THINK TANK

*Δημοσιεύθηκε στην ΑΥΓΗ την Κυριακή 8/7/2012

Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΙΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΥ*

Μπορεί η ελληνική γλώσσα να έχει ιστορικότητα, αλλά η αγγλική έχει περιεκτικότητα. Η φράση think tank, για παράδειγμα, που έχει μπει ακόμη και στη νεοελληνική καθημερινότητα. Ως ρηματική φράση θα μπορούσε να διαβαστεί «σκέψου τη δεξαμενή», αλλά ως ονοματική φράση σημαίνει «δεξαμενή σκέψης». Κι είναι τόσες οι δεξαμενές σκέψης που επαίρεται ότι διαθέτει ο σύγχρονος καπιταλιστικός κόσμος, ώστε όλες μαζί θα έκαναν έναν ποταμό ανθρώπινης διάνοιας. Κάθε οργανισμός του καπιταλιστικού σύμπαντος που σέβεται τον εαυτό του έχει κι από ένα think tank. Κυβερνήσεις, διακρατικοί οργανισμοί, επιχειρήσεις, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, οι ενώσεις αυτών. Υπάρχουν δεξαμενές σκέψης κρατικές και επιχειρηματικές, εξαρτημένες και ημιανεξάρτητες, με διαφανείς αλλά και με γκρίζες χρηματοδοτήσεις. Παράγουν εκθέσεις, έρευνες, μελέτες, θέσεις, αφορισμούς. Κατά κανόνα παράγουν τους τελευταίους. Αφορισμούς νεοφιλελεύθερης κυρίως χροιάς, χάρη στην ιδιότυπη ακαδημαϊκή δικτατορία που έχει εδραιωθεί τις τελευταίες δεκαετίες.

Με τόση σκέψη, ο κόσμος θα έπρεπε να είναι παράδεισος ευημερίας. Με τόσες επεξεργασίες και τόσο πολυάνθρωπα επιτελεία ερευνητών, αναλυτών, τεχνοκρατών, οι πολιτικοί θα έπρεπε να παράγουν ορθές, ισορροπημένες αποφάσεις, μνημεία θετικής και στέρεης σκέψης. Αλλά, μόνο μια ματιά σ' αυτό που διαδραματίζεται εδώ και τρία χρόνια στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη, με 18 συνόδους κορυφής να κτίζουν, να γκρεμίζουν και να ξανακτίζουν ένα θεσμικό γεφύρι της Άρτας, αρκεί για ν' αναρωτηθεί κανείς πόση σκέψη παροχέτευσαν στον ευρωπαϊκό λαβύρινθο οι ποικίλες «δεξαμενές» που τον τροφοδοτούν, είτε έχουν σημείο αναφοράς την αγορά είτε την ευρωκρατία είτε τα κράτη και τους εθνικούς εγωισμούς τους. Παρ' όλα αυτά οι δεξαμενές δουλεύουν ακατάπαυστα. Ίσως όχι για ένα σχέδιο, αλλά για πολλά παράλληλα και ανταγωνιστικά σχέδια και συμφέροντα.

Αυτό αποκαλύφθηκε και στην τελευταία ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής. Τα think tanks που εισηγήθηκαν τον τελευταίο (;) ευρωπαϊκό συμβιβασμό, από την επομένη επιδόθηκαν στη μάχη της ερμηνείας του. Ήταν νίκη του Νότου ή ντρίμπλα του Βορρά; Ήταν επέκταση του γερμανικού σχεδίου για την Ευρωζώνη ή τακτική υποχώρηση της Μέρκελ; Είναι σπάσιμο του «φαύλου κύκλου τραπεζικού και κρατικού χρέους» ή ολοκλήρωση της «κατάληψης» των κρατών από τις τράπεζες, και δη τις γερμανικές;

Τα ερωτήματα δεν είναι ρητορικά. Οι αποφάσεις της ευρωπαϊκής ελίτ απαντώντας κάθε φορά σε ένα ερώτημα γεννούν δέκα νέα. Η ανάγνωση του στρατηγικού βάθους κάθε απόφασης γίνεται όλο και δυσκολότερη, χαρακτηριστικά αποτυπωμένη και στην αμηχανία και τη βραδύτητα με την οποία η συγκυβέρνηση Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜ.ΑΡ. προσπάθησε να αλιεύσει ελπίδες στην απόφαση της τελευταίας συνόδου.

Αλλά το ίδιο μπορεί να διαγνώσει κανείς και στις βιαστικές ερμηνείες της Αριστεράς για την ίδια απόφαση.Παρακάμπτοντας την ουσία, και καθώς για πρώτη φορά ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και, τελικά, σε διάταξη εξουσίας, το παράδειγμα της τελευταίας ευρωπαϊκής συνόδου κι όλη η διαχείριση της κρίσης χρέους την τελευταία τριετία, αναδεικνύει ένα γνωσιολογικό κενό και μια τρομακτική ανάγκη: την ανάγκη να αποκτήσει η Αριστερά τα δικά της think tanks, τις δικές της δεξαμενές σκέψης, που θα αποτελούν τη βάση παραγωγής πολιτικής προς όφελος της κοινωνίας.

Χρειάζεται η μέγιστη δυνατή συγκέντρωση δυνάμεων με ιδεολογική, επιστημονική επάρκεια, αλλά και ταξική ευαισθησία για την παρακολούθηση, σύνθεση και ανάλυση δεδομένων του παγκόσμιου καπιταλισμού, των εξελίξεων στην Ε.Ε. και στην Ευρωζώνη, τη γεωπολιτική θέση της χώρας, τις επιπτώσεις της κρίσης στην κοινωνική της συγκρότηση. Χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες, δογματισμούς και μικροπολιτικές εμπάθειες, πρέπει να αξιοποιηθούν διανοούμενοι και επιστήμονες από όλο το αριστερό φάσμα σε μια ευρεία, μαρξιστικής εκκίνησης δεξαμενή σκέψης, που θα ασχοληθεί με τα πάντα: από το να δημιουργήσει μια μεγάλη βάση δεδομένων για την κατάσταση στην οικονομία, την κοινωνία, την πολιτική, τον πολιτισμό, τα ιδεολογικά ρεύματα, μέχρι το να μελετήσει και να αναλύσει κάθε δυσανάγνωστο θεσμικό κείμενο της Ε.Ε. Θα είναι μια δεξαμενή αριστερής σκέψης για την παραγωγή αριστερής πολιτικής. Με εξειδίκευση, συγκεκριμένα πεδία δράσης και ανοικτή στη διαβούλευση και την αλληλεπίδραση με την κοινωνία και τους φορείς της.

Η εμπειρική και ενστικτώδης προσέγγιση των εξελίξεων, ακόμη κι αν είναι εμπνευσμένη, και δεν φτάνει και μπορεί να γίνει επικίνδυνη. Αλλά δεν επαρκεί ούτε η τεχνοκρατική παραγωγή πολιτικής μεμονωμένων «πεφωτισμένων». Ο ναρκισσισμός όσων έχουν (και έχουμε) το προνόμιο του δημόσιου λόγου, μπορεί να αποτελεί αποδεκτό κίνητρο παρρησίας. Αλλά χωρίς επιστημονική βάση και ιδεολογική επεξεργασία είναι εκτεθειμένος στην προχειρότητα, στον δογματισμό, στην αυθαιρεσία. Μεταξύ άλλων δεν δικαιούμαστε να παίρνουμε στον λαιμό μας τους ανθρώπους που εμπιστεύονται πως πίσω από κάθε κείμενο, θέση ή πρόταση υπάρχει μια καλά επεξεργασμένη «αλήθεια», ενώ, πολύ συχνά, μπορεί να είναι μια επιπόλαιη «ξεπέτα».