Πηγή: FT (via euro2day)
By Lionel Barber και Ralph Atkins
Δημοσιεύθηκε: 12:34 - 19/12/11
Mario Draghi: Πρέπει να διακρίνουμε τα δύο στάδια: Πρώτα ήταν η χρηματοοικονομική κρίση με τον αντίκτυπό της στην πραγματική οικονομία. Νομίζω ότι μάθαμε πως χρειαζόμαστε ένα πιο ανθεκτικό χρηματοοικονομικό σύστημα, ένα σύστημα με λιγότερα χρέη και περισσότερα κεφάλαια. Καταγράφεται ουσιαστική πρόοδος στον σχεδιασμό της νέας ρυθμιστικής πολιτικής και κάποια πρόοδος στην εφαρμογή αυτού του νέου σχεδιασμού.
Το δεύτερο στάδιο της κρίσης στην ουσία είναι ένας συνδυασμός μιας πολιτικής φάσης με προκλήσεις -όπου οι ηγέτες της ευρωζώνης αναμορφώνουν αυτό που αποκαλώ δημοσιονομικό συμβόλαιο- και μιας κατάστασης όπου οι τράπεζες και τα κράτη αντιμετωπίζουν σημαντικούς περιορισμούς χρηματοδότησης. Αυτές οι συνθήκες δημιουργούν πλέον σύσφιγξη πίστωσης και έχουν αδιαμφισβήτητα αυξήσει τους πτωτικούς κινδύνους για την οικονομία της ευρωζώνης.
Υπάρχει δράση σε δύο μέτωπα. Στη σύνοδο της Ε.Ε. την προηγούμενη εβδομάδα είδατε ένα βήμα προς δημοσιονομικούς κανόνες που είναι δεσμευτικοί και παράλληλα έχουν διαφορετική φύση. Οι νέοι κανόνες θα είναι δεσμευτικοί ex ante και θα αποτυπωθούν στην εθνική νομοθεσία των κρατών-μελών, εξέλιξη που δίνει εντελώς διαφορετική ποιότητα.
Το δεύτερο στάδιο της κρίσης στην ουσία είναι ένας συνδυασμός μιας πολιτικής φάσης με προκλήσεις -όπου οι ηγέτες της ευρωζώνης αναμορφώνουν αυτό που αποκαλώ δημοσιονομικό συμβόλαιο- και μιας κατάστασης όπου οι τράπεζες και τα κράτη αντιμετωπίζουν σημαντικούς περιορισμούς χρηματοδότησης. Αυτές οι συνθήκες δημιουργούν πλέον σύσφιγξη πίστωσης και έχουν αδιαμφισβήτητα αυξήσει τους πτωτικούς κινδύνους για την οικονομία της ευρωζώνης.
Υπάρχει δράση σε δύο μέτωπα. Στη σύνοδο της Ε.Ε. την προηγούμενη εβδομάδα είδατε ένα βήμα προς δημοσιονομικούς κανόνες που είναι δεσμευτικοί και παράλληλα έχουν διαφορετική φύση. Οι νέοι κανόνες θα είναι δεσμευτικοί ex ante και θα αποτυπωθούν στην εθνική νομοθεσία των κρατών-μελών, εξέλιξη που δίνει εντελώς διαφορετική ποιότητα.
Η δεύτερη γραμμή δράσης είναι ένα πακέτο ουσιαστικών και σημαντικών αποφάσεων που λήφθηκαν από την ΕΚΤ την προηγούμενη εβδομάδα. Μειώσαμε το βασικό επιτόκιο κατά 25 μονάδες βάσης. Ανακοινώσαμε δύο μακροπρόθεσμες δραστηριότητες αναχρηματοδότησης, που για πρώτη φορά θα έχουν τριετή διάρκεια. Μειώσαμε κατά το ήμισυ τον λόγο υποχρεωτικών αποθεμάτων από το 2% στο 1%. Διευρύναμε τους κανόνες για την καταλληλότητα των collateral. Τέλος, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ συμφώνησε ότι η ΕΚΤ θα μπορέσει να λειτουργήσει ως εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (EFSF).
FT: Με την τριετή χρηματοδότηση θα έχουν οι τράπεζες κίνητρο να αγοράσουν ομόλογα της περιφέρειας της ευρωζώνης;
Mario Draghi: Όχι απαραιτήτως. Βεβαίως, οι τράπεζες έχουν κάποιες κεφαλαιουχικές δυσκολίες και αυτά τα μέτρα δεν τις βοηθούν σε αυτό το επίπεδο. Ο στόχος είναι να χαλαρώσουν οι πιέσεις χρηματοδότησης που αντιμετωπίζουν. Τότε, εκείνες θα αποφασίσουν ποια θα είναι η καλύτερη χρήση αυτών των κεφαλαίων. Φιλοδοξία μας είναι να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία, ειδικότερα τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις. Αυτό που παρατηρούμε είναι πως οι μικρές και οι μεσαίες τράπεζες είναι εκείνες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες χρηματοδότησης. Εκείνες, όμως, παρέχουν γενικά και τη μεγαλύτερη χρηματοδότηση στις μικρές και στις μεσαίες επιχειρήσεις. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όμως, αντιστοιχούν στο 70% της απασχόλησης στον επιχειρηματικό κλάδο της ευρωζώνης.
FT: Πρόκειται για την ευρωπαϊκή εκδοχή της «ποσοτικής χαλάρωσης»;
Mario Draghi: Κάθε περιοχή έχει τους δικούς της κανόνες, αλλά και τη δική της ορολογία. Εμείς τα αποκαλούμε έκτακτα μέτρα. Σίγουρα είναι πρωτοφανή. Η εμπιστοσύνη του τραπεζικού καναλιού, όμως, εμπίπτει στη δική μας εντολή, που κατευθύνεται στη σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα και περιορίζεται από την απαγόρευση για χρηματοδότηση των κυβερνήσεων μέσω της νομισματικής πολιτικής.
Επιστρέφοντας στο τι μπορούν να πράξουν οι τράπεζες με αυτά τα χρήματα, δεν ξέρουμε ακριβώς. Το σημαντικό είναι να χαλαρώσουν οι πιέσεις χρηματοδότησης. Οι τράπεζες θα αποφασίσουν με πλήρη ανεξαρτησία τι θέλουν να κάνουν, ανάλογα με το ποιος είναι ο καλύτερος συνδυασμός ρίσκου - απόδοσης. Ένα από αυτά που θα μπορούσαν να κάνουν είναι να αγοράσουν κρατικά ομόλογα. Είναι, όμως, μόνο μία επιλογή. Και προφανώς δεν ισοδυναμεί με την επιτάχυνση του προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ.
FT: Προβλέπετε ότι τους επόμενους έξι μήνες θα υπάρξει ένας ακόμη γύρος αναδιάρθρωσης των κεφαλαίων των τραπεζών και κρατικοποιήσεων σε ορισμένες περιπτώσεις;
Mario Draghi: Την προηγούμενη εβδομάδα είχαμε τα αποτελέσματα από τα stress tests της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής (ΕΒΑ). Ιδανικά, η σειρά των γεγονότων θα έπρεπε να είναι διαφορετική. Θα έπρεπε πρώτα να έχουμε έτοιμο το EFSF. Αυτό σίγουρα θα είχε θετικό αντίκτυπο στα κρατικά ομόλογα, επομένως και στην κεφαλαιακή θέση των τραπεζών που έχουν κρατικά ομόλογα στους ισολογισμούς τους. Κατά συνέπεια, η ιδανική σειρά των γεγονότων θα ήταν να είχαμε πρώτα το EFSF σε λειτουργία και μετά να προχωρήσουμε σε ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Τα πράγματα, όμως, έγιναν αντίστροφα. Κατά συνέπεια, οι κεφαλαιακές ανάγκες που διαπίστωσε η ΕΒΑ αντικατοπτρίζουν τις πιέσεις που καταγράφονται στις αγορές κρατικών ομολόγων. Αυτό μπορεί να αναγκάσει τις τράπεζες να πετύχουν καλύτερους λόγους κεφαλαιακής επάρκειας μέσω απομόχλευσης. Απομόχλευση σημαίνει δύο πράγματα: πώληση περιουσιακών στοιχείων ή και μείωση του δανεισμού. Υπό τις παρούσες συνθήκες του επιχειρηματικού κύκλου, νομίζω ότι η δεύτερη επιλογή είναι μακράν χειρότερη. Κατανοώ τους αξιωματούχους που ζητούν από τις τράπεζες να μην προχωρήσουν με αυτόν τον τρόπο. Ας ελπίσουμε ότι θα ακολουθήσουν τη συμβουλή τους.
FT: Δεν θα μπορούσε να πει κάποιος στην ΕΒΑ, κοίτα, περίμενε λίγο γιατί αυτό δεν βοηθάει καθόλου την κατάσταση;
Mario Draghi: Νομίζω ότι η ανακοίνωση της ΕΒΑ αφήνει αυτό το υπονοούμενο, γιατί λένε ότι δεν θα γίνουν άλλα stress tests τον επόμενο χρόνο. Για να είμαστε δίκαιοι με την ΕΒΑ, το σχήμα της άσκησης αποφασίστηκε σε μία στιγμή όπου η μεγαλύτερη οικονομική απειλή φαινόταν ότι πήγαζε από την έλλειψη αξιοπιστίας του τραπεζικού συστήματος. Ο κόσμος είχε φοβηθεί ότι οι ισολογισμοί των τραπεζών απέκρυπταν ευπάθειες που στο τέλος θα επιβάρυναν τις οικονομίες.
Έτσι άρχισαν τη διαδικασία των stress tests, νομίζοντας ότι, επιτυγχάνοντας διαφάνεια και καταγράφοντας τα κρατικά ομόλογα σε mark-to-market, θα ενίσχυαν την αξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος και θα μείωναν το premium κινδύνου. Εν τέλει, τα πράγματα δεν έγιναν έτσι, λόγω της ακολουθίας των γεγονότων. Δεν θα έλεγα, όμως, ότι είναι λάθος της ΕΒΑ.
FT: Το θέμα, όμως, είναι πως ο κόσμος, τουλάχιστον το 2011, αν όχι την τελευταία διετία, άλλαξε θεμελιωδώς, και πλέον τα κρατικά ομόλογα δεν θεωρούνται ασφαλέστερα από τις μετοχές.
Mario Draghi: Η μεγάλη αλλαγή είναι πως οι τοποθετήσεις που θεωρούνταν απολύτως ασφαλείς πλέον θεωρούνται πιθανώς ανασφαλείς. Πρέπει να αναρωτηθούμε τι πρέπει να κάνουμε για να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη. Θα έλεγα ότι υπάρχουν τουλάχιστον 4 απαντήσεις:
Η πρώτη αφορά την εθνική οικονομική πολιτική, επειδή αυτή η κρίση και αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης ξεκίνησε από προϋπολογισμούς που βγήκαν εκτός ελέγχου. Η δεύτερη απάντηση είναι πως πρέπει να ανακτήσουμε τη δημοσιονομική πειθαρχία στην ευρωζώνη και αυτό ξεκίνησε σε κάποιον βαθμό στη σύνοδο της Ε.Ε. την προηγούμενη εβδομάδα με τον επανασχεδιασμό του δημοσιονομικού συμφώνου. Πάντως, βρισκόμαστε σε μία κατάσταση όπου τα premium γι' αυτούς τους κινδύνους έχουν εκτοξευθεί. Στη χειρότερη περίπτωση, μπορεί να υπάρξουν ατυχήματα. Ακόμη κι αν δεν γίνουν ατυχήματα, όμως, θα έχουμε σημαντικά μειωμένη οικονομική δραστηριότητα γιατί ο κόσμος αποφεύγει πλέον σε υπερβολικό βαθμό τον κίνδυνο.
Η τρίτη απάντηση, λοιπόν, είναι να δημιουργηθεί ένα τείχος προστασίας, το οποίο να είναι πλήρως εξοπλισμένο και λειτουργικό. Και αυτό επρόκειτο να παρασχεθεί από το EFSF.
Η τέταρτη απάντηση είναι να αναρωτηθούμε και πάλι: γιατί βρισκόμαστε σε αυτήν την κατάσταση; Εν μέρει, η απάντηση βρίσκεται στη δημοσιονομική πειθαρχία. Η έλλειψη ανάπτυξης, όμως, επίσης έπαιξε ρόλο. Ορισμένες χώρες πρέπει να υποβληθούν σε σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ώστε να τονωθεί η ανάπτυξη.
FT: Και η πέμπτη απάντηση είναι πως η εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στα πακέτα στήριξης της ευρωζώνης (PSI) ήταν λάθος;
Mario Draghi: Η ιδανική ακολουθία θα ήταν πρώτα να είχαμε δημιουργήσει το τείχος προστασίας και μετά να προχωρήσουμε στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Τότε και μόνο τότε θα μπορούσαμε να αποφασίσουμε εάν έπρεπε να έχουμε και PSI. Έτσι, θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε την πίεση στην κρατική χρηματοδότηση με ελεγχόμενο τρόπο. Αυτό δεν έγινε. Όταν αρχίσαμε να συζητάμε για το PSI, ούτε το EFSF ήταν σε ισχύ, ούτε οι τράπεζες είχαν προχωρήσει σε αναδιάρθρωση των κεφαλαίων τους. Ήταν σαν να αφήνουμε μία τράπεζα να καταρρεύσει χωρίς να έχουμε τον απαραίτητο μηχανισμό για να χειριστούμε αυτήν τη χρεοκοπία, όπως έγινε με τη Lehman.
Για να είμαστε και σε αυτό το σημείο δίκαιοι, θα πρέπει να τονίσουμε και την άλλη πλευρά του θέματος:α την έλλειψη δημοσιονομικής πειθαρχίας σε ορισμένες χώρες, την οποία κάποιες άλλες θεώρησαν παραβίαση της εμπιστοσύνης που θα έπρεπε να στηρίζει το ευρώ. Και έτσι, το PSI ήταν μία πολιτική απάντηση που δόθηκε υπό το πρίσμα της ανάκτησης εμπιστοσύνης των πολιτών σε αυτές τις χώρες.
FT: Ας επιστρέψουμε στο δημοσιονομικό σύμφωνο: ποια είναι η απάντησή σας σε εκείνους που λένε ότι επικεντρώνεστε υπερβολικά στη δημοσιονομική λιτότητα, εις βάρος της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης και πως πρακτικά αυτό που υλοποιείται είναι μία ένωση στασιμότητας και λιτότητας;
Mario Draghi: Η απάντηση είναι πως έχουν ταυτόχρονα δίκιο και άδικο. Έχουν δίκιο γιατί δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη οικονομία χωρίς ανταγωνιστικότητα και δημιουργία θέσεων εργασίας. Έχουν άδικο επειδή νομίζουν ότι πρέπει να διαλέξουν μεταξύ των δύο. Δεν προτιμούμε τη λιτότητα εις βάρος της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας. Δεν θα αμφισβητήσω ότι η λιτότητα οδηγεί βραχυπρόθεσμα σε συρρίκνωση, αλλά πρέπει να αναρωτηθούμε: τι θα γίνει σε αντίθετη περίπτωση;
Η βελτίωση της θέσης του προϋπολογισμού θα οδηγήσει σε κάποια θετική αντίδραση της αγοράς, σε μείωση των spreads και σε χαμηλότερο κόστος δανεισμού. Θα πρέπει να ικανοποιηθούν, όμως, δύο προϋποθέσεις: Εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που χρειάζονται για την τόνωση της ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Και τέλος, είναι απαραίτητο η ευρωζώνη να έχει τον απαραίτητο σχεδιασμό, με εφαρμογή του δημοσιονομικού συμφώνου, έτσι ώστε να ανακτηθεί πλήρως η εμπιστοσύνη. Η λιτότητα από μία μόνο χώρα δεν αρκεί για να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των αγορών - όπως βλέπουμε σήμερα.
Η προσαρμογή πρέπει να συμβαδίσει με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Κάθε χώρα έχει τον δικό της δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει. Για ορισμένες, η κατάσταση δεν θα είναι διατηρήσιμη ακόμη κι αν βγουν εκτός ευρώ, όπου θα πρέπει να υποτιμήσουν τα εθνικά τους νομίσματα. Αυτό θα οδηγήσει σε προσωρινή ανακούφιση και -βεβαίως- σε υψηλότερο πληθωρισμό.
FT: Αυτή, όμως, ήταν η απάντηση που έδωσε η Ιταλία στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Mario Draghi: Αν πάρουμε αυτό ως παράδειγμα, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι τότε δεν υπήρχε Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, δεν υπήρχε EFSF και η έκδοση ομολόγων το 1992 ήταν μόνο ένα κλάσμα των αριθμών που βλέπουμε σήμερα. Είναι αλήθεια ότι η Ιταλία εγκατέλειψε το ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα, αλλά αυτό είχε διττό αποτέλεσμα: ανακούφισε προσωρινά την οικονομία, ώστε να ενισχυθούν οι εξαγωγές, αλλά επίσης διεύρυνε τα spreads των ομολόγων. Τρία ή τέσσερα χρόνια αργότερα, η Ιταλία είχε spread της τάξεως των 600 μονάδων βάσης σε σύγκριση με το γερμανικό Bund. Επιπλέον, η επίδραση της υποτίμησης θα ήταν προσωρινή χωρίς τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν.
FT: Αυτά τα προγράμματα λιτότητας, όμως, είναι πολύ σκληρά. Δεν νομίζετε ότι ορισμένες χώρες είναι στην ουσία στη φυλακή των οφειλετών;
Mario Draghi: Βλέπετε κάποια εναλλακτική;
FT: Θα μπορούσαν να φύγουν από την ευρωζώνη;
Mario Draghi: Όπως είπα πριν, αυτό δεν θα βοηθούσε. Η έξοδος από την ευρωζώνη, η υποτίμηση του νομίσματος θα δημιουργήσει υψηλό πληθωρισμό και στο τέλος η χώρα θα πρέπει να υποστεί τις ίδιες μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε να κάνει εξαρχής, αλλά πλέον από πολύ πιο αδύναμη θέση.
FT:… Ίσως, όμως, να ήταν καλύτερα για τα υπόλοιπα μέλη της ευρωζώνης;
Mario Dragi: Σε αυτήν την περίπτωση θα είχαμε σημαντική παραβίαση της ισχύουσας συνθήκης. Και όταν αρχίσει κανείς έτσι, ποτέ δεν ξέρει πού μπορεί να καταλήξει.
FT: Είπατε νωρίτερα ότι θα ήταν πολύ καλύτερα εάν είχε τεθεί πρώτα το EFSF σε ισχύ. Πού βρισκόμαστε, λοιπόν, στη δημιουργία αυτού του τείχους προστασίας - τελικά ποιο θα είναι το μέγεθος του μπαζούκα για το οποίο συζητάμε;
Mario Dragi: Μία παρατήρηση είναι πως η καθυστέρηση στο EFSF έχει αυξήσει τους πόρους που χρειάζονται για να σταθεροποιηθούν οι αγορές. Γιατί; Επειδή οτιδήποτε επηρεάζει την αξιοπιστία έχει άμεσο αντίκτυπο στις αγορές. Μία διαδικασία που είναι γρήγορη, αξιόπιστη και ισχυρή χρειάζεται λιγότερους πόρους.
FT: Μήπως, λοιπόν, είστε κάπως απογοητευμένος από το αποτέλεσμα της συνόδου της προηγούμενης εβδομάδας;
Mario Draghi: Πραγματικά όχι, γιατί υπήρξε επιβεβαίωση των προηγούμενων στοιχείων για τους πόρους του EFSF και σε επιπλέον 200 δισ. ευρώ που θα μπορούσαν να παρασχεθούν από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Κάτι που παράβλεψαν αρκετοί είναι πως η ημερομηνία για την πρώτη αποτίμηση της επάρκειας των πόρων επισπεύστηκε για τον Μάρτιο του 2012. Σε τρεις μήνες, δηλαδή, οι ηγέτες θα αναρωτηθούν εάν αρκούν τα κεφάλαια για το τείχος προστασίας. Εν τω μεταξύ, το EFSF θα είναι λειτουργικό, καθώς η ΕΚΤ θα λειτουργεί ως εκπρόσωπός του. Σημαντική επίσης είναι και η δέσμευση για σαφή περιορισμό του PSI στις πρακτικές του ΔΝΤ, που θα πρέπει να εξασφαλίσει τους επενδυτές.
FT: Πότε θεωρείται ότι θα τεθεί σε λειτουργία το EFSF;
Mario Dragi: Στόχος είναι ο Ιανουάριος του επόμενου έτους.
FT: Μπορούμε, όμως, να υποθέσουμε ότι η ιδέα που διατυπώθηκε τον Οκτώβριο για μόχλευση του EFSF δεν θα συμβεί; Και ο στόχος για προσέλκυση κεφαλαίων από άλλα κρατικά επενδυτικά ταμεία, κινεζικά, μήπως ήταν υπερτιμημένος;
Mario Draghi: Όχι, νομίζω πως είναι πρώιμο και ίσως εσφαλμένο να κηρύξουμε τον θάνατο του EFSF. Επιπλέον, νομίζω ότι εφόσον αποδεικνύεται χρήσιμο υπό την παρούσα του μορφή τότε τα επιχειρήματα για ενίσχυσή του ενδυναμώνονται.
FT: Τι απαντάτε σε εκείνους που λένε ότι η λύση είναι ένα πολύ μεγάλο τείχος προστασίας, με τη στήριξη της ΕΚΤ, επειδή είναι ο μόνος θεσμός που μπορεί να χαλιναγωγήσει τις αγορές;
Mario Draghi: Ο κόσμος πρέπει να δεχθεί ότι λειτουργούσαμε πάντα και ότι θα συνεχίσουμε να λειτουργούμε σύμφωνα με τη βασική μας εντολή και των νομικών μας βάσεων.
FT: Εάν, όμως, δει κανείς τη διατύπωση της συνθήκης, πουθενά δεν αναγράφεται όριο στο πόσα κρατικά ομόλογα μπορείτε να αγοράσετε…
Mario Draghi: Πρέπει να δρούμε εντός της συνθήκης. Σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να υπάρξει ένα σύστημα όπου οι πολίτες θα εμπιστεύονται αλλήλους και όλοι θα εμπιστεύονται τις κυβερνήσεις για δημοσιονομική πειθαρχία και επιβολή μεταρρυθμίσεων.
FT: Τα κανάλια μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής βρίσκονται σε χειρότερη φάση από ποτέ, εάν δει κανείς τα επιτόκια για την Ελλάδα ή την Ιταλία σε σύγκριση με τα γερμανικά...
Mario Draghi: Το κόστος δανεισμού είναι δεδομένο ότι θα διαφέρει γιατί στηρίζεται όχι μόνο στο βραχυπρόθεσμο επιτόκιο, αλλά επίσης στα spreads.
FT: Θα συζητούσε η EKT το ενδεχόμενο να τεθεί πλαφόν στις αποδόσεις ή στα spreads ή μήπως θα αποτελεί και αυτό παραβίαση της συνθήκης;
Mario Draghi: Τα κρατικά spreads σχετίζονται κυρίως με την κρατική οικονομία και τη φύση της μεταξύ τους σχέσης. Σε αυτό το σημείο, καταγράφεται πρόοδος. Η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να πράξει τα πάντα.
FT: Εάν, όμως, επιδεινωθεί η οικονομική κατάσταση, τότε θα είστε προετοιμασμένος να ξεκινήσετε ποσοτική χαλάρωση όπως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ή η Τράπεζα της Αγγλίας, με μεγάλες αγορές κρατικών ομολόγων, ώστε να στηριχτεί η οικονομική ανάπτυξη;
Mario Dragi: Το σημαντικό είναι να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των ανθρώπων - των πολιτών όπως και των επενδυτών. Δεν θα το πετύχουμε αυτό καταστρέφοντας την αξιοπιστία της ΕΚΤ. Υπό μία έννοια, αυτό είναι το βασικό νόημα όλων μας των συζητήσεων σήμερα.
FT: Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα της απόφασης των Βρετανών να μείνουν εκτός του δημοσιονομικού συμφώνου της Ε.Ε. και, κατά την άποψή σας, υπάρχει κίνδυνος για το Citi του Λονδίνου;
Mario Drgahi: Η Βρετανία σίγουρα έδειξε τη δυνατότητα να προχωρήσει σε δημοσιονομική διόρθωση εντυπωσιακού μεγέθους. Η πιο γενική μου αντίδραση είναι πως όλα αυτά είναι λυπηρά. Νομίζω πως η Βρετανία χρειάζεται την Ευρώπη και η Ευρώπη χρειάζεται τη Βρετανία. Υπάρχουν πολλά που μπορούν να μάθουν και οι δύο πλευρές.
FT: Η Βρετανία έχει κινηθεί νομικά εναντίον της ΕΚΤ (ως προς την τοποθεσία των χρηματοοικονομικών οίκων εκκαθάρισης)…
Mario Draghi: Δεν μπορώ να το σχολιάσω αυτό.
FT: Ποιες είναι οι προβλέψεις σας για την ανάπτυξη τον επόμενο χρόνο;
Mario Draghi: Μπορεί να υπάρξει σημαντική επιβράδυνση σε πολλά μέρη του πλανήτη. Η διεθνής ανάπτυξη επιβραδύνεται και αυξάνεται η αβεβαιότητα. Παράλληλα, έχουμε κάνει αρκετή δουλειά στα θεμέλια για μία οικονομική ένωση που θα λειτουργεί καλύτερα στο μέλλον και θα πρέπει να ενθαρρυνθούμε από αυτό.
FT: Με την τριετή χρηματοδότηση θα έχουν οι τράπεζες κίνητρο να αγοράσουν ομόλογα της περιφέρειας της ευρωζώνης;
Mario Draghi: Όχι απαραιτήτως. Βεβαίως, οι τράπεζες έχουν κάποιες κεφαλαιουχικές δυσκολίες και αυτά τα μέτρα δεν τις βοηθούν σε αυτό το επίπεδο. Ο στόχος είναι να χαλαρώσουν οι πιέσεις χρηματοδότησης που αντιμετωπίζουν. Τότε, εκείνες θα αποφασίσουν ποια θα είναι η καλύτερη χρήση αυτών των κεφαλαίων. Φιλοδοξία μας είναι να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία, ειδικότερα τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις. Αυτό που παρατηρούμε είναι πως οι μικρές και οι μεσαίες τράπεζες είναι εκείνες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες χρηματοδότησης. Εκείνες, όμως, παρέχουν γενικά και τη μεγαλύτερη χρηματοδότηση στις μικρές και στις μεσαίες επιχειρήσεις. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όμως, αντιστοιχούν στο 70% της απασχόλησης στον επιχειρηματικό κλάδο της ευρωζώνης.
FT: Πρόκειται για την ευρωπαϊκή εκδοχή της «ποσοτικής χαλάρωσης»;
Mario Draghi: Κάθε περιοχή έχει τους δικούς της κανόνες, αλλά και τη δική της ορολογία. Εμείς τα αποκαλούμε έκτακτα μέτρα. Σίγουρα είναι πρωτοφανή. Η εμπιστοσύνη του τραπεζικού καναλιού, όμως, εμπίπτει στη δική μας εντολή, που κατευθύνεται στη σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα και περιορίζεται από την απαγόρευση για χρηματοδότηση των κυβερνήσεων μέσω της νομισματικής πολιτικής.
Επιστρέφοντας στο τι μπορούν να πράξουν οι τράπεζες με αυτά τα χρήματα, δεν ξέρουμε ακριβώς. Το σημαντικό είναι να χαλαρώσουν οι πιέσεις χρηματοδότησης. Οι τράπεζες θα αποφασίσουν με πλήρη ανεξαρτησία τι θέλουν να κάνουν, ανάλογα με το ποιος είναι ο καλύτερος συνδυασμός ρίσκου - απόδοσης. Ένα από αυτά που θα μπορούσαν να κάνουν είναι να αγοράσουν κρατικά ομόλογα. Είναι, όμως, μόνο μία επιλογή. Και προφανώς δεν ισοδυναμεί με την επιτάχυνση του προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ.
FT: Προβλέπετε ότι τους επόμενους έξι μήνες θα υπάρξει ένας ακόμη γύρος αναδιάρθρωσης των κεφαλαίων των τραπεζών και κρατικοποιήσεων σε ορισμένες περιπτώσεις;
Mario Draghi: Την προηγούμενη εβδομάδα είχαμε τα αποτελέσματα από τα stress tests της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής (ΕΒΑ). Ιδανικά, η σειρά των γεγονότων θα έπρεπε να είναι διαφορετική. Θα έπρεπε πρώτα να έχουμε έτοιμο το EFSF. Αυτό σίγουρα θα είχε θετικό αντίκτυπο στα κρατικά ομόλογα, επομένως και στην κεφαλαιακή θέση των τραπεζών που έχουν κρατικά ομόλογα στους ισολογισμούς τους. Κατά συνέπεια, η ιδανική σειρά των γεγονότων θα ήταν να είχαμε πρώτα το EFSF σε λειτουργία και μετά να προχωρήσουμε σε ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Τα πράγματα, όμως, έγιναν αντίστροφα. Κατά συνέπεια, οι κεφαλαιακές ανάγκες που διαπίστωσε η ΕΒΑ αντικατοπτρίζουν τις πιέσεις που καταγράφονται στις αγορές κρατικών ομολόγων. Αυτό μπορεί να αναγκάσει τις τράπεζες να πετύχουν καλύτερους λόγους κεφαλαιακής επάρκειας μέσω απομόχλευσης. Απομόχλευση σημαίνει δύο πράγματα: πώληση περιουσιακών στοιχείων ή και μείωση του δανεισμού. Υπό τις παρούσες συνθήκες του επιχειρηματικού κύκλου, νομίζω ότι η δεύτερη επιλογή είναι μακράν χειρότερη. Κατανοώ τους αξιωματούχους που ζητούν από τις τράπεζες να μην προχωρήσουν με αυτόν τον τρόπο. Ας ελπίσουμε ότι θα ακολουθήσουν τη συμβουλή τους.
FT: Δεν θα μπορούσε να πει κάποιος στην ΕΒΑ, κοίτα, περίμενε λίγο γιατί αυτό δεν βοηθάει καθόλου την κατάσταση;
Mario Draghi: Νομίζω ότι η ανακοίνωση της ΕΒΑ αφήνει αυτό το υπονοούμενο, γιατί λένε ότι δεν θα γίνουν άλλα stress tests τον επόμενο χρόνο. Για να είμαστε δίκαιοι με την ΕΒΑ, το σχήμα της άσκησης αποφασίστηκε σε μία στιγμή όπου η μεγαλύτερη οικονομική απειλή φαινόταν ότι πήγαζε από την έλλειψη αξιοπιστίας του τραπεζικού συστήματος. Ο κόσμος είχε φοβηθεί ότι οι ισολογισμοί των τραπεζών απέκρυπταν ευπάθειες που στο τέλος θα επιβάρυναν τις οικονομίες.
Έτσι άρχισαν τη διαδικασία των stress tests, νομίζοντας ότι, επιτυγχάνοντας διαφάνεια και καταγράφοντας τα κρατικά ομόλογα σε mark-to-market, θα ενίσχυαν την αξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος και θα μείωναν το premium κινδύνου. Εν τέλει, τα πράγματα δεν έγιναν έτσι, λόγω της ακολουθίας των γεγονότων. Δεν θα έλεγα, όμως, ότι είναι λάθος της ΕΒΑ.
FT: Το θέμα, όμως, είναι πως ο κόσμος, τουλάχιστον το 2011, αν όχι την τελευταία διετία, άλλαξε θεμελιωδώς, και πλέον τα κρατικά ομόλογα δεν θεωρούνται ασφαλέστερα από τις μετοχές.
Mario Draghi: Η μεγάλη αλλαγή είναι πως οι τοποθετήσεις που θεωρούνταν απολύτως ασφαλείς πλέον θεωρούνται πιθανώς ανασφαλείς. Πρέπει να αναρωτηθούμε τι πρέπει να κάνουμε για να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη. Θα έλεγα ότι υπάρχουν τουλάχιστον 4 απαντήσεις:
Η πρώτη αφορά την εθνική οικονομική πολιτική, επειδή αυτή η κρίση και αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης ξεκίνησε από προϋπολογισμούς που βγήκαν εκτός ελέγχου. Η δεύτερη απάντηση είναι πως πρέπει να ανακτήσουμε τη δημοσιονομική πειθαρχία στην ευρωζώνη και αυτό ξεκίνησε σε κάποιον βαθμό στη σύνοδο της Ε.Ε. την προηγούμενη εβδομάδα με τον επανασχεδιασμό του δημοσιονομικού συμφώνου. Πάντως, βρισκόμαστε σε μία κατάσταση όπου τα premium γι' αυτούς τους κινδύνους έχουν εκτοξευθεί. Στη χειρότερη περίπτωση, μπορεί να υπάρξουν ατυχήματα. Ακόμη κι αν δεν γίνουν ατυχήματα, όμως, θα έχουμε σημαντικά μειωμένη οικονομική δραστηριότητα γιατί ο κόσμος αποφεύγει πλέον σε υπερβολικό βαθμό τον κίνδυνο.
Η τρίτη απάντηση, λοιπόν, είναι να δημιουργηθεί ένα τείχος προστασίας, το οποίο να είναι πλήρως εξοπλισμένο και λειτουργικό. Και αυτό επρόκειτο να παρασχεθεί από το EFSF.
Η τέταρτη απάντηση είναι να αναρωτηθούμε και πάλι: γιατί βρισκόμαστε σε αυτήν την κατάσταση; Εν μέρει, η απάντηση βρίσκεται στη δημοσιονομική πειθαρχία. Η έλλειψη ανάπτυξης, όμως, επίσης έπαιξε ρόλο. Ορισμένες χώρες πρέπει να υποβληθούν σε σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ώστε να τονωθεί η ανάπτυξη.
FT: Και η πέμπτη απάντηση είναι πως η εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στα πακέτα στήριξης της ευρωζώνης (PSI) ήταν λάθος;
Mario Draghi: Η ιδανική ακολουθία θα ήταν πρώτα να είχαμε δημιουργήσει το τείχος προστασίας και μετά να προχωρήσουμε στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Τότε και μόνο τότε θα μπορούσαμε να αποφασίσουμε εάν έπρεπε να έχουμε και PSI. Έτσι, θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε την πίεση στην κρατική χρηματοδότηση με ελεγχόμενο τρόπο. Αυτό δεν έγινε. Όταν αρχίσαμε να συζητάμε για το PSI, ούτε το EFSF ήταν σε ισχύ, ούτε οι τράπεζες είχαν προχωρήσει σε αναδιάρθρωση των κεφαλαίων τους. Ήταν σαν να αφήνουμε μία τράπεζα να καταρρεύσει χωρίς να έχουμε τον απαραίτητο μηχανισμό για να χειριστούμε αυτήν τη χρεοκοπία, όπως έγινε με τη Lehman.
Για να είμαστε και σε αυτό το σημείο δίκαιοι, θα πρέπει να τονίσουμε και την άλλη πλευρά του θέματος:α την έλλειψη δημοσιονομικής πειθαρχίας σε ορισμένες χώρες, την οποία κάποιες άλλες θεώρησαν παραβίαση της εμπιστοσύνης που θα έπρεπε να στηρίζει το ευρώ. Και έτσι, το PSI ήταν μία πολιτική απάντηση που δόθηκε υπό το πρίσμα της ανάκτησης εμπιστοσύνης των πολιτών σε αυτές τις χώρες.
FT: Ας επιστρέψουμε στο δημοσιονομικό σύμφωνο: ποια είναι η απάντησή σας σε εκείνους που λένε ότι επικεντρώνεστε υπερβολικά στη δημοσιονομική λιτότητα, εις βάρος της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης και πως πρακτικά αυτό που υλοποιείται είναι μία ένωση στασιμότητας και λιτότητας;
Mario Draghi: Η απάντηση είναι πως έχουν ταυτόχρονα δίκιο και άδικο. Έχουν δίκιο γιατί δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη οικονομία χωρίς ανταγωνιστικότητα και δημιουργία θέσεων εργασίας. Έχουν άδικο επειδή νομίζουν ότι πρέπει να διαλέξουν μεταξύ των δύο. Δεν προτιμούμε τη λιτότητα εις βάρος της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας. Δεν θα αμφισβητήσω ότι η λιτότητα οδηγεί βραχυπρόθεσμα σε συρρίκνωση, αλλά πρέπει να αναρωτηθούμε: τι θα γίνει σε αντίθετη περίπτωση;
Η βελτίωση της θέσης του προϋπολογισμού θα οδηγήσει σε κάποια θετική αντίδραση της αγοράς, σε μείωση των spreads και σε χαμηλότερο κόστος δανεισμού. Θα πρέπει να ικανοποιηθούν, όμως, δύο προϋποθέσεις: Εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που χρειάζονται για την τόνωση της ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Και τέλος, είναι απαραίτητο η ευρωζώνη να έχει τον απαραίτητο σχεδιασμό, με εφαρμογή του δημοσιονομικού συμφώνου, έτσι ώστε να ανακτηθεί πλήρως η εμπιστοσύνη. Η λιτότητα από μία μόνο χώρα δεν αρκεί για να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των αγορών - όπως βλέπουμε σήμερα.
Η προσαρμογή πρέπει να συμβαδίσει με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Κάθε χώρα έχει τον δικό της δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει. Για ορισμένες, η κατάσταση δεν θα είναι διατηρήσιμη ακόμη κι αν βγουν εκτός ευρώ, όπου θα πρέπει να υποτιμήσουν τα εθνικά τους νομίσματα. Αυτό θα οδηγήσει σε προσωρινή ανακούφιση και -βεβαίως- σε υψηλότερο πληθωρισμό.
FT: Αυτή, όμως, ήταν η απάντηση που έδωσε η Ιταλία στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Mario Draghi: Αν πάρουμε αυτό ως παράδειγμα, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι τότε δεν υπήρχε Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, δεν υπήρχε EFSF και η έκδοση ομολόγων το 1992 ήταν μόνο ένα κλάσμα των αριθμών που βλέπουμε σήμερα. Είναι αλήθεια ότι η Ιταλία εγκατέλειψε το ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα, αλλά αυτό είχε διττό αποτέλεσμα: ανακούφισε προσωρινά την οικονομία, ώστε να ενισχυθούν οι εξαγωγές, αλλά επίσης διεύρυνε τα spreads των ομολόγων. Τρία ή τέσσερα χρόνια αργότερα, η Ιταλία είχε spread της τάξεως των 600 μονάδων βάσης σε σύγκριση με το γερμανικό Bund. Επιπλέον, η επίδραση της υποτίμησης θα ήταν προσωρινή χωρίς τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν.
FT: Αυτά τα προγράμματα λιτότητας, όμως, είναι πολύ σκληρά. Δεν νομίζετε ότι ορισμένες χώρες είναι στην ουσία στη φυλακή των οφειλετών;
Mario Draghi: Βλέπετε κάποια εναλλακτική;
FT: Θα μπορούσαν να φύγουν από την ευρωζώνη;
Mario Draghi: Όπως είπα πριν, αυτό δεν θα βοηθούσε. Η έξοδος από την ευρωζώνη, η υποτίμηση του νομίσματος θα δημιουργήσει υψηλό πληθωρισμό και στο τέλος η χώρα θα πρέπει να υποστεί τις ίδιες μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε να κάνει εξαρχής, αλλά πλέον από πολύ πιο αδύναμη θέση.
FT:… Ίσως, όμως, να ήταν καλύτερα για τα υπόλοιπα μέλη της ευρωζώνης;
Mario Dragi: Σε αυτήν την περίπτωση θα είχαμε σημαντική παραβίαση της ισχύουσας συνθήκης. Και όταν αρχίσει κανείς έτσι, ποτέ δεν ξέρει πού μπορεί να καταλήξει.
FT: Είπατε νωρίτερα ότι θα ήταν πολύ καλύτερα εάν είχε τεθεί πρώτα το EFSF σε ισχύ. Πού βρισκόμαστε, λοιπόν, στη δημιουργία αυτού του τείχους προστασίας - τελικά ποιο θα είναι το μέγεθος του μπαζούκα για το οποίο συζητάμε;
Mario Dragi: Μία παρατήρηση είναι πως η καθυστέρηση στο EFSF έχει αυξήσει τους πόρους που χρειάζονται για να σταθεροποιηθούν οι αγορές. Γιατί; Επειδή οτιδήποτε επηρεάζει την αξιοπιστία έχει άμεσο αντίκτυπο στις αγορές. Μία διαδικασία που είναι γρήγορη, αξιόπιστη και ισχυρή χρειάζεται λιγότερους πόρους.
FT: Μήπως, λοιπόν, είστε κάπως απογοητευμένος από το αποτέλεσμα της συνόδου της προηγούμενης εβδομάδας;
Mario Draghi: Πραγματικά όχι, γιατί υπήρξε επιβεβαίωση των προηγούμενων στοιχείων για τους πόρους του EFSF και σε επιπλέον 200 δισ. ευρώ που θα μπορούσαν να παρασχεθούν από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Κάτι που παράβλεψαν αρκετοί είναι πως η ημερομηνία για την πρώτη αποτίμηση της επάρκειας των πόρων επισπεύστηκε για τον Μάρτιο του 2012. Σε τρεις μήνες, δηλαδή, οι ηγέτες θα αναρωτηθούν εάν αρκούν τα κεφάλαια για το τείχος προστασίας. Εν τω μεταξύ, το EFSF θα είναι λειτουργικό, καθώς η ΕΚΤ θα λειτουργεί ως εκπρόσωπός του. Σημαντική επίσης είναι και η δέσμευση για σαφή περιορισμό του PSI στις πρακτικές του ΔΝΤ, που θα πρέπει να εξασφαλίσει τους επενδυτές.
FT: Πότε θεωρείται ότι θα τεθεί σε λειτουργία το EFSF;
Mario Dragi: Στόχος είναι ο Ιανουάριος του επόμενου έτους.
FT: Μπορούμε, όμως, να υποθέσουμε ότι η ιδέα που διατυπώθηκε τον Οκτώβριο για μόχλευση του EFSF δεν θα συμβεί; Και ο στόχος για προσέλκυση κεφαλαίων από άλλα κρατικά επενδυτικά ταμεία, κινεζικά, μήπως ήταν υπερτιμημένος;
Mario Draghi: Όχι, νομίζω πως είναι πρώιμο και ίσως εσφαλμένο να κηρύξουμε τον θάνατο του EFSF. Επιπλέον, νομίζω ότι εφόσον αποδεικνύεται χρήσιμο υπό την παρούσα του μορφή τότε τα επιχειρήματα για ενίσχυσή του ενδυναμώνονται.
FT: Τι απαντάτε σε εκείνους που λένε ότι η λύση είναι ένα πολύ μεγάλο τείχος προστασίας, με τη στήριξη της ΕΚΤ, επειδή είναι ο μόνος θεσμός που μπορεί να χαλιναγωγήσει τις αγορές;
Mario Draghi: Ο κόσμος πρέπει να δεχθεί ότι λειτουργούσαμε πάντα και ότι θα συνεχίσουμε να λειτουργούμε σύμφωνα με τη βασική μας εντολή και των νομικών μας βάσεων.
FT: Εάν, όμως, δει κανείς τη διατύπωση της συνθήκης, πουθενά δεν αναγράφεται όριο στο πόσα κρατικά ομόλογα μπορείτε να αγοράσετε…
Mario Draghi: Πρέπει να δρούμε εντός της συνθήκης. Σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να υπάρξει ένα σύστημα όπου οι πολίτες θα εμπιστεύονται αλλήλους και όλοι θα εμπιστεύονται τις κυβερνήσεις για δημοσιονομική πειθαρχία και επιβολή μεταρρυθμίσεων.
FT: Τα κανάλια μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής βρίσκονται σε χειρότερη φάση από ποτέ, εάν δει κανείς τα επιτόκια για την Ελλάδα ή την Ιταλία σε σύγκριση με τα γερμανικά...
Mario Draghi: Το κόστος δανεισμού είναι δεδομένο ότι θα διαφέρει γιατί στηρίζεται όχι μόνο στο βραχυπρόθεσμο επιτόκιο, αλλά επίσης στα spreads.
FT: Θα συζητούσε η EKT το ενδεχόμενο να τεθεί πλαφόν στις αποδόσεις ή στα spreads ή μήπως θα αποτελεί και αυτό παραβίαση της συνθήκης;
Mario Draghi: Τα κρατικά spreads σχετίζονται κυρίως με την κρατική οικονομία και τη φύση της μεταξύ τους σχέσης. Σε αυτό το σημείο, καταγράφεται πρόοδος. Η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να πράξει τα πάντα.
FT: Εάν, όμως, επιδεινωθεί η οικονομική κατάσταση, τότε θα είστε προετοιμασμένος να ξεκινήσετε ποσοτική χαλάρωση όπως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ή η Τράπεζα της Αγγλίας, με μεγάλες αγορές κρατικών ομολόγων, ώστε να στηριχτεί η οικονομική ανάπτυξη;
Mario Dragi: Το σημαντικό είναι να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των ανθρώπων - των πολιτών όπως και των επενδυτών. Δεν θα το πετύχουμε αυτό καταστρέφοντας την αξιοπιστία της ΕΚΤ. Υπό μία έννοια, αυτό είναι το βασικό νόημα όλων μας των συζητήσεων σήμερα.
FT: Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα της απόφασης των Βρετανών να μείνουν εκτός του δημοσιονομικού συμφώνου της Ε.Ε. και, κατά την άποψή σας, υπάρχει κίνδυνος για το Citi του Λονδίνου;
Mario Drgahi: Η Βρετανία σίγουρα έδειξε τη δυνατότητα να προχωρήσει σε δημοσιονομική διόρθωση εντυπωσιακού μεγέθους. Η πιο γενική μου αντίδραση είναι πως όλα αυτά είναι λυπηρά. Νομίζω πως η Βρετανία χρειάζεται την Ευρώπη και η Ευρώπη χρειάζεται τη Βρετανία. Υπάρχουν πολλά που μπορούν να μάθουν και οι δύο πλευρές.
FT: Η Βρετανία έχει κινηθεί νομικά εναντίον της ΕΚΤ (ως προς την τοποθεσία των χρηματοοικονομικών οίκων εκκαθάρισης)…
Mario Draghi: Δεν μπορώ να το σχολιάσω αυτό.
FT: Ποιες είναι οι προβλέψεις σας για την ανάπτυξη τον επόμενο χρόνο;
Mario Draghi: Μπορεί να υπάρξει σημαντική επιβράδυνση σε πολλά μέρη του πλανήτη. Η διεθνής ανάπτυξη επιβραδύνεται και αυξάνεται η αβεβαιότητα. Παράλληλα, έχουμε κάνει αρκετή δουλειά στα θεμέλια για μία οικονομική ένωση που θα λειτουργεί καλύτερα στο μέλλον και θα πρέπει να ενθαρρυνθούμε από αυτό.
ΠΗΓΗ: FT.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου