Ένα επίκαιρο κείμενο για την κρίση, γραμμένο το 1983

Ένα δυσεύρετο και ενδιαφέρον κείμενο με τίτλο 

“Για τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Καρλ Μαρξ” 

γραμμένο από τον Αλέκο Αλαβάνο το 1983

Κανένας σοβαρός και καλόπιστος διανοητής μπροστά στο φαινόμενο της παγκόσμιας οικονομικής

κρίσης που μαστίζει εδώ και 10 χρόνια τώρα τον Καπιταλιστικό κύρια κόσμο δεν μπορεί να

αρνηθεί ότι η βαθύτερη εξήγησή της είναι αδύνατη χωρίς να ληφθούν υπόψη οι βασικές αναλύσεις

του Καρλ Μαρξ, οι μόνες που αποκρυπτογράφησαν σωστά τη δομή της καπιταλιστικής οικονομίας

και απομυθοποίησαν την κοινωνία της.

Κατά τον ίδιο τρόπο κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η σωστότερη κατανόηση των εξελίξεων

στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού μπορεί να γίνει μόνο με την προσφυγή στις βασικές ιδέες

και αναλύσεις του μαρξισμού. Έτσι η προσφυγή στο έργο και τη διδασκαλία του Καρλ Μαρξ

αποτελεί το κύριο καθήκον και τη μοναδική εναλλακτική λύση όλων των δυνάμεων της

παγκόσμιας αριστεράς.

Η κρίση αποτελεί μια παγκόσμια πρόκληση για τις δυνάμεις της Αριστεράς. Θα είναι οι δυνάμεις

αυτές ικανές να συγκροτήσουν ένα πρόγραμμα αξιόπιστο και έτσι δομημένο, που να προσφέρει μια

αριστερή σοσιαλιστική εναλλακτική λύση στις πολιτικές της επίθεσης του κεφαλαίου, το οποίο

αναγνωρίζει σαν μοναδικό νόμο του την οικονομική αποδοτικότητα της επένδυσης; 

Θα μπορέσουν οι δυνάμεις της αριστεράς τόσο στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες όσο και στις

αναπτυσσόμενες να αποτρέψουν τον κίνδυνο για έναν Κεϊνσιανισμό σε παγκόσμια κλίμακα και να

αποφύγουν το λάθος που έκαναν οι δυνάμεις της αριστεράς πριν λίγα χρόνια όταν στην

προηγούμενη κρίση απάντησαν με τον Μονεταρισμό και τη μείωση των κοινωνικών δαπανών,

γεγονός που όπως φάνηκε αργότερα βάθυνε και όξυνε τη σημερινή κρίση;

Θα μπορέσουν χωρίς πανικό αλλά με νηφαλιότητα να επανεξετάσουν τις προτάσεις τους και να

επεξεργαστούν μια ρεαλιστική σοσιαλιστική διέξοδο από την κρίση, μια λύση απαλλαγμένη από το

σύνδρομο ευθυγράμμισης και εξάρτησης από τις στρατηγικές επιλογές του Διεθνούς

Καπιταλιστικού Συμπλέγματος που το αποτελούν η Αμερική – η Διεθνής Τράπεζα – το Διεθνές

Νομισματικό Ταμείο και το Κονσόρτσιουμ τωω Πολυεθνικών και των μεγάλων δανειστριών

Τραπεζών, σύμπλεγμα που εκπροσωπεί το χρηματιστικό κεφάλαιο σε παγκόσμια κλίμακα και που

ευθύνεται κύρια για τα σοσιαλιστικά πισωγυρίσματα της Χιλής και πρόσφατα της Τζαμάικα;

Ξεκινάμε από την υπόθεση ότι είναι δυνατόν να προχωρήσουμε αντίθετα στους αυθόρμητους

νομους του Καπιταλισμού όπως πίστευε και ο Μαρξ.

Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι τόσο η οικονομική κρίση όσο και η ανεργία είναι φαινόμενα βαθιά,

διαρθρωτικά, αντανακλούν δηλαδή μια κρίση επιλογών και στρατηγικής των σύγχρονων πολιτικών

και οικονομικών συστημάτων παγκόσμια. Γι' αυτό το λόγο παραδοξολογούν και δημαγωγούν όσοι

υποστηρίζουν ότι η διέξοδος από την κρίση και η απαλλαγή από τις δυσμενείς συνέπειές της μπορεί

να γίνει μ' έναν ορθολογισμό και με λύσεις που επινοούνται και σχεδιάζονται εγκεφαλικά στα

μυαλά κάποιων τεχνοκρατών και γραφειοκρατών. Τούτο γιατί η οικονομική κρίση του

Καπιταλισμού σαν αποτέλεσμα της κρίσης συγκεκριμένων πολιτικών (ταξικών) και οικονομικών

επιλογών των δυνάμεων που ασκούσαν και ασκούν την πολιτική του καπιταλισμού είναι και πρέπει

να θεωρείται φαινόμενο ταξικό και συστατικό στοιχείο του καπιταλιστικού συστήματος. Το ίδιο

συμβαίνει και με την ανεργία που είναι μια ειδικότερη έκφανση της καθολικής, πολιτικής και

οικονομικής κρίσης του καπιταλισμού.

Επειδή λοιπόν η οικονομική κρίση είναι συστατικό στοιχείο του καπιταλισμού και των ταξικών

επιλογών και μέτρων που προώθησε και εφάρμοσε, γι' αυτό μια στρατηγική αντιμετώπισης και

ξεπεράσματος της κρίσης πρέπει να αναζητηθεί και να επεξεργαστεί έξω και μακριά από τις

δυνάμεις που ευθύνονται για τη δημιουργία και τη διατήρησή της. Μια πολιτική για την ουσιαστική

αντιμετώπιση και το ξεπέρασμα της κρίσης συνδέεται και προϋποθέτει άμεσα τον αγώνα για τον

παραμερισμό των δυνάμεων που ευθύνονται για αυτή και την άνοδο στην εξουσία αυτών των

δυνάμεων που πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά μπορούν να εκφράζουν και να εφαρμόσουν στην

πράξη τα ταξικά συμφέροντα των μεγάλων λαϊκών μαζών όλων των εργαζομένων. Μια τέτοια

πολιτική στην ουσία δεν μπορεί να σημαίνει τίποτε άλλο παρά παραμερισμό, άρνηση του ίδιου του

καπιταλιστικού συστήματος σαν τέτοιου και την αντικατάστασή του με άλλο που θα στηρίζεται

στην πλατιά συναίνεση, συμπαράταξη και πρωτοβουλία των εργαζόμενων μαζών, σε μια πολιτική

που θα προωθεί και θα στηρίζεται στην κοινωνικοποίηση και αυτοδιαχείριση, και όχι σε στείρους

δογματισμούς και έτοιμες συνταγές που επιβάλλονται και κατευθύνονται από τα πάνω, από κάποια

διευθυντήρια.

Ο γιορτασμος για τα 100χρονα από το θάνατο του Καρλ Μαρξ συμπίπτει με σοβαρές διεργασίες,

ανακατατάξεις και επανεκτιμήσεις μέσα στις προοδευτικές πολιτικές και συνδικαλιστικές δυνάμεις

του σύγχρονου κόσμου. Τούτο δικαιολογείται και ενισχύεται και από την ανησυχία και

αβεβαιότητα που προκαλεί η κρίση, ειδικότερα στις εργαζόμενες μάζες που κύρια υφίστανται τις

συνέπειές της. Γι' αυτό ο φετινός γιορτασμός του Καρλ Μαρξ για το παγκόσμιο και το ελληνικό

εργατικό κίνημα έχει ξεχωριστή σημασία και φέρνει ένα ουσιαστικό μήνυμα που δεν μπορεί να

είναι παρά ο αγώνας για επιστροφή του εργατικού κινήματος στις πηγές του, στις ρίζες του, οι

οποίες από τον ίδιο τον μεγάλο δημιουργό είχαν μπει συμπυκνωμένα στην κλασική του φράση που

είχε γράψει το 1864 στο Γενικό Καταστατικό της 1ης Διεθνούς (Διεθνής Ένωση Εργατών) και

έλεγε ότι “η χειραφέτηση της εργατικής τάξης πρέπει να κατακτηθεί από την ίδια της εργατική

τάξη” Και ότι “ο αγώνας για την χειραφέτηση της εργατικής τάξης δεν είναι αγώνας για ταξικά

προνόμια και μονοπώλια, αλλά για ίσα δικαιώματα και καθήκοντα και για την κατάργηση κάθε

ταξικής κυριαρχίας”.

Για να μπορέσει όμως το σύγχρονο εργατικό κίνημα να επεξεργαστεί και να προωθήσει τη δική του

αριστερή σοσιαλιστική απάντηση στην κρίση, του χρειάζεται εκτός από οργανωτική και

λειτουργική ενότητα, και κοινή ταξική αντίληψη και εκτίμηση για την κρίση, επιβάλλεται μια κοινή

ταξική πολιτική, κοινή ταξική στρατηγική για το ξεπέρασμά της.

Για το συνδικαλιστικό κίνημα που αποτέλεσε και αποτελεί μέχρι τώρα το κυριότερο μέσο με το

οποίο το εργατικό κίνημα προωθούσε και διεκδικούσε τα αιτήματά του και υλοποιούσε τους

σκοπούς του, είναι αναγκαίο να αναπροσανατολισθεί και να επανακαθορίσει τη φυσιογνωμία του

και τους στόχους του έτσι που να μπορέσει να ανταποκριθεί στο νέο του ρόλο. Το αν θα

ανταποκριθεί στις νέες αυτές ανάγκες και ευθύνες του το συνδικαλιστικό κίνημα θα εξαρτηθεί τόσο

από παράγοντες εσωτερικούς, που αφορούν το ίδιο, όσο και από παράγοντες εξωτερικούς που

αφορούν και εξαρτώνται κύρια από τη στάση φορέων που μέχρι τώρα επιδίωκαν και ασκούσαν

επιρροή στα εσωτερικά του συνδικαλιστικού κινήματος.

Αυτό το τελευταίο, που αφορά τη σχέση του συνδικαλιστικού κινήματος με το κράτος, τα κόμματα

και τους άλλους κοινωνικούς οργανισμούς είναι στοιχείο καθοριστικό για την ανάπτυξη και την

υλοποίηση του νέου ρόλου του συνδικαλιστικού κινήματος. Είναι δε από την άλλη πλευρά και

στοιχείο σχετικό, διότι όπως έγραφε και ο Αντόνιο Γκράμσι πριν 60 χρόνια στην Όρντινε Νουόβο,

με το να προβάλλεται μόνο η αυτοδυναμία των συνδικάτων δεν γίνεται τίποτε άλλο από το να

“φετιχοποιείται” μια αστική νομιμότητα που είναι και θα παραμείνει ο συνδικαλισμός, γιατί όπως

υποστήριξε “ο συνδικαλισμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια μορφή της καπιταλιστικής κοινωνίας

και όχι ένα δυνητικό ξεπέρασμά της. Ο συνδικαλισμός οργανώνει τους εργάτες όχι σαν

παραγωγούς, αλλά σαν μισθωτούς, δηλαδή σαν δημιουργήματα του καπιταλιστικού καθεστώτος

της ατομικής ιδιοχτησίας, σαν πωλητές του εμπορεύματος εργασία”.

Γι' αυτό το κυρίαρχο τόσο για το συνδικαλιστικό όσο και για το εργατικό κίνημα μπροστά στη

σημερινή κρίση, εκτός από τον αγώνα για την καλυτέρευση της οικονομικής κατάστασης των

εργαζομένων, είναι ο συνεχής αγώνας για την αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων παραγωγής, των

σχέσεων που γεννιούνται από τη σύγκρουση εργασίας και κεφαλαίου, από τη σύγκρουση ανάμεσα

στην κατέχουσα και εργαζόμενη τάξη.

Αυτό αποτελεί ταυτόχρονα και μια απάντηση σε όσους παραγνωρίζουν την καθοριστική λειτουργία

της οικονομικής βάσης στη δημιουργία και διαμόρφωση της κοινωνίας και πιστεύουν ότι με απλή

παρέμβαση στους θεσμούς και μάλιστα σε θεσμούς που δεν αφορούν την ιδιοκτησία των βασικών

μέσων παραγωγής, μπορούμε να πάμε στο σοσιαλιστικό μετασχηματισμό.

Ο αγώνας για το ξεπέρασμα της κρίσης είναι ο αγώνας του εργατικού κινήματος όλων των

εργαζόμενων και κανενός άλλου που ενεργεί “στο όνομά του” ή “για το συμφέρον του”.

Είναι αγώνας, όπως έδειξε και ο Καρλ Μαρξ, που οδηγεί στην “αυτοκυβέρνηση” και την

απελευθέρωση των εργαζομένων. Γι' αυτό δεν μπορεί παρά να είναι αγώνας για αυτοδιαχείριση και

την κοινωνικοποίηση, μοναδικοί θεσμοί που βρίσκονται σε μια “κριτική”, αρνητική σχέση απέναντι

στον αυταρχισμό και σε κάθε είδους μονοπώλιο (πολιτικό, οικονομικό, κομματικό, διαχειριστικό),

θεσμοί που μπορούν σίγουρα να οδηγήσουν στο μέλλον στην κατάργηση της εκμετάλλευσης

ανθρώπου από άνθρωπο (και από το Κράτος) και την εξαφάνιση κάθε πολιτικής και οικονομικής

κυριαρχίας πάνω σε άνθρωπο.

Ο αγώνας αυτός είναι αγώνας συνειδητός, μαζικός, πολιτικός και ταξικός. Η αδυναμία

συνειδητοποίησης και αποτελεσματικής διεξαγωγής ενός τέτοιου αγώνα σημαίνει ότι η εργατική

τάξη και το μαζικό οργανωμένο της κίνημα, “ετεροκαθορίζεται”, δηλαδή δεν μπορεί να υπάρχει και

να δρα σαν ανεξάρτητη και ταξικά καθοριζόμενη τάξη.

(Αλέκος Αλαβάνος, περιοδικό Επιστημονική Σκέψη, τεύχος 12, 1983).

Υ.Γ. ευχαριστούμε τον Κ.Κ. που μας το έστειλε !