Το άξεστο Πανεπιστήμιο

ι

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία

Του ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ*

Δύο στρώσεις: οι διοικητές και οι διοικούμενοι. Δύο ποιότητες αριθμών: το 7 των διοικητών και το 10.000 των διοικούμενων. Δυσανάλογη σχέση, μια κουρεμένη δημοκρατία που οδηγεί σε μια απόφαση: εμπορική διαχείριση «υπηρεσιών παιδείας».

Ή αλλιώς Πανεπιστήμιο νέου εκπαιδευτικού και ηθικού επιπέδου. Οι μικρές παρέες είναι πιο αποδοτικές, πιο φτηνές και πιο έγκαιρες. Εξω τα κόμματα από τα Πανεπιστήμια. Οι χαώδεις βουλήσεις, οι μεθοδεύσεις, οι περίπλοκες ισορροπίες είναι ακριβά αποκτήματα για μια γενιά που καταπιέστηκε, που ήθελε ελευθερία, που τη συνέφερε το «χάος» και το οποίο εγκατέστησε στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Μια γενιά που ήθελε ακαδημαϊκή εξίσωση, δυνατότητα διαφωνίας, πολιτική χειραφέτηση. Διάφορα ακατάληπτα και πολυτελή. Τώρα βρισκόμαστε σε κρίση και η κρίση επιβάλλει διοίκηση με την παρέα του γυμναστηρίου. Εκλεκτοί φίλοι, στενοί φίλοι, αναξιολόγητοι κολλητοί. Απέναντι στα πολιτικά στερεότυπα μιας παλιάς δημοκρατικής και αναβλητικής κουλτούρας, που στοιχίζουν σε χρόνο και χρήμα, πρέπει να στηθεί μια νέα συγκεντρωτική κουλτούρα ανταποδοτικότητας. Φτώχεια των Πανεπιστημίων, υφαρπαγή ή υποθήκευση της περιουσίας τους, εξαθλίωση και φόβος των πανεπιστημιακών, δίδακτρα-μεταφορά του κόστους σπουδής στην οικογένεια.

Οι σπουδές είναι δυνατές μόνο γι' αυτούς που τις μπορούν, όχι γι' αυτούς που τις επιθυμούν. Τάλαντα, όχι ταλέντο. Αγοράζεις «υπηρεσίες παιδείας», δεν καλλιεργείσαι ούτε καν μαθαίνεις. Η μικρή παρέα του γυμναστηρίου, που διοικεί την Ελλάδα, μπορεί να αναλάβει την ανάπτυξη του νέου ιδιωτικού Πανεπιστημίου. Με συλλογική όμως χρέωση. Θα συνεννοείται με sms, ποιος εκλέγεται, πόσο θα του δίνουμε, τι δουλειά έκανε ο πατέρας του. Καμιά συνέλευση, καμιά διαβούλευση. Η μικρή χρισμένη παρέα θα μακροημερεύει διοικητικά χωρίς κρίση, μόνο με διορισμό.

Ενδιαφέρον και νεοτερικό, όσο η τοκογλυφία στην οικονομία και η τηλεοπτική μυθοπλασία στον πολιτισμό. Δικαίωμα, Πνευματικότητα, Αξιοπρέπεια, αχρημάτιστη Μόρφωση. Ναι, αλλά στο όνομα αυτών των γενικών καλών, πολλές εξουσιαστικές ομάδες σφετερίστηκαν, διοίκησαν, διέφθειραν, ακύρωσαν. Ομως πολύ περισσότερες ομάδες δασκάλων και φοιτητών, ακριβώς πάνω σ' αυτά, σκέφτηκαν, έγραψαν, ένιωσαν, έδωσαν. «Το Πανεπιστήμιο πρέπει να βελτιωθεί και ενδεχομένως η καταστροφή είναι μια μορφή επανίδρυσης», σκέφτεται ο κουρασμένος καλοπροαίρετος.

Το μορφωτικό ιδανικό συνδέθηκε με το αναπτυξιακό όραμα της χώρας και υλοποιήθηκε από το 1981 και μετά, με τους όρους της Δημοκρατίας. Μαζικοποιήθηκε το αγαθό της εκπαίδευσης, δομήθηκε το Πανεπιστήμιο οργανωτικά και εκπαιδευτικά με κέντρο τη γνωστική διασπορά, με κέντρο την πολυκριτική συγκρότηση του γνωστικού επίδικου. Η Δημοκρατία νοήθηκε ως οργανικό μέρος της γνωστικής διαδικασίας, ως γνωστική ποιότητα και όχι ως παρείσακτο πολιτικό επικάλυμμα της γνώσης.

Η Δημοκρατία της γνώσης είναι κεντρικό εργαλείο μιας αντινεοφιλελεύθερης θεώρησης. Η σύγκρουση στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν είναι μια μάχη εξουσιαστικής οπισθοφυλακής (των... κακών πανεπιστημιακών) αλλά μια βαθιά ιδεολογική αντιδικία. Η σύλληψη, ο πυρήνας του νέου νόμου είναι απολύτως απλός και ωμός. Υπερσυγκεντρωτικό μοντέλο, κάθετη ιεραρχική δομή, εμπορικότητα αλλά και αποδόμηση των γνωστικών αντικειμένων.

Δηλαδή, αν η προγενέστερη σύλληψη βασιζόταν στον πολυμερισμό και την αποκέντρωση του σωστού, του γνωστικά έγκυρου κ.λπ., στο νέο μοντέλο οτιδήποτε εκφέρεται πρέπει προηγουμένως να φιλτράρεται και να αξιολογείται εμπορικά και σε συνέχεια πειθαρχικά από τον τάδε κοσμήτορα. Αντί να έχουμε γνώση που συναναπτύσσεται με αντινομίες και συνθέσεις, θα έχουμε γνώση αυστηρά και στενά οριοθετημένη από την εφαρμοσιμότητα και την εμπορικότητα.

Η Δημοκρατία, κατά το πνεύμα του νέου νόμου, δεν υπάρχει ως γνωστικό κέντρο. Είναι μια παρείσακτη ιδιότητα που μάλιστα αποδομεί τη γνώση. Η τελευταία πρέπει να είναι κάτι στενό, εφαρμόσιμο και άξεστο. Κάτι περιφρουρημένο και κλειστό που μπορεί να τυπωθεί στις ετικέτες των προϊόντων. Εργαστήρια ιών, πειράματα συμπεριφορών για καλή τηλεθέαση και έσοδα από διαφημίσεις. Αυτό είναι γνώση. Κάτι που κάνει πολύτιμο τον κ. Καμπουράκη, δυσεύρετο τον κ. Καψή, ακριβή και διδακτική την κ. Μελέτη. Παλαιολιθική αντίληψη που βασίζεται και θεμελιώνεται σε έναν πολιτιστικό αρχαϊσμό, όπως είναι η νέα μνημονιακή κουλτούρα. * Ζωγράφος, επ. καθηγητής ΕΜΠ

dsevastakis@arch.ntua.gr