Κ. Λαπαβίτσας: Ευρωπαϊκός μηχανισμός διασφάλισης των τραπεζών και της γερμανικής κυριαρχίας

Πηγή: ΔΡΟΜΟΣ

Συνέντευξη στην Αριάδνη Αλαβάνου

Ο νέος μηχανισμός, που πρόκειται να υιοθετήσει η Ε.Ε., στοχεύει στην αναδιάρθρωση του χρέους με τρόπο που θα διασφαλίζει τις τράπεζες και τη γερμανική κυριαρχία, υποστηρίζει τεκμηριωμένα ο καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου Κώστας Λαπαβίτσας.
Όπως τονίζει, θα επιφέρει μόνιμα υψηλά επιτόκια και συνεχή λιτότητα στις χώρες της περιφέρειας. Θα λειτουργήσει ως προθάλαμος εξόδου από το ευρώ ή ενός ευρώ δύο ταχυτήτων. Μια ελληνική κυβέρνηση που θα σεβόταν τη βούληση του λαού θα όφειλε να προχωρήσει σε παύση πληρωμών και αναδιαπραγμάτευση του χρέους με στόχο την ουσιαστική διαγραφή του.

Εδώ και ένα χρόνο, όλη η χώρα φαίνεται να λειτουργεί μόνο και μόνο για την εξυπηρέτηση του χρέους. Για ποιo λόγο ενεχυριάστηκαν οι κοινωνικές και λαϊκές ανάγκες, η υγεία, η παιδεία, η καθημερινή επιβίωση των εργαζομένων στην αντιμετώπιση του χρέους;

Στις οικονομικές κρίσεις πάντα υπάρχουν σημεία αιχμής όπου συμπυκνώνονται οι αντιφάσεις της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Στην ελληνική κρίση αυτά είναι το δημόσιο χρέος και η συμμετοχή στην Ευρωζώνη. Η κυβέρνηση Παπανδρέου διάλεξε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του χρέους έχοντας ως στόχο την παραμονή στην Ευρωζώνη. Αναγκαστικά, λοιπόν, ζητούμενο έγινε να προστατευτούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες και να μην υπάρξει κόστος για τις χώρες του κέντρου. Από το τέλος του 2009, οι τράπεζες κάνουν πραγματικό αγώνα δρόμου για να απαλλαγούν από το ελληνικό δημόσιο χρέος. Μεγάλο μέρος του έχει ήδη μεταφερθεί στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, περίπου 65 δισ. ευρώ ως πωλήσεις και ακόμη περισσότερο ως εγγυήσεις για την άντληση ρευστότητας. Το Μνημόνιο παρέχει στις τράπεζες το απαραίτητο χρονικό περιθώριο για να κάνουν αυτή τη μεταφορά χρέους. Η σκληρή λιτότητα, από την άλλη, μεταβιβάζει το κόστος του χρέους στους εργαζόμενους, είτε ως μειώσεις μισθών και συντάξεων είτε ως περικοπές του κράτους πρόνοιας. Η επιδίωξη είναι να μη σηκώσουν, τελικά, το βάρος οι χώρες του κέντρου.

Και μπορεί το χρέος να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με αυτόν τον τρόπο;

Δεν νομίζω. Η συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας, το τελευταίο εξάμηνο, ήταν ταχύτατη, ενώ η ανεργία έφτασε ήδη το 14,8%. Η μείωση του κρατικού ελλείμματος κατά 6% του ΑΕΠ το 2010, η περικοπή των μισθών και των συντάξεων και ο περιορισμός των πιστώσεων από τις τράπεζες έχουν δημιουργήσει οικονομική ασφυξία. Το μόνο θετικό στοιχείο είναι ο σχετικός δυναμισμός των εξαγωγών, επειδή έχουν ανακάμψει οι διεθνείς αγορές. Υπάρχει και το ενδεχόμενο να σταμάτησε η πτώση των ιδιωτικών επενδύσεων τον Δεκέμβριο του 2010, αλλά είναι πολύ νωρίς για να ξέρουμε με βεβαιότητα.

Ακόμη χειρότερα, η ύφεση και η αποδιοργάνωση του κρατικού μηχανισμού έχουν φέρει σημαντική υστέρηση στα δημόσια έσοδα. Η τελευταία έκθεση του ΔΝΤ μάς πληροφορεί ότι έπεσε έξω στην εκτίμησή του για το λεγόμενο «δημοσιονομικό διάκενο», το οποίο αναμενόταν στο 1,7% του ΑΕΠ για το 2012-14, ενώ τώρα προκύπτει στο 8%. Σοβαρός εκτροχιασμός, δηλαδή, που σημαίνει ότι υπάρχει κίνδυνος να ξεφύγει προς τα πάνω η αναλογία του χρέους ως προς το ΑΕΠ. Έσπευσε, λοιπόν, ο κ. Παπακωνσταντίνου να ανακοινώσει πρόσθετα μέτρα, τη βδομάδα που μας πέρασε.

Αυτό σημαίνει ότι θα συνεχιστεί η ύφεση και θα ανέβει κι άλλο η ανεργία. Η κυβέρνηση ελπίζει σε αύξηση του τουρισμού, το καλοκαίρι, καθώς η Βόρεια Αφρική είναι σε αναταραχή. Προσβλέπει, επίσης, σε άνοδο των εξαγωγών, επειδή η πολιτική της συντρίβει το εργατικό κόστος. Θα δούμε στην πράξη. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι το ίδιο το ΔΝΤ προβλέπει ρυθμούς ανάπτυξης γύρω στο 2,5% μέχρι το 2020. Η ελληνική οικονομία θα λιμνάσει, ενώ υπάρχει περίπτωση το χρέος να εκτοξευτεί σε τεράστια ποσοστά του ΑΕΠ, άνω του 170%. Το πιθανότερο είναι ότι θα αποδειχτεί μη διατηρήσιμο και θα χρειαστεί αναδιάρθρωση.

Η επιμήκυνση της αποπληρωμής, η μείωση επιτοκίου, ένα πιθανό «κούρεμα» με πρωτοβουλία δανειστών ή με βάση την πρόταση Τρισέ για επαναγορά δεν αποτελούν λύσεις;

Οι προτάσεις αυτές αποτελούν παραδοχή του ότι η αναδιάρθρωση είναι αναπόφευκτη, αλλά δεν αλλάζουν ουσιαστικά τα πράγματα. Η επιμήκυνση του δανείου Ε.Ε.-ΔΝΤ ήταν απαραίτητη, δεδομένου ότι οι προβλέψεις αποπληρωμής, που έγιναν τον Μάιο του 2010, ήταν εκτός πραγματικότητας. Η μείωση επιτοκίου όντως θα ελαφρύνει την πίεση, χωρίς όμως να άρει την τοκογλυφία που ασκείται εις βάρος της Ελλάδας. Όσο για το «κούρεμα» με πρωτοβουλία των δανειστών, εξ ορισμού δεν πρόκειται να φέρει αποτελεσματική μείωση του χρέους. Δεν πρόκειται οι δανειστές να δεχτούν μεγάλη ζημία από μόνοι τους. Αυτό που χρειάζεται είναι να τους επιβληθεί ουσιαστικό «κούρεμα» με πρωτοβουλία της Ελλάδας.

Τι σηματοδοτεί ο νέος μόνιμος μηχανισμός που οι κυρίαρχες δυνάμεις της Ε.Ε. θέλουν να αποφασιστεί στη Σύνοδο Κορυφής; Τι θα όφειλε και θα μπορούσε (υπό την έννοια και του εφικτού) να κάνει στη Σύνοδο Κορυφής μια κυβέρνηση που θα σεβόταν τη λαϊκή βούληση;

Ο μηχανισμός επιδιώκει την αναδιάρθρωση χρέους με τρόπο που θα διασφαλίζει τις τράπεζες, ενώ θα επικυρώνει τη γερμανική κυριαρχία στην Ε.Ε. Υπόσχεται, για παράδειγμα, να επιβάλει «κούρεμα» στους μελλοντικούς αλλά όχι στους υπάρχοντες δανειστές χωρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Όσοι έχουν ήδη δανείσει θα πάρουν πίσω τα λεφτά τους στο ακέραιο, ενώ οι μελλοντικοί δανειστές θα έχουν τον κίνδυνο ζημίας. Πρόκειται για παραλογισμό. Πως είναι δυνατό να τιμωρείται ο μελλοντικός δανειστής για κάτι που ακόμη δεν έκανε, ενώ ο υπάρχων δανειστής, που αποδεδειγμένα έδρασε ανόητα, θα γλιτώσει χωρίς κόστος; Το αποτέλεσμα θα είναι μονίμως υψηλότερα επιτόκια για τις χώρες της περιφέρειας, ενώ παράλληλα θα επιβληθεί καθεστώς συνεχούς λιτότητας. Στην πράξη ο μηχανισμός θα λειτουργήσει ως προθάλαμος εξόδου από το ευρώ ή δημιουργίας ευρώ δύο ταχυτήτων. Η πρώτη υποψήφια χώρα θα είναι, προφανώς, η Ελλάδα.

Όσο για το τι θα πρέπει να κάνει μια κυβέρνηση που σέβεται τη λαϊκή βούληση, δεν είναι δα και τόσο πολύπλοκο. Η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει σε παύση πληρωμών και, κατόπιν, να αναδιαπραγματευτεί το χρέος με δική της πρωτοβουλία και με στόχο την ουσιαστική διαγραφή του. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να απαλλαγεί από το άχθος του χρέους και να αναπνεύσει η οικονομία της. Αυτό θα θέσει αμέσως και θέμα συνεχιζόμενης συμμετοχής της στο ευρώ, που έχει αποδειχτεί καταστροφική.

Πώς απαντάτε στο επιχείρημα ότι μια αναστολή πληρωμών θα οδηγούσε άμεσα σε κατάρρευση των ελληνικών -και όχι μόνο- τραπεζών;

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι ήδη σε δεινή θέση λόγω της ύφεσης. Χάνουν συνεχώς καταθέσεις, συσσωρεύουν προβληματικά δάνεια, καθώς η οικονομία συρρικνώνεται, και εξαρτώνται απόλυτα από τη ρευστότητα που τους παρέχει η ΕΚΤ. Αναγκαστικά περιορίζουν τις πιστώσεις τους και έτσι επιδεινώνουν κι άλλο την ύφεση. Έχουν, βέβαια, βελτιώσει την κεφαλαιακή τους επάρκεια, αλλά αυτό δεν παρέχει ουσιαστικά εχέγγυα για τη λειτουργία τους. Αρκεί μια μετρίου μεγέθους εκτροπή των συνολικών οικονομικών μεγεθών για να βρεθούν οι τράπεζες στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα κινδυνεύσει να βρεθεί η ελληνική αστική τάξη χωρίς εθνικό έλεγχο των τραπεζών για πρώτη φορά στην ιστορία της. Η παύση πληρωμών θα οδηγήσει τάχιστα σε επιβολή δημοσίου ελέγχου επί των τραπεζών. Θα προστατευτούν έτσι οι καταθέτες και θα τεθεί υπό δημόσιο έλεγχο ο μηχανισμός της πίστωσης. Θα υπάρξει, δηλαδή, η απαραίτητη βάση για την επανεκκίνηση της οικονομίας.

Σε συνέντευξή του (Βήμα της Κυριακής, 20/3) ο υπουργός Οικονομίας αναφέρθηκε στο λογιστικό έλεγχο του χρέους και στην πρόσφατη Πρωτοβουλία για ΕΛΕ, στην οποία συμμετέχετε πολύ ενεργά, και είπε: «Λες κι αν χαρακτηριστεί ένα κομμάτι του χρέους "παράνομο" δεν θα το χρωστάμε πλέον». Πώς το σχολιάζετε;

Διάβασα τη συνέντευξη του κ. Παπακωνσταντίνου και μου έκανε εντύπωση η ελαφρότητά της. Η απλή λογική λέει ότι αν, μετά από αδιάβλητες και φερέγγυες διαδικασίες, κάποιο χρέος κριθεί μη νομιμοποιημένο, ο δανειζόμενος δεν θα πρέπει να το πληρώσει. Ο δανειστής δεν πρόκειται, φυσικά, να το δεχτεί πανηγυρίζοντας. Γι' αυτό ακριβώς εκείνος που διαπραγματεύεται από την πλευρά του δανειζόμενου θα πρέπει να έχει οργανική πρόσδεση με το εργατικό κίνημα και πλήρη αντίληψη των συνεπειών του χρέους για τη ζωή των λαϊκών στρωμάτων. Τέτοιο πράγμα δυστυχώς δεν βλέπω στην ελληνική κυβέρνηση.

Θέλω να τονίσω ότι η ΕΛΕ είναι η μοναδική ελπιδοφόρα πρωτοβουλία που έχουμε δει μέχρι τώρα από τα κάτω για το ζήτημα του χρέους. Πολλοί μιλούν εναντίον του χρέους και καταγγέλλουν τις επιπτώσεις του, και πολύ καλά κάνουν. Αλλά με τις αναλύσεις περί καπιταλισμού και την καταγγελία των κερδοσκόπων δεν υπάρχει αποτέλεσμα. Στην πράξη η κυβέρνηση συνεχίζει να κάνει ό,τι θέλει. Η ΕΛΕ παρέχει τη δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης, αρκεί να αποκτήσει κινηματική διάσταση και να μην εξελιχθεί σε άνευρη και αναξιόπιστη επιτροπή της Βουλής. Έχει απόλυτη σημασία να μπορέσει να συνδεθεί με τα κινήματα που έχουν ήδη εμφανιστεί, όπως το «Δεν πληρώνω», όπως επίσης και με αντίστοιχες προσπάθειες στην Ιρλανδία και αλλού. Αν υπάρξει μαζικό κίνημα που θα απαιτήσει δημοκρατικό έλεγχο του χρέους –αυτού που ήδη υπάρχει, αλλά και του μελλοντικού-, η θέση της Ελλάδας στις διεθνείς διαπραγματεύσεις θα αλλάξει αμέσως.