Ασφάλειες ζωής και υγείας / Πάρτι πάνω απ’ τους τάφους των ασφαλιστικών ταμείων – Tου Γιάννη Μπαμπούλια

ΠΗΓΗ: ΜΟΝΟ#8

Tου Γιάννη Μπαμπούλια

Επιδοτούμενα από τον κρατικό προϋπολογισμό ή όχι, «ευγενή», ανοιχτά ή κλειστά, τα ασφαλιστικά ταμεία της Ελλάδας του 2012 βρίσκονται στο «κόκκινο». Μέχρι σήμερα εναλλακτικές υπήρχαν, αλλά μάλλον έφτασε η ώρα να αρχίσουμε να ανησυχούμε.

Οι εκλογές θα έχουν ολοκληρωθεί την ώρα που διαβάζετε αυτό το κείμενο, μια νέα κυβέρνηση ίσως να έχει σχηματισθεί και αποφάσεις που αναβλήθηκαν από την τεχνοκρατική κυβέρνηση Παπαδήμου, αν και σκοπό είχε να διεκπεραιώσει ακριβώς αυτά τα ζητήματα, θα πρέπει να παρθούν. Ένα από τα φλέγοντα ζητήματα που θα απασχολήσουν την επόμενη κυβέρνηση είναι το θέμα των ασφαλιστικών ταμείων, που παρά τις διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου, βρίσκονται ένα βήμα πριν την χρεοκοπία. Για του λόγου το αληθές αρκεί να αναφέρουμε ότι το ΙΚΑ απορρόφησε τη μισή από την επιδότηση που δικαιούται για το 2012, βάση του νέου μνημονίου, μόλις στο πρώτο δίμηνο της χρονιάς).

Εξ αυτού προκύπτει και ο λόγος που δύο διαδοχικές κυβερνήσεις, παρά τις σχετικές εξαγγελίες, δεν έκαναν τίποτα για να μειώσουν το πραγματικό εργοδοτικό κόστος, δηλαδή τις εισφορές που αποτελούν τον βραχνά κάθε επιχείρησης και στρέφουν όλο και περισσότερους εργοδότες σε πιο ελαστικές μορφές εργασίας που συνοδεύονται από απόδοση χαμηλότερων εισφορών. Μέτρα που θα οδηγήσουν στη μείωση των εργοδοτικών εισφορών, έχουν εξαγγελθεί και θα εφαρμοστούν εντός του 2012. Είναι όμως ένα ρεαλιστικό σενάριο για την επιβίωση των ταμείων; Μάλλον όχι. Εντός του 2012 η κυβέρνηση θα πρέπει να βρει περαιτέρω πόρους για την επιδότηση των ταμείων ή να προχωρήσει σε ακόμη μια δραστική μείωση των συντάξεων (αυτός είναι και ο λόγος που τώρα ξαφνικά βρέθηκαν αυτοί οι τεράστιοι αριθμοί συνταξιούχων – «μαϊμού»).

Με λίγα λόγια, οι ασφαλισμένοι στα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία αναμένεται είτε να βρεθούν μετέωροι μετά τη χρεοκοπία κάποιου ταμείου που θα προκαλέσει «ντόμινο» (είναι κοινό μυστικό ότι πολλά ταμεία επιβιώνουν χάρη στα δανεικά που λαμβάνουν από άλλα ταμεία, οπότε η χρεοκοπία ενός θα αφήσει όλους τους δανειστές του εκτεθειμένους) ή να δούνε τις συντάξεις τους να φτάνουν σε εξευτελιστικά επίπεδα.

Μέχρι σήμερα, ένα σίγουρο «λιμάνι» για όσους είχαν αυτή τη δυνατότητα ήταν οι ιδιωτικές ασφάλειες. Ένα εφ’ όρου ζωής συμβόλαιο, για το οποίο μέχρι σήμερα μπορούσε κανείς να πληρώνει πολύ λίγα χρήματα κάθε μήνα, τα οποία όμως προστίθονταν σε αυτά που απέδιδε ήδη σε κάποιο δημόσιο ταμείο ο εργοδότης του. Το 2014 όμως αναμένεται η απελευθέρωση από αυτό τον «βραχνά» και η δυνατότητα επιλογής ασφάλισης σε δημόσιο ή ιδιωτικό ταμείο θα γίνει πραγματικότητα. Αναρωτιέται όμως κανείς, με τις συνθήκες που αναπτύσσονται γύρω από τα δημόσια ταμεία, ποια θα είναι η κατάσταση τους το 2014; Κατά πάσα πιθανότητα, ερείπια…

Αυτό φυσικά θα στρέψει έναν μεγάλο αριθμό εργαζομένων στην ιδιωτική ασφάλιση, όπου οι ασφαλιστικές εταιρίες τους περιμένουν με ανοιχτές αγκάλες. Και με συμβόλαια που δεν θα μοιάζουν σε τίποτα με τα σημερινά.

Το αμερικανικό παράδειγμα

Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές, το πάρτι εν αναμονή των εξελίξεων στον τομέα των ασφαλειών έχει ήδη ξεκινήσει, καθώς οι μεγάλες ασφαλιστικές εταιρίες αναμένεται να κερδίσουν εκατομμύρια.

Σήμερα, ένας νέος εργαζόμενος μπορεί να έχει ένα αξιοπρεπές συνταξιοδοτικό πρόγραμμα με μια ιδιωτική εταιρία, ξεκινώντας ακόμη και από καταβολή 50 ευρώ τον μήνα για ένα συμβόλαιο που ισχύει εφ’ όρου ζωής, εφόσον κάποιος καταβάλλει τακτικά τα χρήματα, ενώ και στις ασφάλειες υγείας τα πράγματα είναι εξίσου «ελκυστικά» εκ πρώτης όψεως.

Όταν όμως εκλείπει ο ανταγωνισμός (δηλαδή το δημόσιο), που αναγκάζει τις ιδιωτικές εταιρίες να λειτουργούν με υπευθυνότητα, τα ιδιωτικά συμφέροντα αναμένεται να αλλάξουν δραστικά την πολιτική τους, να καταργήσουν τα συμβόλαια εφ’ όρου ζωής για τους νέους πελάτες τους, και να προχωρήσουν σε συμβόλαια που ανανεώνονται κάθε χρόνο, αν δεν γίνουν νομοθετικές παρεμβάσεις. Αυτό σημαίνει ότι κάθε χρόνο ο πελάτης θα πρέπει να επαναδιαπραγματεύεται τους όρους του συμβολαίου του με την εταιρία, η οποία θα ορίζει φυσικά τι είναι «λογικό» να χρεώσει εκείνη την περίοδο.

Στις ΗΠΑ που λειτουργεί με αντίστοιχο τρόπο το σύστημα ασφάλισης, υπάρχει ένα ρητό: «Δεν ξέρεις ότι η ασφαλιστική σου είναι χάλια, μέχρι να την χρειαστείς». Σε ένα υποθετικό σενάριο, ένας ασφαλισμένος πληρώνει μια μηνιαία δόση των 300 ευρώ. Απαλλαγμένος από το βάρος της δημόσιας ασφάλισης και με τα χρήματα που θα πήγαιναν εκεί να συμπεριλαμβάνονται σε ένα ποσοστό στο μισθό του, αυτός ο διακανονισμός είναι επικερδής για τον ασφαλισμένο-πελάτη. Μια ξαφνική ασθένεια στέλνει τον πελάτη στο νοσοκομείο, όπου του ανακοινώνεται ότι χρειάζεται πολύμηνη θερα- πεία, χειρουργείο κ.λπ. Το κόστος στο οποίο μπορεί να φτάσει ακόμη και μια απλή χειρουργική επέμβαση είναι κάτι που δύσκολα μπορεί να συλλάβει κανείς αν δεν έχει ψάξει τους αριθμούς. Το κόστος μια γέννας φτάνει τα 5-6 χιλιάδες ευρώ, ενώ η πολύμηνη θερα- πεία ενός καρκινοπαθούς αγγίζει τα εκατοντάδες χιλιάδες.

Φυσικά οι εισφορές του ασφαλισμένου δεν αγγίζουν αυτά τα ποσά στο σύνολο τους. Η ώρα της ανανέωσης του συμβολαίου φτάνει. Ο ασφαλισμένος με έκπληξη μπορεί να κληθεί να πληρώσει δύο και τρεις φορές το ποσό που κατέβαλε έως τώρα στην ασφαλιστική του. Η «προϋπάρχουσα πάθηση» εξασφαλίζει στην εταιρία ότι αν δοκιμάσει ο πελάτης να πάει σε άλλη εταιρία, το ποσό που θα του ζητηθεί θα είναι δυσανάλογα μεγάλο, καθώς εγγυάται στην εταιρία ότι θα της στοιχίσει.

Με αυτόν τον τρόπο ο πελάτης ουσιαστικά «δένεται» από τις επιθυμίες της ιδιωτικής ασφαλιστικής και γίνεται έρμαιο από εκεί και πέρα των πολιτικών της. Μία απο τις μεγαλύτερες εταιρίες ασφάλισης στις ΗΠΑ (CareFirst/BlueCross/BlueShield) ανακοίνωσε φέτος ότι αυξάνει το ποσό που πρέπει να πληρώσει ένας υγιής, κανονικού βάρους, μη καπνιστής μεσήλικας, από τα 333$ στα 512$. Παρόμοιες ανακοινώσεις φυσικά έγιναν και από άλλες μεγάλες εταιρίες.

Δεν είναι τυχαίο ότι στις ΗΠΑ όπου εφαρμόζεται το συγκεκριμένο σύστημα, τα μεν νοσοκομεία χρεώνουν όσο θέλουν (με καταγγελίες για υπερτιμολογήσεις που στέλνουν το κόστος μια θεραπείας ακόμη και στα εκατομμύρια δολάρια) και οι ασφαλιστικές ρίχνουν το βάρος στην πλάτη του πελάτη. Μερικοί αριθμοί:

- Κατά 7,32% αυξήθηκε το κόστος νοσηλίων στις ΗΠΑ, τη στιγμή που ο πληθωρισμός κινήθηκε 1,1% για την ίδια περίοδο σύμφωνα με την Standard & Poor’s.

- Το 60% των ατομικών χρεοκοπιών στην Αμερική οφείλονται σε χρέη που σχετίζονται με νοσήλια, σύμφωνα με το American Journal of Medicine.

- 75% αυτών των ανθρώπων ήταν ασφαλισμένοι.

Από το 1999 ως το 2009 τα έξοδα των μικρομεσαίων εργοδοτών που ασφαλίζουν τους εργαζομένους τους αυξήθηκαν κατά 180%, σύμφωνα με τους Los Angeles Times. Το κόστος αυτό έχει ανεβάσει τον αριθμό των ανασφάλιστων Αμερικανών στα 52 εκατ. περίπου. Δεδομένης της σχεδόν βεβαιότητας ότι μιλάμε για άτομα από τα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα της κοινωνίας, αν η Ελλάδα του σήμερα μοιάζει με υγειονομική βόμβα, πώς θα μοιάζει μια Ελλάδα όπου το 1/6 του ενεργού πληθυσμού (συν τους μετανάστες που θα είναι εντελώς αποκλεισμένοι από αυτό) δεν θα έχει πρόσβαση στο σύστημα υγείας χωρίς τεράστιο οικονομικό κόστος;

Πόσο θα αργήσουμε να δούμε τα ίδια φαινόμενα και στην Ελλάδα; Μάλλον πολύ λίγο. Οι υπερτιμολογήσεις, οι προμήθειες, και η διαφθορά είναι ήδη εδραιωμένες. Το νέο καθεστώς θα βρει πρόσφορο έδαφος για να ανθίσει.

Ας προλάβουμε το χανγκόβερ

Η απαγκίστρωση της εργασίας από την υποχρεωτική καταβολή εργοδοτικών εισφορών που αφορούν ασφάλιση σε κάποιο δημόσιο ταμείο είναι μια κίνηση η οποία θα προσφέρει μια μεγάλη και πραγματική ανάσα στις στενάζουσες επιχειρήσεις. Πρόκειται για δυσανάλογα μεγάλα ποσά σε σχέση με τις πραγματικές απολαβές του εργαζομένου και χρησιμοποιούνται κυρίως για να καλυφθούν τρύπες που άφησαν πίσω τους οι δεκαετίες κακοδιαχείρισης. Χωρίς δραστικές αλλαγές, και όχι επιπλέον περικοπές που θα κάνουν το σύστημα υγείας και συνταξιοδότησης μεγαλύτερο ανέκδοτο από ότι έχει ήδη γίνει, τα ασφαλιστικά ταμεία θα φαλιρίσουν.

Ωστόσο, η παράδοση ενός τομέα στην ιδιωτική πρωτοβουλία από το 2014 και μετά, χωρίς σαφές νομικό πλαίσιο, ευνοεί την δημιουργία καρτέλ και παραμορφώσεων. Η διάλυση του ανταγωνισμού και της εναλλακτικής που παρέχει η δημόσια ασφάλιση θα είναι το τελειωτικό χτύπημα. Έχουμε μια ευκαιρία τώρα να προνοήσουμε και να δημιουργήσουμε ένα υγιές πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορούν να λειτουργήσουν οι ιδιωτικές ασφαλιστικές υπέρ του πολίτη. Ειδάλλως, με μαθηματική ακρίβεια, θα βρεθούμε προ δυσάρεστων εκπλήξεων.

*Ο Χρήστος Ιωάννου περιέγραψε έναν από τους κυριότερους αλλά και «κρυφούς» λόγους για αυτή την κατάσταση στο 5ο τεύχος του ΜΟΝΟ, σε άρθρο του με τίτλο «Δομημένη κερδοσκοπία εις βάρος των ταμείων». Μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο εδώ.