μεταξύ 2001 – 2003. Τότε αφιερώναμε δεκάδες ώρες να πηγαίνουμε σε συνδικάτα, λαϊκές συνελεύσεις, γειτονιές και εργοστάσια, προκειμένου να δίνουμε αυτοπεποίθηση στον κόσμο και να τους εξηγούμε τι ακριβώς συνέβαινε, ότι δεν έφταιγε ο λαός για το δημόσιο χρέος και ποιός ήταν ο σκοπός της έλευσης του ΔΝΤ και της θεραπείας – σοκ που είχε επιβάλει: να σωθούν δηλαδή οι τράπεζες. Ότι συμβαίνει και στην Ελλάδα, σήμερα!