Το θεραπευτικό σοκ έχει κινδύνους

ΠΗΓΗ: Καθημερινή

Tου Nικου Γ. Ξυδακη

Το άνοιγμα των λεγόμενων κλειστών επαγγελμάτων προωθείται με συνοπτικές, κατεπείγουσες διαδικασίες, χωρίς να έχει αντιληφθεί ο παραγωγικός πληθυσμός τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας τέτοιας μείζονος κοινωνικής μεταρρύθμισης. Τα προσδοκώμενα οφέλη για το κράτος εκτιμώνται με βάση αυθαίρετες παραδοχές. Τα οφέλη για τον καταναλωτή κινούνται μεταξύ προσδοκίας, ευχών και αναμονής του αγνώστου: σε μερικές περιπτώσεις είναι βέβαιο ότι ο καταναλωτής θα διευκολυνθεί, αλλά είναι αβέβαιη η τύχη των τιμών των υπηρεσιών.

Η απελευθέρωση δεν οδηγεί αναγκαστικά σε μείωση τιμών και βελτίωση υπηρεσιών· απεναντίας, μπορεί να οδηγήσει σε καρτέλ τιμών, ίσως και υποβάθμιση υπηρεσιών. Στις απελευθερωμένες τηλεπικοινωνίες, λ.χ., ουσιαστικά λειτουργεί καρτέλ τιμών. Στην παγωμένη οικοδομή, εξάλλου, είναι ελάχιστα πιθανό να πέσει το κόστος αν καταργηθούν οι ελάχιστες αμοιβές των μηχανικών· στις νομικές πράξεις, ομοίως. Μένει να δούμε αν θα φθηνύνουν τα ασυνταγογράφητα φάρμακα εφόσον πωλούνται ελεύθερα στα σούπερ μάρκετ.

Το σημαντικότερο όμως είναι το κοινωνικό κόστος μιας τέτοιας μείζονος μεταρρύθμισης, εφόσον επιβληθεί βεβιασμένα και αλόγιστα. Η σχεδιαζόμενη εγκατάσταση μεγάλων εμπορικών κέντρων μέσα σε αστικά κέντρα, χωρίς μελέτη επίπτωσης στην τοπική εμπορική ζωή, ή η διευκόλυνση εισόδου νομικών προσώπων στις πλανόδιες πωλήσεις και στις λαϊκές αγορές, προστιθέμενες στην απελευθέρωση των επαγγελμάτων, μπορούν να πλήξουν ανεπανόρθωτα τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας: τους μικρομεσαίους. Και μάλιστα σε περιβάλλον διαρκούς και εντεινόμενης ύφεσης. Μα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και η αυτοαπασχόληση στηρίζουν την ελληνική κοινωνία. Και όχι μόνο στην Ελλάδα: στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία, χώρες πολύ μεγαλύτερες και με βιομηχανική παραγωγή, οι μικρομεσαίοι και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, με την ευελιξία τους και την αντοχή τους, στηρίζουν τις κοινωνίες σε περιόδους κρίσης και την τροφοδοτούν με στελέχη σε περιόδους ευημερίας.

Η ατομική ή ολιγοπρόσωπη επιχείρηση, πέριξ της οποίας αρθρώνεται το ελληνικό πολυσθενές υποκείμενο (κατά Κων. Τσουκαλά), είναι ένα από τα στηρίγματα της νεωτερικής κοινωνίας, φτιάχνει αστικό πολιτισμό. Η αναγκαστική πτώση του ελεύθερου επαγγελματία σε υπάλληλο, ο δραστικός περιορισμός της δυνατότητας αυτοαπασχόλησης, λόγω ανταγωνισμού από συντριπτικά υπέρτερους σχηματισμούς, οδηγούν σε διαφορετικό ανθρωπότυπο, σε ριζικά άλλη κοινωνία· σε δομές εργασίας και βίου ριζικά διαφορετικές απ’ ό,τι γνωρίζαμε στον μεταπολεμικό κόσμο.

Ασφαλώς πολλά πεδία του εργασιακού βίου απαιτούν αλλαγές, προσαρμογές. Το ερώτημα είναι: πόσες αλλαγές; Προς ποια κατεύθυνση; Με ποιον στόχο; Πώς διασφαλίζεται η κοινωνική δικαιοσύνη και η συνοχή; Πολύ φοβούμαστε ότι τέτοια ερωτήματα δεν έχουν απαντηθεί επαρκώς. Υπό την ασφυκτική πίεση συμβατικών υποχρεώσεων, η κυβέρνηση υποβάλλει την κοινωνία σε παράτολμο θεραπευτικό σοκ, υποτιμώντας έναν κίνδυνο, διαρκώς παρόντα σε τέτοιες θεραπείες: Μετά το σοκ να μείνουν μόνο ερείπια.