Μπαίνουμε σε φάση κοινωνικών συγκρούσεων

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟ ΤΗΣ VPRC ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟ ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ

Πηγή: ΕΠΟΧΗ

*Ο κόσμος της εργασίας είναι διαιρεμένος 

*Οι άνεργοι δεν ανησυχούν γιατί δεν έχουν να χάσουν τίποτα

Τη συνέντευξη πήρε

ο Πάνος Λάμπρου

*Ποια είναι η στάση των εργαζομένων στα μέτρα και στις καταιγιστικές εξελίξεις;

-Υπάρχουν αποκλίνουσες συμπεριφορές και απόψεις. Ο κόσμος της εργασίας δεν είναι ενιαίος. Δεν ξεκινά από την ίδια βάση. Υπάρχουν εργαζόμενοι που έχουν -κατά κάποιον τρόπο- μόνιμη εργασία, με συνδικαλιστική εκπροσώπηση που στις σημερινές συνθήκες παίζει σημαντικό ρόλο, και από την άλλη πλευρά υπάρχει η πραγματικότητα του ιδιωτικού τομέα. Εκεί κυριαρχεί η ανασφάλεια των απολύσεων και το φάσμα της ανεργίας. Επίσης και στον ιδιωτικό τομέα υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα. Η μία κατηγορία είναι οι γυναίκες, οι οποίες βιώνουν πολύ περισσότερο το φάσμα των απολύσεων, ενώ μια άλλη κατηγορία είναι οι εργαζόμενοι μεγαλύτερων ηλικιών. Μετά υπάρχουν οι άνεργοι και οι ελαστικά απασχολούμενοι, που συνήθως είναι μικρότερων ηλικιών. Στην τελευταία κατηγορία, ειδικά στην ανεργία, η κατάσταση είναι απελπιστική. Κυριαρχεί ένα ψυχολογικά μαύρο περιβάλλον. Στους ελαστικά απασχολούμενους υπάρχει ο φόβος της έλλειψης ακόμα και αυτής της μερικής εργασίας. Αλλά και ότι αδυνατούν να κάνουν τον οποιονδήποτε προγραμματισμό ζωής. Δεν μπορούν να φύγουν από το σπίτι, δεν μπορούν να κάνουν οικογένεια...

O κόσμος της εργασίας 

είναι διαιρεμένος

*Ήδη το ακούω: νέοι άνθρωποι που είχαν φύγει από το σπίτι να ξαναγυρνούν σήμερα.
-Προφανώς, με 600 ευρώ και με το φάσμα της ανεργίας δεν είναι δυνατόν να προγραμματίσουν το αύριο. Υπάρχει, όμως, και ένα ακόμα στοιχείο. Τις νεότερες ηλικιακές ομάδες που κινούνται στα όρια της προσωρινής εργασίας ή της ανεργίας δεν τις αγγίζουν τα μέτρα, υπό την έννοια ότι δεν έχουν να χάσουν τίποτα. Ένας άνεργος δεν φοβάται ότι θα μειωθεί ο μισθός του, δεν έχει ανοιχτεί σε δάνεια, δεν έχει ευρύτερες υποχρεώσεις. Εκεί λοιπόν υπάρχει μια πολιτική κουλτούρα, η οποία λέει ότι θα αλλάξω τα καταναλωτικά μου πρότυπα, θα ξοδεύω λιγότερο, θα πίνω λιγότερο κ.λπ. Αναζητά δηλαδή λύσεις ατομικού χαρακτήρα. Κινείται σε λογικές αποξένωσης από το πολιτικό σύστημα. Έχει ταυτόχρονα μια ατομικιστική προσέγγιση με χαρακτηριστικά πολιτικής βίας. Λέει δηλαδή ότι στο κάτω κάτω αν τα πράγματα χειροτερέψουν θα σπάσουμε και μερικές τράπεζες. Το σίγουρο είναι ότι έχουμε διαφορετικές προσεγγίσεις και οπτικές.

*Μίλησες για διαφορετικά επίπεδα. Φαντάζομαι ότι υπάρχει ακόμα η διάσταση δημόσιου και ιδιωτικού.
-Ναι, οι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν συκοφαντηθεί, ως αυτοί στους οποίους οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η οικονομική κρίση. Υπάρχουν συγκεκριμένα μέτρα που αφορούν τη μείωση των επιδομάτων, των μισθών, τη μονιμότητα, τα ασφαλιστικά δικαιώματα, που πολλοί άνθρωποι -κυρίως άνεργοι ή σε χαμηλές θέσεις εργασίας- τα βλέπουν με συμπάθεια. Δημιουργείται ένας κοινωνικός αυτοματισμός και αυτό επιτείνει την παρατήρηση ότι ο κόσμος της εργασίας αυτή τη στιγμή είναι διαιρεμένος σε διαφορετικές ομάδες συμφερόντων. Δυστυχώς, απουσιάζει στην παρούσα φάση το πολιτικό κόμμα, η πολιτική ιδεολογία, ο ενοποιητής των δυνάμεων της εργασίας. Δεν υπάρχει κοινό μέτωπο.

*Εξ ου και οι μικρές συγκεντρώσεις;
-Εξ ου οι μικρές συγκεντρώσεις, εξ ου και ότι ο συνδικαλισμός -τουλάχιστον στον ιδιωτικό τομέα- θεωρείται κομμάτι του πολιτικού συστήματος, άρα γενεσιουργός αιτία της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης.

*Τώρα που τα μέτρα αγγίζουν και τον ιδιωτικό τομέα αλλάζει το κλίμα ως προς τη διαίρεση του κόσμου της εργασίας;
-Είναι σωστή η παρατήρησή σου. Το ΔΝΤ είναι σημείο τομής. Η κυβέρνηση είχε πολιτικό χρόνο, είχε και ισχυρή πολιτική ανοχή. Γιατί αρχικά υπήρχε η αίσθηση ότι τα μέτρα είναι αναγκαία αλλά και προσωρινά. Αν δηλαδή έλεγε η κυβέρνηση “θα μειώσω τους μισθούς για ένα χρονικό διάστημα, αλλά θα εφαρμόσω αναπτυξιακή πολιτική για να βγούμε από την κρίση”, ενδεχομένως οι εργαζόμενοι να το αντιμετώπιζαν με ανοχή. Υπήρχε δηλαδή το προηγούμενο διάστημα το αίτημα ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου. Η κοινωνία θα μπορούσε να βάλει πλάτη όσο και αν θιγόταν από τα μέτρα αυτά, αν έβλεπε φως στον ορίζοντα. Αν πλήρωναν αυτοί που πρέπει να πληρώσουν, αν γινόταν μια δίκαιη αποτίμηση της κρίσης, αν έβλεπε ότι υπάρχει διέξοδος. Η κυβέρνηση, από τον Φεβρουάριο και μετά, έχασε αυτό το στοίχημα, το στοίχημα του κοινωνικού συμβολαίου. Η αίσθηση της προσωρινότητας έχει πλέον χαθεί. Η κοινωνία έχει αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι τα μέτρα έχουν μόνιμο χαρακτήρα και ότι δεν αποδίδονται πολιτικές αιτίες για όσα βλέπουμε και βιώνουμε σήμερα. Συνεπώς τους επόμενους μήνες θα έχουμε ανατροπές και στην εκλογική καταγραφή των κομμάτων. Θα έχουμε άλλου τύπου εξελίξεις.

Σε φάση απονομιμοποίησης

*Μπορούμε να τις προβλέψουμε;
-Μπορούμε να πούμε ότι μπαίνουμε σε φάση απονομιμοποίησησης της κυβέρνησης. Αν η απονομιμοποίηση της κυβέρνησης συναντηθεί με πολύ σοβαρές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης (κλείσιμο μαγαζιών, εκτίναξη ανεργίας, απορρύθμιση της αγοράς εργασίας κ.λπ.), θα μπούμε σε φάση πολύ σημαντικών κοινωνικών συγκρούσεων.

*Φαντάζομαι ότι θα υπάρξουν και πολιτικές μετατοπίσεις.
-Δεν σημαίνει ότι αυτή η νέα κατάσταση θα μετατοπίσει ευθύγραμμα, γραμμικά, τις πολιτικές προτιμήσεις. Διαφαίνονται πολλαπλές τάσεις. Το θέμα είναι ποιες θα επικρατήσουν. Διακρίνουμε ένα ρεύμα ατομικής διεξόδου που εκφράζεται με τη βούληση πολλών ανθρώπων να φύγουν στο εξωτερικό. Θα ξαναδούμε το φαινόμενο της μετανάστευσης, των ανθρώπων που θα φεύγουν για ΗΠΑ ή για Γερμανία. Υπάρχει, επίσης, μια τάση απόσυρσης από το πολιτικό σύστημα, μορφές πολιτικής κουλτούρας που είναι μακριά από την πολιτική. Που σημαίνει ότι δεν θα ψηφίζουν κάτι υποχρεωτικά για να εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους. Νομίζω ότι θα ζήσουμε το κλίμα των ευρωεκλογών, με μεγάλες αποχές και με μεγάλη αδιαφορία.

*Υπάρχει η αίσθηση ότι φταίνε όλοι;
-Ότι φταίνε τα κόμματα εξουσίας. Αλλά παίρνει και πολλούς από κάτω. Φταίνε και τα συνδικάτα, φταίνε όλα τα κομμάτια του πολιτικού συστήματος...

*Άρα και τα κόμματα της αριστεράς.
-Προφανώς. Φταίνε γιατί είναι ανεπαρκή, γιατί είναι ανενεργά, γιατί δεν κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Όσο εντάσσεις και τα κόμματα της αριστεράς στη λειτουργία ενός γενικού πολιτικού συστήματος, τόσο αναλαμβάνουν και αυτά μέρος της κρίσης.

Ακροδεξιά φαινόμενα

*Που σημαίνει ότι θα δούμε άλλα πολιτικά μορφώματα ή θα αναπτυχθούν νέες μορφές πολιτικής δράσης;
-Ναι, μια άλλη διάσταση που διαφαίνεται αυτή τη στιγμή στο κοινωνικό επίπεδο είναι διευρυμένες μορφές πολιτικής βίας. Λέγεται ότι θα μπούμε σε μια περίοδο ανομίας και ατομικών πρακτικών. Από την άλλη ενισχυμένη είναι η ακροαριστερή επαναστατική βία, όπως και η ακροδεξιά βία. Ειδικά στα πιο λούμπεν κοινωνικά στρώματα, στα λιγότερα μορφωμένα κομμάτια, στους άνεργους, υπάρχουν πια πολύ δομικές ξενοφοβικές, ρατσιστικές, χουντικές απόψεις. Υπάρχουν νοσταλγοί της χούντας...

*Συνεπώς έχει βάση η εκτίμηση ότι μπορεί να δούμε συγκρούσεις Ελλήνων και μεταναστών;
-Όσο θα διατηρείται ο κατακερματισμός στον κόσμο της εργασίας θα έχουμε και τέτοια φαινόμενα.

*Πώς εξηγείς ότι ο ΛΑΟΣ ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό πολιτική συναίνεσης στα κυβερνητικά μέτρα; Λογικά δεν θα έπρεπε να οξύνει τον πολιτικό του λόγο;
-Ναι, αν υποθέσουμε ότι ο ΛΑΟΣ θέλει να εκφράσει αυτό το ρεύμα και δεν θέλει να παίξει ένα συστημικό ρόλο. Δεν είναι απαραίτητο επειδή αναπτύσσεται ένα ακροδεξιό ρεύμα στην κοινωνία να το εκφράσει ο ΛΑΟΣ.

*Σε αυτό το πλαίσιο έχει βάση η εκτίμηση ότι η Νέα Δημοκρατία θα επιχειρήσει να αλλάξει ακόμα και τον τίτλο της σε μια προσπάθεια να διαχωρίσει τη θέση της από το υπάρχον πολιτικό σύστημα;
-Θα το θεωρούσα τολμηρό. Με την ολοκλήρωση των μέτρων θα αλλάξουν, όμως, τα πάντα. Θα αλλάξει το οικονομικό, το κοινωνικό, το πολιτικό τοπίο. Θα θυμίζει πολύ τη μεταπολίτευση του 1974. Μηδενίζουμε το κοντέρ και δημιουργούμε νέες καταστάσεις. Συνεπώς δεν αποκλείω να προχωρήσει η ΝΔ σε μια τέτοια κίνηση.

Η αριστερά

*Η αριστερά θα πρέπει να αναζητήσει σε αυτές τις νέες συνθήκες μια νέα δομή; Και δεν εννοώ μόνο την οργανωτική.
-Εννοείται, αν δεν ξαναδεί τη δομή, τη λειτουργία της θα χάσει την ευκαιρία της νέας μεταπολίτευσης. Και θα έπρεπε να το είχε κάνει και πριν την κρίση. Τι είναι σήμερα η αριστερά; Δεν είναι ο οργανωτής αγώνων και αντιστάσεων. Δεν καλεί, στο σύνολό της, τον κόσμο σε αυτοοργάνωση και δεν έχει μια συνεχή δυναμική ανανέωσης και διεύρυνσης. Συνεπώς, είναι αναγκαίο να προχωρήσει σε ένα άλλο μοντέλο οργάνωσης. Και να μην ξεχάσει ότι πρέπει να λειτουργεί ως συλλογικός διανοούμενος και να επιδιώκει να έχει αποτελεσματικότητα στην πολιτική και κοινωνική της δράση. Αυτή τη στιγμή δεν συμβαίνει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Η νέα εποχή επιβάλλει σε όλες τις συλλογικότητες της αριστεράς να τα ξαναδούν όλα.