Τα κλισέ και η διγλωσσία

ΠΗΓΗ: Καθημερινή

Tου Παντελη Μπουκαλα

Ποτέ η προεκλογική περίοδος δεν ευνόησε την ανάπτυξη του πολιτικού λόγου, φαίνεται, ωστόσο, ότι και στην περίπτωση αυτή ισχύει το «κάθε πέρσι και καλύτερα»· μόνη, σχετική, παρηγοριά ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, αν κρίνουμε από τα τηλεοπτικά θραύσματα που έφτασαν τις τελευταίες μέρες ώς τη μικρή μας οθόνη. Με βουή ασύντακτη και ασυνάρτητη μοιάζει η πολιτική ρητορεία ώρες ώρες, για να μην πω συνεχώς και θεωρηθώ ισοπεδωτικός. Το ένα πάνω στο άλλο εξαπολύονται τα ξύλινα κλισέ. Και ο σωρός που σχηματίζεται δεν οικοδομεί λόγο, αλλά έναν άμορφο, ετοιμόρροπο πύργο που διαφέρει από τον πύργο της Βαβέλ ως προς την εξής κρίσιμη παράμετρο: εδώ οι άνθρωποι δεν μπορούν να συνεννοηθούν επειδή, τυπικά, μιλούν την ίδια γλώσσα και όχι πολλές και ξένες όπως στη βιβλική ιστορία.

Μιλούν την ίδια γλώσσα οι φιλονικούντες πολιτικοί μας, μόνο που αποδίδουν στις λέξεις της διαφορετικό νόημα κάθε φορά, ανάλογα με τη θέση του κόμματός τους ως προς το κέντρο: την εξουσία. Στο Λεξικό της Πολιτικής, τα ερμηνεύματα δεν είναι σταθερά και τίποτα δεν απαγορεύει στα αντίθετα να γίνουν συνώνυμα. Αλλιώς εννοούν, επί παραδείγματι, οι κομματικοί τη λέξη «ευθύνη» όταν κυβερνούν και αλλιώς όταν αντιπολιτεύονται. Ετσι, η «ψήφος ευθύνης» που ζητάει τώρα ο κ. Γ. Παπανδρέου συνηχεί απολύτως με την «ψήφο ευθύνης» που ζητούσε δύο χρόνια πριν ο κ. Κ. Καραμανλής, δεν συμφωνεί όμως μαζί της επί της ουσίας, γιατί κάθε πολιτικός θεωρεί υπεύθυνη μόνο την ψήφο που πέφτει στη δική του κάλπη και ανεύθυνη οποιαδήποτε άλλη. Ενα κλισέ είναι η «ψήφος ευθύνης» και στην πραγματικότητα, όπως συμβαίνει με όλα τα στερεότυπα, ούτε νόημα που να του αποδίδει συγκεκριμένη ταυτότητα διαθέτει, αλλά ούτε και πατέρα· γι' αυτό και μπορεί να το υιοθετήσει οποιοσδήποτε κι αν το βαρεθεί, να το αποκηρύξει.

Η άλλη πληγή του πολιτικού λόγου έχει το όνομα της διγλωσσίας ή της αμφοτερογνωσίας. Ο ρήτορας προσαρμόζει την ομιλία του στο ακροατήριο και τις προσδοκίες του, για να αποσπάσει τον εύκολο έπαινο. Ο κ. Σαμαράς, λ.χ., εμφανίζεται αντιμνημονιακός στην Αθήνα και συναινετικός στις Βρυξέλλες· από την άλλη, εμφανίζεται ως συνεχιστής του Καραμανλή, όταν απευθύνεται στο κομματικό κοινό, παρόντος μάλιστα του προκατόχου του, όταν όμως δίνει συνέντευξη, παραπονιέται (αναζητώντας πιθανώς άλλοθι) για το βάρος που του φόρτωσε ο πρώην πρωθυπουργός με την αποτυχία του. Οσο για το ΠΑΣΟΚ, εκεί πια θα πρέπει να βρουν γρήγορα ένα ικανό στέλεχος και να το ορκίσουν υπουργό Μετάφρασης και Επανανοηματοδότησης των Πράσινων Λεγομένων. Ο καημένος ο κ. Πεταλωτής κοντεύει να εξουθενωθεί «μεταφράζοντας» από την πασοκικήν σε απλά ελληνικά πότε τον κ. Πάγκαλο, πότε τον κ. Παμπούκη ή τον κ. Παπακωνσταντίνου και πάντοτε τον κ. Παπανδρέου.