H έλευση του κινεζικού αιώνα είναι αναπόφευκτη;

by Άγγελος Κ

Η Κίνας αποτελεί σήμερα μια από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου ο νεοφιλελευθερισμός μπορεί να κομπάζει για τις «επιτυχίες του καπιταλισμού». Πριν τριάντα χρόνια η οικονομία της αναπτυσσόταν με μικρότερο ρυθμό απ’ ότι ο πληθυσμός της ενώ η συνεισφορά της στο παγκόσμιο εμπόριο ήταν λιγότερο από 1%. Σε αντίθεση με το παρελθόν, φέτος η Κίνα ξεπέρασε τη Γερμανία ως ο μεγαλύτερος παγκόσμιος εξαγωγέας και η οικονομία της εξακολουθεί να αναπτύσσεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς παρά την παγκόσμια οικονομική ύφεση. Υπάρχουν μάλιστα αρκετοί που προβλέπουν ότι (σε κάποιες δεκαετίες) η Κίνα θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε οικονομική και πολιτική ισχύ.

Οι νεοφιλελεύθεροι ισχυρίζονται ότι η επιτυχία της Κίνας ήταν το αποτέλεσμα των ιδιωτικοποιήσεων που πραγματοποιήθηκαν πριν 30 χρόνια, και επιπλέον, ότι από τότε υπάρχει μια συνεχείς αδιατάρακτη οικονομική επέκταση.

Στο άρθρο που ακολουθεί θα υποστηρίξω ότι και οι δυο ισχυρισμοί είναι απολύτως ψευδείς.

Το 1978 άρχισαν οι μεταρρυθμίσεις του καθεστώτος. Τότε ουσιαστικά ιδιωτικοποιήθηκε η γη και δόθηκαν στους αγρότες κίνητρα να παράγουν πιο εντατικά. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία αγροτικών επιχειρήσεων, πρώτα για καταναλωτικά προϊόντα και αργότερα για εξαγωγές.

Ο σκοπός των μεταρρυθμίσεων ήταν να μπει στην παραγωγική διαδικασία το «αδρανών δυναμικό» που υπήρχε στην οικονομία (στην προκειμένη περίπτωση η γη και οι αγρότες) με σκοπό την πιο αποτελεσματική οικονομική λειτουργία μέσω της εντατικοποίησης της εργασίας των αγροτών που έπρεπε να δουλεύουν πιο σκληρά για να κερδίσουν από το πλεόνασμα της παραγωγής τους. Αυτό πράγματι οδήγησε σε αύξηση της παραγωγής, αλλά ταυτόχρονα στο χειρότερο πληθωρισμό από το 1949. Επιπλέον, οι αντιθέσεις ανάμεσα στη μειοψηφία του καρπώθηκε τα οφέλη και στη πλειοψηφία που πήρε ψίχουλαοδήγησε σε όξυνση των ταξικών αντιθέσεων. Το αποτέλεσμα ήταν η εμφάνιση τόσο του οικονομικού κύκλου (στα 1988 η οικονομία γνώρισε ύφεση) όσο και πολιτικών διεκδικήσεων με αποκορύφωση τα γεγονότα στην Πλατεία Τιενανμέν το 1989, το μεγαλύτερο κίνημα διαμαρτυρίας στην Κίνα από τη δεκαετία του 1920.

Όταν η οικονομία οδηγήθηκε ξανά σε άνοδο στις αρχές της δεκαετίας του 1990 το οικονομικό μοντέλο άλλαξε: τώρα η ανάπτυξη γινόταν κυρίως χάρις στον προσανατολισμό στις εξαγωγές και ήταν χωρικά εντοπισμένη στην περιοχή της νοτιο-ανατολικής ακτογραμμής της Κίνας. Τα εξαγώγιμα προϊόντα ήταν κυρίως καταναλωτικά αγαθά και ηλεκτρονικά προϊόντα με κατεύθυνση προς τις ΗΠΑ. Η ανάπτυξη αυτή έγινε δυνατή χάρις τον υψηλό βαθμό των ξένων επενδύσεων και των δεκάδων εκατομμυρίων των εργατών που μετανάστευαν στις παράκτιες πόλεις από τις επαρχίες της χώρας. Η όλη διαδικασία οδήγησε επιπλέον στην εξάρτηση της Κίνας από την εισαγωγή εξαρτημάτων από χώρες της Νοτιο-ανατολικής Ασίας (κυρίως της Ιαπωνίας) και πρώτων υλών και πετρελαίου (από την Λατινική Αμερική και την Αφρική).

Ήδη πριν την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, γινόταν ολοένα και πιο φανερό, ότι αυτό το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης δεν μπορούσε να συνεχιστεί για πολύ ακόμα. Σχεδόν αποκλειστικάστηριζόταν στη υπόθεση ότι οι ΗΠΑ θα συνέχιζαν να καταναλώνουν την ολοένα και μεγαλύτερη κινεζική εξαγωγική παραγωγή πράγμα που ασφαλώς είναι οικονομικά και μαθηματικά αδύνατη.

Ο κρατικός έλεγχος

Αν και η γη έχει ιδιωτικοποιηθεί δεν συμβαίνει το ίδιο και με τη βιομηχανία. Οι αγροτικές επιχειρήσεις που άνθησαν τη δεκαετία του 1980 ήσαν υπό τον έλεγχο των τοπικών κυβερνήσεων ενώ ακόμα και με τη μετέπειτα εισβολή του ξένου κεφαλαίου, το κράτος εξακολουθεί να έχει αποφασιστικό έλεγχο των πλέον σημαντικών τομέων της κινεζικής οικονομίας.

Ενώ είναι αληθές ότι η οικονομία λειτουργεί με βάση της αρχές της «ελεύθερης αγοράς», εντούτοις ο κρατικός έλεγχος είναι μεγαλύτερος από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη οικονομία πράγμα που έδωσε τη δυνατότητα στην Κίνα να διαχειριστεί τις οικονομικές κρίσεις καλύτερα από τους ανταγωνιστές της, όπως συνέβη στην Ασιατική κρίση του 1997 και στο σκάσιμο της φούσκας των εταιριών υψηλής τεχνολογίας το 2001 (“dotcom” bubble).

Η Παγκόσμια Τράπεζα σε μελέτη της το 2001 έγραφε για τις επιχειρήσεις του κινεζικού χρηματιστηρίου:

«Με μια πρώτη ματιά εμφανίζεται ότι το κράτος δεν ελέγχει το 90% των επιχειρήσεων. Ωστόσο, όταν ληφθεί υπ’ όψιν ο λαβύρινθος της κατοχής των μετοχών, αποκαλύπτεται το εντελώς αντίθετο: το κράτος έχει τον de facto έλεγχο του 84% των εισηγμένων εταιρειών».[1]

Η κινεζική εξαγωγική βιομηχανία υπέφερε πολύ από την κρίση του 2008, με πάνω από 20 εκατομμύρια εργάτες να χάνουν τη δουλειά τους και μια στις επτά εταιρείες να περικόπτουν την παραγωγή τους. Παρ’ όλα αυτά η οικονομία της Κίνας συνέχισε να αναπτύσσεται. Ο λόγος ήταν η κρατική παρέμβαση. Σύμφωνα με την Παγκόσμια τράπεζα οι κρατικές επενδύσεις το 2009 ήταν 50% υψηλότερες από το 2007.[2]

Ωστόσο η Παγκόσμια Τράπεζα αμφιβάλει κατά πόσο η Κίνα μπορεί να διαφοροποιείται διαρκώς από την παγκόσμια ανάπτυξη με δεδομένο την εξάρτησή της από την παγκόσμια αγορά. Το 70% της παγκόσμιας παραγωγής μηχανημάτων φωτοαντιγράφων, το 70% των motherboards, το 55% των DVD, το 30% των προσωπικών υπολογιστών, το 25% των τηλεοράσεων και το 20% των στερεοφωνικών αυτοκινήτου (για να αναφέρουμε μόνο μερικά από τα προϊόντα) κατασκευάζονται στην Κίνα συνήθως από no-name εταιρείες.[3]

Η εξάρτηση λοιπόν της χώρας από τις εξαγωγές είναι εξαιρετικά μεγάλη και η εσωτερική ιδιωτική κατανάλωση πολύ μικρή για να την αντισταθμίσει. Τη δεκαετία του 1980 η ιδιωτική κατανάλωση στην Κίνα αφορούσε πάνω από το 50% του ΑΕΠ, το 2005 είχε πέσει στο 38% που είναι και το μικρότερο όλων των μεγάλων οικονομιών του πλανήτη (για σύγκριση το ποσοστό αυτό για τις ΗΠΑ είναι 71%). Η Κινεζική Στατιστική Υπηρεσία υπολογίζει ότι μόνο το 5% του πληθυσμού ανήκει στη μεσαία τάξη και μπορεί να καταναλώνει με δυτικά πρότυπα (κάπου 60 εκατομμύρια). Δεν εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι οι εξαγωγές συμβάλλουν κατά 74% στην οικονομική ανάπτυξη της Κίνας (στοιχεία του 2002).

Για να αυξηθούν τα καταναλωτικά προϊόντα που αγοράζουν τα νοικοκυριά θα πρέπει να αποκατασταθούν οι κρατικές κοινωνικές δαπάνες στο μίνιμουμ επίπεδο που ήταν το 1978. Σήμερα σχεδόν όλες οι υπηρεσίες υγείας και φροντίδας των παιδιών χρηματοδοτούνται ιδιωτικά και αυτός είναι ο λόγος που το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών είναι αναγκαστικά υψηλό.

Τα τελευταία χρόνια οι κρατικές κοινωνικές δαπάνες έχουν πράγματι αυξηθεί. Ωστόσο οι ανάγκες είναι πολλαπλάσιες. Αρκεί να αναφερθεί ότι η οικολογική καταστροφή που έχει προκληθεί στη χώρα είναι τεράστια και έχει χαρακτηρισθεί ως «οικολογική αυτοκτονία». Οι παγετώνες στο Θιβέτ υποχωρούν με μεγάλους ρυθμούς με αποτέλεσμα να υπάρχουν ελλείψεις νερού σε όλα τα κύρια ποτάμια της χώρας. Οι επενδύσεις που χρειάζονται σε αρδευτικά έργα υπολείπονται κατά πολύ των αναγκών.

Η ανάδυση της κινεζικής υπερδύναμης

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανάδυση της Κίνας σαν μεγάλης παγκόσμιας δύναμης είναι ήδη γεγονός. Η Κίνα έχει μετατραπεί σε μεγάλο παγκόσμιο επενδυτή και μια μεγάλη αγορά για εξαγωγές από χώρες της Νοτιανατολικής Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Αυτό έχει οδηγήσει στην αύξηση της πολιτικής επιρροής της χώρας με κάποιες κυβερνήσεις να χρησιμοποιούν την Κίνα ως αντίβαρο στις ΗΠΑ (η Βενεζουέλα του Ούγκο Τσάβες, το Ιράν κ.α.). Για πολλούς στην αριστερά αυτή η εξέλιξη είναι καλοδεχούμενη γιατί περιορίζει την ηγεμονία των ΗΠΑ.

Ωστόσο αυτή η άποψη αγνοεί το γεγονός ότι παρά τις αντιθέσεις μεταξύ Κίνας-ΗΠΑ, η συνεργασία μεταξύ τους σε κρίσιμα ζητήματα είναι σχεδόν πλήρης. Η Κίνα υποστήριξε την εισβολή στο Αφγανιστάν ενώ συνεργάζεται με τις ΗΠΑ στον έλεγχο των πυρηνικών της Βόρειας Κορέας. Η Κίνα είναι μέλος της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και σε κανένα από αυτά δεν προσπαθεί να αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας τους. Η οικονομία των ΗΠΑ είναι κρίσιμης σημασίας για την Κίνα, τόσο ως αγορά για τα κινεζικά προϊόντα όσο και για επενδυτικές ευκαιρίες για το βουνό δολαρίων που έχει συσσωρεύσει η χώρα.

Η Κίνα δεν επιζητά να υποκαταστήσει τις ΗΠΑ ως παγκόσμια δύναμη, αλλά να καταλάβει μια θέση για τα δικά της συμφέροντα σ’ έναν κόσμο που ηγεμονεύεται από τις ΗΠΑ. Αντί η Κίνα να είναι ένα ανάχωμα στον ιμπεριαλισμό, μετατρέπεται η ίδια σε μεγάλη ιμπεριαλιστική δύναμη. Η αντιπαλότητά της με τις ΗΠΑ δεν έχει να κάνει με ένα διαφορετικό οικονομικό ή πολιτικό παγκόσμιο σύστημα αλλά με τη διαχείριση και τον καταμερισμό εξουσίας στο υπάρχων παγκόσμιο σύστημα. Χειρότερα, όπου το καθεστώς της Κίνας υποστηρίζει καθεστώτα που έχουν έρθει σε σύγκρουση με τις ΗΠΑ, αυτά τα καθεστώτα συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πλέον βάρβαρα και δικτατορικά του Πλανήτη (Βόρεια Κορέα, Σουδάν, Ζιμπάμπουε).

Η μετατροπή σε οικονομική υπερδύναμη

Έχει χυθεί υπερβολικά πολύ μελάνι στην πρόβλεψη ότι η Κίνα θα ξεπεράσει οικονομικά σε μερικές δεκαετίες τις ΗΠΑ…

Κατ’ αρχάς δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή η πρόβλεψη στηρίζεται σε μια στατιστική προβολή. Δηλαδή προϋποθέτει ότι οι ΗΠΑ (και οι άλλες αναπτυγμένες δυτικές χώρες) θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται και για τις επόμενες δεκαετίες με αναιμικούς ρυθμούς (1-3%) και η Κίνα θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με 10% το χρόνο.Υπόθεση που η ιστορία του καπιταλισμού δεν υποστηρίζει. Αν Οι ΗΠΑ και οι άλλες αναπτυγμένες δυτικές χώρες αρχίσουν να αναπτύσσονται με μεγαλύτερους ρυθμούς και η Κίνα με μικρότερους, τότε η ημερομηνία που η Κίνα θα φτάσει τις ΗΠΑ πηγαίνει ακόμα μερικές δεκαετίες προς το μέλλον. Στην πολιτική και οικονομική ιστορία του καπιταλισμού «μερικές δεκαετίες» είναι ένας εξαιρετικά μεγάλος χρόνος. Να θυμηθούμε τον προηγούμενο «κίτρινο πυρετό», τον φόβο για τον «ιαπωνικό γίγαντα». Τις δεκαετίες του 1970 και 1980 ήταν κοινός τόπος σε εφημερίδες και περιοδικά ότι η Ιαπωνία θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε 10-20 χρόνια και θα γίνει η «νέα υπερδύναμη του πλανήτη». Τη δεκαετία του 1990 η χώρα που επί δεκαετίες ήταν πρότυπο (το «ιαπωνικό θαύμα» κλπ), έγινε ο ορισμός του αποτυχημένου κράτους…

Ήδη η τωρινή παγκόσμια οικονομική κρίση έχει αφήσει έντονα τα σημάδια της στην κινεζική οικονομία:

«Η αλήθεια είναι ότι η κρίση μετέτρεψε την Κίνα σε εισαγωγική χώρα.

[…]

Χρόνια τώρα η Ουάσιγκτον παραπονείται ότι το Πεκίνο διατηρεί υποτιμημένο το νόμισμά του για να μην πληγεί η ανταγωνιστικότητα των κινεζικών προϊόντων στην αμερικανική αγορά. Από την άλλη πλευρά, το Πεκίνο κατηγορεί την Ουάσιγκτον ότι πράττει ακριβώς το ίδιο σε μια περίοδο που το κινεζικό εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ συρρικνώνεται θεαματικά.

Συγκεκριμένα, τον Φεβρουάριο το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας με το σύνολο των εμπορικών εταίρων της (με τον υπόλοιπο κόσμο δηλαδή) κατέρρευσε στα 7,6 δισ. δολάρια έπειτα από μια πτώση κατά 34% που σημείωσε πέρυσι. Έναντι των ΗΠΑ το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας είχε διαμορφωθεί τον Ιανουάριο στα 37,2 δισ. δολάρια, ενώ τον Αύγουστο του 2006 είχε φθάσει στο επίπεδο ρεκόρ των 67,8 δισ. δολαρίων. Το Πεκίνο θεωρεί πλέον ότι και οι ΗΠΑ παίζουν το χαρτί του υποτιμημένου νομίσματος για να τονώσουν τις εξαγωγές τους. Οι Κινέζοι ωστόσο δεν ανησυχούν τόσο για το εμπορικό ισοζύγιό τους με τις ΗΠΑ όσο για το γεγονός ότι απαξιώνονται οι επενδύσεις τους σε αμερικανικά ομόλογα. Διότι ένα φθηνότερο δολάριο ισοδυναμείμε εξαγωγή του αμερικανικού χρέους σε χώρες όπως η Κίνα ή η Ιαπωνία, που αποτελούν παραδοσιακούς πελάτες της αμερικανικής κυβέρνησης σε κάθε έκδοση ομολόγων που κάνει. Επιπλέον, η Κίνα διατηρεί σε δολάρια το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγματικών της διαθεσίμων. Σύμφωνα με στοιχεία του Βloomberg, τα συνολικά συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας σε αμερικανικό νόμισμα φθάνουν στο επίπεδο ρεκόρ των 2,4 τρισ. δολαρίων. Και η αξία των αμερικανικών ομολόγων που έχει το Πεκίνο στα θησαυροφυλάκιά του υπολογίζεται στα 889 δισ. δολάρια».[4]

Τα 8 δισεκατομμύρια δολάρια αναμένεται να αγγίξει το έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου στην Κίνα τον μήνα Μάρτιο για πρώτη φορά τα τελευταία έξη χρόνια.[5]

Επιπλέον, η υπόθεση ότι η Κίνα θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ κάποια στιγμή στο μέλλον, προϋποθέτει ότι το καθεστώς στις επόμενες δεκαετίες θα επιβιώσει, θα μπορεί με τον ίδιο δικτατορικό τρόπο να κρατά τους μισθούς περίπου στα σημερινά επίπεδα και να απαγορεύει τα ελεύθερα συνδικάτα. Ούτε αυτή η υπόθεση έχει στέρεα βάση…

Πάντως οι οργανικοί διανοούμενοι των ΗΠΑ, τα think tank του, δεν μοιάζουν να ανησυχούν με τις θεωρίες περί υποσκελισμού των ΗΠΑ από μια μελλοντική Κίνα. Σύμφωνα με τον Zbigniew Brzezinski (Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι):

«[…] κάθε άλλο παρά είναι σίγουρο ότι τα εκρηκτικά ποσοστά οικονομικής μεγέθυνσης της Κίνας μπο ρούν να διατηρηθούν τις επόμενες δύο δεκαετίες. Δεν μπο­ρεί να αποκλειστεί η οικονομική επιβράδυνση και αυτή α πό μόνη της καθιστά αναξιόπιστη τη συμβατική πρόγνωση. Πράγματι, για να διατηρηθούν αυτά τα ποσοστά σε μακρόχρονη ιστορική περίοδο, θα απαιτούνταν ένας ασυνή θιστα ευτυχής συνδυασμός αποτελεσματικής εθνικής ηγε σίας, πολιτικής ηρεμίας, εσωτερικής κοινωνικής πειθαρ χίας, υψηλών ποσοστών αποταμιεύσεων, συνέχισης της πο λύ υψηλής εισροής ξένων επενδύσεων και περιφερειακής σταθερότητας. Ο παρατεταμένος συνδυασμός όλων αυτών των θετικών παραγόντων είναι προβληματικός.

[…]

[…] υπάρχει ένας τρίτος λόγος που οδηγεί στο σκε πτικισμό όσον αφορά την προοπτική να αναδειχτεί η Κίνα, στην περίοδο των επόμενων είκοσι χρόνων περίπου, σε πραγματικά μεγάλη -και για μερικούς Αμερικάνους, ήδη α πειλητική- παγκόσμια δύναμη. Ακόμη και αν η Κίνα απο φύγει σοβαρές πολιτικές εκρήξεις, ακόμη και αν καταφέ ρει να διατηρήσει τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά οικονομι κής μεγέθυνσης επί ένα τέταρτο του αιώνα -που και τα δυο είναι μεγάλα «αν»- η Κίνα θα εξακολουθήσει να είναι σχε τικά πολύ φτωχή. Ακόμη και αν το ΑΕΠ της Κίνας τριπλασιαζόταν, ο πληθυσμός της θα παρέμενε στις χαμηλότερες βαθμίδες των εθνών του κόσμου ως προς το κατά κεφαλήν εισόδημα, για να μην αναφέρουμε την πραγματική φτώχεια σημαντικής μερίδας του λαού της. Η συγκριτική κατά άτομο πρόσβαση σε τηλέφωνα, αυτοκίνητα και ηλεκτρονι κούς υπολογιστές, για να μη μιλήσουμε για τα καταναλωτι­κά αγαθά, θα ήταν πολύ χαμηλή.

Για να συνοψίσουμε: Ακόμη και το 2020, είναι εντελές απίθανο, και υπό τις καλύτερες περιστάσεις, να μπορέσει η Κίνα να γίνει πραγματικά ανταγωνιστική ως προς τις βασι­κές διαστάσεις που χαρακτηρίζουν μια παγκόσμια δύναμη. Εντούτοις, η Κίνα βρίσκεται πράγματι στη διαδικασία να γίνει η υπερέχουσα περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Ασία. Ήδη κυριαρχεί γεωπολιτικά στην ηπειρωτική Ανα τολική Ασία. Η στρατιωτική και οικονομική δύναμη της υ περέχει κατά πολύ εκείνης των άμεσων γειτόνων της, με ε­ξαίρεση την Ινδία. Επομένως, είναι εντελώς φυσικό η Κίνα να επιβεβαιώνεται όλο και περισσότερο περιφερειακά, σύμ φωνα με τις επιταγές της ιστορίας, της γεωγραφίας και της οικονομίας της».[6]

Η αντίσταση από τα κάτω

Οι μεγάλες οικονομικές αλλαγές επέφεραν και μεγάλες κοινωνικές αλλαγές στην Κίνα. Η βασικότερη είναι η ύπαρξη γιγαντιαίων ανισοτήτων και η έκρηξη των κοινωνικών αγώνων σε έκταση που είχε να δει η χώρα από τη δεκαετία του 1920.

Αν και σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού είδε το βιοτικό του επίπεδο να βελτιώνεται σε σχέση με πριν το 1978, ωστόσο η ζωή των εργαζομένων και των αγροτών έγινε πολύ πιο επισφαλής ενώ οι κομματικοί και κρατικοί αξιωματούχοι πλούτισαν σε σκανδαλώδη έκταση.

Η οικονομική ανάπτυξη έχει προκαλέσει τεράστιες ανισότητες. Το 2005 το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού κατέχει το 45% του ατομικού πλούτου της χώρας ενώ το φτωχότερο 10% κατέχει μόλις το 1,4%. Η Παγκόσμια Τράπεζα υπολογίζει ότι 240 εκατομμύρια άνθρωποι, ένας στους έξη του πληθυσμού, ζει με λιγότερο από ένα δολάριο τη μέρα. Άλλες μελέτες υπολογίζουν ότι 800 εκατομμύρια αγρότες έχουν πολύ παρόμοιο επίπεδο εισοδήματος. Κάπου 100 εκατομμύρια αγρότες αναζητούν κάθε χρόνο κάποια περιστασιακή εργασία στις πόλεις ανταγωνιζόμενοι με τα 30 εκατομμύρια των ανέργων των πόλεων. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι πολύ χαμηλό, μόλις στα 127 δολάρια, λίγο πάνω από εκείνο της Ουκρανίας.[7]

Η εκρηκτική ανάπτυξη των κοινωνικών αντιθέσεων επέφεραν και την όξυνση των ταξικών αγώνων. Στη δεκαετία του 1990 είχαμε μαζικές διαδηλώσεις αγροτών στη νότια και κεντρική Κίνα που διαμαρτύρονταν για τη διαφθορά και τους παράνομους φόρους που επέβαλλαν τοπικές κυβερνήσεις. Στα τέλη της ίδιας δεκαετίας, την ίδια ταχτική ακολούθησαν εργάτες που απολύονταν από επιχειρήσεις «λόγω εκσυγχρονισμού». Πολλές από αυτές τις διαμαρτυρίες έλαβαν την έκταση σχεδόν εξέγερσης.

Μετά το 2002 έχουμε λιγότερες εξεγέρσεις, τόσο στην ύπαιθρό όσο και στις πόλεις, πράγμα που οφείλεται σε παραχωρήσεις που έκανε το καθεστώς. Ωστόσο, σύμφωνα με κυβερνητικές αναφορές υπήρξαν περί τα 58.000 «μαζικά επεισόδια» στους πρώτους τρεις μήνες του 2009, σχεδόν διπλάσια πα’ ότι το 2008. Τα «επεισόδια» αυτά συμπεριλαμβάνουν απεργίες αλλά και αυξανόμενο αριθμό επιθέσεων σε αστυνομικά τμήματα. Τον Ιούνη 2009 χιλιάδες διαδηλωτές συγκρούονταν με την αστυνομία μετά από μια δολοφονία στην πόλη Shishou.[8] Στα κινήματα αντίστασης θα πρέπει να προστεθούν και τα κινήματα των εθνικών μειονοτήτων (όπως των Ουϊγούρων και του Θιβέτ).[9]

Συνοπτικά, το «μέλλον του κινεζικού δράκου» είναι τόσο αβέβαιο όσο λαμπρό φαίνεται το παρόν του. Οι οικονομικές (διεθνείς και εσωτερικές) και ταξικές αντιθέσεις που θα πρέπει να υπερβεί το καθεστώς είναι πολλές, καθιστώντας τον δρόμο προς το θρόνο της «νέας οικονομικής και πολιτικής υπερδύναμης» δύσβατο, με πολλές παγίδες, που μπορούν να οδηγήσουν σε πισωγυρίσματα δεκαετιών…

Το «κινεζικό υπόδειγμα»

Η Κίνα έχει χρησιμοποιηθεί από την προπαγάνδα στη Δύση με πολλούς τρόπους.

Η προπαγάνδα των κυβερνήσεων και των ΜΜΕ διαρκώς προβάλει το φόβητρο των φτηνών εργατικών χεριών στην Κίνα, ζητώντας από τους εργαζόμενους να δεχθούν παγώματα και περικοπές μισθών στο όνομα της «ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας». Φαίνεται ότι η οικονομική ανάπτυξη σε μια περιοχή, στην προκειμένη περίπτωση στην Κίνα, καταδικάζει τους εργαζόμενους σε μια άλλη περιοχή, στην Ευρώπη ή στη Βόρειο Αμερική, σε οικονομική μιζέρια και εξαθλίωση.

Ωστόσο η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική. Οι εισαγωγές από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα κράτη μέλη της ανέρχονται μόνο στο 10% των συνολικών εισαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών, και μόλις το 16% αυτού του ποσοστού προέρχονται από την Κίνα.[10] Για τη Γερμανία οι εισαγωγές από την Κίνα αντιστοιχούν στο 5,6% του συνόλου των εισαγωγών της χώρας.[11] Οι συνολικές εξαγωγές των χωρών της Ε.Ε. σε χώρες εκτός Ε.Ε. είναι σχεδόν διπλάσιες από τις συνολικές εξαγωγές της Κίνας σε ολόκληρο τον κόσμο.[12]

Είναι λοιπόν σαφές ότι το φόβητρο της Κίνας στις ανεπτυγμένες δυτικές χώρες χρησιμοποιείτε για άλλους, προφανείς λόγους: το οικονομικό ξεζούμισμα των εργαζομένων και την κατάργηση των εργατικών κατακτήσεων από καταβολής εργατικού κινήματος.

Μια από τις πλέον σημαντικές ιδεολογικές «χρήσεις» της Κίνας αφορούσε την υποτιθέμενη αντιπαλότητα του «ελεύθερου κόσμου» και του «κομμουνισμού». Από τα βασικότερα ιδεολογήματα της δυτικής αστικής προπαγάνδας τα χρόνια της αντιπαλότητας με τα «κομμουνιστικά καθεστώτα» ήταν η υποτιθέμενη ταύτιση του καπιταλισμού με τη «δημοκρατία». Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και των άλλων κρατικοκαπιταλιστικών καθεστώτων, η προπαγάνδα διατυμπάνιζε το διαβόητο πλέον «τέλος της ιστορίας», που θα έφερνε τον «τελικό θρίαμβο των δυνάμεων της αγοράς και της δημοκρατίας». Στα γεγονότα της πλατείας Τιεν Αν Μεν η προπαγάνδα αυτή γνώρισε την αποκορύφωση. Υποτίθεται ότι η υιοθέτηση της «ελεύθερης αγοράς» οδηγούσε «αναπόφευκτα» τη χώρα προς τη δυτικού τύπου κοινοβουλευτική δημοκρατία.

Έκτοτε έχει μπει πολύ νερό στο αυλάκι. Η Κίνα αποτελεί πλέον τη ζωντανή διάψευση της προπαγάνδας αυτής.

Η ανάδυση της Κίνας σε επενδυτικό Ελντοράντο για τις δυτικές πολυεθνικές εταιρείες έκανε τις δυτικές χώρες πολύ πιο προσεκτικές. Ακόμα χρησιμοποιείται ως μέσο πίεσης προς την Κίνα η έλλειψη δημοκρατίας στο εσωτερικό της, αλλά είναι πλέον πλήρως υποταγμένη στις οικονομικές προτεραιότητες των δυτικών χωρών και εταιρειών.

Ούτε οι δυτικές χώρες, αλλά ούτε και οι δυτικές εταιρείες που έχουν επενδύσει στην Κίνα έχουν οποιοδήποτε συμφέρον για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στην Κίνα. Όταν η κινεζική κυβέρνηση αναγκάστηκε υπό το βάρος της διευρυνόμενης λαϊκής πίεσης να μεταρρυθμίσει τον εργατικό νόμο το 2008, δίνοντας στους εργαζόμενους κάποια μίνιμουμ δικαιώματα, στο σύνολό τους οι δυτικές επιχειρήσεις στη χώρα αντέδρασαν αρνητικά.[13]

Ο νεοφιλελευθερισμός στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες ολοένα και περιορίζει τις δημοκρατικές κατακτήσεις των εργαζομένων. Ποιος νοιάζεται αλήθεια για τους εργαζόμενους μιας χώρας που είναι η κότα με τα χρυσά αυγά για τις δυτικές πολυεθνικές εταιρείες;

Άγγελος Κ

Σημειώσεις

[1] http://www.socialistreview.org.uk/article.php?articlenumber=11111

[2] Στο ίδιο.

[3] http://www.isj.org.uk/?id=430

[4] http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=17&artId=296099&dt=28/03/2010

[5] http://www.inews.gr/33/elleimma-sto-eboriko-tis-isozygio-meta-apo-6-chronia-gia-tin-kina.htm

[6] Zbigniew Brzezinski, Η μεγάλη σκακιέρα, εκδόσεις Λιβάνη, 1998.

[7] http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&artid=4561448&ct=2

[8]http://blogs.telegraph.co.uk/news/malcolmmoore/10122566/Tens_of_thousands_of_Chinese_fight_the_police_in_Shishou/

[9] http://www.dea.org.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=2113&Itemid=42

[10] http://www.isj.org.uk/index.php4?id=160

[11] http://www.countryreports.org/economy/imports.aspx?Countryname=&countryId=91

[12] Δες συγκριτικά (2007) τα οικονομικά στοιχεία για Ευρωπαϊκή Ένωση και Κίνα

Εξαγωγές Ε.Ε. 1.952 τρις δολάρια Κίνα 1.194 τρις.

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ee.html

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ch.html

[13] http://www.isj.org.uk/index.php4?id=160.