Ο φόβος του πετρελαίου

ΠΗΓΗ: Sofokleous 10

N. Roubini

Η εύθραυστη παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει σήμερα πολλά ρίσκα: το ρίσκο άλλης μιας έξαρσης της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης, το ρίσκο μιας χειρότερης του αναμενόμενου επιβράδυνσης στην Κίνα και το ρίσκο υποχώρησης της οικονομικής ανάκαμψης των ΗΠΑ.  Αλλά το πιο σοβαρό ρίσκο προέρχεται από την περαιτέρω άνοδο των τιμών πετρελαίου.

Η τιμή του αργού μπρεντ, που το 2011 ήταν κάτω των 100 δολαρίων, άγγιξε πρόσφατα τα 125 δολάρια το βαρέλι. Κι αυτό οφείλεται στο φόβο. Υπάρχουν άφθονα πετρελαϊκά αποθέματα και η ζήτηση στις ΗΠΑ και την Ευρώπη είναι περιορισμένη εξαιτίας του περιορισμού της χρήσης των αυτοκινήτων και την αδύναμη ή και αρνητική οικονομική ανάπτυξη στις ΗΠΑ και την Ευρωζώνη. Για να το πούμε απλά, η αυξημένη ανησυχία για ένοπλη σύρραξη ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν έχει δημιουργήσει ένα πρίμιουμ κινδύνου.

Οι τρεις τελευταίες παγκόσμιες υφέσεις έχουν όλες τους προκληθεί από γεωπολιτικά σοκ στη Μέση Ανατολή που οδήγησαν στη δραστική αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ του 1973 ανάμεσα στο Ισραήλ και τα αραβικά κράτη οδήγησε στον παγκόσμιο στασιμοπληθωρισμό του 1974 - 1975. Η Ιρανική επανάσταση του 1979 οδήγησε στον παγκόσμιο στασιμοπληθωρισμό του 1980 - 1982. Και η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ το καλοκαίρι του 1990 οδήγησε στην παγκόσμια ύφεση του 1990 - 1991.

Ακόμα και η  πρόσφατη παγκόσμια ύφεση, αν και ξεκίνησε από την αμερικανική χρηματοπιστωτική κρίση, πάντως επιδεινώθηκε από την αύξηση των τιμών του πετρελαίου το 2008. Με την τιμή του πετρελαίου να φτάνει τα 145 δολάρια το βαρέλι τον Ιούλιο του 2008, οι προηγμένες οικονομίες και οι αναδυόμενες αγορές που εισήγαγαν πετρέλαιο αντιμετώπισαν μεγάλες υφεσιακές πιέσεις.

Ο κίνδυνος οι απειλές του Ισραήλ για επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν να οδηγήσουν εν τέλει σε ανοιχτή ένοπλη σύγκρουση είναι μεν περιορισμένος, αλλά δεν παύει να αυξάνεται. Η πρόσφατη επίσκεψη του Ισραηλινού πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου στις ΗΠΑ μας δείχνει ότι το Ισραήλ βιάζεται περισσότερο τους Αμερικανούς. Ο σημερινός πόλεμος απειλών κλιμακώνεται, όπως επίσης και ο κρυφός πόλεμος που το Ισραήλ και η Αμερική έχουν εξαπολύσει εναντίον του Ιράν – με δολοφονίες των πυρηνικών του επιστημόνων και κυβερνοεπιθέσεις για να πλήξουν τις πυρηνικές τους εγκαταστάσεις.

Το Ιράν, που θα βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο όσο θα πλήττεται από τις κυρώσεις που του έχουν επιβληθεί – κυρίως τους περιορισμούς των κεντρικών τραπεζών και την απόφαση της Ευρώπης να πάψει τις εισαγωγές ιρανικού πετρελαίου – θα μπορούσε να αντιδράσει αυξάνοντας τις εντάσεις στον Κόλπο. Το Ιράν θα μπορούσε κάλλιστα να βυθίσει κάποια πλοία προκειμένου να κλείσει τα στενά του Ορμούζ ή να εξαπολύσει τους οπαδούς του στην ευρύτερη περιοχή, που περιλαμβάνουν τις φιλο-ιρανικές σιιτικές δυνάμεις στο Ιράκ, στο Μπαχρέιν, στο Κουβέιτ, στη Σαουδική Αραβία, τη Χεζμπολά στο Λίβανο και τη Χαμάς και την ισλαμική Τζιχάντ στη Γάζα.

Οι πρόσφατες επιθέσεις σε ισραηλινές πρεσβείες σε όλο τον κόσμο μπορεί να αποτελούν τις αντιδράσεις του Ιράν στον κρυφό πόλεμο που διεξάγεται εναντίον του καθώς και στην ενίσχυση των κυρώσεων που επιδεινώνουν τις συνθήκες στη χώρα. Αντίστοιχα, η πρόσφατη κλιμάκωση των συνοριακών συγκρούσεων μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων μαχητών της Γάζας μπορεί να δηλώνει πως κάτι ευρύτερο έρχεται.

Οι επόμενες βδομάδες μπορεί και να μας φέρουν περιορισμό των εντάσεων καθώς η Αμερική, η Γαλλία, η Γερμανία, η Βρετανία, η Κίνα και η Ρωσία θα προχωρήσουν σε ένα νέο γύρο συνομιλιών με το Ιράν προκειμένου να το αποτρέψουν από την ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου. Αλλά αν αυτή η προσπάθεια αποτύχει – όπως είναι και το πιο πιθανό – κανείς  δεν μπορεί να αποκλείσει ότι ως το καλοκαίρι θα δούμε μια αμερικανοϊσραηλινή συμφωνία για χρήση βίας κατά του Ιράν.

Πράγματι ενώ το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες διαφωνούν σε κάποια ζητήματα – το  Ισραήλ θέλει χτύπημα φέτος ενώ η κυβέρνηση Ομπάμα αντιτίθεται στη στρατιωτική δράση ως τις αμερικάνικες εκλογές του Νοεμβρίου – οι δύο πλευρές συγκλίνουν σε ό,τι αφορά τους στόχους και τα σχέδια.

Συνεπώς αν τα τύμπανα του πολέμου ακουστούν δυνατότερα το καλοκαίρι, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να αυξηθούν σε βαθμό που είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσει επιβράδυνση στην αμερικάνικη και την παγκόσμια οικονομία ή ακόμη και καθαρή ύφεση αν πάμε σε πολεμική σύγκρουση που θα στείλει τις τιμές πετρελαίου στον ουρανό.

Επιπλέον, οι ευρύτερες γεωπολιτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή δεν υποχωρούν και αντιθέτως μπορεί να ενισχυθούν. Πέρα από την ισχυρή αβεβαιότητα που αφορά την εξέλιξη των γεγονότων στην Αίγυπτο και την Λιβύη, η Συρία βρίσκεται πλέον στο χείλος του εμφυλίου πολέμου και ριζοσπαστικές δυνάμεις μπορεί να πάρουν το πάνω χέρι στην Υεμένη  υπονομεύοντας την ασφάλεια στη Σαουδική Αραβία. Υπάρχουν επίσης ανησυχίες για τις πολιτικές εντάσεις που ενισχύονται στο Μπαχρέιν και στις πλούσιες σε πετρέλαιο ανατολικές επαρχίες της Σαουδικής Αραβίας, ή ενδεχομένως και στο Κουβέιτ και την Ιορδανία, όλες τους περιοχές με σημαντικούς σιιτικούς πληθυσμούς και άλλες υπό εξέγερση ομάδες.

Τώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποχωρήσει από το Ιράκ η αύξηση των εντάσεων ανάμεσα στους Σιίτες, τους Σουνίτες και τους Κούρδους δεν προοιωνίζουν τίποτα καλό για τη δυνατότητα της χώρας να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου. Και έχουμε ακόμη την εξελισσόμενη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, τις εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας και τις θερμές ζώνες – ιδίως στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν – στην ευρύτερη περιοχή.

Το πετρέλαιο βρίσκεται ήδη πάνω από τα 100 δολάρια στο βαρέλι, παρά την αδύναμη οικονομική ανάπτυξη των προηγμένων οικονομιών και των αναδυόμενων αγορών. Το πρίμιουμ του φόβου μπορεί να οδηγήσει τις τιμές ακόμη ψηλότερα, ακόμα κι αν δεν δούμε ένοπλη σύρραξη και να μας βάλει σε νέα παγκόσμια ύφεση