Η αγία καθαρολογία και οι πλατείες της «αγανάκτησης»

Πηγή: RedNotebook

Αυτές οι «πλατείες» επαναφέρουν τη δημοκρατική απαίτηση στο πεδίο του σύγχρονου κοινωνικού ζητήματος. Η φτώχεια, η υλική βία, οι σκανδαλώδεις ανισότητες εισοδημάτων και ευκαιριών, η ανεργία, όλα αυτά είναι παρόντα

Του Νικόλα Σεβαστάκη Ο πειρασμός της αγίας καθαρολογίας εμφανίζεται με πολλές μορφές. Ειδικά απέναντι σε άγνωστης ταυτότητας πολιτικά αντικείμενα όπως αυτά των «αγανακτισμένων». Η καθαρολογία μπορεί να προέρχεται τόσο από τους οπαδούς της πολιτικής ορθότητας των «θεσμικών προτάσεων» όσο και από εκείνη την πλευρά η οποία αντιπαραθέτει στη σύγχυση της αγανάκτησης την «στέρεα και πλέρια» Ιδέα του κομμουνισμού και του αυθεντικού ριζοσπαστισμού. Οι τιμητές μπορεί να μιλούν στο όνομα του αντι-λαϊκισμού ή αντίθετα να υψώνουν τα λάβαρα της ταξικής θεώρησης και του προωθημένου αντικαπιταλισμού. Άλλοτε αρπάζονται από τις ενοχλητικές αισθητικά λεπτομέρειες των κινητοποιήσεων αν δεν εξετάζουν «ψυχαναλυτικά» τα ταπεινά και ιδιοτελή κίνητρα του ματαιωμένου Έλληνα μικροαστού που βγαίνει στις πλατείες δηλώνοντας οργισμένος.   Ποτέ άλλωστε δεν λείπουν οι λόγοι να είναι κανείς σκεπτικιστής και πολιτικά φιλύποπτος.  Δεν είναι ας πούμε καθαρολογία μια ορισμένη απόσταση από τη μαγεία της ταύτισης στην οποία μπορεί να σε παρασύρει η «πολιτική του συναισθήματος». Και αυτό διότι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η ισοπεδωτική άρνηση «των ιδεολογιών» και όλων των μορφών παραδοσιακής πολιτικής μπορεί να εκτραπεί προς τον εθνικιστικό λαϊκισμό, τον απλοϊκό αντικοινοβουλευτισμό ή εκείνη την αντικλεπτοκρατική ρητορεία η οποία βραχυκυκλώνεται στον τιμωρητικό οίστρο. Πρόκειται για διαστάσεις υπαρκτές και πραγματικές πιθανότητες. Αλλά η αγία καθαρολογία προχωρεί πολύ εύκολα στο τελικό στάδιο της Ιστορίας όπως θα έλεγαν και οι ιερές γραφές του μαρξισμού:  διαγράφει συνοπτικά κάθε άλλη δυνατότητα εκτός από αυτή που επιβεβαιώνει την αφετηριακή της περιφρόνηση. Εμμένοντας στις σκοτεινές πλευρές των κινητοποιήσεων τύπου «αγανακτισμένων», παραβλέπει τη σημαντική συμβολική δυναμική αυτής της ιστορίας. Aνεξάρτητα από το πολιτικό βάθος ή τις άμεσες συνέπειες των συγκεκριμένων κινητοποιήσεων, πρέπει να αναγνωρίσουμε τα θετικά τους σημεία. Το πιο θετικό είναι κατά τη γνώμη μου ότι αυτές οι «πλατείες» επαναφέρουν τη δημοκρατική απαίτηση στο πεδίο του σύγχρονου κοινωνικού ζητήματος. Η φτώχεια, η υλική βία, οι σκανδαλώδεις ανισότητες εισοδημάτων και ευκαιριών, η ανεργία, όλα αυτά είναι παρόντα και σε μεγάλο βαθμό βαραίνουν στο πεδίο της διαμαρτυρίας. Δίπλα και παράλληλα με αυτή την απαίτηση, δυο άλλες ευαισθησίες δίνουν τον τόνο: η αναζήτηση περισσότερο «αδιαμεσολάβητων» μορφών κοινωνικής παρέμβασης και η απαίτηση για μια διαφορετική πολιτική ηθική. Δεν χρειάζεται κανείς να υπενθυμίζει πράγματα γνωστά για το πώς μπορεί να «καταλήξουν» αυτές οι ευαισθησίες σε καιρούς συλλογικής ήττας και κοινωνικοοικονομικής ματαίωσης. Ίσως όμως το κριτήριο για να αποτιμήσουμε τη σημασία των αγανακτισμένων να μην είναι μόνο οι εντυπώσεις ούτε η κατάταξη των διαφορετικών «φυλών» οι οποίες βρέθηκαν αυτές τις μέρες στις πλατείες. Ας αφήσουμε αυτό τον ιμπρεσιονισμό της ευκολίας στα ΜΜΕ και στα μαραζωμένα life style έντυπα. Το κριτήριο είναι αυτό που τονίσαμε από την αρχή και το οποίο δίνει τον τόνο από την Ισπανική περίπτωση: η αναφορά στην ‘πραγματική δημοκρατία’ ως διπλή έγκληση, τόσο στην κοινωνική δικαιοσύνη όσο και στην δημόσια-πολιτική αξιοπρέπεια. Για τους καθαρολόγους αυτό το γενικό πλαίσιο φαντάζει λίγο, εύπεπτο και στα όρια του απολιτικού. Για τους πανέτοιμους να ταυτιστούν, αρκεί η μαγεία των λέξεων (αδιαμεσολάβητο, άμεση δημοκρατία, οι «από κάτω» κλπ) για να επανεκκινήσει…η επανάσταση. Και στις δυο περιπτώσεις χάνουμε ίσως το νόημα της στιγμής, που δεν είναι τίποτα το άγιο και το καθαρό, αλλά η ίδια η αντίφαση και η παλινωδία. Το ερώτημα είναι αν αυτή η νέα ρωγμή στο καθεστώς της έκτακτης ανάγκης θα σημάνει κάτι και για τους περίφημους συσχετισμούς δύναμης που όλο περιμένουμε να αλλάξουν και όλο οι ίδιοι μένουν. Και το ερώτημα μάλλον δεν θα έχει άμεση και σαφή απάντηση. Ο απροσδιόριστος παράγοντας των τελευταίων ημερών φαίνεται τουλάχιστον ότι περιπλέκει τα δεδομένα σε ένα καθημαγμένο πολιτικό τοπίο. Και από αυτή την άποψη θυμίζει τις ανοιξιάτικες ιδιοτροπίες του καιρού όπου όλα μπορεί να τα περιμένεις εκτός από ασφαλείς προγνώσεις.