Stiglitz: Η τελευταία αναβολή για το ευρώ

Πηγή: euro2day

J. Stiglitz

Με τον θανατοποινίτη που παίρνει μία ακόμα αναβολή εκτέλεσης της ποινής του παρομοιάζει ο Joseph Stiglitz τις αποφάσεις της τελευταίας συνόδου της Ευρώπης. Το ευρώ θα επιβιώσει για λίγο ακόμα. Οι αγορές πανηγυρίζουν, όπως έκαναν μετά από κάθε μία από τις τέσσερις προηγούμενες συνόδους για την ευρωκρίση - μέχρι να καταλάβουν ότι τα θεμελιώδη προβλήματα δεν έχουν ακόμα λυθεί. 

Σύμφωνα με τον νομπελίστα οικονομολόγο, η σύνοδος έβγαλε κάποια καλά νέα. «Οι ηγέτες της Ευρώπης κατάλαβαν επιτέλους ότι ο τρόπος με τον οποίο μέχρι τώρα προσπαθούσαν να λύσουν το πρόβλημα -δηλαδή δανείζοντας λεφτά στις τράπεζες για να σώσουν τα κράτη και στα κράτη για να σώσουν τις τράπεζες- δεν έχει αποτέλεσμα. Παρομοίως, αναγνωρίζουν πλέον ότι τα δάνεια διάσωσης που δίνουν στον νέο δανειοδότη προτεραιότητα έναντι των άλλων πιστωτών επιδεινώνουν τη θέση των ιδιωτών επενδυτών, που πολύ απλά θα απαιτήσουν ακόμα υψηλότερα επιτόκια». 

Όμως, ο ίδιος συμπληρώνει: «Είναι πολύ ανησυχητικό που οι Ευρωπαίοι ηγέτες χρειάστηκαν τόσο καιρό για να δουν κάτι που ήταν τόσο εμφανές. Αυτό που λείπει όμως από τη συμφωνία είναι πιο σημαντικό από αυτό που δεν λείπει. Πριν από έναν χρόνο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες παραδέχθηκαν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να ανακάμψει χωρίς ανάπτυξη και πως η ανάπτυξη δεν μπορεί να έρθει μόνο με την επιβολή μέτρων λιτότητας. Παρ' όλα αυτά, ελάχιστα έγιναν από τότε.

Αυτό που προτείνεται τώρα είναι η ανακεφαλαιοποίηση της ΕΤΕπ, στο πλαίσιο ενός πακέτου ανάπτυξης περίπου 120 δισ. ευρώ. Όμως, οι πολιτικοί είναι καλοί στο να ξαναπακετάρουν πράγματα και, κατά ορισμένους, τα νέα χρήματα θα είναι απλώς ένα μικρό ποσοστό του πακέτου αυτού και δεν θα μπουν αμέσως στο σύστημα. Εν ολίγοις, τα γιατροσόφια -που είναι και πολύ λίγα και χορηγούνται πολύ αργά- βασίζονται σε λανθασμένη διάγνωση του προβλήματος και σε ελαττωματικά οικονομικά». 

Ο Joseph Stiglitz επισημαίνει ακόμα: «Η ελπίδα είναι ότι οι αγορές θα ανταμείψουν την 'αρετή', δηλαδή τη λιτότητα. Οι αγορές, όμως, είναι πιο ρεαλιστικές: αν η λιτότητα αποδυναμώσει την οικονομική ανάπτυξη, υπονομεύοντας συνεπώς τη δυνατότητα για εξυπηρέτηση του χρέους, τα επιτόκια δεν θα υποχωρήσουν. Αντιθέτως, θα μειωθούν οι επενδύσεις - και αυτός είναι σπιράλ στο οποίο έχουν ήδη μπει η Ελλάδα και η Ισπανία». 

«Η Γερμανία φαίνεται να εκπλήσσεται από αυτό», αναφέρει. «Σαν αυτούς που έκαναν αφαιμάξεις τον Μεσαίωνα, οι ηγέτες της χώρας αρνούνται να δουν ότι η θεραπεία αυτή δεν έχει αποτέλεσμα και επιμένουν σε μεγαλύτερη αφαίμαξη - μέχρι να πεθάνει τελικά ο ασθενής», λέει χαρακτηριστικά. 

Σύμφωνα με τον J. Stiglitz, τα ευρωομόλογα και ένα Ταμείο Αλληλεγγύης θα μπορούσαν να δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη και να σταθεροποιήσουν τα επιτόκια που πρέπει να πληρώσουν οι κυβερνήσεις των χωρών που βρίσκονται σε κρίση. Για παράδειγμα, τα χαμηλότερα επιτόκια θα μπορούσαν να απελευθερώσουν χρήματα έτσι ώστε ακόμα και οι χώρες με αυστηρούς περιορισμούς στους προϋπολογισμούς τους να μπορέσουν να ξοδέψουν περισσότερα για την ανάπτυξη, ενισχύοντας έτσι τις επενδύσεις. 

Η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη για τον τραπεζικό τομέα. Το τραπεζικό σύστημα κάθε χώρας στηρίζεται από την κυβέρνησή της. Αν η δυνατότητα της κυβέρνησης να στηρίξει την τράπεζα διαβρωθεί, το ίδιο θα συμβεί και στην εμπιστοσύνη προς τα πιστωτικά ιδρύματα. Ακόμα και τα τραπεζικά συστήματα που έχουν σωστή διαχείριση θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν προβλήματα στην περίπτωση ύφεσης του μεγέθους της Ελλάδας και της Ισπανίας. 

Όπως επισημαίνει, «πάνω στον ενθουσιασμό τους για τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν αναγνώρισαν ότι οι κυβερνήσεις παρέχουν μια αναμφίβολη κρατική βοήθεια στα τραπεζικά τους συστήματα. Η πεποίθηση ότι αν υπάρξει πρόβλημα η κυβέρνηση θα στηρίξει τις τράπεζες είναι αυτή που δημιουργεί εμπιστοσύνη προς αυτές. Και όταν κάποιες κυβερνήσεις είναι σε πολύ ισχυρότερη θέση από άλλες, η αναμφίβολη στήριξη είναι μεγαλύτερη για τις χώρες αυτές. 

Όταν απουσιάζουν η ισονομία και οι ίσες ευκαιρίες, γιατί να μην υπάρξει φυγή χρημάτων από τις πιο αδύναμες χώρες στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα των πιο ισχυρών; Πράγματι, είναι αξιοσημείωτο το ότι δεν υπήρξε μεγαλύτερη φυγή κεφαλαίων. Οι ηγέτες της ευρωζώνης δεν αναγνώρισαν αυτόν τον αυξανόμενο κίνδυνο, που θα μπορούσε εύκολα να αποτραπεί με μια κοινή εγγύηση, η οποία θα διόρθωνε αυτόματα τη στρέβλωση της αγοράς». 

Σύμφωνα με τον J. Stiglitz, η Γερμανία ανησυχεί μήπως, χωρίς αυστηρή εποπτεία των τραπεζών και των προϋπολογισμών, καταλήξει απλώς να κρατάει ανοιχτό το πορτοφόλι για τους πιο άσωτους γείτονες. «Δεν είναι όμως εκεί το θέμα. Η Ισπανία, η Ιρλανδία και πολλές άλλες προβληματικές χώρες εμφάνισαν πλεονάσματα στους προϋπολογισμούς τους πριν από την κρίση. Η οικονομική επιβράδυνση ήταν αυτή που προκάλεσε τα ελλείμματα και όχι το αντίστροφο. 

Αν αυτές οι χώρες έκαναν ένα λάθος, αυτό ήταν μόνο ότι -όπως η Γερμανία σήμερα- έδειξαν υπερβολικά μεγάλη εμπιστοσύνη στις αγορές και έτσι άφησαν τις διάφορες τοποθετήσεις να μετατραπούν ανεξέλεγκτα σε φούσκα. Αν εφαρμοστούν ορθές πολιτικές και ιδρυθούν καλύτεροι θεσμοί και αποκατασταθεί η ανάπτυξη, τότε οι χώρες αυτές θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και δεν θα υπάρξει ανάγκη για χρήση των εγγυήσεων. Επιπλέον, και η ίδια η Γερμανία έχει πρόβλημα, αφού αν το ευρώ ή κάποια από τις οικονομίες της περιφέρειας καταρρεύσουν, τότε το κόστος για τη χώρα θα είναι υψηλό». 

Η Ευρώπη έχει πολλά δυνατά σημεία, τονίζει ο νομπελίστας οικονομολόγος. Οι αδυναμίες της σήμερα αντανακλούν κυρίως τις ελαττωματικές πολιτικές και θεσμικές διαρρυθμίσεις. Αυτά μπορούν να αλλάξουν, μόνο όμως αν αναγνωριστούν οι θεμελιώδεις τους αδυναμίες - γεγονός που είναι πολύ πιο σημαντικό να γίνει απ’ ό,τι είναι οι δομικές μεταρρυθμίσεις σε μεμονωμένες χώρες. 

Αν και τα δομικά προβλήματα έχουν αποδυναμώσει την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη του ΑΕΠ σε συγκεκριμένα κράτη, δεν ήταν αυτά που έφεραν την κρίση, και η αντιμετώπισή τους δεν θα λύσει το πρόβλημα. 

«Η αναβλητική προσέγγιση της Ευρώπης σε ό,τι αφορά την κρίση δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική επ’ αόριστον. Και δεν είναι μόνο η εμπιστοσύνη στην ευρωπεριφέρεια που υποχωρεί. Πλέον, τίθεται εν αμφιβόλω κι η επιβίωση του ίδιου του ευρώ», καταλήγει ο J. Stiglitz.