Το μανιφέστο του τζάμπα

Πηγή: Radical Desire

1. Η αρχή έγινε στη δεκαετία του 90, περίοδο έκρηξης της "ιδιωτικής" ενημέρωσης, δηλαδή, εκτός εισαγωγικών, της ιδιωτικοποίησης της ενημέρωσης. Δωρεάν cd, dvd, βιβλία, t-shirt, εγκυκλοπαίδειες, χύτρες, κατσαρόλες, τηγάνια, συνταγολόγια, λεξικά, παρεό, φρίσμπι, μπρελόκ, μπάλες θαλάσσης, μπρατσάκια, σωσίβια, μαγιό, κρέμες ενυδατώσεως, κρέμες μαυρίσματος. Ποτέ πριν δεν έμοιαζαν τόσο φτηνά τα καταναλωτικά είδη. Ποτέ άλλοτε δεν έμοιαζε τόσο φυσική η συγκατοίκηση Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και λαχανί τάγκα, Ζοζέ Σαραμάγκου και μίνι αποσμητικών Axe. Μία χαρούμενη ισοπέδωση των πάντων, ο εγκλωβισμός του κόσμου πίσω από αεροστεγείς συσκευασίες σελοφάν.

2. Και έπειτα, τα σκηνικά των τηλεοπτικών εκπομπών, χτισμένα πάνω στα πρότυπα του Ιταλικού νεοαυτοκρατορισμού: φώτα, μοντέλα, εξέδρες, λέιζερ, όλα δωρεάν στις ζώνες υψηλής τηλεθεάσεως. Στα διαλείμματα, δωρεάν αυτοκίνητα (πληρώστε την πρώτη δόση σε δύο χρόνια, αγοράστε τώρα και κερδίστε 4.000 ευρώ σε μετρητά), και προϊόντα βελτίωσης των ανθρώπινων αξεσουάρ τους (σαμπουάν, μαλακτικά, κρέμες ξυρίσματος, σερβιέτες, υγιεινά γιαούρτια). Η εποχή του μηδέν πολλαπλασιασμένου: μηδέν τοις εκατό λιπαρά, μηδέν τοις εκατό προκαταβολή, μηδέν θερμίδες, μηδέν φροντίδες, μηδέν άγχη, μηδέν πονοκέφαλοι, μηδέν υποχρεώσεις. Όλα τα μηδέν με άπειρες δόσεις.

3. Στην εποχή της πτώχευσης, της έκπτωσης απ' το μηδέν στο μηδέν, απ' την πολυχρωμία της φούσκας στην αχρωμία του αέρα μέσα της, περισσότερο τζάμπα: οι εκπομπές το ίδιο υστερικά χαρούμενες, το ίδιο περιφρονητικές για τους λογαριασμούς της ΔΕΗ, λες και έχουν πρόσβαση σε κάποια ατελείωτη πηγή ηλεκτρικού ρεύματος. Ποτέ πια φιλμ νουάρ, ποτέ πια εικόνα σκοτεινιασμένη απ' την υλική ένδεια και απ' τον καιρό. Ο Μπερλουσκόνι το είπε πρώτος: Θάνατος στον Κλέφτη ποδηλάτων.

4. Free press: Οι δωρεάν προσφορές από τα λάιφσταιλ περιοδικά βγήκαν από το σελοφάν και αντικατέστησαν τα έντυπα. Η ιδεολογία του υποκειμένου-αξεσουάρ (MBA από την Αγγλία αυθεντικό, Ermenegildo Zegna, τετρακίνηση, Weltanschauung απ' τον Economist, ακαταμάχητο άφτερ σέιβ) σήμερα είναι λιγότερο ανοιχτά επηρμένη, λιγότερα ανοιχτά περιφρονητική για τα "βλαχαδερά", ίσως γιατί δεν κοστίζει πια τίποτε, ούτε 4.99. Σήμερα διαβάζεις free press όχι από τη θέση της προσομοίωσης της ιδεολογικής φαντασίωσης των σελίδων του, αλλά από αυτή του προσομοιώματος του προσομοιώματος της ιδεολογικής φαντασίωσης. Αν είχες δουλειά, αν δεν είχες αμήχανα πολύ χρόνο να σπαταλήσεις στο Starbucks, τότε θα φρόντιζες να μοιάζεις πιστότερα στον εννοημένο αναγνώστη (implied reader) του free press. Αλλά κι έτσι όπως είσαι δεν πειράζει, το free press έχει μεγάλη καρδιά και σε καταλαβαίνει. Φτάνει να παπαγαλίζεις νομίζοντας ότι σκέφτεσαι. Τα κλισέ υψηλών προδιαγραφών είναι το αφρόγαλα στον καπουτσίνο σου.

5. Τι θεσπέσια ειρωνεία έχει κατεργαστεί αυτή η αγγλική γλώσσα (η γλώσσα του παγκόσμιου κεφαλαίου, πάνω από όλα), τι ευφυές στρατήγημα αυτή η σύμπτωση που κάνει το "free" συνώνυμο του "τζάμπα" και του "χωρίς" (now, caffeine-free)!

6. Σήμερα, η ιδεολογική μάχη για το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας διεξάγεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην αρένα του τζάμπα. Δεν είναι τυχαίο ότι με το τζάμπα στέκονται και οι δύο πλευρές. Ο κομμουνισμός είναι επίσης η απώτερη πίστη στο τζάμπα, στην κατάργηση του κόστους ως κυρίαρχου κριτηρίου για το κοινωνικώς πρακτέο. "To each according to his needs" λέει η Κριτική του Προγράμματος της Γκόθα, και μέσα στη φράση παρελαύνουν όλοι οι πρωτόγονοι κομμουνισμοί του παρελθόντος, όλες οι κοινότητες όπου η επιβίωση εξασφαλίζεται χωρίς το αντάλλαγμα του χρήματος, χωρίς πρόσβαση στο χρήμα. Το καπιταλιστικό τζάμπα δεν είναι παρά το όραμα ενός ευγενούς κομμουνισμού ως ψέμμα, ως τακτική πωλήσεων, ως μέσο εξαπάτησης που οδηγεί στην απώλεια της ελευθερίας ακόμα και στο πιο ευτελές και τετριμμένο επίπεδο της καθημερινότητας, όπου η ελεύθερη επιλογή συρρικνώνεται σε συμμόρφωση με την διαταγή να απολαύσεις το προνόμιο του δωρεάν: "Buy one, get one free!", δηλαδή "Buy!"

7. Το τζάμπα: η ανώτατη πολιτισμική έκφραση του ύστερου καπιταλισμού. 

8. Η ανάγνωση αυτού του ιστολογίου είναι δωρεάν.