Όσοι πιστοί προσέλθετε… στο "κλαμπ του ευρώ"

ΠΗΓΗ: FT (via euro2day)

by Stephen King

Ο αρθρογράφος είναι ανώτατος οικονομολόγος της HSBC Group και μέλος του Financial Times Economists’ Forum. 

Οι νομισματικές ενώσεις επιτυγχάνουν κυρίως όταν είναι ταυτόχρονα και δημοσιονομικές και, τολμώ να πω, πολιτικές ενώσεις. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, το Ηνωμένο Βασίλειο (παρότι οι Σκοτσέζοι εθνικιστές θα προτιμούσαν μια διαφορετική συμφωνία) ή τις ΗΠΑ. Η ευρωζώνη δεν απολαμβάνει ακόμη αυτά τα πλεονεκτήματα. 

Με την εμπειρία των ανενεργών πλέον νομισματικών ενώσεων της Λατινικής Αμερικής και της Σκανδιναβικής Χερσονήσου -και από αυτήν την άποψη της ένωσης του ρουβλίου μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης-, η έλλειψη αυτή απειλεί να γίνει το μοιραίο σφάλμα. Το ζήτημα δεν αφορά πλέον μόνο την περιφέρεια. Με τη Γαλλία και την Ολλανδία να παραμένουν υπό πίεση, ορισμένοι επενδυτές αρχίζουν να αναρωτιούνται μήπως η ευρωζώνη είναι σάπια μέχρι την καρδιά. 

Το κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής: είναι δυνατόν να κατασκευαστεί κάποιου είδους νομιμοποιημένη δημοσιονομική και πολιτική ένωση για την ευρωζώνη και παράλληλα, παραδόξως, να μπορούν τα κράτη-μέλη να απολαμβάνουν έναν βαθμό εθνικής ανεξαρτησίας;

Πιστεύω ότι η απάντηση είναι ένα επιφυλακτικό ναι. Μιλάμε για τη δημοσιονομική και την πολιτική ενοποίηση σαν να είναι το ίδιο πράγμα. Σαφώς και δεν είναι. Η βρετανική ένωση είναι ασφαλέστερα δεμένη απ’ όσο η αμερικανική. Οι φόροι πωλήσεων είναι ίδιοι σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ όποιος έχει ταξιδέψει από τη Νέα Υόρκη στο Ντελαγουέαρ γνωρίζει ότι στις ΗΠΑ υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Οπότε υπάρχουν ποικίλοι τρόποι κατασκευής μιας δημοσιονομικής και πολιτικής ένωσης. 

Προτείνω η ευρωζώνη να δημιουργήσει ένα δημοσιονομικό κλαμπ. Τα μέλη του θα απολαμβάνουν στο μεγαλύτερο διάστημα δημοσιονομική αυτονομία. Αν όμως οι δημοσιονομικές τους θέσεις επιδεινωθούν σε βαθμό που να μην μπορούν πλέον να αντλήσουν κεφάλαια στις διεθνείς αγορές με λογικά επιτόκια, θα λαμβάνουν αυτόματα σωσίβιο από τα υπόλοιπα μέλη του κλαμπ. Η κύρια απαραίτητη συνθήκη για το οικονομικό σωσίβιο, όμως, θα είναι η άμεση απώλεια της εθνικής ανεξαρτησίας. Κατά τη διάρκεια της φάσης της διάσωσης, το υπουργείο Οικονομικών της χώρας θα το διευθύνουν οι Βρυξέλλες. 

Κι αυτή θα είναι μάλλον πολιτική, παρά οικονομική ποινή. Ελπίζω ότι με την απειλή της απώλειας της ανεξαρτησίας τα κράτη θα διαχειρίζονται τα οικονομικά τους πιο συντηρητικά, δημιουργώντας πλεονάσματα στις καλές εποχές, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος παρέμβασης των Βρυξελλών. 

Το κλαμπ θα έχει δημοκρατική νομιμότητα. Όλες οι χώρες της ευρωζώνης θα έχουν το δικαίωμα συμμετοχής ή μη. Θα λάβουν την απόφασή τους μέσω είτε κοινοβουλίων είτε δημοψηφίσματος. Όμως, η επιλογή θα είναι ξεκάθαρη: όσες χώρες επιλέξουν να ενταχθούν στο κλαμπ θα ευνοηθούν από τη δυνατότητα πρόσβασης -σε έκτακτες περιπτώσεις- στα φορολογικά έσοδα όλων των άλλων μελών του κλαμπ, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο χρεοστασίου, άρα και διεύρυνσης στα spreads των ομολόγων τους. Εν καιρώ, τα μέλη του κλαμπ θα έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν την κοινή έκδοση ομολόγων. Το κόστος θα είναι μια πρόσκαιρη απώλεια της εθνικής κυριαρχίας, αλλά οι χώρες που θα φερθούν με δημοσιονομική ευπρέπεια δύσκολα θα ταπεινωθούν. 

Όσες επιλέξουν να μη συμμετέχουν -άρα θα διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους σε κάθε περίπτωση- δεν θα έχουν πρόσβαση στα φοροέσοδα των άλλων κρατών της ευρωζώνης σε περίπτωση δημοσιονομικής ολίσθησης. Θα βρεθούν στο έλεος των διεθνών αγορών ομολόγων. Θα αντιμετωπίσουν οπωσδήποτε μόνιμα υψηλότερο κόστος δανεισμού σε σχέση με όσες παραμείνουν εντός. Ακόμη χειρότερα, οι αγορές κεφαλαίου τους θα βαλκανοποιούνται όλο και περισσότερο, οδηγώντας σε πιο αδύναμη μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη. Το τίμημα της ανεξαρτησίας σε αυτήν την περίπτωση θα είναι υψηλό. 

Όσοι βρεθούν στο κλαμπ θα έχουν κάνει ένα παραπάνω βήμα προς την ενοποιημένη εθνική ταυτότητα, αλλά και πάλι θα αναγνωρίζονται ως ανεξάρτητα κράτη. Θα έχουν όμως αποδεχτεί τρεις σημαντικές αρχές: Πρώτον, η νομισματική ένωση αποδίδει πραγματικά μόνο μαζί με κάποιου είδους δημοσιονομική και πολιτική ένωση. Δεύτερον, τα συγκεντρωμένα φορολογικά έσοδα είναι ένα καίριο τμήμα της επιτυχούς νομισματικής ένωσης. Και τρίτον, οποιαδήποτε κίνηση προς δημοσιονομική και πολιτική ένωση θα επιτύχει μόνο αν απολαμβάνει την υποστήριξη των πολιτών.

Όσοι βρεθούν εκτός του κλαμπ, εν τω μεταξύ, θα πρέπει να μάθουν να ζουν ως «ευρωποιημένα» κράτη, που δεν απολαμβάνουν τη δημοσιονομική στήριξη των γειτονικών τους μελών του κλαμπ. Θα είναι κάτι αντίστοιχο με τα δολαριοποιημένα κράτη του Ισημερινού και του Παναμά. 

Ο κίνδυνος που υπάρχει στο σχέδιό μου είναι προφανής: Αν κανείς δεν ψηφίσει υπέρ του κλαμπ, το ευρώ απλώς θα καταρρεύσει. Για να επιβιώσει το ευρώ, θα πρέπει να γίνει ανάληψη κάποιων κινδύνων. Το ενιαίο νόμισμα έχει ανάγκη κάποια μορφή οικουμενικής δημοκρατικής νομιμότητας. Το δημοσιονομικό κλαμπ μπορεί να είναι ένα μέσο για να το καταφέρει.