Στις 19 Ιουλίου, η εφημερίδα Μανιφέστο, φιλοξενούσε κύριο άρθρο της Ροσάνα Ροσάντα. Ένα άρθρο που έδινε τη γραμμή της εφημερίδας, αλλά που η αοριστολογία του μόνο με τις αντιφάσεις του μπορεί να συγκριθεί. Η ουσία του άρθρου ήταν απλή: έξοδος από το ευρώ δεν είναι δυνατό [??]να γίνει, αλλά και αν γινόταν δεν θα επρόκειτο παρά για μια επιλογή «φιλελεύθερη και δεξιά» [!!]- και αυτό αφού είχε γράψει ότι το ευρώ γεννήθηκε ακριβώς από ένα φιλελεύθερο όραμα. Ανησυχητικό συμπέρασμα: πιο καλά να παραμένει κάποιος δεξιά για να μη κινδυνεύσει να καταλήξει στα δεξιά. Η παρέμβαση της Ροσάντα, έχοντας προκαλέσει αμηχανία και επικρίσεις στους ίδιους τους κύκλους αυτής της αριστεράς για να ετοιμάζω, ανάγκασε την εφημερίδα να δώσει φωνή και σε εκείνους που πιστεύουν ότι η έξοδος από το ευρώ τίθεται εκ των πραγμάτων. Είτε από τα αριστερά είτε από τα δεξιά εξαρτάται, όπως υποστηρίζει Bagnai, από το πώς βγαίνεις.
Πριν ένα χρόνο, σε συζήτησα με τον οικονομολόγο Αριστίντε, τον ρώτησα γιατί η ιταλική αριστερά διεκδικεί με τόσο υπερηφάνεια την πατρότητα του ευρώ και δεν αντιλαμβάνεται πόσο αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα των ψηφοφόρων της; Μια ερώτηση ίδια με εκείνη της Ροσάντα. Ο Αριστίντε, οικονομολόγος της αριστεράς με άφησε άφωνο: «Αγαπητέ Αλμπέρτο, το κόστος του ευρώ, όπως λες, είναι γνωστό, όλα τα εγχειρίδια πολιτικής οικονομίας το αναφέρουν. Αυτό το γνώριζαν και οι πολιτικοί μας, αλλά δεν μπορούσαν να το εξηγήσουν στους ψηφοφόρους τους: αν αυτοί είχαν τη δυνατότητα να συγκρίνουν το κόστος και τα οφέλη δεν θα δεχόντουσαν το ευρώ. Κρατώντας τους ψηφοφόρους στο σκοτάδι, μπορέσαμε να κινηθούμε οδηγώντας τους σε ένα αδιέξοδο από το οποίο δεν θα μπορούσαν να βγουν παρά μόνο αν αποφάσιζαν να κάνουν το σωστό, να προχωρήσουν δηλαδή προς τα εμπρός, προς την πλήρη Ένωση, δημοσιονομική και πολιτική της Ευρώπης.Με άλλα λόγια, «ο λαός δεν ξέρει ποιο είναι το συμφέρον του. Ευτυχώς εμείς στην αριστερά, το γνωρίζουμε και αυτό θα κάνουμε παρά τη θέλησή του.
Δηλαδή: Ξέρω ότι δεν μπορείς να κολυμπήσεις και αν σε πετάξω στα βαθιά θα πνιγείς, εκτός και αν εσύ «επιλέξεις ελεύθερα» να κάνει το σωστό: να μάθεις κολύμπι. Απόφαση που θα πάρεις μετά από μια ειλικρινή συζήτηση, με βάση το γεγονός ότι έρχομαι από πίσω και σε σπρώχνω στο νερό. Ωραία αυτή η δημοκρατία του διανοούμενου της αριστεράς! Αυτός ο φρικτός πατερναλισμός μπορεί να φαίνεται πιο φυσιολογικός σε ένα χριστιανοδημοκράτη, αλλά δεν θα πρέπει να είναι έτσι. Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. Η Νέμεσις βρίσκεται στην πεποίθηση ότι "περισσότερη Ευρώπη" θα επιλύσει τα προβλήματα: ένα επιχείρημα του οποίου τη κενότητα δεν μπορούμε να την υπολογίσουμε, αν πρώτα δεν αναλυθεί η πραγματική αιτία των εντάσεων την πραγματική φύση των σημερινών εντάσεων.
Δεν φταίει το χρέοςΤρομάζει η ομοφωνία με την οποία η δεξιά και η αριστερά θεωρούν ως αιτία της κρίσης το δημόσιο χρέος.Οτι αυτό το κάνει η δεξιά δεν πρέπει να εκπλήσσει: η ιδεολογική αντεπίθεση κατά της παρέμβασης του κράτους στην οικονομία βρίσκεται στο κέντρο της «αντιμεταρρύθμισης» που ακολούθησε την κατάρρευση του τείχους. Θυμίζω ότι κανένας οικονομολόγος δεν έχει ποτέ υποστηρίξει, πριν τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, ότι για τη βιωσιμότητα μιας νομισματικής ένωσης πρέπει να μπούνε όρια στο δημόσιο χρέους τα οποία να μην παραβιάζονται. Η συζήτηση για την «δημοσιονομική σύγκλιση» ξεκίνησε μετά το Μάαστριχτ, επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι τα όρια αυτά είναι άνευ νοήματος . Το Μάαστριχτ δεν είναι παρά ένα ιδεολογικό μανιφέστο: Λιγότερο Κράτος (οπότε, περισσότερη αγορά). Αλλά γιατί εδώ (δηλαδή στην αριστερά) κανείς δεν θέτει το Μάαστριχτ υπό αμφισβήτηση; Αν το πρόβλημα ήταν το δημόσιο χρέος, από το 2008 η κρίση θα χτυπούσε πρώτα την Ελλάδα (το χρέος στο 110% του ΑΕΠ), και στη συνέχεια, Ιταλία (106%), Βέλγιο (89%), Γαλλία (67%) και Γερμανία (66% ). Οι άλλες χώρες της ευρωζώνης είχαν μικρότερο δημόσιο χρέος. Αλλά η κρίση ξέσπασε για πρώτη φορά στην Ιρλανδία (δημόσιο χρέος στο 44% του ΑΕΠ), Ισπανία (40%), Πορτογαλία (65%), και μόνο μετά στην Ελλάδα και την Ιταλία. Τι συνδέει αυτές τις χώρες; Όχι βέβαια το δημόσιο χρέος (ελάχιστο στις χώρες που επλήγησαν πρώτες, το υψηλότερο αυτές που επλήγησαν αργότερα), αλλά ο πληθωρισμός. Ήδη το 2006, η ΕΚΤ ανέφερε ότι στην Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ελλάδα και την Ισπανία, ο πληθωρισμός δεν συνέκλινε με αυτό των «ενάρετων» χωρών.Οι λεγόμενοι PIGS ήταν ένα κλαμπ ξεχωριστό, από το κλαμπ του μάρκου (Γερμανία, Γαλλία, Βέλγιο, κ.λπ..), και αυτό ασφαλώς και ήταν πρόβλημα: οι οικονομολόγοι γνωρίζουν από παλιά ότι ανόμοια ποσοστά πληθωρισμού σε μια νομισματική ένωση οδηγούν σε κρίση εξωτερικού χρέους (κυρίως ιδιωτικού).
Πληθωρισμός και εξωτερικό χρέος
Αν σε μια χώρα Χ οι τιμές αυξάνονται πιο γλήγορα από ό, τι στους εταίρους της, τότε η X εξάγει λιγότερο και εισάγει ολοένα και περισσότερα, με συνέπεια το ισοζύγιο πληρωμών της να είναι ελλειμματικό. Το νόμισμα της X που της είναι απαραίτητο για την αγορά περιουσιακών στοιχείων έχει μικρότερη ζήτηση και η τιμή του πέφτει, δηλαδή η Χ υποτιμά το νόμισμα της: Ετσι τα αγαθά που αυτή παράγει γίνονται και πάλι προσιτά, και η ανισότητα αμβλύνεται. Παρόμοιες αλλά αντίθετες είναι οι συνέπειες σε χώρες που έχουν πλεόνασμα, των οποίων το νόμισμα γίνεται πιο σπάνιο και πιο ακριβό . Αν όμως η Χ συνδέεται με τους εταίρους της με μια νομισματική ένωση, τότε η τιμή του νομίσματος της δεν μπορεί να αποκαταστήσει το ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών και οι λύσεις είναι δύο: για την ίδια τη X, ο αποπληθωρισμός, και για τους εταίρους της που έχουν πλεόνασμα, ο πληθωρισμός. Σύμφωνα με τη άποψη των κευνσιανιστών οι δύο αυτοί μηχανισμοί είναι συμπληρωματικοί: επειδή πλεονάσματα και ελλείμματα αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος (είναι αδύνατο να είσαι πλεονασματικός, αν κάποιος άλλος δεν έχει ελλείμματα ). Οι περικοπές σε μια χώρα με ελλείμματα πρέπει να συνοδεύονται από αύξηση της ζήτησης σε χώρες που έχουν πλεονάσματα. Η επικρατούσα όμως άποψη είναι ασύμμετρη: ο μόνος καλός πληθωρισμός είναι ο μηδενικός(η άποψη των μονεταριστών), οι πλεονασματικές χώρες είναι οι "καλές"(μερκαντιλιστές) και οι "κακές", δηλαδή οι ελλειμματικές για να συγκλίνουν προς τις καλές πρέπει να ακολουθήσουν αποπληθωριστική πολιτική. Και αν, δεν τα καταφέρουν, όπως οι PIGS; Τότε, τα έσοδα τους από τις εξαγωγές θα μειωθούν και θα πρέπει να δανειστούν από το εξωτερικό προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τις εισαγωγές τους. Οι χώρες με τον υψηλότερο πληθωρισμό ήταν αυτές με το μεγαλύτερο εξωτερικό χρέος, από το 1999 - 2007: Η Ελλάδα (+78 μονάδες του ΑΕΠ), η Πορτογαλία (+67), Ιρλανδία (+65) και η Ισπανία (62). Με το χρέος αυξάνονται και οι τόκοι, και η χώρα μπαίνει σε ένα σπιράλ: δανείζεται στο εξωτερικό για να πληρώσει τους τόκους στο εξωτερικό, αυξάνονται τα σπρέντ και η κρίση ξεσπάει .
Αν σε μια χώρα Χ οι τιμές αυξάνονται πιο γλήγορα από ό, τι στους εταίρους της, τότε η X εξάγει λιγότερο και εισάγει ολοένα και περισσότερα, με συνέπεια το ισοζύγιο πληρωμών της να είναι ελλειμματικό. Το νόμισμα της X που της είναι απαραίτητο για την αγορά περιουσιακών στοιχείων έχει μικρότερη ζήτηση και η τιμή του πέφτει, δηλαδή η Χ υποτιμά το νόμισμα της: Ετσι τα αγαθά που αυτή παράγει γίνονται και πάλι προσιτά, και η ανισότητα αμβλύνεται. Παρόμοιες αλλά αντίθετες είναι οι συνέπειες σε χώρες που έχουν πλεόνασμα, των οποίων το νόμισμα γίνεται πιο σπάνιο και πιο ακριβό . Αν όμως η Χ συνδέεται με τους εταίρους της με μια νομισματική ένωση, τότε η τιμή του νομίσματος της δεν μπορεί να αποκαταστήσει το ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών και οι λύσεις είναι δύο: για την ίδια τη X, ο αποπληθωρισμός, και για τους εταίρους της που έχουν πλεόνασμα, ο πληθωρισμός. Σύμφωνα με τη άποψη των κευνσιανιστών οι δύο αυτοί μηχανισμοί είναι συμπληρωματικοί: επειδή πλεονάσματα και ελλείμματα αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος (είναι αδύνατο να είσαι πλεονασματικός, αν κάποιος άλλος δεν έχει ελλείμματα ). Οι περικοπές σε μια χώρα με ελλείμματα πρέπει να συνοδεύονται από αύξηση της ζήτησης σε χώρες που έχουν πλεονάσματα. Η επικρατούσα όμως άποψη είναι ασύμμετρη: ο μόνος καλός πληθωρισμός είναι ο μηδενικός(η άποψη των μονεταριστών), οι πλεονασματικές χώρες είναι οι "καλές"(μερκαντιλιστές) και οι "κακές", δηλαδή οι ελλειμματικές για να συγκλίνουν προς τις καλές πρέπει να ακολουθήσουν αποπληθωριστική πολιτική. Και αν, δεν τα καταφέρουν, όπως οι PIGS; Τότε, τα έσοδα τους από τις εξαγωγές θα μειωθούν και θα πρέπει να δανειστούν από το εξωτερικό προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τις εισαγωγές τους. Οι χώρες με τον υψηλότερο πληθωρισμό ήταν αυτές με το μεγαλύτερο εξωτερικό χρέος, από το 1999 - 2007: Η Ελλάδα (+78 μονάδες του ΑΕΠ), η Πορτογαλία (+67), Ιρλανδία (+65) και η Ισπανία (62). Με το χρέος αυξάνονται και οι τόκοι, και η χώρα μπαίνει σε ένα σπιράλ: δανείζεται στο εξωτερικό για να πληρώσει τους τόκους στο εξωτερικό, αυξάνονται τα σπρέντ και η κρίση ξεσπάει .
Το φάντασμα του 1992
Πιστεύετε πραγματικά ότι οι αγορές νοιάζονται με ποια κάνει σεξ ο Μπερλουσκόνι? Πιστεύετε ότι ανησυχούν επειδή το δημόσιο χρέος της Ιταλίας είναι «υψηλό» ? Μα το δημόσιο χρέος μας είναι πάνω από 100% εδώ και 20 χρόνια,και οι κυβερνήσεις μας,αν και λιγότερο φοκλοριστικές,ήταν συχνά πιο ασταθείς.Οχι,δεν είναι αυτό που απασχολεί τις αγορές:αυτό που τις απασχολεί είναι ότι σήμερα,όπως και το 1992,το χρέος μας προς το εξωτερικό αυξάνεται ,και ότι αυτή η αύξηση,όπως και το 1992, οφείλεται στην αύξηση της δαπάνης για την εξυπηρέτηση τους εξωτερικού χρέους το οποίο κατά το μεγαλύτερο μέρος του είναι ιδιωτικό χρέος,που έχουν συνάψει νοικοκυριά και επιχειρήσεις (το 65% του παθητικού με το εξωτερικό της Ιταλίας είναι ιδιωτικής προέλευσης).
Ποιος ωφελείται?
Στην ιδεολογική ασυμμετρία του μερκαντιλισμού (οι «καλοί» δεν πρέπει να συνεργάζονται) και στη μονεταριστική (πληθωρισμός μηδέν), η πολιτική επιλογή στέρησης του μέσου ανταλλαγής γίνεται εργαλείο ταξικής πάλης. Αν η συναλλαγματική ισοτιμία είναι σταθερή, τότε το βάρος της προσαρμογής πέφτει στις τιμές των εμπορευμάτων, που μπορεί να μειωθούν ή μειώνοντας τα κόστη (το κόστος εργασίας, αφού το κόστος των πρώτων υλών δεν εξαρτάται από εμάς) ή αυξάνοντας την παραγωγικότητα. Επισφάλεια δηλαδή και μείωση των μισθών βρίσκονται προ των πυλών. Η αριστερά που θέλει το ευρώ, αλλά δεν θέλει τον Μαρκιόνε (τον πρόεδρο της ΦΙΑΤ)είναι για κλάματα. Όποιος δεν αποπληθωρίζει συσσωρεύει εξωτερικό χρέος, μέχρι να ξεσπάσει η κρίση, μετά την οποία το κράτος, για να αποφύγει τη κατάρρευση των τραπεζών, αναλαμβάνει τα χρέη που οφείλονται σε εξωτερικές ανισορροπίες, και τα μετατρέπει σε δημόσιο χρέος. Την ιδιωτικοποίηση των κερδών ακολουθεί η κοινωνικοποίηση των ζημιών, με το πλεονέκτημα ότι θα τα φορτώσουν εκ των υστέρων στους προϋπολογισμούς. Η επιλογή δεν είναι αν θα παρθούν αποπληθωριστικά μέτρα ή όχι, αλλά αν αυτό θα γίνει αμέσως ή όχι. Μια επιλογή στενάχωρη, αλλά μόνο επειδή η ιδεολογική ηλιθιότητα επιβάλλει να δοθεί έμφαση στο σύμπτωμα (η ανισσοροπία του δημόσιου τομέα που μπορεί να ξεπεραστεί μόνο με περικοπές), και όχι στην αιτία (το εξωτερικό έλλειμμα το οποίο θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με συνεργασία). Στην ερώτηση της Ροσάντα"Μήπως έγινε κάποιο λάθος;" την απάντηση μας τη δίνει η ίδια: όχι, δεν έγινε κανένα λάθος. Ο στόχος που ήθελαν να επιτύχουν, δηλαδή την «πειθάρχηση» των εργαζομένων, επιτεύχθηκε. Μπορεί να μην ακούγεται «αριστερό», αλλά αν εσείς θέλετε να συνεχίσετε να ονομάζετε "αριστερά" κυβερνήσεις "τεχνοκρατών" υπό την ηγεσία χριστιανοδημοκρατών, μπορείτε και να το κάνετε . Σύμφωνα πάντως με το πανεπιστημιακό σύγγραμμα του Nicola Acocella (Fondamenti di politica economica): το «σκληρό νόμισμα» χρησιμοποιείται για την πειθάρχηση των συνδικάτων.
Στην ιδεολογική ασυμμετρία του μερκαντιλισμού (οι «καλοί» δεν πρέπει να συνεργάζονται) και στη μονεταριστική (πληθωρισμός μηδέν), η πολιτική επιλογή στέρησης του μέσου ανταλλαγής γίνεται εργαλείο ταξικής πάλης. Αν η συναλλαγματική ισοτιμία είναι σταθερή, τότε το βάρος της προσαρμογής πέφτει στις τιμές των εμπορευμάτων, που μπορεί να μειωθούν ή μειώνοντας τα κόστη (το κόστος εργασίας, αφού το κόστος των πρώτων υλών δεν εξαρτάται από εμάς) ή αυξάνοντας την παραγωγικότητα. Επισφάλεια δηλαδή και μείωση των μισθών βρίσκονται προ των πυλών. Η αριστερά που θέλει το ευρώ, αλλά δεν θέλει τον Μαρκιόνε (τον πρόεδρο της ΦΙΑΤ)είναι για κλάματα. Όποιος δεν αποπληθωρίζει συσσωρεύει εξωτερικό χρέος, μέχρι να ξεσπάσει η κρίση, μετά την οποία το κράτος, για να αποφύγει τη κατάρρευση των τραπεζών, αναλαμβάνει τα χρέη που οφείλονται σε εξωτερικές ανισορροπίες, και τα μετατρέπει σε δημόσιο χρέος. Την ιδιωτικοποίηση των κερδών ακολουθεί η κοινωνικοποίηση των ζημιών, με το πλεονέκτημα ότι θα τα φορτώσουν εκ των υστέρων στους προϋπολογισμούς. Η επιλογή δεν είναι αν θα παρθούν αποπληθωριστικά μέτρα ή όχι, αλλά αν αυτό θα γίνει αμέσως ή όχι. Μια επιλογή στενάχωρη, αλλά μόνο επειδή η ιδεολογική ηλιθιότητα επιβάλλει να δοθεί έμφαση στο σύμπτωμα (η ανισσοροπία του δημόσιου τομέα που μπορεί να ξεπεραστεί μόνο με περικοπές), και όχι στην αιτία (το εξωτερικό έλλειμμα το οποίο θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με συνεργασία). Στην ερώτηση της Ροσάντα"Μήπως έγινε κάποιο λάθος;" την απάντηση μας τη δίνει η ίδια: όχι, δεν έγινε κανένα λάθος. Ο στόχος που ήθελαν να επιτύχουν, δηλαδή την «πειθάρχηση» των εργαζομένων, επιτεύχθηκε. Μπορεί να μην ακούγεται «αριστερό», αλλά αν εσείς θέλετε να συνεχίσετε να ονομάζετε "αριστερά" κυβερνήσεις "τεχνοκρατών" υπό την ηγεσία χριστιανοδημοκρατών, μπορείτε και να το κάνετε . Σύμφωνα πάντως με το πανεπιστημιακό σύγγραμμα του Nicola Acocella (Fondamenti di politica economica): το «σκληρό νόμισμα» χρησιμοποιείται για την πειθάρχηση των συνδικάτων.
Περισσότερη Ευρώπη;
Σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, μια νομισματική ένωση μπορεί να είναι βιώσιμη χωρίς να αντιμετωπίζει μισθολογικές εντάσεις εφόσον οι χώρες είναι δημοσιονομικά ενοποιημένες, μιας κι έτσι διευκολύνεται η μεταφορά πόρων από αυτές που περνούν μια περίοδο ανάπτυξης σ’αυτές που βρίσκονται σε ύφεση. Μια «λύση» που ανακουφίζει τα συμπτώματα χωρίς όμως να θεραπεύει τα αίτια (τις εξωτερικές ανισορροπίες). Πρόκειται για το περιβόητο «περισσότερη Ευρώπη». Ένα παράδειγμα: φέτος γιορτάζουμε τα 150 χρόνια από την νομισματική, δημοσιονομική και πολιτική ένωση της χώρας μας. "Περισσότερη Ιταλία" είχαμε, έτσι δεν είναι; Ωστόσο, 150 χρόνια μετά τη σύγκλιση των τιμών μεταξύ των περιφερειών η ενοποίηση αυτή δεν είναι πλήρης, και ο Νότος έχει ένα δομικό εξωτερικό χρέος πάνω από το 15% του ΑΕΠ του, δηλαδή ο Νότος επιβιώνει εισάγοντας κεφάλαια από τον υπόλοιπο κόσμο (αλλά στην πραγματικότητα από την υπόλοιπη Ιταλία) . Μετά από πενήντα χρόνια δημοσιονομικής ενοποίησης στην ενωμένη (νομισματικά) Ιταλία έχουμε τις πράσινες φανέλες του κινήματος Παδανία: δέκα χρόνια δημοσιονομικής ενοποίησης στη ζώνη του ευρώ, και με το Ευρωομόλογο, ίσως να είναι αρκετά για την επιστροφή των μελανοχιτώνων στη Γερμανία. Η δημοσιονομική ενοποίηση δεν είναι πολιτικά βιώσιμη, επειδή κανείς δεν θέλει να πληρώσει για τους άλλους, ειδικά όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ιδεολογικοί σκλάβοι της ασυμμετρίας, βομβαρδίζουν με το μήνυμα ότι οι άλλοι είναι τεμπέληδες, ελάχιστα παραγωγικοί, και ότι «γιαυτό φταίνε οι ίδιοι». Οι Έλληνες, Τούρκοι, ή οι Εβραίοι, και όλοι γνωρίζουμε την κατάληξη όταν φταίνε οι άλλοι.
Σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, μια νομισματική ένωση μπορεί να είναι βιώσιμη χωρίς να αντιμετωπίζει μισθολογικές εντάσεις εφόσον οι χώρες είναι δημοσιονομικά ενοποιημένες, μιας κι έτσι διευκολύνεται η μεταφορά πόρων από αυτές που περνούν μια περίοδο ανάπτυξης σ’αυτές που βρίσκονται σε ύφεση. Μια «λύση» που ανακουφίζει τα συμπτώματα χωρίς όμως να θεραπεύει τα αίτια (τις εξωτερικές ανισορροπίες). Πρόκειται για το περιβόητο «περισσότερη Ευρώπη». Ένα παράδειγμα: φέτος γιορτάζουμε τα 150 χρόνια από την νομισματική, δημοσιονομική και πολιτική ένωση της χώρας μας. "Περισσότερη Ιταλία" είχαμε, έτσι δεν είναι; Ωστόσο, 150 χρόνια μετά τη σύγκλιση των τιμών μεταξύ των περιφερειών η ενοποίηση αυτή δεν είναι πλήρης, και ο Νότος έχει ένα δομικό εξωτερικό χρέος πάνω από το 15% του ΑΕΠ του, δηλαδή ο Νότος επιβιώνει εισάγοντας κεφάλαια από τον υπόλοιπο κόσμο (αλλά στην πραγματικότητα από την υπόλοιπη Ιταλία) . Μετά από πενήντα χρόνια δημοσιονομικής ενοποίησης στην ενωμένη (νομισματικά) Ιταλία έχουμε τις πράσινες φανέλες του κινήματος Παδανία: δέκα χρόνια δημοσιονομικής ενοποίησης στη ζώνη του ευρώ, και με το Ευρωομόλογο, ίσως να είναι αρκετά για την επιστροφή των μελανοχιτώνων στη Γερμανία. Η δημοσιονομική ενοποίηση δεν είναι πολιτικά βιώσιμη, επειδή κανείς δεν θέλει να πληρώσει για τους άλλους, ειδικά όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ιδεολογικοί σκλάβοι της ασυμμετρίας, βομβαρδίζουν με το μήνυμα ότι οι άλλοι είναι τεμπέληδες, ελάχιστα παραγωγικοί, και ότι «γιαυτό φταίνε οι ίδιοι». Οι Έλληνες, Τούρκοι, ή οι Εβραίοι, και όλοι γνωρίζουμε την κατάληξη όταν φταίνε οι άλλοι.
Deutschland über alles.
Οι λύσεις τις εξωτερικής ανισορροπίας είναι πολιτικά μη βιώσιμες. Η συμβίωση με το ευρώ θα απαιτούσε την έξοδο από την μερκαντιλιστική ιδεολογική ασυμμετρία. Θαπρεπε να παρέχονται κίνητρα συμμετρικά σε όσους αποκλίνουν προς τα πάνω ή προς τα κάτω από το στόχο για τον πληθωρισμό. Όμως, το ειδικό βάρος των «ενάρετων» χωρών αυτό δεν θα το επέτρεπε. Επειδή το ευρώ είναι το αποτέλεσμα δύο ιστορικών διαδικασιών. Η Ροσάντα βλέπει μόνο την πρώτη (την αντεπίθεση του κεφαλαίου για την ανάκτηση των θέσεων του μετά την υποχώρηση του με το μεταπολεμικό New Deal), όχι όμως και τη δεύτερη: τον αγώνα της Γερμανίας να αποκτήσει μια αγορά-διέξοδο. Ολοι, δεξιοί, αριστεροί εκστασιάζονται με την επιτυχία της Γερμανίας, την «ατμομηχανή» της Ευρώπης, που αναπτύσσεται ικανοποιώντας την αυξανόμενη ζήτηση των αναδυόμενων χωρών. Τα στοιχεία όμως τι λένε; Από το 1999 έως το 2007, το γερμανικό πλεόνασμα αυξήθηκε κατά 239 δισ. δολάρια, εκ των οποίων τα 156 δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη, ενώ το εμπορικό ισοζύγιο με την Κίνα επιδεινώθηκε κατά 20 δισ. ευρώ (από ένα έλλειμμα -4 στο -24) 20. Ο Τύπος αναφέρει ότι η Γερμανία εξάγει στην Ανατολή και έτσι η ανάπτυξή της στηρίζει κι εμάς. Τα στοιχεία όμως λένε το αντίθετο. Η αυξημένη ζήτηση των ευρωπαϊκών χωρών, υπό την επήρεια του ναρκωτικού της σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας, είναι αυτή που στηρίζει την ανάπτυξη της Γερμανίας. Και η Γερμανία δεν θα παραιτηθεί από μια ασυμμετρία από την οποία κερδίζει. Αλλά γιατί οι περιφερειακές» κυβερνήσεις μπλέχτηκαν στα δίχτυα της Γερμανίας; Στο πανεπιστημιακό σύγγραμμα του Gandolfo (Fondamenti di economia internazionale) αναφέρεται: Το ενιαίο νόμισμα ευνοεί μια «ψευδαίσθηση της οικονομικής πολιτικής» που επιτρέπει στις κυβερνήσεις να επιδιώκουν πολιτικά ανέφικτους στόχους, λέγοντας ότι τους επιβάλλει η Ευρώπη (πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει να λένε «Η Ευρώπη μας το ζητά ..."?). Η ταξική πάλη από την άλλη δικαιολογούσε τα μέσα (την πρόσδεση στη Γερμανία).
Οι λύσεις τις εξωτερικής ανισορροπίας είναι πολιτικά μη βιώσιμες. Η συμβίωση με το ευρώ θα απαιτούσε την έξοδο από την μερκαντιλιστική ιδεολογική ασυμμετρία. Θαπρεπε να παρέχονται κίνητρα συμμετρικά σε όσους αποκλίνουν προς τα πάνω ή προς τα κάτω από το στόχο για τον πληθωρισμό. Όμως, το ειδικό βάρος των «ενάρετων» χωρών αυτό δεν θα το επέτρεπε. Επειδή το ευρώ είναι το αποτέλεσμα δύο ιστορικών διαδικασιών. Η Ροσάντα βλέπει μόνο την πρώτη (την αντεπίθεση του κεφαλαίου για την ανάκτηση των θέσεων του μετά την υποχώρηση του με το μεταπολεμικό New Deal), όχι όμως και τη δεύτερη: τον αγώνα της Γερμανίας να αποκτήσει μια αγορά-διέξοδο. Ολοι, δεξιοί, αριστεροί εκστασιάζονται με την επιτυχία της Γερμανίας, την «ατμομηχανή» της Ευρώπης, που αναπτύσσεται ικανοποιώντας την αυξανόμενη ζήτηση των αναδυόμενων χωρών. Τα στοιχεία όμως τι λένε; Από το 1999 έως το 2007, το γερμανικό πλεόνασμα αυξήθηκε κατά 239 δισ. δολάρια, εκ των οποίων τα 156 δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη, ενώ το εμπορικό ισοζύγιο με την Κίνα επιδεινώθηκε κατά 20 δισ. ευρώ (από ένα έλλειμμα -4 στο -24) 20. Ο Τύπος αναφέρει ότι η Γερμανία εξάγει στην Ανατολή και έτσι η ανάπτυξή της στηρίζει κι εμάς. Τα στοιχεία όμως λένε το αντίθετο. Η αυξημένη ζήτηση των ευρωπαϊκών χωρών, υπό την επήρεια του ναρκωτικού της σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας, είναι αυτή που στηρίζει την ανάπτυξη της Γερμανίας. Και η Γερμανία δεν θα παραιτηθεί από μια ασυμμετρία από την οποία κερδίζει. Αλλά γιατί οι περιφερειακές» κυβερνήσεις μπλέχτηκαν στα δίχτυα της Γερμανίας; Στο πανεπιστημιακό σύγγραμμα του Gandolfo (Fondamenti di economia internazionale) αναφέρεται: Το ενιαίο νόμισμα ευνοεί μια «ψευδαίσθηση της οικονομικής πολιτικής» που επιτρέπει στις κυβερνήσεις να επιδιώκουν πολιτικά ανέφικτους στόχους, λέγοντας ότι τους επιβάλλει η Ευρώπη (πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει να λένε «Η Ευρώπη μας το ζητά ..."?). Η ταξική πάλη από την άλλη δικαιολογούσε τα μέσα (την πρόσδεση στη Γερμανία).
Η υποτίμηση τυφλώνει
Από το 1987 ως το 1991 οι ευρωπαϊκές ισοτιμίες παρέμειναν σταθερές. Στην Ιταλία ο πληθωρισμός από 4,7% έφτασε στο 6,2,με την τιμή του πετρελαίου να πέφτει (μα οι σταθερές ισοτιμίες δεν τιθασεύουν τελικά τον πληθωρισμό?).Στη Γερμανία ο πληθωρισμός ήταν κατά μέσο όρο 2%.Η ιταλική ανταγωνιστικότητα έπεφτε, ενώ μεγάλωνε ο εξωτερικός δανεισμός, και μετά την αμερικάνικη ύφεση του 1991 η Ιταλία αναγκάστηκε να υποτιμήσει το νόμισμα της. Υποτίμηση! Δοκιμάστε να πείτε αυτή τη λέξη σε έναν διανοούμενο της αριστεράς και θα δείτε με πόση αγανάκτηση θα αντιδράσει. Δε φταίει αυτός. Επί δεκαετίες τον βομβαρδίζουν με το μήνυμα ότι η υποτίμηση είναι μία από αυτές τις ασχήμιες που για λίγο δίνουν ανάσες αλλά που μακροπρόθεσμα προκαλούν μεγάλες καταστροφές.Τι συνέβη όμως μετά το 1992? Ο πληθωρισμός μειώθηκε κατά μισή μονάδα το 1993 και κατά άλλη μία μισή το 1994, ενώ η σχέση εξωτερικού χρέους/ΑΕΠ μέσα σε πέντε χρόνια μειώθηκε στο μισό (από -12 στις -6 μονάδες του ΑΕΠ).Μετά από ένα αρχικό σοκ,η Ιταλία από το 1994 έως το 2001, αναπτύχθηκε με ένα μέσο όρο 2%.Το μαθηματάκι για τα δεινά που προκαλεί η υποτίμηση του νομίσματος (δημιουργία πληθωρισμού, οι ανάσες που δίνει δεν κρατούν πολύ, απαγορευτική επειδή εμείς εισάγουμε πετρέλαιο) είναι μεγάλο ψέμα.
Είναι μη αναστρέψιμη;
Λένε ότι η υποτίμηση δεν είναι λύση αποφασιστικής σημασίας, και ότι οι διαδικασίες εξόδου δεν προβλέπονται, οπότε ... Και τι έγινε; Ποιος είναι τόσο αφελής για να μη δει ότι η έλλειψη διαδικασιών εξόδου δεν είναι παρά ένα ρητορικό σχήμα, με στόχο την εδραίωση στο κοινό της ιδέας μιας «φυσικής» ή «τεχνικής» μη αναστρεψιμότητας αυτού που ουσιαστικά είναι μια επιλογή ανθρώπινη και πολιτική (και ως εκ τούτου αναστρέψιμη); Φυσικά, η υποτίμηση του νομίσματος καθιστά πιο ακριβό το χρέος σε ξένο συνάλλαγμα. Αλλά θα οδηγούσε από μια κατάσταση εξωτερικού δανεισμού σε μία κατάσταση με εξωτερικά πλεονάσματα, αφού θα παράγαμε πόρους επαρκείς για την αποπληρωμή των δανείων, όπως και το 1992. Σε αντίθετη περίπτωση, θα μας έμενε η πιθανότητα παύσης πληρωμών. Ο Πρόντι επιθυμεί να στείλει ένα μεγάλο μέρος του λογαριασμού στους "μεγάλους θεσμικούς επενδυτές”; Ωραία, τότε, ο πιο άμεσος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να μη προχωρήσουμε στην έκδοση ευρωομολόγων “κοινωνικοποιώντας” τις ζημιές προς όφελος της Γερμανίας (με κίνδυνο τους μελανοχίτωνες), αλλά να δηλώσει, εάν είναι απαραίτητο, την παύση πληρωμών, όπως έχουν κάνει τόσες χώρες που δεν έχουν διαγραφεί από το οικονομική γεωγραφία για αυτό το λόγο . Εχει ήδη συμβεί και θα συμβεί και στο μέλλον. «Οι αγορές θα μας τιμωρήσουν, θα μας συνθλίψουν».
Λένε ότι η υποτίμηση δεν είναι λύση αποφασιστικής σημασίας, και ότι οι διαδικασίες εξόδου δεν προβλέπονται, οπότε ... Και τι έγινε; Ποιος είναι τόσο αφελής για να μη δει ότι η έλλειψη διαδικασιών εξόδου δεν είναι παρά ένα ρητορικό σχήμα, με στόχο την εδραίωση στο κοινό της ιδέας μιας «φυσικής» ή «τεχνικής» μη αναστρεψιμότητας αυτού που ουσιαστικά είναι μια επιλογή ανθρώπινη και πολιτική (και ως εκ τούτου αναστρέψιμη); Φυσικά, η υποτίμηση του νομίσματος καθιστά πιο ακριβό το χρέος σε ξένο συνάλλαγμα. Αλλά θα οδηγούσε από μια κατάσταση εξωτερικού δανεισμού σε μία κατάσταση με εξωτερικά πλεονάσματα, αφού θα παράγαμε πόρους επαρκείς για την αποπληρωμή των δανείων, όπως και το 1992. Σε αντίθετη περίπτωση, θα μας έμενε η πιθανότητα παύσης πληρωμών. Ο Πρόντι επιθυμεί να στείλει ένα μεγάλο μέρος του λογαριασμού στους "μεγάλους θεσμικούς επενδυτές”; Ωραία, τότε, ο πιο άμεσος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να μη προχωρήσουμε στην έκδοση ευρωομολόγων “κοινωνικοποιώντας” τις ζημιές προς όφελος της Γερμανίας (με κίνδυνο τους μελανοχίτωνες), αλλά να δηλώσει, εάν είναι απαραίτητο, την παύση πληρωμών, όπως έχουν κάνει τόσες χώρες που δεν έχουν διαγραφεί από το οικονομική γεωγραφία για αυτό το λόγο . Εχει ήδη συμβεί και θα συμβεί και στο μέλλον. «Οι αγορές θα μας τιμωρήσουν, θα μας συνθλίψουν».
Μία ακόμα βλακεία. Επί δεκαετίες, η Ιταλία έχει αναπτυχθεί χωρίς να προσφύγει στον εξωτερικό δανεισμό. Είναι το ευρώ που, συνθλίβοντας τα εισόδημα και τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών, έχει αναγκάσει τη χώρα να δανείζεται από το εξωτερικό. Το ακαθάριστο εθνικό ποσοστό αποταμίευσης , σταθερό γύρω στο 21%, από το 1980 - 1999, μειώθηκε σταθερά από τότε μέχρι που άγγιξε το 16% του εισοδήματος. Την ίδια περίοδο, το παθητικό των νοικοκυριών διπλασιάστηκε, από 40% σε 80%. Αν βγούμε από το ευρώ, η Ιταλία θα χρειάζεται λιγότερο τις αγορές , ενώ οι αγορές θα εξακολουθούν να χρειάζονται τα 60 εκατομμύρια Ιταλούς καταναλωτές.
Ας μην κάνει η αριστερά ό,τι κάνει η δεξιά.
Από το ευρώ θα βγούμε, επειδή τελικά η Γερμανία θα κόψει το κλαδί πάνω στο οποίο κάθεται. Μένει στην αριστερά να το αντιληφθεί και να διαχειριστεί αυτή τη διαδικασία, αντί να καταρρεύσει. Δεν αναφέρομαι στις επερχόμενες εκλογές. Ο Μπερλουσκόνι θα φύγει: δέκα χρόνια ευρώ έχουν προκαλέσει τόσες εντάσεις που το κοινωνικό σφαγείο θα πρέπει τώρα να λειτουργήσει με πλήρες ωράριο. Και οι πιτσιλιές αίματος ξεχωρίζουν λιγότερο στην κόκκινη ποδιά. Για άλλη μια φορά θα ανατεθεί στην αριστερά της ρεάλπολιτίκ να χειριστεί την κατάσταση, γιατί υπάρχει και μια άλλη ψευδαίσθηση της οικονομικής πολιτικής, αυτή που κάνει πιο αποδεκτές τις δεξιές πολιτικές αν αυτός που τις εφαρμόζει λέει ότι ανήκει στην αριστερά. Αλλά οι ψηφοφόροι αρχίζουν να υποψιάζονται ότι η κοινωνική σφαγή μπορεί να αποφευχθεί βγαίνοντας από το ευρώ. Αγαπητή Ροσάντα, οι εργαζόμενοι δεν είναι «αποπροσανατολισμένοι», όπως λέτε, αλλά απλά κατανοούν. «Η αμαρτία και η ντροπή ας μη μείνουν στο σκοτάδι», λέει το κακό πνεύμα στη Μαργαρίτα (Φάουστ,Γκαίτε). Έτσι, μετά από δύο δεκαετίες ρεαλπολιτίκ, αυτοί που βρίσκονται σε αμηχανία είναι και πάλι οι πολιτικοί της αριστεράς, στριμωγμένοι μεταξύ της ανάγκης σεβασμού των παραγόντων της οικονομίας, και τη δικαιολόγηση στους ψηφοφόρους τους μιας επιλογής φασιστικής όχι τόσο για ταξικούς λόγους, όσο για τον πατερναλισμό με τον οποίο επιβλήθηκε. Εκτίθενται έτσι στις επιθέσεις των διαφόρων Marine Le Pen σε χώρες ολοκληρωμένης δημοκρατίας, και σύντομα και σε εμάς. Επειδή οι δεξιές πολιτικές, μακροπρόθεσμα, ωφελούν μόνο τη δεξιά. Αλλά συνειδητοποιώ ότι σε μια χώρα στην οποία είναι αρκετή η συμπλήρωση μίας θητείας στο κοινοβούλιο για μια παχυλή σύνταξη, η τόσο μακρά περίοδος δεν μπορεί να αποτελεί πρόβλημα για τους πολιτικούς της δεξιάς και της αριστεράς. Αυτό εξηγεί και την τόσο μεγάλη ομοφωνία.
Από το ευρώ θα βγούμε, επειδή τελικά η Γερμανία θα κόψει το κλαδί πάνω στο οποίο κάθεται. Μένει στην αριστερά να το αντιληφθεί και να διαχειριστεί αυτή τη διαδικασία, αντί να καταρρεύσει. Δεν αναφέρομαι στις επερχόμενες εκλογές. Ο Μπερλουσκόνι θα φύγει: δέκα χρόνια ευρώ έχουν προκαλέσει τόσες εντάσεις που το κοινωνικό σφαγείο θα πρέπει τώρα να λειτουργήσει με πλήρες ωράριο. Και οι πιτσιλιές αίματος ξεχωρίζουν λιγότερο στην κόκκινη ποδιά. Για άλλη μια φορά θα ανατεθεί στην αριστερά της ρεάλπολιτίκ να χειριστεί την κατάσταση, γιατί υπάρχει και μια άλλη ψευδαίσθηση της οικονομικής πολιτικής, αυτή που κάνει πιο αποδεκτές τις δεξιές πολιτικές αν αυτός που τις εφαρμόζει λέει ότι ανήκει στην αριστερά. Αλλά οι ψηφοφόροι αρχίζουν να υποψιάζονται ότι η κοινωνική σφαγή μπορεί να αποφευχθεί βγαίνοντας από το ευρώ. Αγαπητή Ροσάντα, οι εργαζόμενοι δεν είναι «αποπροσανατολισμένοι», όπως λέτε, αλλά απλά κατανοούν. «Η αμαρτία και η ντροπή ας μη μείνουν στο σκοτάδι», λέει το κακό πνεύμα στη Μαργαρίτα (Φάουστ,Γκαίτε). Έτσι, μετά από δύο δεκαετίες ρεαλπολιτίκ, αυτοί που βρίσκονται σε αμηχανία είναι και πάλι οι πολιτικοί της αριστεράς, στριμωγμένοι μεταξύ της ανάγκης σεβασμού των παραγόντων της οικονομίας, και τη δικαιολόγηση στους ψηφοφόρους τους μιας επιλογής φασιστικής όχι τόσο για ταξικούς λόγους, όσο για τον πατερναλισμό με τον οποίο επιβλήθηκε. Εκτίθενται έτσι στις επιθέσεις των διαφόρων Marine Le Pen σε χώρες ολοκληρωμένης δημοκρατίας, και σύντομα και σε εμάς. Επειδή οι δεξιές πολιτικές, μακροπρόθεσμα, ωφελούν μόνο τη δεξιά. Αλλά συνειδητοποιώ ότι σε μια χώρα στην οποία είναι αρκετή η συμπλήρωση μίας θητείας στο κοινοβούλιο για μια παχυλή σύνταξη, η τόσο μακρά περίοδος δεν μπορεί να αποτελεί πρόβλημα για τους πολιτικούς της δεξιάς και της αριστεράς. Αυτό εξηγεί και την τόσο μεγάλη ομοφωνία.
1 σχόλιο:
ΠΗΓΗ:
http://www.ilmanifesto.it/archivi/commento/anno/2011/mese/08/articolo/5225/
Δημοσίευση σχολίου