Εργασία: Πλήρης απορρύθμιση...

Του

Γιάννη Κουζή*

Πηγή: ΕΠΟΧΗ

30/5

Το πρόσφατο πακέτο μέτρων για τα εργασιακά, που εντάσσεται στο πλαίσιο των πολιτικών «στήριξης» της ελληνικής οικονομίας, αποτελεί ένα πρωτοφανές μπαράζ επιθέσεων απέναντι στην εργασία που με οδυνηρό τρόπο βιώνει ανατροπές και απορρυθμίσεις σε κεκτημένα δικαιώματα πολλών δεκαετιών σε όλο το φάσμα των ατομικών και συλλογικών εργασιακών σχέσεων

Η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα δεν αποτελεί καινούργια εξέλιξη. Συντελείται σταδιακά και μεθοδευμένα από το 1990 και για 2 δεκαετίες με απόλυτα συμπληρωματικές δικομματικές ρυθμίσεις. Όμως μέσα στο διάστημα των 2 τελευταίων μηνών επιχειρείται με βίαιο τρόπο, με αφορμή και άλλοθι την κρίση, η απόλυτη απορρύθμιση σε ό,τι είχε απομείνει και δεν είχε υιοθετηθεί από την ατζέντα των εργοδοτικών διεκδικήσεων, όπως αυτές διατυπώθηκαν είτε τυπικά, είτε άτυπα  ήδη από τις αρχές του ’90. Με βάση την τελευταία επισήμανση είναι εξαιρετικά δυσχερής η ταυτότητα της πατρότητας των μέτρων όταν είναι γνωστές οι σχετικές πιέσεις ισχυρών οικονομικών κύκλων και στην Ελλάδα για την καταρχάς αποδόμηση της εργασίας στο δημόσιο, ως «άκαμπτης» εμπροσθοφυλακής δικαιωμάτων, για να μεθοδευθεί η γενικευμένη επίθεση, και με ακόμη μεγαλύτερο οίστρο, απέναντι  στους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα. 

Οι νόμοι 3833/10 (για τις περικοπές στο δημόσιο), 3845/10(μνημόνιο) και το νομοσχέδιο για το ασφαλιστικό αποτελούν  μνημεία ακραίου νεοφιλελευθερισμού και κοινωνικής αναλγησίας. Την ίδια στιγμή ο πρόσφατος νόμος 3346 για την «εργασιακή ασφάλεια» αναπαράγει την υπάρχουσα ανασφάλεια με συνεχείς εκπτώσεις σε σχέση και με το αρχικό σχέδιο που κυοφορούνταν από τον προηγούμενο Οκτώβριο, όταν η κυβέρνηση επίμονα αρνούταν να συμπεριλάβει,  σε μια περίοδο εντεινόμενης κρίσης, μέτρα για την προστασία από τις απολύσεις και για την πλέον διαδεδομένη μορφή εργασιακής ανασφάλειας, τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Λίγους μήνες αργότερα, βέβαια,στο πλαίσιο του μνημονίου τα δύο αυτά θέματα μας απασχολούν με εντελώς αντίθετο περιεχόμενο. Απελευθέρωση των ατομικών και ομαδικών απολύσεων, επέκταση και περαιτέρω διευκόλυνση της προσωρινής εργασίας.

Να ήταν, άραγε, τόσο τυχαία, η επίμονη αυτή άρνηση , ήδη από τον Οκτώβριο του 2009, ώστε να εξαιρεθεί η βασικότερη θεματολογία για την εργασιακή ανασφάλεια σε ένα νομοθέτημα που διακηρύσσει την αντιμετώπισή της; Και έπειτα τι νόημα έχουν οι «εγγυήσεις για την ασφάλεια των εργαζομένων» όταν στα μέτρα του εργασιακού μεσαίωνα προστίθεται η πλήρης απορρύθμιση των συλλογικών συμβάσεων και του συστήματος διαμόρφωσης των μισθών και των βασικών όρων εργασίας με την κατάργηση της θεμελιώδους αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης υπέρ του εργαζομένου που συνοδεύεται από μια ακόμη πρακτική νόμιμης διάβρωσης του κατώτατου μισθού μέσω των συμβάσεων «μαθητείας» που αναπαράγουν και γενικεύουν την επαίσχυντη πρακτική των stages στον ιδιωτικό τομέα.

Οι πρακτικές αυτές της ακραίας ευελιξίας δεν αποτελούν ελληνική ιδιαιτερότητα αλλά συναντώνται, κυρίως διάσπαρτες, και στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό χώρο. Στην Ελλάδα, και με τα τελευταία μέτρα συνυπάρχουν όλες πλέον οι ευέλικτες ρυθμίσεις  σε μια προ πολλού απορρυθμισμένη αγορά εργασίας, με μισθούς  ανεπαρκείς για την κάλυψη των αναγκών, ανεπαρκέστατους τους μηχανισμούς ελέγχου και σοβαρά ελλειμματικές τις υποδομές κοινωνικής προστασίας. Επιπλέον, τα μέτρα που λαμβάνονται απέχουν σε βιαιότητα από τα αντίστοιχα μέτρα που καταγράφονται πρόσφατα σε ευρωπαϊκές χώρες που βρίσκονται  υπό τον δανεισμό του ΔΝΤ.

Είναι η Ελλάδα ένα πειραματόζωο για την Ευρώπη στην προοπτική της αμερικανοποίησης του ασφαλιστικού συστήματος και της κινεζοποίησης της αγοράς εργασίας; Όποια και να είναι η απάντηση, οι έλληνες «σοσιαλιστές» έδωσαν το στίγμα τους. Προσπαθούν να μας πείσουν ότι, σε περίοδο κρίσης,  η μόνη διέξοδος είναι ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός και η βάναυση επιβάρυνση της εργασίας αφού τα εργαλεία του είναι τα μόνα αποτελεσματικά για την διαχείριση και αντιμετώπισή της, ομολογώντας ανερυθρίαστα την υπεροχή του που καθιστά τη βαρβαρότητα ανάγκη.. Οσο για τον σοσιαλισμό, αυτός μπορεί να περιμένει .Και εκ του ασφαλούς. Άλλωστε,  σε περιόδους ανάπτυξης και αυτός ο πάπας της ελληνικής συντήρησης, ο Καραμανλής ο πρεσβύτερος, κατηγορήθηκε, στα μέσα της δεκαετίας του ’70 για σοσιαλμανία… 

   

* Ο Γ. Κουζής είναι αναπλ. καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επίσης

Νέος εργασιακός μεσαίωνας

Του Γιώργου Ρωμανιά*

Πηγή: ΕΠΟΧΗ

Σοβαρή σύγχυση επικρατεί σήμερα στην ελληνική κοινωνία για το θέμα των προβλέψεων του μνημονίου και του προσχεδίου του ασφαλιστικού. Το θέμα των νέων εργασιακών σχέσεων που επιβάλλονται στη χώρα μας από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΚΤ, έχει μείνει στη σκιά.
Επιβάλλεται, συνεπώς, να αποκαλύψουμε τι έχει ήδη συμφωνηθεί και ποια η δυναμική των (αρνητικών) εξελίξεων. Πρώτ’ απ’ όλα οφείλουμε να κάνουμε δύο διευκρινίσεις:
Πρώτον, ότι, το μνημόνιο είναι η συμφωνία που έχει υπογράψει η χώρα μας με το ΔΝΤ: η συμφωνία αυτή είναι απολύτως δεσμευτική για την Ελλάδα και η πιστή συμμόρφωση της χώρας με αυτήν αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση για να συνεχίσουμε να παίρνουμε τις δανειακές δόσεις.
Δεύτερον, ότι το μνημόνιο πέραν της φύσης του ως δεσμευτικής για τη χώρα μας διεθνούς συμφωνίας αποτελεί σήμερα και νόμο της εσωτερικής έννομης τάξης αφού έχει περιληφθεί ως ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ στο νόμο 3845/2010.

Οι δεσμεύσεις του μνημονίου

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το δεσμευτικό κείμενο για τη χώρα μας είναι το μνημόνιο,. Στο μνημόνιο περιέχεται ειδική ενότητα για το ασφαλιστικό που καταγράφει το πλαίσιο των ρυθμίσεων που η Ελλάδα οφείλει να προωθήσει εξειδικεύοντας την εφαρμογή τους. Συνεπώς, σε όσα σημεία το ασφαλιστικό νομοσχέδιο εμφανίζεται ηπιότερο έναντι του μνημονίου, είναι σαφές, ότι, οι αποκλίσεις θα καλυφθούν, ώστε τελικώς να εφαρμοσθούν οι προβλέψεις του μνημονίου είτε με τροπολογίες κατά την ψήφιση του νομοσχεδίου αυτού στη Βουλή είτε με δεύτερο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που θα κατατεθεί μέσα στο 2010.

Παρωδία διαλόγου

Τα ίδια ισχύουν και για τα εργασιακά. Στο μνημόνιο προβλέπονται συγκεκριμένες ρυθμίσεις που η χώρα μας οφείλει να εξειδικεύσει με ειδική διαδικασία. Όπως πράγματι ορίζεται ρητά ο υπουργός Εργασίας υποχρεούται να καλέσει σε διαβούλευση τους κοινωνικούς εταίρους για να εξειδικεύσουν από κοινού τις ήδη νομοθετημένες υποχρεωτικές ρυθμίσεις. Πρόκειται, βεβαίως, περί παρωδίας κοινωνικού διαλόγου αφού και αν δεν προσέλθει οποιοσδήποτε από τους κοινωνικούς εταίρους (η ΓΣΕΕ έχει ήδη δηλώσει ότι δεν θα προσέλθει σε οποιονδήποτε παρόμοιο προσχηματικό διάλογο) ο υπουργός Εργασίας από κοινού με τον υπουργό Οικονομικών θα προωθήσει σχετικό Προεδρικό Διάταγμα για την εξειδίκευση των ρυθμίσεων.
Ως ένα απλό παράδειγμα αυτών των εξελίξεων μπορεί να αναφερθεί η περίπτωση της μείωσης των καταβαλλόμενων αποζημιώσεων λόγω απόλυσης. Στη διαβούλευση – παρωδία θα εξειδικευθεί το ποσοστό της μείωσης αλλά στο μνημόνιο έχει ήδη νομοθετηθεί η μείωση των αποζημιώσεων. Η προσέλευση λοιπόν στη διαδικασία του διαλόγου σημαίνει ότι ο προσερχόμενος έχει ήδη αποδεχθεί τη μείωση και απλώς πηγαίνει για να προτείνει ποσοστό μείωσης!

Σαρωτικές αλλαγές

Σε κάθε περίπτωση, με τις ήδη νομοθετημένες ρυθμίσεις του μνημονίου επέρχονται σαρωτικές αλλαγές και ανατροπές στα ισχύοντα μέχρι σήμερα εργασιακά δικαιώματα. 
Οι ανατροπές αυτές έχουν ήδη επέλθει με τους ψηφισθέντες νόμους 3847/2010, 3846/2010 και 3845/2010. Μια ιδέα των ανατροπών αυτών μπορούμε να σχηματίσουμε αν αναφερθούμε στο θέμα του κατώτατου μισθού (που στην Ελλάδα, σήμερα, είναι ο χαμηλότερος σ’ όλη την Ευρώπη των 15). Με βάση την ισχύουσα εδώ και μερικές δεκαετίες νομοθεσία τον κατώτατο μισθό θέσπιζε η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) που συνυπέγραφε η ΓΣΕΕ και οι 3 κορυφαίες εργοδοτικές Οργανώσεις. Ο κατώτατος αυτός μισθός αποτελούσε την ελάχιστη αμοιβή (το μισθολογικό κατώφλι) για όλους τους εργαζόμενους: καμιά κλαδική η επιχειρησιακή η ομοιοεπαγγελματική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας δεν είχε τη δυνατότητα να ορίσει χαμηλότερο κατώτατο μισθό σε σχέση με τον ορισθέντα από την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (οι κλαδικές, επιχειρησιακές και ομοιεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις Εργασίας είχαν τη δυνατότητα, αποκλειστικώς, βελτίωσης των όρων της ΕΓΣΣΕ). 

Άνοιξε ο δρόμος

Ήδη, σήμερα, επιτρέπεται, με βάση τους νόμους 3845/2010 και 3846/2010, στις κλαδικές αλλά και τις επιχειρησιακές και ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας να ορίζουν κατώτατους μισθούς χαμηλότερους από εκείνον που έχει ορίσει η ΕΓΣΣΕ. Είναι δηλαδή επιτρεπτή η δημιουργία μιας ποικιλίας κατώτατων μισθών με κατάργηση του ελάχιστου ορίου ασφαλείας που καθόριζε η ΕΓΣΣΕ. Ακόμη και μια μεμονωμένη επιχείρηση μπορεί, πλέον, να πιέζει το πρωτοβάθμιο σωματείο που λειτουργεί σ’ αυτή να αποδέχεται κατώτατους μισθούς πολύ χαμηλότερους από εκείνον της ΕΓΣΣΕ.
Σημαντική είναι και η διαπίστωση σε ποιο βαθμό οι ρυθμίσεις των Ν. 3847/2010, 3846/2010 και 3845/2010 διευκολύνουν τη διόγκωση της ανεργίας.
Με το πακέτο της νέας νομοθεσίας αναμένεται σημαντική διόγκωση της ανεργίας στη διάρκεια των ετών 2010-2012. Η διόγκωση αυτή θα στηριχθεί στις ακόλουθες αιτίες:
Η μείωση της αγοραστικής δύναμης των μεσοκατώτερων εισοδηματικών στρωμάτων θα οδηγήσει στη φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης (40% του πληθυσμού) και θα νεκρώσει την αγορά. Η αποδυνάμωση της αγοραστικής δύναμης θα προέλθει από το πάγωμα των αποδοχών (μισθών και συντάξεων), τις μειώσεις μισθών και συντάξεων, την κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού στο δημόσιο και της 13ης και 14ης σύνταξης κλπ. Με τη σειρά της η νέκρωση της αγοράς θα οδηγήσει σε αντιστοίχως μειωμένες παραγγελίες στο χονδρικό εμπόριο και θα ακολουθήσει η ανάλογη μείωση και των παραγγελιών στη μεταποίηση. Θα καταλήξουμε συνεπώς και σε μείωση της παραγωγής με ανάλογη μείωση της απασχόλησης και αύξηση της ανεργίας.

Θα την πληρώσουν
οι παλιοί μισθωτοί

Η προβλεπόμενη από το ΜΝΗΜΟΝΙΟ (που έχει ήδη νομοθετηθεί ως ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ του Ν. 3845/2010) μείωση της οφειλόμενης λόγω απόλυσης αποζημίωσης σε συνδυασμό με τον καθορισμό για τους νέους και τους μακροχρόνια ανέργους κατώτατου μισθού χαμηλότερου κατά 20 % σε σχέση με τον κατώτατο μισθό που προβλέπεται για τους λοιπούς, θα ωθήσει τους εργοδότες να απολύουν παλαιότερους μισθωτούς και να προσλαμβάνουν νεώτερους που θα είναι σημαντικά φθηνότεροι.

Νομικώς έγκυρη η απόλυση

Την αμέσως προηγούμενη διαπίστωση συμπληρώνει η τελείωση νομικώς της απόλυσης χωρίς την προηγούμενη καταβολή της προβλεπόμενης (έστω μειωμένης) αποζημίωσης. Επισημαίνεται, ότι, σύμφωνα με την ισχύσασα μέχρι τώρα νομοθεσία, οποιαδήποτε απόλυση ήταν άκυρη εάν δεν είχε προκαταβληθεί η προβλεπόμενη αποζημίωση. Με τη ρύθμιση του μνημονίου η απόλυση είναι νομικώς έγκυρη έστω και αν δεν έχει καταβληθεί η αντιστοίχως προβλεπόμενη αποζημίωση, αφού ο εργοδότης έχει το δικαίωμα να καταβάλλει την αποζημίωση σε έξ μηνιαίες δόσεις (η πρώτη μπορεί να καταβληθεί ένα μήνα μετά την απόλυση).
Ως αιτία για αποφυγή νέων προσλήψεων θα λειτουργήσει και η θεσπισθείσα μείωση της αμοιβής των υπερωριών, αφού ο επιχειρηματίας ωθείται να χρησιμοποιήσει υπερωριακώς το υφιστάμενο προσωπικό και να αποφύγει την πρόσληψη νέων.
Ο προβλεπόμενος διπλασιασμός (από 2 % σε 4 %) των επιτρεπόμενων ομαδικών απολύσεων (για τις επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 200 εργαζόμενους), είναι ευνόητο ότι θα διευκολύνει τις απολύσεις.

* O Γιώργος Ρωμανιάς είναι Επιστημονικός Σύμβουλος ΙΝΕ-ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ.