Ο παπανδρεϊκός τέταρτος δρόμος

Πηγή: ΕΛΕΥΘΕΤΟΤΥΠΙΑ
Του Γιώργου Ρούσση

Είναι προφανές ότι όταν ο Μαρκούζε αναφερόταν στη δεκαετία του εξήντα στη χρησιμοποίηση μιας σειράς εννοιών όπως π.χ. δημοκρατία, ειρήνη, σοσιαλισμός... για να υποδηλωθεί το ακριβώς αντίθετο από εκείνο που πραγματικά σηματοδοτούσαν, δεν είχε κατά νου τον Γιώργο Παπανδρέου και την πρότασή του για 4ο δρόμο προς τον σοσιαλισμό.

Οταν εδώ και λίγες μέρες διάβασα τη συνέντευξη του πρωθυπουργού στην «Christian Science Monitor»(1) στην οποία περιέγραφε το περιεχόμενο αυτού του 4ου δρόμου, που πρέπει πια να ακολουθηθεί, επιβεβαίωσα για πολλοστή φορά την εκτίμησή μου ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα να διατυπώνει με τη μεγαλύτερη ευκολία το μεγαλύτερο ψέμα.

Θυμίζω πολύ σύντομα και συνεπώς σχηματικά, ότι αρχικά ο σοσιαλισμός όπως αυτός είχε προσδιοριστεί από τους κλασικούς του μαρξισμού ήταν μια κατώτερη φάση της κομμουνιστικής αταξικής, μη κρατικής κοινωνίας. Ηταν μια μεταβατική προς την ανώτερη κομμουνιστική κοινωνία περίοδος, κατά την οποία επικρατούσε η εξουσία της εργατικής τάξης και κατά την οποία το μισοκράτος, ή η κομμούνα αυτής της τάξης, θα έπρεπε να τείνει προς την απονέκρωσή του και προς τη διαμόρφωση μιας αυτοδιευθυνόμενης κοινωνίας, στην οποία θα κυριαρχούσε η ανεμπόδιστη δημιουργική δραστηριότητα απέναντι στην καταναγκαστική εργασία και τον οικονομικό καταναγκασμό.

Είναι γνωστό ότι στη συνέχεια αυτό το περιεχόμενο του σοσιαλισμού παραχαράχτηκε από το ρεφορμιστικό ρεύμα και αρχικά τον Μπερνστάιν, για τον οποίο ο τελικός κομμουνιστικός στόχος εξαφανίστηκε παντελώς. Θεωρήθηκε ότι «ο τελικός σκοπός δεν είναι τίποτα, το κίνημα είναι το παν», ή με άλλα λόγια ότι έπρεπε να αποκηρυχτεί η επαναστατική ταξική πάλη και μέσω μιας διαδικασίας μεταρρυθμίσεων να οδηγηθούμε σε μια όσο γίνεται ορθολογικότερη και δικαιότερη διαχείριση του καπιταλισμού.

Στη συνέχεια το περιεχόμενο του σοσιαλισμού διαστρεβλώθηκε βάναυσα τόσο κατά τη διάρκεια του «υπαρκτού» σοσιαλισμού, οπότε αντί της απονέκρωσης του κράτους ως ξέχωρου, πάνω από την κοινωνία μηχανισμού είχαμε την ενίσχυσή του, όσο και από τα σοσιαλιστικά κόμματα στη Δύση, τα οποία, ξεκινώντας από το να ταυτίζουν το σοσιαλισμό με το κράτος πρόνοιας κι έναν δήθεν πιο ανθρώπινο καπιταλισμό, κατέληξαν τα τελευταία χρόνια να πρωτοστατούν στην εφαρμογή νεοφιλελεύθερων πολιτικών.

Απ' όσο όμως τυχαίνει να γνωρίζω, κανένας άλλος σύγχρονος σοσιαλιστής ηγέτης δεν είχε το παπανδρεϊκό θράσος να υποστηρίξει ότι αυτές οι πολιτικές αποτελούν τον 4ο δρόμο προς το σοσιαλισμό!

Αφού λοιπόν προηγουμένως ο πρωθυπουργός ορίζει παντελώς αυθαίρετα, ακόμη και σε σχέση με την κυρίαρχη σοσιαλοδημοκρατική αντίληψη, τον τρίτο δρόμο ως «πίστη στην ικανότητα της αγοράς, να αυτορυθμίζεται», ταυτίζοντας έτσι πλήρως σοσιαλισμό και νεοφιλελευθερισμό, εμφανίζει το νέο 4ο δρόμο, ως δρόμο που «θα επιτρέπει στις αγορές [διάβαζε στο κεφάλαιο] να αναπτύσσονται, αλλά όχι εις βάρος της δημοκρατίας»!!! και ως μια διεθνή διακυβέρνηση όπου «ο ρόλος των διεθνών οργανισμών [...] θα θέτει τη διεθνή αλληλεγγύη πάνω από εθνικά συμφέροντα».

Ετσι λοιπόν ο παπανδρεϊκός σοσιαλισμός, που από δρόμος προς το σοσιαλισμό μετατρέπεται και σε περιεχόμενο αυτού του τελευταίου, από τη μια ταυτίζεται με την ανάπτυξη του κεφαλαίου, και από την άλλη με αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, δηλαδή την υποταγή της στα διεθνή συμφέροντα του ΔΝΤ και της Ε.Ε.

Ολα αυτά όχι μόνον δεν έχουν καμιά σχέση ούτε με τον πραγματικό σοσιαλισμό αλλά ούτε καν με τον κλασικό ρεφορμισμό, ή έστω με μια επιστροφή στον κεϊνσιανισμό και το κράτος πρόνοιας. Ταυτίζουν ξεδιάντροπα το σοσιαλισμό με τον πιο ακραίο νεοφιλελευθερισμό, μια που δηλωμένος τους στόχος είναι πια η ανάπτυξη του κεφαλαίου, μια ανάπτυξη μάλιστα, η οποία υποστηρίζεται ότι μπορεί να είναι συμβατή με τη δημοκρατία.

Θράσος ατελεύτητο, σε μια εποχή που όπως θα έλεγε ο Ροβεσπιέρος «κυριαρχεί η ορδή των απατεώνων».(2)

(1) Βλέπε http://www.csmonitor.com/Commentary/Global-Viewpoint/2010/0810/Prime-minister-of-Greece-There-is-real-danger-in-global-austerity

(2) Τελευταίος λόγος του Ροβεσπιέρου, στο «Μαρά-Σεν-Ζιστ-Ροβεσπιέρος». Κείμενα, επιλογή-μετάφραση-προλογικά: Μάριος Βερέτας, «Σύγχρονη Εποχή», 1989, σελίδα 291.