Το βρώμικο μυστικό στην καρδιά του μνημονιακού μπλοκ

ΠΗΓΗ: ΑΥΓΗ
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ

Γιατί θεωρεί η κυρίαρχη άποψη ότι η Αριστερά δεν έχει αξιόπιστη πρόταση εξόδου από την κρίση; Ή γιατί, στην καλύτερη περίπτωση, θεωρεί ότι οι όποιες προτάσεις στερούνται ρεαλισμού; Ένα από τα βασικά σημεία των προτάσεων της όποιας Αριστεράς είναι η αναδιανομή του εισοδήματος, να αυξηθεί ο φορολογικός συντελεστής στα κέρδη, γενικότερα να πληρώσουν οι πλούσιοι. Και σε αυτό η απάντηση είναι πάντα η ίδια: πώς θα φορολογήσετε τους πλούσιους, που πάντα έχουν τη δυνατότητα να βγάλουν τα χρήματά τους έξω από τη χώρα, και πώς περιμένετε οι επιχειρηματίες, ξένοι και ντόπιοι, να επενδύσουν αν τα κέρδη τους θα φορολογούνται; Αυτό το επιχείρημα έχει μια δεοντολογική πλευρά και μια πρακτική.

Η δεοντολογική είναι εξαιρετικά αδύναμη. Το επιχείρημα της αναποτελεσματικότητας της αναδιανομής ουσιαστικά υπονομεύει την εθνικοπατριωτική στάση του όλου εγχειρήματος του μνημονιακού μπλοκ. Γιατί φανερώνει ότι αυτό που έχουμε μπροστά μας δεν είναι μια εθνική εγρήγορση για μια εθνική αναπτυξιακή προοπτική. Δέχεται ότι μια μερίδα του «έθνους» δεν θα συμβάλει στην εθνική προσπάθεια χωρίς να εξασφαλιστούν τα δικά της προνόμια, τα δικά της κεκτημένα. Είναι σαν να έχει κοινωνικοποιηθεί ένα μέρος του εθνικού πλεονάσματος και αυτό να έχει ταχθεί με εγγυήσεις σε μια μερίδα του πληθυσμού. Και αυτό σε μόνιμη βάση και ανεξαρτήτως οικονομικής συγκυρίας: οι εγγυήσεις δεν μπορούν να αναιρεθούν μόνο και μόνο επειδή το μεγάλο μέρος του πληθυσμού αντιμετωπίζει την ανεργία ή τη φτώχεια. Με λίγα λόγια, δεν είμαστε, και δεν μπορούμε να είμαστε, όλοι και όλες στην ίδια βάρκα, γιατί αυτή η μερίδα εκβιάζει τους άλλους. Αυτό αποτελεί το βρόμικο μυστικό που ένας επιδερμικός πατριωτισμός καλείται να καλύψει.

Ο Jerry Cohen, που ήταν καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το εξηγούσε ως εξής: υπάρχουν επιχειρήματα που έχουν εν δυνάμει οικουμενική εγκυρότητα και αυτά που δεν έχουν. Το να έχει ένα επιχείρημα οικουμενική εγκυρότητα σημαίνει ότι ισχύει όποιος ή όποια και να το επικαλεστεί. Ένα παράδειγμα: Κάποιοι εγκληματίες απαγάγουν ένα παιδάκι και ζητάνε λύτρα για να μην το σκοτώσουν. Οι γονείς μπορεί να βάλουν κάτω όλα τα υπέρ και κατά και να αποφασίσουν ότι πρέπει να υποκύψουν και να πληρώσουν γιατί ο κίνδυνος παραείναι μεγάλος αν πάνε στην αστυνομία. Μπορεί, βέβαια, να καταλήξουν και στο αντίθετο αποτέλεσμα. Αλλά οι απαγωγείς δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι οι γονείς πρέπει να πληρώσουν και αυτό να θεωρηθεί επιχείρημα με οικουμενική εγκυρότητα. Ο λόγος είναι απλός: οι ίδιοι μπορούν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα.

Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα σε σχέση με τους επιχειρηματίες και τους επενδυτές. Το επιχείρημα ότι η οποιαδήποτε σοβαρή αναδιανομή του εισοδήματος θα ήταν αναποτελεσματική ισχύει μόνο επειδή οι ίδιοι θα δράσουν έτσι ώστε να επιβεβαιωθεί η αναποτελεσματικότητα. Εκβιάζουν και θεωρούν ότι ο εκβιασμός είναι αξιόπιστος γιατί έχουν τους πολιτικούς και κοινωνικούς συσχετισμούς. Το επιχείρημα στερείται οικουμενικής εγκυρότητας, αναδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο τα ταξικά και όχι τα πατριωτικά θεμέλια του όλου εγχειρήματος. Αναδεικνύεται και κάτι άλλο. Στον κυρίαρχο λόγο η τάξη των επιχειρηματιών αποτελεί την οικουμενική τάξη: τα συμφέροντά της ευθυγραμμίζονται με αυτά της κοινωνίας στο σύνολό της. Γι' αυτό τον λόγο πρέπει να κάνουμε όλα τα χατίρια αυτής της τάξης, είτε με χαμηλούς συντελεστές φορολογίας πάνω στα κέρδη είτε με μειώσεις μισθών είτε με ευέλικτες σχέσεις εργασίας. Αλλά στην περίοδο πριν και μετά την κρίση αυτή η οικουμενικότητα έχει πληγεί σε μεγάλο βαθμό. Οι μεγάλες κοινωνικές ανισότητες, η ανεργία, η επισφάλεια, οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις και η κοινωνικοποίηση των ιδιωτικών ζημιών, οι περιφερειακές ανισότητες, η συρρίκνωση της δημοκρατίας και άλλα πολλά, ακριβώς αυτό αποδεικνύουν. Τούτων δοθέντων, το επιχείρημα ότι ο κόσμος της εργασίας αποτελεί την οικουμενική τάξη ενισχύεται και μπορεί να πάρει υλική ισχύ. Η Αριστερά είναι πιο πατριωτική όταν είναι και πιο ταξική! Αρχίζοντας από τις κοινωνικές ανάγκες των πολλών και τα νέα παραγωγικά και καταναλωτικά πρότυπα που θα αντιμετωπίσουν αυτές τις ανάγκες, η Αριστερά μπορεί να κερδίσει στο επίπεδο της δεοντολογίας: ο κόσμος της εργασίας αποτελεί την πραγματική οικουμενική τάξη.

Η πρακτική πλευρά είναι πιο σύνθετη. Όπως και με την απαγωγή του παιδιού, μπροστά στον εκβιασμό ο κόσμος της εργασίας πάντα έχει τη δυνατότητα επιλογής. Είναι θέμα συσχετισμών και προτάσεων που μπορούν να μειώσουν την εκροή κεφαλαίου και την επενδυτική απεργία. Είναι επίσης θέμα το κατά πόσο μπορούν να βρεθούν και υπερεθνικές λύσεις όπου τέτοιου τύπου απειλές αντιμετωπίζονται καλύτερα. Γενικότερα όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις, η Αριστερά έχει ένα σημαντικό όπλο στο χέρι της. Όταν μας ρωτάνε γιατί εσείς θα μπορέσετε να επιτύχετε μια αναδιαπραγμάτευση ενώ ο Σαμαράς και ο Ραχόι, ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, απέτυχαν, μπορούμε να επικαλεστούμε μια ουσιώδη διαφορά. Η Αριστερά θα διαπραγματευτεί με τον κόσμο της σε εγρήγορση, με κινητοποιήσεις που θα σηματοδοτούν την αλλαγή συσχετισμών. Και θα απευθυνθεί στον κόσμο της εργασίας των άλλων PI(I)Gs, που έχει παρόμοια προβλήματα και που θα παρακολουθεί τις ελληνικές εξελίξεις με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Θα ξέρει ότι η τύχη του εξαρτάται και από τη δική μας πορεία.

Η Αριστερά ξέρει ότι έχει τους επιχειρηματίες και τους επενδυτές απέναντι. Παραδόξως αυτό αποτελεί πλεονέκτημα: με τους απέναντι διαπραγματεύεται κανείς, αν βέβαια έχει τους συσχετισμούς. Αν στέκεσαι στο πλάι των κυρίαρχων δυνάμεων ή έχεις δεχτεί εκ των προτέρων τους εκβιασμούς, τότε δεν διαπραγματεύεσαι, απλώς συζητάς τα διαδικαστικά των απαιτήσεών τους.