Η τελευταία και πιο δυσάρεστη λύση για την ευρωζώνη

ΠΗΓΗ: Sofokleous 10

Οι ειδικοί σταδιακά συμφωνούν για το ποιο πρέπει να είναι το πρώτο βήμα για την επίλυση της κρίσης στην ευρωζώνη: ένα σύστημα που να περιλαμβάνει όλη τη ζώνη του ευρώ και να διαχειρίζεται από κοινού την εξυγίανση των τραπεζών, την προληπτική εποπτεία και να εγγυάται συγχρόνως την ασφάλεια των καταθέσεων. Η ιδέα είναι κατ' ουσίαν, να αφαιρεθεί οποιαδήποτε δικαιοδοσία από τις χώρες μέλη όσον αφορά τις τράπεζες και να τεθεί η ευρωζώνη - ή η Ευρωπαϊκή Ένωση – συνολικά αρμόδια. Η έννοια μιας ισπανικής τράπεζας για παράδειγμα δε θα υφίσταται καν.

Είναι από πολλές απόψεις μια πολύ προφανής λύση για ένα μεγάλο μέρος της κρίσης - η αδυναμία των τραπεζών της ευρωζώνης και η τοξική σχέση τους με τις εθνικές κυβερνήσεις. Η ευρωζώνη χρειάζεται και πρόσθετες λύσεις αναφορικά με την αποκλίνουσα ανταγωνιστικότητα της αλλά και τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Αλλά αυτό θα αποτελούσε σαφώς ένα εντυπωσιακό ξεκίνημα.

Από οικονομικής άποψης, είναι προφανές ότι μια νομισματική ένωση απαιτεί ένα ολοκληρωμένο τραπεζικό τομέα. Αλλιώς δε μπορεί να διαχειριστεί μια τραπεζική κρίση. Με ένα τέτοιο σύστημα, η κεντρική ρυθμιστική αρχή θα έχει τη δυνατότητα να αναγκάσει τις τράπεζες να αναλάβουν τις ζημίες τους ή να απολύσουν ανίκανους διευθυντές. Η αρχή αυτή θα ήταν σε θέση να λάβει τραπεζικά μετοχικά πακέτα, να αναγκάσει τις τράπεζες να συγχωνευθούν, να τις κλείσει ή να τις κρατικοποιήσει.

Ένα κεντρικό σύστημα τραπεζικής εξυγίανσης και εποπτείας αποτελεί ίσως μια από τις βασικές υποδομές που απαιτεί μια νομισματική ένωση για να πετύχει. Αλλά και με αυτή την προσέγγιση ακόμη υπάρχουν προβλήματα. Πρώτον, κάτι τέτοιο θα αποτελούσε λύση αν η πρόταση δεν θυσιαζόταν στο βωμό των πολιτικών σκοπιμοτήτων. Όλοι θυμόμαστε το θόρυβο που δημιουργήθηκε πρόσφατα γύρω από την διεύρυνση της δημοσιονομικής εποπτείας από την πλευρά της ΕΕ – θα ήταν επομένως αφελές να πιστέψουμε πως η Ευρώπη θα μπορούσε έτσι απλά να συμφωνήσει σε κάτι τόσο ευρύ χωρίς συμβιβασμούς και ουσιαστικές στρεβλώσεις του αρχικού σχεδίου.

Διάφοροι υποστηρικτές αυτής της πρότασης παραθέτουν ότι πολιτικά τουλάχιστον θα  ήταν λιγότερο προβληματική από την έκδοση ευρω-ομολόγων. Δεν είναι απόλυτα σίγουρο αυτό. Πρώτα απ 'όλα, το κόστος εξακολουθεί να είναι μεγάλο. Μια σωστή εποπτεύουσα αρχή θα απαιτούσε πρόσβαση σε κεφάλαια της τάξεως του  € 1 τρις. Κάτι τέτοιο προφανώς θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από κάποιας μορφής δανεισμού που ουσιαστικά θα αποτελεί ευρω-ομόλογο. Μπορεί να το ονομάσουμε ομόλογο οικονομικής σταθερότητας ή όπως αλλιώς θέλουμε, αλλά έχει σημασία; Αν νομίζετε ότι η έκδοση κοινών ομολόγων είναι απαράδεκτη τότε σίγουρα απαράδεκτη είναι και αυτή η πρόταση.

Επίσης, περά από όλες τις άλλες χώρες μέλη, θα αποδεχόταν η Γερμανία μια τέτοια μεταβίβαση εξουσίας; Θα άρεσε στους Γερμανούς ένα σύστημα όπου η φιλική ευρωπαϊκή ρυθμιστική αρχή απλά έκλεινε την Landesbank στη γειτονιά τους; Οι απλοί πολίτες στη Γερμανία δεν βλέπουν τις περιφερειακές τράπεζες Landesbanken με την ίδια φρίκη όπως οι οικονομολόγοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή οι τραπεζικοί αναλυτές στο  Λονδίνο. Για τους απλούς Γερμανούς οι Landesbanken έχουν αποτελέσει πηγή χαμηλότοκων δανείων κατοικίας, με όρους ευνοϊκότερους από αυτούς της αγοράς – ακόμα και για επιχειρηματικά δάνεια που καμία ιδιωτική τράπεζα δεν θα τους είχε παράσχει.

Είναι δύσκολο να φανταστούμε των τομέα των επιχειρήσεων της Γερμανίας, χωρίς τις «φιλικές» του σχέσεις με τις τράπεζες. Πώς θα ασκούσαν εξάλλου τα πολιτικά κόμματα εξουσία και επιρροή; Ένα μη-ανταγωνιστικό, υψηλής ταχύτητας τραπεζικό σύστημα που δε στοχεύει απλά στη μεγιστοποίηση των κερδών αποτελεί την καρδιά του γερμανικού οικονομικού θαύματος. Πιστεύει κανείς πραγματικά ότι η Καγκελάριος Μέρκελ θα υιοθετήσει την ιδέα ενός ευρωπαϊκού τραπεζικού ταμείου εξυγίανσης το 2013, στο εκλογικό της μανιφέστο;

Η κατάσταση δεν είναι σαφής ούτε καν στην Ισπανία, μια χώρα που αναμφίβολα θα ωφεληθεί από μια τέτοια ρύθμιση. Θα έθετε η κεντροδεξιά κυβέρνηση για παράδειγμα τον τραπεζικό όμιλο Bankia υπό ευρωπαϊκή επιτήρηση; Με διευθυντή της τον Rodrigo Rato, πρώην Γενικό Διευθυντή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κυβερνώντος Λαϊκού Κόμματος στον τραπεζικό τομέα, η Bankia αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ισπανικές τράπεζες. 

Εικάζεται ότι μεταξύ όλων των επιλογών διαχείρισης κρίσεων, η κοινή προσέγγιση για την ρύθμιση, την εξυγίανση και την οικονομική εποπτεία των τραπεζών θα είναι από τις λιγότερο δημοφιλείς. Πολιτικά, θα ήταν πιο ρεαλιστικό να αναμένουμε την παρούσα «ομπρέλα» διάσωσης να αναλάβει αυτό το ρόλο. Θα ήταν βέβαια λάθος και δε έλυνε κανένα πρόβλημα. Αλλά σίγουρα θα επιχειρηθεί. Είναι τεχνικά εφικτό, για παράδειγμα, για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας να δανείσει κεφάλαια στην Ισπανία ειδικά για την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού τομέα. Αλλά το ESM είναι δομημένο με τέτοιο τρόπο ώστε η Ισπανία θα ήταν ουσιαστικά πλήρως περιορισμένη υπό το βάρος των νομικών δεσμεύσεων του προγράμματος.

Η Ισπανία θα έχανε ουσιαστικά την εθνική της κυριαρχία. Το πιο σημαντικό, ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν θα έλυνε το πρόβλημα, αφού ανταλλάσει πρακτικά το ισπανικό ιδιωτικό χρέος με ισπανικό δημόσιο χρέος. Η ευθύνη για την αναχρηματοδότηση των τραπεζών στην Ισπανία θα παρέμενε στην Ισπανία. Ένα πανευρωπαϊκό σύστημα εξυγίανσης θα είχε το πλεονέκτημα – για την Ισπανία τουλάχιστον – της ανακατανομής του κόστους και των κινδύνων που ενυπάρχουν σε μια αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος μεταξύ όλων των κρατών μελών.

Πιθανώς ένα κοινό ταμείο εξυγίανσης των τραπεζών στην ευρωζώνη να είναι εφικτό. Αλλά θα πρέπει να αποτελεί κομμάτι μιας εξαιρετικά δύσκολης πολιτικής συμφωνίας, στην οποία πολλοί θα πρέπει να συμφωνήσουν να λάβουν δράση με τρόπο που δεν είναι πρόθυμοι να κάνουν σήμερα.

Ο μόνος τρόπος που θα μπορούσε να ωθήσει τους εταίρους στην κατεύθυνση αυτή θα ήταν η δραματική επιδείνωση της κρίσης. Αυτό μπορεί ήδη να συμβαίνει βέβαια, αλλά δεν είναι κάτι που θα πρέπει κανείς να εύχεται.