Η επιζήμια μόρφωση

ΠΗΓΗ: ΕλευθεροτυπίαΤου ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ*

Εάν η ελληνική κοινωνία και οι πολιτικές ηγεσίες έχουν αποφασίσει να διακόψουν τη μορφωτική ανάπτυξη των ανθρώπων γιατί κοστίζει πολύ, ε, τότε οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις των τελευταίων χρόνων είναι σε σωστή κατεύθυνση.

Εάν θεωρούν ότι είναι πολυτελής η τριτοβάθμια εκπαίδευση, τότε οι ηγεσίες των υπουργείων Παιδείας των τελευταίων χρόνων έχουν δίκιο. Η μόρφωση είναι ακριβή, περιττή, επιζήμια, αφού τα περισσότερα γνωστικά αντικείμενα, ειδικά των ανθρωπιστικών σπουδών, έχουν μικρή πρακτική χρησιμότητα. Εάν η ελληνική κοινωνία έχει συμπεράνει ότι η γνώση είναι ένα είδος «manual» -όπως οι οδηγίες χρήσης στις ηλεκτρονικές συσκευές ή στα πλυντήρια- εάν δηλαδή έχει συμπεράνει ότι το γνωστικό απόθεμα, η ποίηση, η φιλοσοφία, ο μαθηματικός ή λογισμικός στοχασμός, η αρχιτεκτονική κ.λπ. είναι άχρηστα, τότε έχουν απόλυτο δίκιο οι πολιτικοί επιτελείς: καταναλώνουμε ενώ δεν το χρειαζόμαστε, και η εκπαιδευτική υστερία των Νεοελλήνων είναι μια μορφή κατανάλωσης. Να κοπεί.

Πρέπει κανείς να μαθαίνει λίγο, να προσαρμόζει ακαριαία την όποια μορφωτική του ταυτότητα με βάση τις ορμές της αγοράς (της ελληνικής... μάλιστα), να μην αμείβεται με βάση το μορφωτικό του επίπεδο, αφού το τελευταίο αποτελεί αχρείαστο και αναξιολόγητο χαρακτηριστικό. Ακόμα: εάν τα μοναδικά χαρακτηριστικά των Πανεπιστημίων είναι όχι η παραγωγή γνώσης, η κοινωνική διασπορά της και η συμμετοχή στην αναβάθμιση των όρων διαβίωσης, αλλά η ανοργανωσιά, οι παραλυτικές διαδικασίες, οι νεποτισμοί, οι αγκυλώσεις, τότε ναι, έχουν δίκιο πολλοί πολιτικοί στην αντιπανεπιστημιακή τους εμπάθεια και συγκεκριμένοι δημοσιογράφοι στους πολυετείς και «στοχευμένους» αγώνες αποκαθήλωσης κάθε ακαδημαϊκής και πνευματικής ιδιότητας. Ισως, αντί να μένουμε έκθαμβοι με την πολεμική στο Δημόσιο Πανεπιστήμιο, καλά θα κάνουμε να δούμε κατάματα τη σκοτεινή πιθανότητα. Η ελληνική κοινωνία και η ηγεσία, με τα συγκεκριμένα πολιτισμικά και πολιτικά χαρακτηριστικά τους, επιλέγουν με βάση λογιστική: Η μόρφωση κρατάει χρόνια. Αφού δεν πληρώνεται ως αξία από την ίδια την παραγωγική πραγματικότητα και απονομιμοποιείται αγοραστικά, ας την καταργήσουμε. Και εν πάση περιπτώσει, όποιος θέλει αγοράζει έναν τίτλο σπουδών από την ελεύθερη αγορά των «υπηρεσιών παιδείας» (sic).

Εάν πράγματι οι συμπατριώτες μας εκφράζονται από την πολιτική ηγεσία και συμφωνούν με τις επιλογές της, εάν αποφάσισαν να τελειώνουν με τα παρωχημένα υπολείμματα του Διαφωτισμού, τότε πώς εξηγείται η τεράστια και αυξανόμενη κοινωνική πίεση για μια θέση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Πώς αποφασίζουν οι εργαζόμενοι να ζήσουν πιο φτωχά για να σπουδάσουν τα παιδιά τους; Εάν το Πανεπιστήμιο είναι τόσο «νοσηρό, σκοτεινό, διεφθαρμένο», τότε ποια διαστροφή σπρώχνει την ελληνική οικογένεια στην ακριβή προετοιμασία σπουδών, στα ακριβά φοιτητικά νοικοκυριά; Γιατί άραγε σπουδάζουν τόσοι, γιατί επιθυμούν σπουδές ακόμα πιο πολλοί; Και αν, τελικά, το μορφωτικό ιδανικό είναι ζωντανό -όσο δηλώνουν οι αριθμοί των υποψηφίων στις Πανελλήνιες και οι φοιτητές-μετανάστες - γιατί πρέπει να τρωθεί με τέτοια επιμελημένη λύσσα το Πανεπιστήμιο; Ή μήπως όλη η ιστορία γίνεται ακριβώς γιατί σπουδάζουν και επιθυμούν σπουδές πολλοί;

Εάν τα Πανεπιστήμια είχαν μικρό κοινό, καμιά εμπάθεια δεν θα ενεργοποιούσαν. Τα Πανεπιστήμια μήπως δεν χρειάζονται αλλαγές, ανατροπές; Δεν χρειάζονται Δασκάλους παρόντες, ενεργούς για τους φοιτητές τους, που να συνεργάζονται, να δουλεύουν, να αγαπάνε και να βελτιώνονται; Δεν έχουν ανάγκη μια πλατιά γνωστική και οργανωτική δημοκρατία; Απολύτως ΝΑΙ. Γι' αυτό ακριβώς, καμιά εισήγηση, καμιάς πολιτικής ηγεσίας δεν περιλαμβάνει στις νομοθετικές της προθέσεις τέτοιες βελτιωτικές μέριμνες. Απλό: επειδή κάποιοι πρέπει να κερδίσουν εμπορικά από την καταστροφική, συλλογική απώλεια, ας συμβεί η διάλυση του πνευματικού σώματος της χώρας. Σιγά. Εχουν συμβεί πολύ χειρότερα: χάνουμε στη Γιουροβίζιον.

* Ζωγράφος, επ. καθηγητής Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ