ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΣΟΥΖΑΝ ΤΖΟΡΤΖ: Χρειαζόμαστε ευρωομόλογο και ένα νέο χάρτη για την Ευρώπη

ΠΗΓΗ: ΕΠΟΧΗ


Είστε γνωστή για την εργασία σας σχετικά με την κρίση του χρέους στις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Τότε ήταν μια κρίση για τις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ τώρα φαίνεται να πλήττει κυρίως τις ανεπτυγμένες χώρες. Πώς το εξηγείτε αυτό;


Οι αιτίες της κρίσης του χρέους στις χώρες του τρίτου κόσμου δεν ήταν οι ίδιες με σήμερα. Στη δεκαετία του 1970 πολλοί είχαν δανειστεί χρήματα που πήγαν σε εξοπλισμούς, σε σπατάλες στις εισαγωγές της μεσαίας και ανώτερης τάξης, στην αύξηση των τιμών του πετρελαίου, σε έργα για την προστασία του λευκού ελέφαντα, με άλλα λόγια σε μη παραγωγικές δαπάνες. Επίσης, στις ΗΠΑ αυξήθηκαν ξαφνικά τα επιτόκια μονομερώς το 1981 κατά ένα τεράστιο ποσοστό. Υπήρξε μια εσκεμμένη πολιτική για να χρεωθούν και να μπουν σε έλεγχο οι αναπτυσσόμενες οικονομίες. Ο μεγαλύτερος λόγος για την τρέχουσα ευρωπαϊκή κρίση του χρέους, είναι ότι οι κυβερνήσεις έχουν αναλάβει ιδιωτικά χρέη τραπεζών που εξερράγησαν με τη χρηματοπιστωτική κρίση. Η ιδέα της ισοσκέλισης του προϋπολογισμού ή το μηδενικό χρέος, είναι μια απόλυτη φαντασίωση. Σήμερα οι περισσότερες χώρες στην Ευρώπη έχουν μέτρια χρέη, στις αρχές του 2011 η Ισπανία όφειλε το 55% του ΑΕΠ. Ακόμα και η αυστηρή Συνθήκη του Μάαστριχτ, λέει ότι μέχρι το 60% του ΑΕΠ είναι εντάξει. Η Ιταλία και το Βέλγιο μπορεί να είναι πολύ πάνω από το 100%, αλλά πολλές χώρες όπου επιβάλλεται λιτότητα, όπως η Γαλλία, δεν έχουν κανένα πρόβλημα.

Ποιες νομίζετε ότι θα είναι οι συνέπειες αυτών των πολιτικών;Οι ευρωπαϊκές πολιτικές μέχρι στιγμής είναι καταστροφικές. Είναι οι ίδιες πολιτικές, οι λεγόμενες «θεραπείες», που επιβλήθηκαν στις αναπτυσσόμενες χώρες στη δεκαετία του 1980. Τα προγράμματα λιτότητας που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, έρχονται κατευθείαν από το νεοφιλελεύθερο εγχειρίδιο του «προγράμματος διαρθρωτικής προσαρμογής». Το αποτέλεσμα είναι η άγρια συμπίεση των εν λόγω οικονομιών σε πρωτοφανή βαθμό. Όταν οι ιδιωτικοποιήσεις, οι μειώσεις μισθών, οι περικοπές κοινωνικών δαπανών κ.λπ., επιβλήθηκαν σε πολύ φτωχές χώρες, όπως η Νιγηρία, οδήγησαν στην πείνα και σε μαζικούς θανάτους. Στην Ελλάδα, η οικονομία έχει ήδη συρρικνωθεί φέτος περισσότερο από 5%, η ανεργία αυξάνεται, οι μικρές επιχειρήσεις κλείνουν και τα πάντα ιδιωτικοποιούνται. Είναι μια εγκληματική πολιτική με σκοπό να ωθήσει τους εργαζόμενους πίσω στο 19ο αιώνα, για να απαλλαγούμε από τις κοινωνικές παροχές που οι άνθρωποι για πολλές γενιές πολέμησαν να κατακτήσουν. Ως συνήθως οι πλούσιοι ξεφεύγουν και το διεθνές κεφάλαιο θα παρουσιάσει άνοδο λόγω των δυνατότητων που δίνουν οι ιδιωτικοποιήσεις. Οι απλοί άνθρωποι όμως πληρώνουν δύο φορές για την οικονομική κρίση, πρώτα πλήρωσαν για τη διάσωση των τραπεζών και τώρα θυσιάζονται για να μην καταστραφούν οι χώρες τους και οι ζωές τους.

Ποια είναι η απάντησή σας σε αυτούς που λένε ότι η Ελλάδα ευθύνεται για την αδυναμία της να ελέγξει τα δημόσια οικονομικά;Πολλοί λένε ότι οι Έλληνες δεν πληρώνουν φόρους και αυτό πράγματι ισχύει για τους πλούσιους που έχουν πολλά χρήματα στους βολικούς φορολογικούς παράδεισους. Ένας ελβετικός χρηματοοικονομικός οίκος αναφέρει ότι μόνο το 1% των χρημάτων που έχουν οι Έλληνες σε ελβετικές τράπεζες έχει δηλωθεί στην Ελλάδα. Η Ελλάδα διατήρησε επίσης αναλογικά τεράστιο στρατιωτικό προϋπολογισμό. Ακόμα και όταν η Τουρκία, ο δήθεν εχθρός, πρότεινε κοινή μείωση των στρατιωτικών δαπανών, οι Έλληνες δεν την αποδέχθηκαν. Η ελληνική ορθόδοξη εκκλησία είναι ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης γης στην Ελλάδα και πληρώνει μηδενικούς φόρους. Υπάρχει επίσης μια μεγάλη μαύρη οικονομία. Και όταν το ΠΑΣΟΚ ανέλαβε, ανακάλυψαν ότι οι προκάτοχοί τους είχαν μαγειρέψει τα βιβλία και απέκρυψαν ότι η χώρα χρωστάει. Παρόλα αυτά, πρέπει να θυμόμαστε ότι η Ελλάδα αντιπροσωπεύει μόλις το 2% της ευρωπαϊκής οικονομίας. Δεν της αντιστοιχεί λοιπόν αυτή η τεράστια κρίση ή το απίστευτο ψυχόδραμα. Προφανώς, η λιτότητα θα επιδεινώσει τα προβλήματα, θα έχουμε λιγότερα φορολογικά έσοδα, περισσότερη ανεργία, χαμηλές επενδύσεις, μεγαλύτερη παραοικονομία, κ.λπ. Επιπλέον, υπάρχει τεράστιος ανθρώπινος πόνος και είναι πιθανή η διάσπαση του ευρώ. Δεν υπάρχει ούτε μία περίπτωση όπου μια χώρα βελτίωσε την κατάστασή της, λόγω των πολιτικών λιτότητας του ΔΝΤ. Οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι έχουν καταφέρει να σβήσουν όλες τις μνήμες της δεκαετίας του 1930, όταν χρησιμοποιήθηκαν οι κεϊνσιανές πολιτικές για να αντιμετωπίσουν την μεγάλη ύφεση. Αντ’ αυτού, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια φοβερή μάστιγα του χρέους, και μια οικονομία που στραγγαλίζεται από τη λιτότητα και δεν έχει καμία ελπίδα ανάκαμψης.

Ποιες εναλλακτικές λύσεις θα μπορούσε να είχε ακολουθήσει η Ελλάδα;Οι Έλληνες δεν μπορούν να πληρώσουν και θα δηλώσουν αδυναμία πληρωμής. Ήδη γίνεται αυτό, αλλά κανείς δεν το λέει. Μετά από αυτά που θα συμβούν, θα οδηγηθούν σε μια πρόχειρη λύση που θα σκεπάζει την πραγματικότητα. Αν ήμουν ο Παπανδρέου, θα έλεγα «δεν μπορούμε να πληρώσουμε και δεν θα πληρώσουμε». Θα είχα επιλύσει στη συνέχεια ποιο από το ποσοστό του χρέους είναι απεχθές, με την νομική έννοια «παράνομο», και τι μπορεί η Ελλάδα εύλογα να χειριστεί με την πάροδο του χρόνου. Τότε θα είχα δηλώσει ότι η Ελλάδα δεν θα πλήρωνε π.χ. το μισό του χρέους και θα διαπραγματευόμουν με τις ιδιωτικές τράπεζες υπό ποιες προϋποθέσεις θα εξοφλούσε τα υπόλοιπα, σε μεγαλύτερη διάρκεια, χαμηλότερα επιτόκια, κλπ Οι τράπεζες θα είχαν να επιλέξουν μεταξύ του να μην πάρουν τίποτα, ή το 50%. Και να θυμάστε ότι δεν έχουν στρατεύματα, και βεβαίως δεν πρόκειται να εισβάλουν στην Ελλάδα. Η Ελλάδα δεν θα χρειαζόταν καν να εγκαταλείψει την ευρωζώνη, επειδή οι συνθήκες δεν προβλέπουν κάτι τέτοιο. Είναι προφανές ότι όλα τα μέτρα είναι μια πρόχειρη λύση που δεν θα λειτουργήσουν στην Ιρλανδία και την Ελλάδα. Δεν είμαι καν σίγουρη ότι έχουν τέτοιο σκοπό. Στις αναπτυσσόμενες χώρες και τώρα στην Ευρώπη, το χρέος επιτρέπει στον δικαιούχο να ασκήσει ένα είδος αποικιοκρατίας χωρίς στρατό ή μια αυτοκρατορική διοίκηση. Δεν είναι τυχαίο, ότι οι Λατινοαμερικανοί έκαναν προτεραιότητα τους την πληρωμή του ΔΝΤ από τη στιγμή που θα μπορούσαν να το αντέξουν οικονομικά. Ήταν ο μόνος τρόπος για να ξαναπάρουν τον έλεγχο της οικονομίας τους.

Ποιος πιστεύετε ότι είναι υπεύθυνος για την κρίση;Είναι ο χρηματοπιστωτικός τομέας, οι ευρωπαίοι πολιτικοί, η Συνθήκη της Λισαβόνας και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που με τις δομές τους κρατάνε τις χώρες της ζώνης του ευρώ σε ένα οικονομικό καλούπι. Κανείς δεν ανάγκασε τις γαλλικές και γερμανικές τράπεζες να αγοράσουν τόσο πολύ από το ελληνικό χρέος. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές απλά υπέθεταν ότι τα ελληνικά ομόλογα είναι τα ίδια με τα γερμανικά. Τώρα ανακαλύπτουν τι είναι τα ελληνικά ομόλογα και είναι αποφασισμένες να πάρουν πίσω όσα το δυνατόν περισσότερα χρήματα, με τα υψηλότερα επιτόκια και ανεξάρτητα από το κοινωνικό κόστος. Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κυβερνούν για λογαριασμό του χρηματοπιστωτικού τομέα τους, αλλά παίζουν με τη φωτιά και μπορούν να προκαλέσουν έκρηξη στη ζώνη του ευρώ.

Ποια είναι τα διαρθρωτικά προβλήματα με το ευρώ που συνέβαλαν στην κρίση;Είμαι ένθερμη οπαδός της ενωμένης Ευρώπης, για αυτό θέλω το ευρώ να κρατήσει, αλλά σήμερα δεν έχουμε τον οικονομικό και κοινωνικό μηχανισμό για να πορευτούμε με αυτό. Έχουμε ένα κοινό νόμισμα αλλά δεν έχουμε κοινές φορολογικές, οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές. Αντί για αύξηση των φόρων, οι κυβερνήσεις συναγωνίζονται για τη μείωσή τους, όπως στην Ιρλανδία με το 12,5% συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων. Έχουμε έναν γελοίο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και δεν επιβάλλεται φόρος επί των χρηματοοικονομικών συναλλαγών. Οι παγκόσμιες συναλλαγές στις αγορές φτάνουν στο αστρονομικό ποσόν των 4 δισ. δολαρίων την ημέρα. Αν φορολογούνταν ακόμα και με 1/10.000, θα έφερναν 400 εκατομμύρια δολάρια την ημέρα, και θα μπορούσαν να λυθούν πολλά προβλήματα με τόσα λεφτά. Η ΕΚΤ είναι το εμπόδιο για την επιτυχία, όχι το ευρώ. Η ΕΚΤ δεν προσφέρει χρήμα για τις κυβερνήσεις αλλά δανείζει τις τράπεζες με 1% ή λιγότερο, και στη συνέχεια οι τράπεζες δανείζουν σε κυβερνήσεις. Η ΕΚΤ, σε αντίθεση με κάθε άλλη κεντρική τράπεζα δεν εκδίδει ευρωομόλογα, έτσι έχουμε κυβερνήσεις ελεγχόμενες από τις τράπεζες και τους οίκους αξιολόγησης. Χρειαζόμαστε ευρωομόλογα, όχι μόνο για την αποθάρρυνση της αχαλίνωτης κερδοσκοπίας έναντι μεμονωμένων χωρών, αλλά και για να επενδύσει η Ευρώπη σε μεγάλα οικολογικά έργα και σε έργα υποδομής που καμία χώρα δεν μπορεί να διαχειριστεί από μόνη της.

Υπάρχουν άλλα ζητήματα στην οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ που έχουν συμβάλει στην κρίση;Ένας από τους λόγους που παλέψαμε τόσο σκληρά στη Γαλλία κατά της Συνθήκης της Λισαβόνας, ήταν ότι κατοχυρώνεται η νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική, που είναι υπεύθυνη για το είδος των κρίσεων που αντιμετωπίζουμε σήμερα, στην καρδιά της Ευρώπης. Τώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει να εξετάσει όλους τους επιμέρους προϋπολογισμούς των χωρών, πριν τα κοινοβούλια με την ψήφο τους να βεβαιώσουν ότι πληρούνται ορισμένες προδιαγραφές. Πρόκειται για κατάφωρη επίθεση στη δημοκρατία. Τα πάντα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κρίνονται από την άποψη της ανταγωνιστικότητας, που ωθεί σε έναν αυτοκτονικό ανταγωνισμό μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.

Πώς μπορούν τα κοινωνικά κινήματα να αντιμετωπίσουν την κρίση; Τι εναλλακτικές λύσεις μπορούν να τεθούν στο τραπέζι;

Πάρτε υπό έλεγχο τον χρηματοπιστωτικό τομέα και τη φορολογία των χρηματοοικονομικών συναλλαγών. Πιέστε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, κυρίως των χωρών της ευρωζώνης, να εκφράσουν έμπρακτα την αλληλεγγύη μεταξύ τους. Διενεργείστε ελέγχους του χρέους για να καθοριστεί πόσο είναι το απεχθές και αναπτύξτε ένα μηχανισμό επεξεργασίας του χρέους που δεν θα είναι προς όφελος των πιστωτών. Χρησιμοποιήστε το bancor του Κέινς ως το νόμισμα για τις συναλλαγές. Χρειαζόμαστε ευρωομόλογα και ένα νέο χάρτη για την Ευρώπη, με μια ΕΚΤ που να είναι πολύ πιο κοντά στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ.

Μετάφραση Δημήτρης Γκιβίσης

* Η Σούζαν Τζορτζ είναι συγγραφέας, ακτιβίστρια, επίτιμη πρόεδρος της ATTAC Γαλλίας και διευθύντρια του Transnational Institute στο Άμστερνταμ. Ολόκληρη τη συνέντευξη μπορείτε να διαβάσετε στο: http://www.tni.org/interview/end-financial-control-european-governance.