Αντικρατισμός και ελληνικός ordoliberalismus

Πηγή: Μωρίας Εγκώμιον

Ακόμη και η φερόμενη ως αριστερά (δημοκρατική, ανανεωτική, εκσυγχρονιστική, φιλελεύθερη κτλ.) έχει κάνει ως σημαία της τον αντικρατισμό! Δεξιοί, σοσιαλδημοκράτες, αριστεροί, ενοικιαζόμενοι δημοσιογράφοι και οικονομολόγοι, πλειοδοτώντας σε ελιτίστικο λαϊκισμό, ισχυρίζονται ότι ο κρατισμός είναι αυτό που καταπνίγει κάθε δημιουργική δραστηριότητα και ιδιωτική πρωτοβουλία, ενώ ευθύνεται για το πελατειακό κράτος, τον υποτιθέμενο υπερμεγέθη δημόσιο τομέα και την ίδια την χρεοκοπία της χώρας. 

Οι ίδιοι άνθρωποι που δημιούργησαν το πελατειακό κράτος και άσκησαν τον υποτιθέμενο κρατισμό, εμφανίζονται ως υπέρμαχοι του αντικρατισμού, καταγγέλλοντας τον εαυτό τους. Εντούτοις, η καταγγελία αυτή στρέφεται εναντίον του κράτους πρόνοιας και σηματοδοτεί τον μετασχηματισμό του κράτους με βάση τον oliberalismus, την «κοινωνική οικονομία της αγοράς».

Ο αντικρατισμός και η κατάργηση της κοινωνικής και οικονομικής δικαιοσύνης.

Θεμέλιο της νεοφιλελεύθερης κριτικής για το κράτος είναι αφενός οι αντιλήψεις του Popper αναφορικά με τον κρατισμό του Hegel, που υποτίθεται ότι λειτούργησε ως απολογητής της κρατικής εξουσίας, και αφετέρου η αντίδραση του ordoliberalismus στα ολοκληρωτικά καθεστώτα του 20ου αιώνα. Επίκεντρο αυτών των επικρίσεων ήταν ουσιαστικά οι αξιώσεις απολυτότητας της ουτοπίας, οι οποίες κατά του φιλελεύθερους, εγκυμονούν κίνδυνους για τις ατομικές ελευθερίες. Αντίδοτο δε σε αυτό θα ήταν η αποδοχή της πραγματικότητας και η επίλυση των προβλημάτων με επιχειρήματα.

Ο Χάγιεκ-παράλληλα με τον Mises-θα προσθέσει ότι η κοινωνική πραγματικότητα είναι αποτέλεσμα μιας αυθόρμητης τάξης πραγμάτων, ενώ ο «κατασκευαστικός ορθολογισμός»-ο κεντρικός σχεδιασμός-, ως αποτέλεσμα της «μοιραίας έπαρσης», εναντιώνεται στην ίδια τη φύση. Το κράτος, θα πρέπει να διασφαλίζει την αρνητική ελευθερία-την έλλειψη εξαναγκασμού-, και την ιδιοκτησία, ως θεμέλιο της ελευθερίας, και όχι να αναδιανέμει τον πλούτο. Η κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη είναι παράλογη, διότι δεν υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια αναφορικά με την βέλτιστη κατανομή του πλούτου. Η έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης, ουσιαστικά έχει οδηγήσει σε συστήματα εξουσιασμού, στον αυταρχισμό και τον κρατισμό. Συνεπώς, η ελεύθερη αυτορρυθμιζόμενη αγορά, είναι ο μόνος τρόπος μια αυτόχρημα δίκαιης κατανομής εισοδήματος, πλούτου και δύναμης. 

Με βάση αυτά τα επιχειρήματα, το προνοιακό κράτος που στηρίζεται στην έννοια της αναδιανεμητικής δικαιοσύνης, είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους ο «κατασκευαστικός ορθολογισμός», οδηγεί στον ολοκληρωτισμό. Ο περιορισμός του κοινωνικού κράτους και η αντικατάστασή του από ένα σύστημα φιλανθρωπίας, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την οικοδόμηση μιας σύγχρονης φιλελεύθερης δημοκρατίας, με την έννοια ότι εναντιώνεται στον εξισωτισμό και προτάσσει την ατομική ελευθερία. 

Αντικρατισμός και Καπιταλισμός.

Ο αντικρατισμός στρέφεται επιλεκτικά ενάντια στο προνοιακό κράτος και όχι βέβαια στο ίδιο το κράτος. Ακόμη και ο Χάγιεκ, θεωρεί το κράτος ως εγγυητή των ατομικών ελευθεριών αλλά και εν μέρει της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς. Στην περίπτωση του Ordoliberalismus, αντίθετα από τον αγγλοσαξονικό νεοφιλελευθερισμό, όπως έχει δηλώσει ο A. Rüstow, δεν υπάρχει «ελεύθερη Οικονομία χωρίς ισχυρό κράτος». Ιδιαίτερα ο W. Eucken, ο ιδρυτής της σχολής του Φράιμπουργκ, αντιλαμβάνεται την λειτουργία της αγοράς με έναν οργανικό τρόπο, έτσι ώστε να απαιτείται συνταγματική κατοχύρωση της. 

Ο καπιταλισμός είναι αδύνατο να λειτουργήσει χωρίς κράτος. Το «αόρατο χέρι» της αγοράς του κλασσικού νεοφιλελευθερισμού, είναι στην πραγματικότητα το κράτος. Και όσο κι αν φαίνεται ότι είναι διαχωρισμένο από την κοινωνία, εντούτοις βρίσκεται σε μια οργανική σχέση μαζί της. Το παραδοσιακό κράτος, φαινομενικά ουδέτερο σε σχέση με τις κοινωνικές συγκρούσεις, με βάσει το μονοπώλιο της βίας, καθορίζει τους κανόνες ανταγωνισμού που θα παραγάγουν μία δομή ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων και μεγιστοποίησης της οικονομίας. Ταυτόχρονα, το κράτος είναι αποτέλεσμα των ταξικών συγκρούσεων, έτσι ώστε οι ταξικοί συσχετισμοί δύναμης να εγγράφονται σε αυτό. Εντούτοις, ο σκληρός πυρήνας του κράτους παραμένει σε μια απόσταση ακόμη και από την πολιτική εξουσία και λειτουργεί είτε στο πεδίο άσκησης της βίας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, είτε ως «μηχανή» παραγωγής νομιμοποίησης. Το κράτος εμπλέκεται στις ταξικές συγκρούσεις και ταυτόχρονα παραμένει ουδέτερο, κάτι που του επιτρέπει να αντλεί νομιμοποίηση από την γενική βούληση, αλλά και να νομιμοποιεί την κυρίαρχη τάξη. 

Χωρίς ένα νομικό πλαίσιο ρύθμισης του ανταγωνισμού σε εθνική και υπερεθνική κλίμακα, μία γραφειοκρατία και μια στρατιωτική μηχανή έτοιμη να επέμβει, θα ήταν αδύνατη η επιβίωση του καπιταλισμού. Συνεπώς ο αντικρατισμός, δεν αναφέρεται στο κράτος, στον σκληρό πυρήνα του κράτους, αλλά στα στοιχεία που έχουν παρεισφρήσει σε αυτό, ως αποτέλεσμα των ταξικών συσχετισμών δύναμης. Ο αντικρατισμός, με το άλλοθι του επικίνδυνου κράτους, επιχειρεί να αποβάλλει τα κολεκτιβιστικά και εξισωτικά τμήματα του κράτους και κυρίως την προνοιακή λειτουργία του. 

Το «μετα-κρατικό» κράτος

Όπως αναφέρει ο Foucault, δεν πρέπει να αναζητούμε την απαρχή του ολοκληρωτικού κράτους στην επέκταση του κράτους του 19ου αιώνα, στην επέκταση του διοικητικού-γραφειοκρατικού ή του στρατιωτικού κράτους. Αντίθετα, το ολοκληρωτικό κράτος του 20ου αιώνα είναι αποτέλεσμα της κομματικής κυβερνητικότητας. Στην πραγματικότητα το ολοκληρωτικό κράτος δεν αποτελεί επέκταση αλλά συρρίκνωση του παραδοσιακού κράτους. Η κομματική κυβερνητικότητα επιχειρεί να επέμβει στο σκληρό πυρήνα του κράτους και να το θέσει υπό την κυριαρχία της, εξυπηρετώντας άμεσα τα συμφέροντα μιας τάξης, όπως στην περίπτωση του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού, είτε μιας ειδικής ομάδας συμφερόντων. 

Η δεύτερη μορφή ολοκληρωτισμού και συρρίκνωσης του κράτους, είναι αυτή που προέρχεται από την αναζήτηση μιας σύγχρονης φιλελεύθερης κυβερνητικότητας έτσι όπως εκφράζεται στο νεοφιλελεύθερο πρόταγμα. Η νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση επιδιώκει την συρρίκνωση του κράτους, την αποβολή των εξισωτικών και κολλεκτιβιστικών στοιχείων του, μέσω ενός δομικού μετασχηματισμού του κράτους, αλλά με επίκεντρο μια νέα ορθολογική διαχείριση των κοινωνιών. Τα περιφερειακά τμήματα του κράτους αποβάλλονται, έτσι ώστε να διατηρηθεί ο σκληρός πυρήνας και η ταύτιση κυβέρνησης και κράτους. Η νέα καπιταλιστική ορθολογικότητα και κυβερνητικότητα, αποσκοπεί τόσο στην διαχείριση της ύπαρξης, όσο και στην πειθάρχηση των πολιτών στις απαιτήσεις της κεντρικά σχεδιασμένης καπιταλιστικής αγοράς, μέσω μιας ηθικής διαπαιδαγώγησης, με βάση το νέο ήθος που κομίζει η εξουσία. 

Ο μετασχηματισμός του κράτους με βάση το μοντέλο του oliberalismus, την «κοινωνική οικονομία της αγοράς», δεν αποσκοπεί απλά στην επιβολή ενός νέου μοντέλου καπιταλιστικής συσσώρευσης, αλλά ενός νέου μοντέλου κυριαρχίας. Προηγείται η ισχύς και έπεται η συσσώρευση. 

Γερμανικός νεοφιλελευθερισμός και Πειθάρχηαη.

Το οικονομικό σύστημα της «Κοινωνικής Οικονομίας της Αγοράς» του γερμανικού νεοφιλελευθερισμού, αποτελεί τη βάση αναδιοργάνωσης του ευρωπαϊκού καπιταλισμού σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία ο κεντρικός σχεδιασμός του νομικού πλαισίου της λειτουργίας της αγοράς αποτελεί πρωταρχική λειτουργία. 

Στον πυρήνα όμως του νεοφιλελεύθερου αυτού προγράμματος, ενυπάρχει το ζήτημα της διαχείρισης της κοινωνίας με βάση τις απαιτήσεις της αγοράς. Η «κοινωνική οικονομία» οφείλει να είναι υποτελής στην «αγορά» και αυτό επιβάλλει την μεταβολή του καθεστώτος συσσώρευσης, την μεταβολή του συνταγματικού πλαισίου, των εργασιακών δικαιωμάτων, τον μετασχηματισμό των παραγωγικών σχέσεων όσο και της αυτοσυνείδησης των εργαζομένων. Ο μετασχηματισμός αυτός είναι δυνατός με την επιβολή ενός νέου εργασιακού ήθους και ορθολογισμού προτεσταντικής έμπνευσης, που απαιτεί την ταύτιση της διακυβέρνησης με τον σκληρό πυρήνα του κράτους και την λειτουργία του κράτους εν γένει σε κατάσταση τεχνητής εκτάκτου ανάγκης. Αυτό σημαίνει μια διαρκή επίθεση στην κοινωνία, έτσι ώστε να επιτευχθεί ο μετασχηματισμός της με ιδεολογικά και βιολογικά μέσα. Η συναίνεση στην απορρύθμιση επιβάλλεται με μια ένταση της προπαγάνδας, κατασκευή συνθηκών έντονης ανασφάλειας και στρες, ενώ ταυτόχρονα επιχειρείται η κατασκευή συναίνεσης στην νέα διακυβέρνηση των τραπεζιτών που αγνοούν απροκάλυπτα τις αντιπροσωπευτικές διαδικασίες.

Η Καλβινιστική ηθική του oliberalismus, διαφαίνεται σε όλο της το μεγαλείο στην αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης.

Η λογική στην οποία υπακούει το πρόγραμμα λιτότητας που επιβάλλεται από την Γερμανία είναι αυτή που διατύπωσε ο Λούθηρος: «παραιτούμαι τώρα από την πρόσκαιρη χαρά και συλλέγω μικρές αποδείξεις αρετής μέσω καθημερινών θυσιών και συνέχισε ο Καλβίνος: «είναι καταραμένος όποιος εμπιστεύεται τον άνθρωπο και οικοδομεί την αρετή του πάνω στην ηδονή της σάρκας όπως και καταραμένος είναι εκείνος που επιδεικνύει τον πλούτο του. Συσσώρευε, συσσώρευε είναι εντολή του Θεού». Ακριβώς όπως η «Σεβάσμια Εταιρεία» και το κονσιστόριο του Καλβίνου, που είχε απόλυτη δικαιοδοσία αναφορικά με την ρύθμιση της ζωής στην καλβινιστική Γενεύη, έτσι και η ορντολιμπεραλιστική γερμανική διακυβέρνηση, επιβάλει στην Ελλάδα το σύγχρονο μοντέλο προτεσταντικής ρύθμισης. Η λιτότητα, η δημοσιονομική πειθαρχία, τα κανονιστικά μέτρα, οι συμβουλές αρετής και οι επιπλήξεις, όλα τούτα είναι αποτελέσματα της κρατικής και της κοινωνικής αμαρτίας. Το ελληνικό κράτος και οι έλληνες, οφείλουν να μετανοήσουν και να αλλάξουν, να πειθαρχήσουν. Ο λόγος της Μέρκελ που ήταν κόρη ιερέα αλλά και του Σόιμπλε, δεν αφήνουν περιθώρια. Η σωτηρία απαιτεί πειθάρχηση στα δόγματα του οικονομικού ορντολιμπεραλισμού.

Νέα Δημοκρατία και ordoliberalismos

Με την ανάληψη της προεδρίας της νέας δημοκρατίας από τον Α. Σαμαρά, γίνεται η ιδεολογική στροφή της ΝΔ από τον κοινωνικό φιλελευθερισμό στον Ordoliberalismus, την «κοινωνική Οικονομία της Αγοράς.». Αυτή η στροφή και η τακτική κατάληψης της εξουσίας με την υιοθέτηση μιας αρχικά αντιμνημονιακής στάσης, υπήρξε ο βαθύτερος λόγος της σύγκρουσης στο εσωτερικό της ΝΔ, έως και την διαγραφή Νικολόπουλου. 

Ο Α. Σαμαράς μιλώντας σε ημερίδα που διοργανώνει το Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κ. Καραμανλής με το γερμανικό Ίδρυμα Αντενάουερ: «Η «κοινωνική οικονομία της αγοράς» είναι για τα κόμματα της Ευρωπαϊκής Κεντροδεξιάς, αυτά που συμμετέχουν στο ΕΛΚ, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, ο βασικός κορμός του αξιακού τους συστήματος. Εμείς στην Ελλάδα το ονομάζουμε «Κοινωνικό Φιλελευθερισμό». Αλλά το περιεχόμενο είναι σε μεγάλο βαθμό το ίδιο.» 

Ευρ. Στυλιανίδης: «Φιλοσοφία μας είναι η Κοινωνική Οικονομία της Αγοράς»

Χ. Σταικούρας: «…Να αντανακλά δηλαδή τα αιτήματα της σύγχρονης και ελεύθερης κοινωνίας για οικονομική αποτελεσματικότητα και κοινωνική δικαιοσύνη, ο συνδυασμός των οποίων καταλήγει στην κοινωνική οικονομία της αγοράς η οποία καλύπτεται από την φιλοσοφία του κοινωνικού φιλελευθερισμού.»

Σπ. Ταλιαδούρος: «…προσήλωση μας στην Κοινωνική Οικονομία της Αγοράς.»

Η ΝΔ εμφανίζεται πλέον ως το επίσημο κόμμα που εκπροσωπεί τον γερμανικό νεοφιλελευθερισμό και τον γερμανικό ιμπεριαλισμό, σε αντίθεση με τα περιθωριακά νεοφιλελεύθερα κόμματα που πρεσβεύουν τον νεοφιλελευθερισμό αγγλοσαξονικού τύπου. Αυτό ακριβώς της δίνει την δυνατότητα να προσελκύει και τους οπαδούς του νεοσυντηρητισμού, κυρίως από το κόμμα του ΛΑΟΣ. Ταυτόχρονα, και επειδή στο πλαίσιο της ΕΕ η Ελλάδα είναι περιφερειακή χώρα, ο ordoliberalismus εφαρμόζεται σε συνάρτηση με την διεθνή πρακτική του αγγλοσαξονικού νεοφιλελευθερισμού. Το κέντρο των αποφάσεων είναι το Βερολίνο, το οποίο ενδιαφέρεται για την γεωπολιτική και γεωοικονομική κυριαρχία στην περιοχή, αναθέτοντας μια θέση προτεκτοράτου για την Ελλάδα, θέτοντας το πολιτικό σύστημα της χώρας υπό την πλήρη κυριαρχία του.

Σουλτάνης Γρ.