Στάση Πληρωμών και Έξοδος

THEWORLDTODAY.ORG Ιανουάριος 2012

Ελλάδα: Βασίλης Φούσκας

Πολλά έχουν γραφτεί για το πρόβλημα του ελληνικού δημόσιου χρέους, αλλά πολύ λίγα έχουν ουσιαστική και αναλυτική σημασία. Η κυρίαρχη άποψη  είναι  ότι το ελληνικό χρέος είναι αποτέλεσμα  ενός πελατειακού  πολιτικού συστήματος  που έχει ιστορικά οδηγήσει  σε ένα  διογκωμένο  και αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα, ανίκανο να εισπράξει φόρους. Αυτό δεν είναι μια σοβαρή άποψη.

Ο ελληνικό  χρέος οφείλεται σε εγχώριες  και εξωτερικές αιτίες . Οι υψηλές αμυντικές δαπάνες,  η φοροδιαφυγή κυρίως από την κομπραδόρικη αστική χρηματιστική  ολιγαρχία και την πλοιοκτήτρια ελίτ, και ο μεγάλος αλλά αναποτελεσματικός δημόσιος τομέας αποτελούν τις κύριες εγχώριες πηγές του ελληνικού χρέους. Οι πλοιοκτήτες  κινούν τα  πλοία τους με σημαία ευκαιρίας(οπότε δεν καταβάλλεται ο φόρος στο ελληνικό κράτος), ο κομπραδόρος χρηματιστής   έχει την  εταιρεία του νηολογημένη σε φορολογικούς παραδείσους (έτσι, και πάλι, δεν ωφελείται  το ελληνικό κράτος), οι αμυντικές  δαπάνες  που  φτάνουν το 4% του ΑΕΠ, οφείλονται στην επίκληση ,των κυβερνώντων   πολιτικών  ελίτ, για δήθεν υπερβολική απειλή  που φέρεται να  προέρχεται από την Τουρκία. Οι εξωτερικές πηγές του χρέους αφορούν κυρίως στα μεγάλα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών και την ανακύκλωση των οικονομικών πλεονασμάτων της Γερμανίας, φαινόμενα τα οποία είναι απλώς αποτέλεσμα της ασύμμετρης κίνησης και των  δομών  του κεφαλαίου και της εργασίας στο εσωτερικό της ευρωζώνης. Η εξωτερική προέλευση της ελληνικής χρεοκοπίας είναι ενδιαφέρουσα , αν και όχι κατ 'ανάγκην πιο σημαντική από την διάρθρωση της συνολικής κατάστασης του ελληνικού χρέους.

Ιστορικά, και λόγω της εξαρτώμενης / υποδεέστερης θέσης της , στις παγκόσμιες οικονομικές και πολιτικές δομές, η Ελληνική οικονομία δεν διαθέτει ισχυρό βιομηχανικό τομέα. Το γεγονός αυτό είχε δύο σημαντικές συνέπειες. Πρώτον, το κράτος και οι κυβερνώσες κομματικές ελίτ χρησιμοποιούν  κάθε δυνατή μέθοδο (πελατειακές πρακτικές, νεποτισμό  ,διαφθορά   κ.λπ.) για να διογκώσουν το δημόσιο τομέα μέσω της πρόσληψης και της ευνοιοκρατίας, προκειμένου να διασφαλίσουν την επανεκλογή τους .  Όλα αυτά τα φαινόμενα έχουν χρησιμοποιηθεί  ως στρατηγικές επιλογές από
τις άρχουσες τάξεις, προκειμένου να αναπαραχθούν και να εξασφαλίσουν  την εξουσία τους. Δεν έχουν την ελεύθερη έγκριση  της ελληνικής κοινωνίας των πολιτών και του λαού. Δεύτερον, η ελληνική βιομηχανία και οι επιχειρήσεις είναι  πάντα μικρού  και μεσαίου μεγέθους. Σε δύσκολους καιρούς, όπως στη δεκαετία του 1950, οι διοικητές των ελληνικών τραπεζών θα μπορούσαν να υποτιμήσουν  τη δραχμή και να αναδιοργανώσουν την εξαγωγική ικανότητα της χώρας. Δεν υπάρχει τέτοια εναλλακτική λύση μετά το 2001, όταν η Ελλάδα έγινε μέλος της Ευρωζώνης. Η χώρα έγινε εύκολα εξωανταγωνιστική  στο πλαίσιο της δομής του ενιαίου νομίσματος , δεδομένου ότι δεν απολαμβάνει του   πλεονεκτήματος  της υποτίμησης του νομίσματος για  τη διευθέτηση των    ανισορροπιών . Η Ελλάδα έχει σήμερα  περίπου 350 δισ. ευρώ δημόσιο χρέος. Άλλες χώρες της περιφέρειας έχουν παρόμοια, αλλά όχι ταυτόσημα προβλήματα.

Οι ευρωπαίοι ηγέτες, ιδιαίτερα στη Γαλλία και τη Γερμανία, προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα του χρέους της Ευρώπης με το κλείσιμο της ψαλίδας του δημοσιονομικού ελλείμματος και την θέσπιση  μιας παράλληλης  Συνθήκης αντιμετώπισης των θεμάτων της αφερεγγυότητας με περαιτέρω θεσμοποίηση και πολιτικοποίηση  πτυχών  διακυβέρνησης της ΕΕ . Η Μ. Βρετανία μένει στα κρύα του λουτρού , αλλά αυτό  δεν αποτελεί πρωτεύοντα  προβληματισμό  αυτού του άρθρου .Παρά την ενίσχυση των θεσμικών δεσμών της ΕΕ μεταξύ των μελών του κέντρου  , τα προβλήματα της περιφέρειας συνεχίζουν να παραμένουν άλυτα, γιατί αυτό δημιουργεί μία ΕΕ δύο ταχυτήτων με περαιτέρω απομόνωση και  λιτότητα για τους πληθυσμούς της περιφέρειας και μια σχετική, μεσοπρόθεσμη και μάλλον μη βιώσιμη ευημερία για το κέντρο και το μέλλον του ίδιου του ευρώ. Στην  περίπτωση αυτή ό, τι αποφασίστηκε στις Βρυξέλλες, στις 8 έως 9 Δεκ. 2011 ,δεν είναι παρά μια εκδοχή  της στρατηγικής της «μεταβλητής γεωμετρίας» της Γερμανίας, που διακηρύχτηκε   στις αρχές του 1990 μετά την επανένωση της χώρας.

Το πρόβλημα της αφερεγγυότητας της περιφέρειας θα παραμείνει , με τα λαϊκά στρώματα να υποφέρουν ακόμη περισσότερο χωρίς να υπάρχει φως στον ορίζοντα  , και όλα αυτά χωρίς να λυθεί  μια για πάντα το πρόβλημα του ευρώ, δηλαδή, ενός  ενιαίου νομίσματος  χωρίς την  υποστήριξη ενός ενιαίου κράτους. Η Μ.  Βρετανία, από την άποψη αυτή, μπορεί να απολαύσει την ίδια μοίρα  εάν η Φρανκφούρτη ανακτήσει δυνάμεις υπό την θεσμική προστασία του κέντρου. Είναι μύθος ,ότι οι χρηματοπιστωτικές  αγορές λειτουργούν καλύτερα όταν είναι ανεξέλεγκτες και δεν φορολογούνται. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές λειτουργούν καλύτερα όταν είναι οργανωμένες και φορολογούνται, και τα κεφάλαιά τους επενδύονται  σε τομείς της  υλικής  παραγωγής   και όχι στην κερδοσκοπία και σε προθεσμιακές συμβάσεις.

Ενώ γράφεται αυτό το άρθρο, ο επίσημος δείκτης ανεργίας στην Ελλάδα ανέρχεται σε 1εκατομμύριο  περίπου, σε σύνολο πληθυσμού  11εκατομμυρίων. Η ύπαιθρος είναι κατεστραμμένη  και συμφωνίες ανταλλαγής  έχουν ήδη εμφανιστεί μεταξύ των φτωχών και των μικροαστικών τάξεων .  Το δικομματικό σύστημα που χτίστηκε γύρω από τα κόμματα
της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ ,αποσυντίθεται. Η ανάπτυξη είναι -6,5% , μία συρρίκνωση  που αντικατοπτρίζει τις συνθήκες του εμφυλίου πολέμου στην δεκαετία του 1940. Η Μ. Βρετανία μπορεί να αντιμετωπίσει μια παρόμοια κατάσταση, μετά το παραλήρημα των  Ολυμπιακών Αγώνων στο Λονδίνου, το επόμενο έτος. Αλλά ποια είναι η λύση για την Ελλάδα;

Κατηγορηματικά, δεν υπάρχει παρά μόνο μια εναλλακτική λύση για την εμπόλεμη κατάσταση της χώρας : άμεση στάση πληρωμών και έξοδος από την Ευρωζώνη. Όσο περισσότερο μένει η Ελλάδα στο ενιαίο νόμισμα, τόσο περισσότερο το ποσοστό ανεργίας θα αυξάνεται  και  ο ρυθμός ανάπτυξης θα μειώνεται. Η λιτότητα έχει ήδη λάβει τη μορφή  ενός ληστρικού κράτους το  οποίο , αφού δεν έχει χρήματα να πληρώσει τις συντάξεις και τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων του , εισάγει την πιο εξωφρενική φορολογία - όλα δηλαδή τα μέτρα που επιβάλλονται από την αποκαλούμενη «τρόικα» (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Ευρωπαϊκή Ένωση), με αντάλλαγμα  την παροχή της  επόμενης «δόσης » των προσυμφωνημένων δανείων. Η Ελλάδα δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το  χρέος της , πόσο μάλλον να πληρώσει το κεφάλαιο .Ως εκ τούτου αυτό που συμβαίνει είναι απλή τοκογλυφία.

Το δικομματικό σύστημα του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ που διοικεί  την Ελλάδα από το 1974 δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, απλά επειδή είναι μέρος του προβλήματος. Η θεμελιώδης προϋπόθεση για μια επιτυχημένη στρατηγική ‘’στάση πληρωμών και έξοδο’’  είναι ο  σχηματισμός ενός νέου   κοινωνικο-πολιτικού  και δημοκρατικού συνασπισμού με πρωταρχικό καθήκον τη νίκη επί του κυβερνώντος  συνασπισμού , δηλαδή, της συμμαχίας της  κομπραδόρικης αστικής χρηματιστικής ολιγαρχίας και του δικομματικού συστήματος . Εάν η Ελλάδα περνούσε σε    στάση πληρωμών και έξοδο από το ευρώ , με αυτούς τους όρους  , θα ήταν σε θέση να αναστρέψει τον αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης, να εθνικοποιήσει τις τράπεζες  και να τις προσανατολίσει  προς την κατεύθυνση παραγωγικών επενδύσεων στη γεωργία και τη βιομηχανία, αντιμετωπίζοντας  το πρόβλημα  της ανεργίας. Την ίδια στιγμή, νέες εναλλακτικές μορφές  ενέργειας μπορούν να αναζητηθούν , όπως προγράμματα για την  ηλιακή ενέργεια , τα οποία έχουν τη δυνατότητα να γίνουν  ένας βασικός εξαγωγικός τομέας για τους ευρωπαίους εταίρους της Ελλάδας. Το ναυτιλιακό κεφάλαιο,  η περιουσία της Εκκλησίας και ο τεράστιος πλούτος, πρέπει να φορολογηθούν. Οι πολιτικές και κοινωνικές τάξεις που θα αποφασίζουν για το μέλλον της Ελλάδας δεν θα είναι πλέον οι διεφθαρμένοι βαρόνοι του δικομματισμού, των  off -shore επιχειρήσεων και οι τραπεζίτες, αλλά οι  παραγωγικές κοινωνικές τάξεις της χώρας, ο πραγματικός παραγωγός του πλούτου. Θα χρειαστεί  κάποιος χρόνος –μία ελάχιστη περίοδος πέντε ετών - για την Ελλάδα ώστε να ανακάμψει  και να είναι σε  θέση να σταθεί στα πόδια της , και να γυρίσει ξανά  στο ευρώ με τους δικούς  της  όρους, αν υποτεθεί ότι το ευρώ θα εξακολουθεί να υπάρχει. Αυτό συνιστά  μία πολύ καλύτερη προοπτική σε  σύγκριση με την σημερινή πραγματικότητα , που καταστρέφει τις  αποταμιεύσεις  και τη ζωή του ελληνικού λαού ,στο βωμό της διάσωσης των τραπεζών και των  αγορών ομολόγων.

Ο Βασίλης  Φούσκας είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Richmond University, στο Λονδίνο, και διευθυντής   της τριμηνιαίας έκδοσης Journal of Balkan and Near Eastern Studies (Routledge).
Το υπό έκδοση  βιβλίο ,που συνέγραφε με τον  Bülent Gökay, The Fall of the US Empire, θα κυκλοφορήσει  από τις εκδόσεις Pluto press τον  Μάρτιο.

Μετάφραση : Άννα Κόκκαλη - Tlaxcala