Βαρουφάκης: Πού το πάει το ΔΝΤ;

Πηγη: protagon.gr

Σήμερα θα σας απευθυνθώ περισσότερο ως ‘ρεπόρτερ’ και λιγότερο ως σχολιαστής. Ελπίζω ότι, στο πλαίσιο της συζήτησης που έχει φουντώσει σε σχέση με τους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές και την «λανθασμένη» εκτίμησή τους από το ΔΝΤ (μια συζήτηση που εδώ στο protagon την ξεκινήσαμε πολύ πριν, π.χ. εδώ), αυτά που έχω να σας μεταφέρω θα φανούν χρήσιμα τόσο σε εκείνους που τείνουν να συμφωνούν με τις θέσεις μου ως προς το τι πρέπει να κάνουμε ως Ελλάδα όσο και στους πολλούς επικριτές των προτάσεών μου. Έτσι τουλάχιστον ελπίζω.

Στις 7 και 8 Φεβρουαρίου έτυχε να συμμετάσχω σε νομικό συνέδριο που διοργάνωσε το περιοδικό Texas International Law Journal στο Austin, απ’ όπου σας γράφω. Το κεντρικό θέμα του συνεδρίου ήταν «Το Κράτος και οι Τράπεζες» και μέρος του αφιερώθηκε στην Κρίση της Ευρωζώνης με έμφαση στην τραπεζική κρίση και στα νομικά ζητήματα που θα προκύψουν στην πορεία μιας διαδικασίας ενοποίησης των τραπεζικών συστημάτων της Ευρωζώνης (Banking Union) – μιας διαδικασίας την οποία, υποτίθεται, ότι έχουν βάλει μπροστά οι ευρωπαίοι ηγέτες μας. Σε αυτό το πλαίσιο, οι διοργανωτές με προσκάλεσαν να μιλήσω στους συνέδρους (καθηγητές και διδακτορικούς φοιτητές νομικών σχολών) με θέμα, τί άλλο, την Τραπεζική Ενοποίηση της Ευρωζώνης (μια ενοποίηση που, με τον συνεργάτη μου Stuart Holland, πρεσβεύουμε ως αναγκαία για την επίλυση της Κρίσης από το 2010/1 – πχ. δείτε εδώ).

Πριν με κατηγορήσετε ότι τα λέω όλα αυτά για να σας πω πόσο «όμορφα» τα είπα και πόσο «σπουδαίος» είμαι, επιτρέψτε μου να σας καταθέσω τον λόγο που θεωρώ ότι σας ενδιαφέρει αυτή η ιστορία – και ο οποίος ελάχιστη σχέση έχει με το τι είπα σε εκείνη την ομιλία. Αυτό που έχει σημασία είναι πως αντέδρασε ένα μέλος του ακροατηρίου, και τι είπε απαντώντας στα δικά μου λεγόμενα. Το όνομά του δεν θα σας το πω (καθώς έχω δεσμευτεί ότι δεν θα το κάνω). Αυτό που μπορώ να σας πω είναι ότι πρόκειται για υψηλά ιστάμενο στέλεχος του ΔΝΤ.

Για να έχει νόημα η παρουσίαση της στάσης του εν λόγω κυρίου, πρέπει να με ανεχθείτε για λίγο, να ανεχθείτε μια περίληψη της τοποθέτησής μου – καθώς η δική του τοποθέτηση βγάζει νόημα μόνο στο πλαίσιο αυτό. Επί της ουσίας, αφού κατέθεσα την ερμηνεία μου για το πώς προέκυψε η Κρίση του Ευρώ, προχώρησα σε τρεις προβλέψεις:

Καμία πρόοδος προς μία πραγματική τραπεζική ενοποίηση, που να βοηθά στην καταπολέμιση της Κρίσης, δεν πρόκειται να επιτευχθεί.

Το πρόγραμμα ΟΜΤ που ανακοίνωσε ο Πρόεδρος της ΕΚΤ κ. Draghi τον Σεπτέμβρη, και το οποίο βοήθησε να πέσουν τα spreads σε όλη την Ευρωζώνη, κάτω από την «επιφάνεια» των φαινομένων επιφέρει χειροτέρευση της Κρίσης και, το χειρότερο, ενισχύει την αποφασιστικότητα με την οποία η Γερμανία «δολοφονεί» την απόφαση της Συνόδου Κορυφής του περασμένου Ιουνίου σύμφωνα με την οποία η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα έφευγε από τα χέρια των κρατών-μελών και τα απαραίτητα κονδύλια δεν θα προσμετρώνταν στο δημόσιο χρέος των κρατών.

Εάν το Ευρώ καταρρεύσει, τότε θα καταρρεύσει μαζί του η ΕΕ. Εάν διασωθεί, τότε, και αφού θα έχει περάσει πραγματικά η σημερινή Κρίση, τότε μόνο θα δούμε να ενοποιούνται τα τραπεζικά συστήματα της Ευρωζώνης. Αν ποτέ φτάσουμε εκεί, χώρες που δεν ανήκουν στην Ευρωζώνη θα φύγουν από την ΕΕ καθώς θα είναι αδύνατον να ανήκουν στην ΕΕ χωρίς να είναι μέρος του κοινού νομίσματος – οπότε η Βρετανία, για παράδειγμα, θα έχει κάθε λόγο να αποχωρήσει από την ΕΕ.

Πέραν αυτών των γενικών προβλέψεων, έκλεισα την ομιλία με μια γενική εκτίμηση και κάποιες προτάσεις. Η εκτίμηση ήταν πως η Κρίση βαθαίνει παρά το γεγονός ότι η αγορά ομολόγων φαίνεται να ομαλοποιείται και, συνεπώς, αν συνεχίσουμε έτσι, η Ευρωζώνη δεν θα αντέξει. Όσο για τις προτάσεις, κατέθεσα τις εξής τρείς:

Να προχωρήσει άμεσα η εκκαθάριση, ανακεφαλαιοποίηση και διαχείριση των προβληματικών τραπεζών της Ευρωζώνης (συμπεριλαμβανομένου του κλεισίματος και της σύμπτυξης όσων δεν μπορούν να αναστηθούν) από το EFSF-ESM χωρίς καμία ανάμειξη από τα κράτη-μέλη και χωρίς να έχει προηγηθεί η τραπεζική ενοποίηση.

Το πρόγραμμα ΟΜΤ της ΕΚΤ να αντικατασταθεί από εναλλακτικό πρόγραμμα εξυπηρέτησης μέρους του χρέους όλων των μελών-κρατών με έκδοση ομολόγων τα οποία θα εγγυάται μόνον η ΕΚΤ – τα οποία θα μπορούν, επί πλέον, να λειτουργούν επικουρικά προς τα ομόλογα που εκδίδει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων με στόχο την ανάπτυξη

Ευσπευσμένη ολοκλήρωση μιας συνθήκης ελεύθερου εμπορίου ΗΠΑ-ΕΕ έτσι ώστε χώρες όπως η Βρετανία να φύγουν από την ΕΕ χωρίς εκατέροθεν απώλειες.

Και τώρα ερχόμαστε στο «ψητό»: Στην συζήτηση που ακολούθησε ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ είπε επ’ ακριβώς τα εξής (και λέω «επ’ ακριβώς» επειδή στις επόμενες παραγράφους απομαγνητωφωνώ, και μεταφράζω όσο πιο επακριβώς δύναμαι, τα λεγόμενά του):

«Θα κάνω ένα σχόλιο και θα σας θέσω ένα ερώτημα, αν μου επιτρέπετε. Ξεκινώ με το σχόλιο: Κατ’ αρχάς να σας πω ότι συμφωνώ πως και μένα με στενοχωρεί το θέαμα των ευρωπαίων να θριαμβολογούν ότι η Κρίση υποχωρεί όταν όλοι βλέπουμε ότι χειροτερεύει ως προς την πραγματική οικονομία. Συμφωνώ ακόμα ότι πρέπει οπωσδήποτε και χωρίς καθυστέρηση η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών να γίνει άμεσα από τα ταμεία διάσωσης χωρίς να προσμετράται το ποσόν που αυτό απαιτεί στο δημόσιο χρέος κανενός. Παράλληλα πρέπει η ΕΕ κεντρικά, μέσα από το ESM και την ΕΚΤ, να προχωρήσει την εκκαθάριση και στο κλείσιμο πολλών από αυτές τις τράπεζες. Όμως, εκεί που διαφωνώ μαζί σας είναι ότι η Ευρώπη έχει την πολυτέλεια να καθυστερεί, όπως πράγματι καθυστερεί την πλήρη ενοποίηση των τραπεζικών της συστημάτων. Και δυστυχώς έχετε δίκιο όταν λέτε ότι αυτό ακριβώς κάνουν: κάνουν ό,τι μπορούν για να μην προχωρήσει καμία ουσιαστική τραπεζική ενοποίηση.»

Πριν προλάβω να χωνέψω αυτή του την, εντελώς απρόσμενη για μένα τοποθέτηση, προχώρησε στο ερώτημα:

«Αυτό που θα ήθελα να σας ρωτήσω αφορά την Ελλάδα. Είναι προφανές ότι η χώρα σας, και λόγω ενδογενών προβλημάτων και λόγω ενός ριζικά (radically) λάθος προγράμματος, για το οποίο εμείς στο ΔΝΤ έχουμε πει αρκετά mea culpa, δεν θα μπορέσει να ξεφύγει από την κατιούσα πορεία. Τι νομίζετε ότι πρέπει να γίνει;»

Ο μόνος λόγος που θα σας κουράσω με την απάντησή μου (την οποία θα σας παρουσιάσω περιληπτικά) είναι ότι διαφορετικά θα χαθεί η ουσία της στοιχομυθίας που είχαμε κατόπιν, στο περιθώριο του συνεδρίου. Ως προς το πρώτο μέρος, το σχόλιό του περί τραπεζικής ενοποίησης, του απάντησα ότι προφανώς συμφωνούμε αλλά πως η δική μου πρόταση αφορά ζητήματα τακτικής. Έτσι όπως πορεύεται η Γερμανία, χρονοτριβεί ως προς την ενοποίηση μόνο και μόνο για να αποφύγει την μη καταγραφή των κυνδυλίων ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών στο δημόσιο χρέος (ιδίως της Ισπανίας). Αν αυτή η μη καταγραφή περάσει τώρα, άμεσα, όπως αποφασίστηκε στην Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, κατόπιν οι γερμανικές αντιστάσεις προς την ενοποίηση των τραπεζικών συστημάτων θα καμφθούν.

Ας έρθω όμως στο ερώτημά του για την Ελλάδα. Του απάντησα ότι τον Μάιο του 2010 ήταν έγκλημα η μη παραδοχή από όλους (ΕΕ, ΔΝΤ και Αθηνών) της πτώχευσης του ελληνικού δημοσίου και η προσπάθεια συγκάλυψής της πίσω από ένα κολοσσιαίο δάνειο. Αυτό που είχαμε ιερή υποχρέωση να κάνουμε ήταν ένα κούρεμα της τάξης του 30% με 40% (που αν είχε γίνει το 2010 θα αρκούσε) πριν καν συζητήσουμε περί δανειακής σύμβασης. Το αποτέλεσμα ήταν ότι, όταν ήρθε το κούρεμα, ήδη ένα μεγάλο μέρος του χρέους μας είχε μεταφερθεί στους Ευρωπαίους φορολογούμενους, και η οικονομία είχε αποδυναμωθεί τόσο που ήταν too little too late. Πρόσθεσα ότι κάτι αντίστοιχο θα συμβεί και με το επόμενο κούρεμα: έρχεται πολύ μετά από τις νέες, τεράστιες δόσεις με αποτέλεσμα, όταν θα έρθει, να είναι δώρον-άδωρον. Είπα κι άλλα με τα οποία δεν θα σας κουράσω (έτσι κι αλλιώς όσοι με διαβάζετε μπορείτε να φανταστείτε τι είπα).

Το ενδιαφέρον, και πάλι, ήταν η απάντηση του κυρίου αυτού, την οποία μου έδωσε πλέον κατ’ ιδίαν μετά το τέλος του συνεδρίου. (Τα λόγια του αυτά δεν τα έχω μαγνητοφωνημένα καθώς έγιναν εκτός πρακτικών. Θα σας τα μεταφέρω όμως αρκετά πιστά.) Άλλη μια φορά μου είπε ότι συμφωνεί και ότι «στην Ελλάδα αυτό που έχει γίνει είναι ανυπόφορο (unbearable)». Επέμεινε όμως ότι «δεν φταίμε εμείς», εννοώντας το ΔΝΤ. «Από την αρχή» συνέχισε «λέγαμε στις Βρυξέλλες πως αυτό το πρόγραμμα (σημ. εννοεί το Μνημόνιο 1) δεν βγαίνει και πως ήταν απαραίτητο ένα μεγάλο κούρεμα πριν δοθούν δάνεια. Οι Ευρωπαίοι ούτε να το ακούσουν δεν ήθελαν. Κι ο δικός σας υπουργός οικονομικών το αρνιόταν. Τι να κάνουμε εμείς του ΔΝΤ; Οι γερμανοί μας είχαν ανάγκη. Είχαν ανάγκη της πείρας και προπάντων της φήμης μας ως σκληροί εφαρμογείς (implementers) προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής. Δυστυχώς μας εκμεταλλεύτηκαν και το αποτέλεσμα ήταν να καταστραφεί το καλό μας όνομα (sic). Όσο για την Ελλάδα, η πολιτική που ακολουθείται τώρα, το 2013, μόνο μια φαντασίωση μπορεί να στηρίξει την άποψη ότι βαίνουμε καλώς.»

Πριν τερματιστεί η συνομιλία μας, του είπα: « Όλοι στην Ευρώπη, ή τουλάχιστον οι περί την εξουσία, χαίρονται ότι η Κρίση κοπάζει. Στα μάτια μου φαίνεται ότι η Κρίση χειροτερεύει. Η δική σας άποψη ποια είναι; Κοπάζει όντως;» Η απάντησή του: «Σοβαρολογείτε; Γίνεται πολύ,πολύ χειρότερη. Και δυστυχώς όσο ο Draghi κρατάει τις χρηματαγορές σε κατάσταση αναμονής, τόσο η Κρίση θα χειροτερεύει καθώς οι φίλοι μας οι γερμανοί αρνούνται κατηγορηματικά να συζητήσουν σοβαρά και λογικά μαζί μας στο ΔΝΤ την πραγματική εικόνα.»

Αυτά είχα να σας μεταφέρω από εδώ που βρίσκομαι. Ερμηνεύστε τα όπως θέλετε. Αν μου επιτρέπετε μια μικρή ερνηνευτική προσθήκη, σε σχέση με τον τίτλο-ερώτημα του παρόντος άρθρου, το ΔΝΤ προσανατολίζεται σε σύγκρουση με βασικές επιλογές του Βερολίνου. Για χάρη μας δεν πρόκειται αναλώσουν ό,τι πυρομαχικά έχουν. (Για αυτό βγαίνουν και, με δυσκολία αλλά σαφώς υποστηρίζουν ότι το Μνημόνιο πρέπει να εφαρμοστεί.) Θα χρησιμοποιήσουν όλα τα πυρομαχικά τους σε άλλη μάχη: προσπαθώντας να υπονομεύσουν την γερμανική προσπάθεια ματαίωσης (επί της ουσίας) της τραπεζικής ενοποίησης της Ευρωζώνης. Κι αυτό επειδή (όσο και να αναφέρονται οι αδαείς σε Κρίση Χρέους) η Κρίση της Ευρωζώνης ήταν πάντα, και παραμένει, Τραπεζική Κρίση. Και σε αυτό τον τομέα, στον τραπεζικό, θα κριθεί η «μάχη» από την οποία εξαρτάται η έκβαση του πολέμου εναντίον της Παγκόσμιας Κρίσης.

Δεν είναι τυχαίο ότι πέντε μέρες μετά την πιο πάνω συνομιλία μας το ΔΝΤ εξέδωσε αυτό το πόρισμα για την τραπεζική ενοποίηση που, ούτε λίγο ούτε πολύ, καλεί την Ευρώπη να κάνει μια πραγματική επανάσταση όσον αφορά τόσο τις τράπεζες της Ευρωζώνης όσο και την λειτουργία της ΕΚΤ. Μια επανάσταση που, μόλις χτες, βγήκε το... σοσιαλδημοκρατικό SPD να στιγματίσει κάνοντας σημαία του την μη εφαρμογή αυτού του πορίσματος γενικά και, ειδικά, την μη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από το ESM. (Αμέσως το CDU σιγοντάρησε το SPD σε μια σύγκλιση απόψεων μεγάλης σημασίας.)

Ο αγώνας προβλέπεται σκληρός και οι ομοσπονδιακές εκλογές του Σεπτεμβρίου μάλλον θα απογοητεύσουν εκείνους που ελπίζουν σε μια γερμανική στροφή. Εδώ που φτάσαμε (και πρόκειται για ευρωπαϊκή κατάντια) μόνο το ΔΝΤ έχει κάτι ενδιαφέρον και χρήσιμο να πει. Οι κυβερνήσεις μας κοιμούνται ύπνο βαθύ ενώ εμείς οι ίδιοι αναλωνόμαστε σε καβγάδες υπέρ ή κατά ενός Μνημονιακού προγράμματος που ούτε εκείνοι που το εφαρμόζουν, ως τα σκληρά μέλη της τρόικας, δεν το πιστεύουν.

ένα άρθρο των πρωταγωνιστών