Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου: Αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα είναι μια αναπτυξιακή δημόσια πολιτική

Πηγή: ΑΥΓΗ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΠΟΥΛΑΚΙΔΑ

Είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τον κ. Δημήτρη Β. Παπαδημητρίου, πρόεδρο του Ινστιτούτου Οικονομικών Levy του Bard College και εκτελεστικό αντιπρόεδρο και καθηγητή Οικονομικών στην έδρα «Jerome Levy» στο Bard College. Οι γνώσεις και η εμπειρία του στα θέματα της οικονομικής κρίσης που επιμένει να συνεχίζεται στην Ευρώπη, καθώς και η ελληνική καταγωγή του, δημιούργησαν το κίνητρο για αυτή την τόσο επίκαιρη συνέντευξη, λίγες ώρες πριν οι Έλληνες πολίτες αποφασίσουν από ποιον και με ποια πολιτική θέλουν να κυβερνηθούν. Μιλήσαμε για την εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ στις ΗΠΑ, το πολιτικό του πρόγραμμα, τη διασύνδεση της κρίσης Ελλάδας - Ε.Ε. τα μέτρα και τις πολιτικές που απαιτούνται για να ξεπεράσει η Ελλάδα τις χρόνιες διοικητικές και οικονομικές αδυναμίες της.

* Η Ελλάδα ίσως βρίσκεται στα πρόθυρα μιας μεγάλης πολιτικής ανατροπής, καθώς ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) φαίνεται να είναι έτοιμος για μια ιστορική νίκη παρά τις άγριες επιθέσεις προπαγάνδας που έχει δεχθεί, το τελευταίο κυρίως διάστημα, από το εγχώριο πολιτικό κατεστημένο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ποια είναι η επικρατούσα αντίληψη για τον ΣΥΡΙΖΑ στις Ηνωμένες Πολιτείες, και ποια πιστεύετε ότι θα είναι η στάση της Ε.Ε. απέναντί του, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ επιθυμεί διακαώς την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, αλλά θεωρεί ταυτόχρονα αναγκαία την επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου;

Οι πρόσφατες συνεντεύξεις του Αλέξη Τσίπρα και οι αναφορές για το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ ενάντια στις πολιτικές λιτότητας σε μεγάλα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης (Bloomberg, NYT, Wall Street Journal) έχουν βρει κάποια θετική ανταπόκριση - παρά το γεγονός ότι στις ΗΠΑ επικρατεί εχθρική στάση απέναντι στην Αριστερά τόσο από το πολιτικό κατεστημένο όσο και από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αλλά ακόμη και οι αγορές και η κυβέρνηση Ομπάμα έχουν συνειδητοποιήσει ότι η επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου μεταξύ της Ελλάδας και της τρόικας είναι αναγκαία και ότι η χώρα δεν πρέπει να εξαναγκαστεί να αποχωρήσει από το ευρώ.

Το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες έχουν χάσει σημαντικό μέρος της αξιοπιστίας τους όσον αφορά την ικανότητά τους να αποτρέψουν μια σοβαρή κρίση που επηρεάζει όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά επίσης την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, και τον υπόλοιπο διασυνδεδεμένο κόσμο. Αναμφίβολα, η Ε.Ε. θα είναι άβουλη με μια ελληνική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ. Θα διαπραγματευτεί σκληρά προκειμένου να διατηρήσει τη σημερινή δομή του Μνημονίου, αλλά μπορείτε να είστε σίγουροι ότι στο τέλος όχι μόνο θα πρέπει να προσαρμοστούν τα μέτρα λιτότητας, αλλά ίσως και να εφαρμοστεί ένα πρόγραμμα ανάπτυξης τύπου Μάρσαλ, και αυτό όχι για τη σωτηρία της Ελλάδα, αλλά της ίδιας της Ευρωζώνης.

Οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο έχουν, σε κάποιο βαθμό, συνειδητοποιήσει ότι η διάσωση του ευρώ απαιτεί από αυτούς να αλλάξουν πορεία, αλλά ανησυχούν για τον «ηθικό κίνδυνο» που θα δημιουργήσουν οι πολιτικές τους. Ξέρουν πολύ καλά ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να εξαναγκαστεί σε αποχώρηση από το ευρώ και δεν υπάρχει καμία σχετική διάταξη στη Συνθήκη του Μάαστριχτ που να επιτρέπει κάτι τέτοιο. Συνεπώς, αν αναστείλουν τις πληρωμές, ο κίνδυνος για τη διάλυση της Ευρωζώνης θα είναι πολύ υψηλός. Από την άλλη πλευρά, κανένα πολιτικό κόμμα στην Ελλάδα δεν θα διακινδυνεύσει την έξοδο της χώρας από την Ευρωζώνη γνωρίζοντας ότι υπάρχει συντριπτική υποστήριξη για τη διατήρηση του ευρώ ως νομίσματος της χώρας. Έτσι, η καπηλεία του φόβου και η προπαγάνδα από το κατεστημένο είναι άστοχες κινήσεις.

* Ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει ότι η μείωση των δημοσίων δαπανών, η αύξηση της φορολογίας και τα μέτρα λιτότητας είναι αυτά που έχουν οδηγήσει την ελληνική οικονομία στη δραματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται τα τελευταία χρόνια. Συμμεριζόσαστε αυτή την εκτίμηση αναφορικά με την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας;

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ο μόνος που έχει πάρει αυτή τη θέση, αλλά είναι πιο γενναίος και πιο επίμονος στο να υπογραμμίζει ότι τα μέτρα λιτότητας έχουν οδηγήσει την Ελλάδα σε άνευ προηγουμένου αρνητικές οικονομικές και κοινωνικές τάσεις και στην τελική κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας. Ένα σημαντικό γεγονός που πρέπει να γίνει κατανοητό σχετικά με το έλλειμμα είναι ότι μεγάλο μέρος του δεν οφείλεται σε διακριτικές δαπάνες, αλλά προκύπτει λόγω των αυτόματων σταθεροποιητών. Καθώς η ευρωπαϊκή οικονομία άρχισε να διολισθαίνει σε ύφεση, τα φορολογικά έσοδα μειώθηκαν και οι κοινωνικές μεταβιβάσεις αυξήθηκαν, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα ακόμα μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ φορολογικών εσόδων και δαπανών. Αν μια κυβέρνηση μειώσει το έλλειμμα με περικοπές δαπανών, συμπεριλαμβανομένων των μισθών και των συντάξεων, όπως απαιτεί η τρόικα, ή αυξήσει τους φόρους, το αποτέλεσμα θα είναι να μειωθεί το εθνικό εισόδημα και να συρρικνωθούν τα φορολογικά έσοδα καθιστώντας το έλλειμμα του προϋπολογισμού ακόμα μεγαλύτερο.

Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους δεν εκπληρώνονται οι στόχοι της τρόικας αναφορικά με το έλλειμμα. Επιπλέον, η αύξηση των φόρων σε μια κοινωνία όπως η Ελλάδα, που χαρακτηρίζεται από καταφανή φαινόμενα μαζικής φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής, το μόνο που έχει κατορθώσει να πετύχει είναι να ενισχύσει την παραοικονομία. Ακόμα χειρότερο, αυτά τα μέτρα συρρικνώνουν τη ζήτηση, με αποτέλεσμα την επιτάχυνση της ανεργίας και της κοινωνικής αναταραχής.

* Σε ποιο βαθμό η ελληνική κρίση είναι ταυτόχρονα και ευρωπαϊκή κρίση;

Η κρίση κυρίαρχου χρέους δεν είναι μόνο ελληνική κρίση. Από το 2009, η ανταπόκριση από τους Ευρωπαίους ηγέτες ήταν μια προσπάθεια απομόνωσης της Ελλάδας και των άλλων χωρών της προβληματικής περιφέρειας ώστε να παραμείνει οικονομικά άθικτη η υπόλοιπη Ευρώπη. Η σκέψη τους ήταν ότι τα δύο σχέδια «διάσωσης» για την Ελλάδα, σε συνδυασμό με τις διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις για λιτότητα, θα ηρεμούσαν τις χρηματοπιστωτικές αγορές και θα απέτρεπαν μεγαλύτερη ευρωπαϊκή κρίση, κάτι το οποίο έχει αποδειχθεί ότι είναι καθαρή φαντασία.

Η απομόνωση της ελληνικής τραγωδίας δεν είναι δυνατή. Τα έθνη και οι τράπεζες της Ευρώπης είναι στενά συνυφασμένα. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στην Ευρωζώνη, η ΕΚΤ και το EFSF κατέχουν μεγάλα δάνεια από τον ελληνικό δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, καθώς και από άλλες προβληματικές ευρωπαϊκές χώρες. Το «κούρεμα» για τους ιδιώτες επενδυτές ελληνικών κρατικών ομολόγων δεν άλλαξε την πεποίθηση των χρηματοοικονομικών παραγόντων ότι τα προβλήματα στην Αθήνα θα είναι αναπόφευκτα μεταδοτικά. Η τιμολόγηση των ισπανικών ομολόγων, παρά την προτεινόμενη τραπεζική διάσωση των 100 δισ. ευρώ, των ιταλικών και ακόμη και των γερμανικών ομολόγων, αντανακλούν αυτή την απαισιόδοξη προοπτική. Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι οι πολιτικοί της Ευρώπης έχουν επίγνωση αυτού που οι αγορές γνωρίζουν εδώ και καιρό: τα μπαλώματα είναι καταδικασμένα να αποτύχουν. Αλλά η επιθυμία να αντιμετωπιστεί με κάποιο τρόπο η κρίση χωρίς τη θέσπιση πανευρωπαϊκών διαρθρωτικών αλλαγών είναι προφανώς ακαταμάχητη.

Έτσι λοιπόν, αντί δυναμικών μεταρρυθμίσεων, βλέπουμε την ίδια αποτυχημένη τακτική να επιβάλλεται τώρα και στην περίπτωση της Ισπανίας. Αλλά τα χαμόγελα και τα συγχαρητήρια που ανταλλάσσουν μεταξύ τους οι ηγέτες της Ε.Ε. για τη «διάσωση» της Ισπανίας θα διαρκέσουν για άλλη μια φορά ελάχιστες μόνο ημέρες. Ένα ευρωζωνικό πρόβλημα απαιτεί ευρωζωνική λύση. Αυτό περιλαμβάνει την έκδοση ευρωομολόγων, ευρωζωνική ασφάλιση των τραπεζικών καταθέσεων για να περιοριστούν οι επιδρομές στις τράπεζες και λειτουργία της ΕΚΤ ως δανειστή ύστατης προσφυγής μέσω του EFSF προκειμένου να παρακαμφθεί η απαγόρευση δανεισμού απευθείας προς τις εθνικές κυβερνήσεις.

* Ποια είναι η εκτίμησή σας σχετικά με τις ιδιωτικοποιήσεις και τα νεοφιλελεύθερα μέτρα στην αγορά εργασίας ως μέσα ανάπτυξης της οικονομίας. Αυτό το μοντέλο έχει αποδειχθεί πλήρως καταστροφικό ή όχι;

Χρησιμοποιώντας μια κρίση για την υιοθέτηση του νεοφιλελεύθερου πακέτου πολιτικών, που συμπεριλαμβάνουν την «πλήρη απελευθέρωση των τοπικών δημόσιων υπηρεσιών» (ηλεκτρική ενέργεια, δημόσια συστήματα ύδρευσης, τηλεπικοινωνίες κ.λπ.), μια διεξοδική ανασκόπηση και αναδιάρθρωση των κανόνων που διέπουν την πρόσληψη και τον διαχωρισμό των υπαλλήλων, τη «διοικητική αποτελεσματικότητα» και τις «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις», αποτελεί πρότυπο μεταρρυθμιστικού προγράμματος του ΔΝΤ, που εφαρμόζεται πάνω από 35 χρόνια με θεαματικά καταστροφικά αποτελέσματα.

Οι νεοφιλελεύθεροι της Ε.Ε. και ΔΝΤ εκμεταλλεύονται την κρίση όχι μόνο για να επιβάλουν λιτότητα, αλλά και για να ακυρώσουν την κοινωνική νομοθεσία και να ιδιωτικοποιήσουν την οικονομία όσο περισσότερο γίνεται. Και αυτή τη φορά δεν είναι κάτι το διαφορετικό, μεταθέτοντας το κέντρο βάρους μακριά από τα προβλήματα του ιδιωτικού τομέα (κυρίως με τις υπερβολές και τις καταχρήσεις που διαπράττονται από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα τα οποία δημιούργησαν τη χρηματοοικονομική κρίση) και προς τις λεγόμενες άσωτες κυβερνήσεις που προσπαθούσαν να δημιουργήσουν μια αξιοπρεπή κοινωνική νομοθεσία.

* Ποια είναι η λύση που θα έβγαζε την Ελλάδα από την ύφεση ενώ η χώρα θα παρέμενε στην Ευρωζώνη;

Αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα είναι μια αναπτυξιακή δημόσια πολιτική που θα απασχολήσει τους διαθέσιμους οικονομικούς της πόρους. Σήμερα, η χώρα διαθέτει αφθονία είτε άνεργου είτε υποαπασχολούμενου εργατικού δυναμικού, αλλά στερείται πόρων κεφαλαίου είτε από δημόσιες είτε από ιδιωτικές πηγές. Θα χρειαστεί κάποιος χρόνος προτού ενεργοποιηθούν οι διαρθρωτικές αλλαγές που απαιτούνται στην οικονομία για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων, για τη διαθεσιμότητα ρευστότητας από τις αγορές και για την ανάκτηση εμπιστοσύνης του ιδιωτικού τομέα στην οικονομική και πολιτική σταθερότητα της χώρας.

Ο μεγάλος χρονικός ορίζοντας που απαιτείται για να συμβούν αυτά επιβάλλει την άμεση εμπλοκή του κράτους στους βασικούς τομείς της οικονομίας, όπως της ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Αλλά ο δημόσιος τομέας είναι ένα βήμα από τον δημοσιονομικό γκρεμό και περιορίζεται από την τρόικα στο να επενδύσει σε αναπτυξιακά έργα. Όταν η τρόικα λέει ότι θα υπάρξει οικονομική πολιτική προσανατολισμένη στην ανάπτυξη ως απάντηση στη συντριπτική υποστήριξη που λαμβάνει ο ΣΥΡΙΖΑ για τη στάση του ενάντια στις πολιτικές λιτότητας, επιμένει ταυτόχρονα στην αυστηρή τήρηση της επιβαλλόμενης λιτότητας. Αυτή η συνταγή λιτότητας-ανάπτυξης αντιπροσωπεύει νέο ορίζοντα στην οικονομική ανοησία.

Οι ηγέτες των κρατών της βόρειας Ευρωζώνης έχουν την εντύπωση ότι όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης μπορούν να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά στα πρότυπα της γερμανικής οικονομίας που στηρίζεται στις εξαγωγές της. Αλλά τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Γερμανίας, που συνεισφέρουν στη βελτίωση των στοιχείων του εμπορικού ισοζυγίου της Ευρωζώνης, εξαρτώνται από την επιδείνωση των εμπορικών ισοζυγίων άλλων χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

Εν ολίγοις, αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα είναι ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα είδους Μάρσαλ, που θα χρηματοδοτείται από εθνικά ευρωομόλογα κάτω από την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.