Γιάνης Βαρουφάκης: Χρειάζεται ευρωομόλογο ΕΚΤ και όχι τοξικό με εγγυητές τα κράτη ξεχωριστά

ΠΗΓΗ: ΑΥΓΗ

Παναγόπουλος Θάνος

Ημερομηνία δημοσίευσης: 16/01/2011

Απαραίτητο είναι το «κούρεμα» στα ομόλογα που κατέχουν οι τράπεζες (αλλά όχι και σε αυτά που κατέχουν ασφαλιστικά ταμεία και ιδιώτες) προκειμένου να διαγραφεί άμεσα μέρος του χρέους κάθε μίας εκ των χωρών της Ευρωζώνης και να ξεπεραστεί η διπλή κρίση χρέους - Τραπεζικού Τομέα, σύμφωνα με τον καθηγητή Οικονομικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιάνη Βαρουφάκη.

Με συνέντευξή του στην «Κυριακάτικη Αυγή» προειδοποιεί ότι όχι μόνο ευρωομόλογο δεν πρέπει να σημαίνει πρόσθετες δεσμεύσεις, αλλά αντίθετα, θα πρέπει να δίνει στα υπερχρεωμένα κράτη - μέλη άνεση χειρισμών στην αντιμετώπιση της κρίσης, υπό την προϋπόθεση ότι το ομόλογο δεν θα είναι «τοξικό», σαν αυτό που εκδίδεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και θυμίζει τα CDOs της Lehman Brothers.

Ακόμη θεωρεί «άστοχη» την άποψη για στάση πληρωμών και έξοδο από το ευρώ, ενώ καταλογίζει στους αναλυτές που προβλέπουν συνεχώς πτώχευση της Ελλάδας μια ορθή μεν τεχνοκρατική ανάλυση, αλλά χωρίς να λαμβάνει υπόψη της τα θεσμικά και πολιτικά δεδομένα της Ευρωζώνης. Αναλυτικότερα η συνέντευξη του Γιάνη Βαρουφάκη έχει ως εξής:

* Πριν από ένα χρόνο η κυβέρνηση χαρακτήριζε μονόδρομο το Μνημόνιο. Μερικούς μήνες μετά, ζητά την έκδοση ευρωοομολόγου, την οποία θεωρούσε "αδύνατη". Πώς το σχολιάζετε;

Η πραγματικότητα, όσο και να αργεί, κάποια στιγμή αναγκάζει σε άτακτη υποχώρηση ακόμα και την πιο αποφασισμένη ιδεοληψία.

* Μια άποψη, που προέρχεται και από την αριστερά, προτείνει τη διαγραφή χρέους. Πώς μπορεί να συμβεί αυτό; Μόνο με διαγραφή του ελληνικού χρέους ή διαγραφή σε πανευρωπαϊκό επίπεδο;

Από τη στιγμή που τον περασμένο Μάιο ολόκληρη η Ευρωζώνη έδεσε τις τύχες της, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά, με το εγχείρημα αποτροπής της στάσης πληρωμών του Ελληνικού Δημοσίου, μια δική μας μονομερής αναδιάρθρωση όχι μόνο θα δημιουργούσε θυελλώδεις αντιδράσεις από την Ε.Ε. αλλά και θα οδηγούσε όλη την Ευρωζώνη σε πλήρη κατάρρευση - μια προοπτική δυστοπική για όλους τους λαούς της Ευρώπης.

Όμως, παράλληλα, η διπλή κρίση χρέους - τραπεζικού τομέα δεν μπορεί να ξεπεραστεί χωρίς μια αναδιάρθρωση χρέους. Όπερ μεθερμηνευόμενο απαιτείται μια άμεση διαγραφή μέρους του χρέους κάθε μίας εκ των χωρών της Ευρωζώνης. Όχι όμως οριζόντια. Π.χ. τα ομόλογα που έχει ένας μικροεπενδυτής ή ένα ασφαλιστικό ταμείο δεν πρέπει να αγγιχτούν. Όμως τα ομόλογα τα οποία κατέχουν οι τράπεζες που σήμερα συντηρεί εν ζωή το ευρωπαϊκό δημόσιο (δηλαδή η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) με εκατοντάδες δισ. πρέπει να «κουρευτούν» άμεσα. Δεν είναι δυνατόν να έχουν ουσιαστικά πτωχεύσει, να τις συντηρεί το δημόσιο της Ευρωζώνης και αυτές να επιμένουν ότι θα πάρουν και την τελευταία δεκάρα τόκων από κράτη που, στην προσπάθειά τους να αποπληρώσουν αυτά τα δάνεια, στραγγαλίζουν τους πολίτες και οδηγούν στην πτώχευση χιλιάδες επιχειρήσεις.

* Τι επιπτώσεις θα έχει ενδεχόμενο "haircut" σε ασφαλιστικά ταμεία και τράπεζες;

Όπως έγραψα παραπάνω, το κλειδί της επίλυσης βρίσκεται, εν μέρει, στον διαχωρισμό της τύχης των ομολόγων που κρατούν οι κρατικοδίαιτες τράπεζες από τα ομόλογα που κρατούν τα ασφαλιστικά ταμεία και οι ιδιώτες. Η πρότασή μου είναι: Κανένα κούρεμα στα ομόλογα των ταμείων και των ιδιωτών και μεγάλο κούρεμα στα ομόλογα των τραπεζών που ζουν από την ελεημοσύνη της ΕΚΤ.

* Μία από τις απόψεις που διατυπώνονται στην αριστερά προτείνει στάση πληρωμών και έξοδο από την Ευρωζώνη. Πώς το σχολιάζετε;

Ως άστοχη τοποθέτηση. Στάση πληρωμών έπρεπε να έχουμε κάνει πριν από το Μνημόνιο. Ή τουλάχιστον να την έχουμε απειλήσει ώστε το Μνημόνιο να μην ήταν τόσο καταστροφικά μισανθρωπικό. Από εκεί και πέρα, με δεδομένη την αμοιβαία ανάγκη που έχει η Ελλάδα την Ευρωζώνη και η Ευρωζώνη την Ελλάδα (μετά την υπογραφή του Μνημονίου, όπως εξήγησα παραπάνω), απαιτείται συνολική αναδιάρθρωση του συνολικού ευρωπαϊκού χρέους.

Όσο για την έξοδο από την Ευρωζώνη, για να το πω απλά, είναι παντελώς αδύνατη - τουλάχιστον για ελλειμματικές χώρες όπως η δική μας. Φανταστείτε ότι την αποφασίζουμε. Μια τέτοια απόφαση απαιτεί μια κάποια πολιτική διαδικασία - τουλάχιστον την έγκριση της Βουλής. Με την ανακοίνωση μιας τέτοιας διαδικασίας, οι καταθέτες θα αποσύρουν και το τελευταίο ευρώ από τους λογαριασμούς τους. Σκηνές απείρου κάλλους θα διαδραματιστούν έξω από τα ΑΤΜ και τις τράπεζες, οι οποίες θα καταρρεύσουν σε μερικές ώρες.

Η ΕΚΤ δεν θα μπορεί να προστρέξει σε βοήθεια, δεδομένης της απόφασής μας να φύγουμε από την Ευρωζώνη, και έτσι, σε λιγότερο από 24 ώρες, η Ελλάδα θα βρεθεί σε μία κατάσταση που θα κάνει το Νότιο Σουδάν να θυμίζει Ελβετία.

* Γιατί ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές (λ.χ. Νουριέλ Ρουμπινί) επιμένουν να προβλέπουν συνεχώς πτώχευση της Ελλάδας;

Επειδή ξέρουν αριθμητική! Και βλέπουν ότι τα νούμερα δεν βγαίνουν. Βλέπουν μια χώρα που έχει πιαστεί στην παγίδα της πιο σκληρής ύφεσης της πρόσφατης ιστορίας της. Μια χώρα που ασκεί όλο και πιο περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, με αποτέλεσμα τη σταδιακή συρρίκνωση, του ΑΕΠ, από το οποίο καλείται να αποταμιεύσει τα δυσθεώρητα τοκοχρεωλύσια. Μια οικονομία που αναγκάζεται να χρησιμοποιεί σχεδόν το σύνολο των φόρων εισοδήματος για να πληρώνει αυτά τοκοχρεολύσια. Λογικό δεν είναι να καταλήγουν οι σκεπτόμενοι, μη εξαρτημένοι από ευρωπαϊκά κέντρα εξουσίας, οικονομολόγοι (π.χ. Ρουμπινί, Γουλφ, Ρόγκοφ) στο συμπέρασμα ότι η στάση πληρωμών είναι αναπόφευκτη;

Βέβαια, αυτό που δεν φαίνεται να κατανοούν είναι ότι, από θεσμικής και πολιτικής άποψης, αυτή η στάση πληρωμών δεν είναι δυνατόν να αποφασιστεί μόνο για την Ελλάδα. Ότι απαιτείται μια συνολική λύση σε επίπεδο ευρωπαϊκό. Όχι επειδή αυτό θα ήταν η καλύτερη λύση. Αλλά επειδή δεν μπορεί να υπάρξει άλλη λύση -πέραν, βεβαίως, της κατάρρευσης της Ευρωζώνης στο σύνολό της.

* Τι είδους ευρωομόλογο συμφέρει την Ελλάδα να εκδοθεί;

Χρειάζεται ένα ομόλογο έκδοσης της ΕΚΤ και όχι ευρωομόλογο μέρη (ή φέτες) του οποίου εγγυώνται τα κράτη-μέλη ξεχωριστά, το καθένα με διαφορετικά επιτόκια και με διαφορετικό ρίσκο μη εξυπηρέτησής του. Όπως η Καλιφόρνια και το Οχάιο δεν εγγυώνται τα αμερικανικά ομόλογα, έτσι και στην Ευρωζώνη δεν υπάρχει καμία λογική να εγγυώνται τα ευρωομόλογα τα κράτη-μέλη της. Η ΕΚΤ πρέπει, λοιπόν, να αναλάβει ένα μεγάλο μέρος του χρέους των κρατών-μελών (θα μπορούσε να είναι το ποσόν χρέους της κάθε χώρας το οποίο επιτρέπει η Συνθήκη του Μάαστριχτ -δηλαδή χρέος ίσο με το 60% του ΑΕΠ κάθε χώρας) εκδίδοντας ευρωομόλογα ίσης αξίας και πουλώντας τα στις διεθνείς αγορές, εξασφαλίζοντας πολύ χαμηλότερα επιτόκια για όλα τα κράτη-μέλη (ακόμα και για τη Γερμανία!).

* Ο Γ. Παπανδρέου μιλάει για ευρωομόλογο που θα ενισχύει έργα ανάπτυξης...

Και πολύ καλά κάνει. Πριν από χρόνια (το 2004 πιο συγκεκριμένα) του είχαμε προτείνει (με τον καλό φίλο και συνάδελφο Stuart Holland) αυτή την ιδέα: Δηλαδή η ΕΚΤ να εκδίδει ευρωομόλογα υπέρ κρατών-μελών με τα οποία να καλύπτεται η εθνική συνεισφορά σε μεγάλα επενδυτικά έργα συγχρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ). Σήμερα οι χώρες της περιφέρειας δεν κάνουν χρήση της επενδυτικής δύναμης της ΕΤΕ επειδή δεν έχουν χρήματα για το δικό τους μέρος της συγχρηματοδότησης.

Αν δοθεί η δυνατότητα αυτό το μέρος να χρηματοδοτείται με ευρωομόλογα έκδοσης της ΕΚΤ, τα οποία αναλαμβάνει να αποπληρώσει το κράτος-μέλος στο οποίο γίνεται η παραγωγική επένδυση της ΕΤΕ, τότε σε μικρό χρονικό διάστημα η Ευρώπη θα μπορούσε να βάλει μπροστά ένα νέο, ευρωπαϊκό, αναπτυξιακό Σχέδιο Μάρσαλ.

Το ερώτημά μου στον κ. Παπανδρέου είναι άλλο: Γιατί δεν κάνει αυτές τις προτάσεις και τοποθετήσεις στο Συμβούλιο Κορυφής της Ε.Ε.; Γιατί περιορίζεται απλά στο να μιλάει επ’ αυτών των τόσο καίριων ζητημάτων στο περιθώριο της κεντρικής ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής; Γιατί ανακοινώνει την συλλογή υπογραφών υπέρ του ευρωομολόγου και δεν το θέτει επισήμως ο ίδιος στο τραπέζι της συζήτησης;

Υπάρχει κίνδυνος να μεταλλαχθεί το ευρωομόλογο σε τοξικό προϊόν σαν αυτά που είδαμε να κατακλύζουν διάφορες δυτικές οικονομίες;

Το ευρωομόλογο που ήδη εκδίδεται από το ανεκδιήγητο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF/M) είναι ακριβώς αυτό: Τοξικό, με δομή ίδια και απαράλλακτη των τοξικών CDOs που «έκαψαν» τη Lehman Brothers. Είναι απόλυτη και άμεση ανάγκη να καταργηθεί!

* Γιατί ευρωομόλογο και όχι προσφυγή της ΕΚΤ στις αγορές με τα ευρωπαϊκά ομόλογα που αγοράζει με τις παρεμβάσεις της;

Γιατί οι αγορές της ΕΚΤ είναι αναποτελεσματικές. Κοστίζουν πολύ. Για να έχουν το ίδιο αποτέλεσμα (σημαντικής μείωσης τους κόστους δανεισμού των κρατών-μελών), απαιτούν την δαπάνη σχεδόν διπλάσιας ποσότητας χρήματος. Από τον Μάιο, η ΕΚΤ έχει αγοράσει λιγότερα από 100 δισ. ευρώ ομολόγων κρατών-μελών. Για να σταθεροποιηθεί η κρίση χρέους θα χρειαζόταν έως και 3 τρισ. ευρώ! Αυτό όμως θα δημιουργούσε ανασφάλεια στους Βορειοευρωπαίους για πιθανές πληθωριστικές πιέσεις.

* Ευρωομολογο σημαίνει απαραιτήτως και πρόσθετες δεσμεύσεις από τις χώρες των PIGS για την έκδοσή του;

Όχι. Πόσο άλλο μπορεί να σφίξει το ζωνάρι ο Έλληνας ή ο Ιρλανδός; Το αντίθετο. Η έκδοση του θεραπευτικού ευρωομολόγου που περιέγραψα παραπάνω (σε αντίθεση με το τοξικό ευρωομόλογο που έχουμε σήμερα, αυτό του EFSF/M) θα έδινε στα υπερχρεωμένα κράτη-μέλη μια μεγαλύτερη άνεση χειρισμών στην αντιμετώπιση της επιταχυνόμενης εγχώριας κρίσης που τα πλήττει.