Οι λυκάνθρωποι του καπιταλισμού

ΠΗΓΗ: ΕλευθεροτυπίαΤου ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΟΥΣΗ Καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου grousis@ath.forthnet.gr

Ενα μεθοδολογικό τέχνασμα που χρησιμοποίησαν κατά το παρελθόν πολλοί πολιτικοί φιλόσοφοι για να δικαιολογήσουν ή να απορρίψουν την κρατούσα τάξη πραγμάτων, ήταν η σύγκρισή της με μια φυσική κατάσταση, την οποία κατασκεύαζαν είτε κατ' εικόνα και σε αρμονία με την υπάρχουσα κατάσταση όταν ήθελαν να ταχθούν υπέρ της τελευταίας, είτε σε αναντιστοιχία μαζί της όταν επεδίωκαν να την απορρίψουν.

Ετσι, για παράδειγμα, ο Πλάτωνας για να τεκμηριώσει την κριτική του στάση απέναντι στα υπάρχοντα κατά την εποχή του πολιτεύματα και την αναγκαιότητα της προτεινόμενης από αυτόν Πολιτείας, τα θεωρούσε ως αποτέλεσμα μιας πορείας κατάπτωσης από μια ειδυλλιακή από άποψη κοινωνικής συμβίωσης πρώτη πολιτεία, η οποία δεν διακατεχόταν από το «αμάρτημα» της πλεονεξίας.

Σε αντίθετη κατεύθυνση, ο Χομπς για να τεκμηριώσει τον πρωτοεμφανιζόμενο στην εποχή του καπιταλισμό της Αγγλίας είχε διαμορφώσει μια φυσική κατάσταση κατ' εικόνα και ομοίωσή του, κατά την οποία κυριαρχούσαν ο ανταγωνισμός και η αρχή «ο άνθρωπος λύκος για τον άνθρωπο».

Το ίδιο και ο Λοκ, κατεξοχήν εκφραστής του κλασικού φιλελευθερισμού, αν και σε αντίθεση με τον Χομπς έκανε αρχικά λόγο για μια φυσική κατάσταση ειρήνης μεταξύ των ανθρώπων και τούτο χάρη στο Λόγο του οποίου ήταν όλοι κάτοχοι, στη συνέχεια αφαιρώντας το Λόγο από τους μη ιδιοκτήτες και εισάγοντας το χρήμα στο πλαίσιο ήδη της φυσικής κατάστασης, τεκμηρίωνε τελικά την αναγκαιότητα μιας κρατικής συγκρότησης εκφραστή των συμφερόντων των ελλόγων ιδιοκτητών.

Σε αντίθετη ρότα ο Ρουσό για να τεκμηριώσει την αναγκαιότητα επαναστατικής ανατροπής της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων της εποχής του αναφερόταν σε μια φυσική κατάσταση ισότητας, στην οποία και έπρεπε να επανέλθει η ανθρωπότητα και την οποία είχε ανατρέψει η ύπαρξη της ιδιωτικής ιδιοκτησίας.

Αλλά ακόμη και ο Μαρξ, παρ' όλο που δεν αποδεχόταν την έννοια της ουσίας του ανθρώπου έτσι όπως την προσδιόριζε ο Φόιερμπαχ, δηλαδή ως μια αμετάβλητη φυσική κατάσταση, και την συνέδεε με τον κοινωνικό χαρακτήρα του ανθρώπου, ελάμβανε υπόψη του τη φυσική ανθρώπινη ιδιαιτερότητα που έκανε τον χειρότερο αρχιτέκτονα να ξεχωρίζει από την καλύτερη μέλισσα.

Και αυτή η ιδιαιτερότητα που επιτρέπει στον άνθρωπο να αναπτύσσεται απεριόριστα, ήταν εκείνη η οποία οδήγησε τον Μαρξ να καταγγείλει ότι ο καπιταλισμός πέραν των άλλων, αποξενώνει τον άνθρωπο από την ουσία του υπό την έννοια ότι παρεμποδίζει την ελεύθερη ανάπτυξη του.

Στην εποχή μας οι υπερασπιστές της υπάρχουσας τάξης παρουσιάζουν τόσο αυτονόητη τη «φυσική» προέλευση της ανταγωνιστικής κοινωνίας της αγοράς και γενικότερα του καπιταλισμού, ώστε να μην γίνεται πια καμιά αναφορά σε αυτήν.

Στο πλαίσιο αυτής της λογικής όλες οι αρνητικές συνέπειες του καπιταλιστικού ανταγωνισμού όπως οι πόλεμοι, η οικολογική καταστροφή, η εκμετάλλευση, οι οικονομικές κρίσεις κλπ. αντιμετωπίζονται επίσης σαν να ήταν φυσικά φαινόμενα.

Αυτή η υποτιθέμενη αυτονόητη αναγωγή της σημερινής βαρβαρότητας σε κάποια φυσική κατάσταση της ανθρωπότητας στοχεύει στο να περάσει στην κοινή συνείδηση την αντίληψη ότι η σύγχρονη τάξη πραγμάτων είναι μια αξεπέραστη αιώνια πραγματικότητα, κάτι σαν το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον, το οποίο πρέπει να αποδεχτούμε ως μια νομοτελειακή αξεπέραστη κατάσταση και να συνεχίσουμε να το βιώνουμε αν όχι αδιαμαρτύρητα, στην κάθε περίπτωση σαν κάτι το αναπόφευκτο απέναντι στο οποίο δεν υπάρχει καμία άλλη προοπτική.

Η καλλιέργεια αυτής της μοιρολατρίας αποτελεί ένα από τα βασικά ιδεολογικά όπλα του συστήματος στο οποίο και καλούμαστε να αντιπαρατεθούμε, προβάλλοντας τη μοναδική εφικτή εναλλακτική προοπτική, που δεν είναι άλλη από την κομμουνιστική, μια προοπτική που απέναντι στον λυκάνθρωπο του νεοφιλελευθερισμού-σύγχρονου καπιταλισμού, τοποθετεί την ανεμπόδιστα αναπτυσσόμενη κοινωνική ατομικότητα, η οποία και συνάδει με την ουσία του ανθρώπου.