Mάθημα από τον Χέρμπερτ Χούβερ για την Ελλάδα και την Ευρώπη

ΠΗΓΗ: contramee.wordpress.com

Των Γκάρι Ρίτσαρντσον και Στέργιου Σκαπέρδα

5 Ιουνίου 2012

Με πάνω από 20% ανεργία και εν μέσω ύφεσης, η Ελλάδα θα βρίσκεται υπό το καθεστώς μιας υπηρεσιακής κυβέρνησης μέχρι τις εκλογές της 17ης Ιουνίου. Η κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές μπορεί να χρειαστεί να λάβει επείγοντα μέτρα για την πρόληψη της κρατικής και κοινωνικής κατάρρευσης μπροστά σε μια συνεχώς επιδεινούμενη οικονομία.

Παρόμοιες προκλήσεις αντιμετώπισαν οι Ηνωμένες Πολιτείες την περίοδο ανάμεσα στην εκλογή του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, το Νοέμβριο του 1932 και την ορκωμοσία του, τον Μάρτιο του 1933. Σε αυτό το διάστημα, η ανεργία υπερέβη το 25%. Η οικονομική δραστηριότητα υποχώρησε ταχύτατα. Η μαζική απόσυρση καταθέσεων στράγγιξε τα ταμεία των χρηματοπιστωτικών οργανισμών . Ο υπό προθεσμία πρόεδρος Χέρμπερτ Χούβερ παρέμεινε αδρανής , ενώ η οικονομία κατέρρευσε, και οι κυβερνήτες των 28 πολιτειών κήρυξαν τραπεζικό μορατόριουμ, το οποίο απαγόρευε στους πιστωτές αναλήψεις χρημάτων από όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η κρίση κορυφώθηκε την Παρασκευή, πριν την ορκωμοσία του Ρούσβελτ όταν ο κυβερνήτης Lehman έθεσε εκτός λειτουργίας το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Πολιτείας της Νέας Υόρκης.

Λίγες ώρες μετά την ορκωμοσία και την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Πρόεδρος Ρούσβελτ ξεκίνησε μια εκστρατεία για την ανάνηψη του χρηματοπιστωτικού συστήματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Η πρώτη του ενέργεια ήταν να δώσει εντολή για τραπεζική αργία , να άρει στην Αμερική τη σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία, να επιβάλλει έλεγχο στη ροή κεφαλαίων, να δεσμεύσει το νομισματικό χρυσό που κατείχαν όλες επιχειρήσεις και οι ιδιώτες, και υποτίμησε το δολάριο .Εντός της εβδομάδας, ο Ρούσβελτ πρότεινε και το Κογκρέσο πέρασε ένα νόμο έκτακτης ανάγκης για τα τραπεζικά ιδρύματα, με τον οποίο αποκατέστησε την εμπιστοσύνη των καταθετών προς τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς . Κατά τη διάρκεια της επόμενης εβδομάδας, επανέφερε σε λειτουργία τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε όλη τη χώρα, και ξεκίνησε μια τριετής ταχεία οικονομική ανάκαμψη. Στους μήνες που ακολούθησαν, η κυβέρνηση Ρούσβελτ και το Κογκρέσο των ΗΠΑ πέρασε μια σειρά από νόμους αναμόρφωσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι νομοθετικές αυτές πράξεις δημιούργησαν την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, το Ταμείο Εγγυοδοσίας των Ηνωμένων Πολιτειών, την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς, και άλλα ρυθμιστικά όργανα, που εγκαινίασαν την έναρξη πενήντα χρόνων χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και οικονομικής ανάπτυξης.

Ποιος επινόησε τα σχέδια που υλοποίησε ο Ρούζβελτ τόσο γρήγορα και με επιτυχία; Το καταρτισμένο προσωπικό της ομοσπονδιακής γραφειοκρατίας* υπό τη εποπτεία πολιτικών στελεχών του Ρεπουμπλικανικού κόμματος σχεδίασαν το σύνολο σχεδόν των πρωτοβουλιών αυτών, κατά το τελευταίο έτος της θητείας του Χούβερ. Πρόκειται για μια σειρά σχεδίων έκτακτης ανάγκης που περιελάμβαναν επιλογές ακόμα και για τα χειρότερα σενάρια, τα οποία όμως, ο Χούβερ ο ίδιος, αρνήθηκε να εφαρμόσει. Κατά το διάστημα της ‘’μεσοβασιλείας’’ του, οι υφιστάμενοι του Χούβερ μετέφεραν το πλήρες πρόγραμμα των σχεδίων έκτακτης ανάγκης στη νέα κυβέρνηση, επιτρέποντας στον Ρούζβελτ να δράσει αποφασιστικά μέσα σε λίγες ώρες από την ανάληψη των καθηκόντων του.

Το σημαντικό – και επείγον – δίδαγμα είναι ότι η σημερινή υπηρεσιακή ελληνική κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ελλάδας θα πρέπει να προετοιμαστούν με παρόμοιο τρόπο, τουλάχιστον με τα βασικά σχέδια για τους πιθανούς κινδύνους ,που θα αντιμετωπίσει η επόμενη ελληνική κυβέρνηση. Ας ελπίσουμε ότι οι δύο προηγούμενες κυβερνήσεις έχουν ήδη κάνει κάποια προετοιμασία.

Η προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης θα πρέπει να είναι το πώς θα χειριστεί την επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών και την επιδείνωση της κατάστασης του τραπεζικού συστήματος. Πρέπει να υπάρξει σχεδιασμός για την έκδοση χρεογράφων αναγνώρισης οφειλής- ελλείψει επαρκών πόρων-, για το προσωρινό κλείσιμο των τραπεζών, για την ενδεχόμενη έξοδο από την Ευρωζώνη και για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κοινού στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Η Τράπεζα της Ελλάδας και το υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να διαθέτουν πρόγραμμα για τον τρόπο που θα χειριστούν την άμεση περίοδο της μετάβασης σε ένα νέο νόμισμα, το οποίο θα εστιάζει στην πρωταρχική ανακοίνωση, τον αριθμό των ημερών για την τραπεζική αργία, και σε όλες τις λεπτομέρειες της εκτύπωσης του νέου νομίσματος, τη μετατροπή της λογιστικών προτύπων των τραπεζών και των συστημάτων πληροφορικής, και άλλες παρόμοιες, αλλά σημαντικές λεπτομέρειες. Πρέπει ακόμη να υπάρχει πρόβλεψη για τον έλεγχο των κεφαλαιακών ροών και για την εισαγωγή και διανομή προϊόντων όπως πετρέλαιο, φάρμακα και τρόφιμα.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα είναι πιο δύσκολα από αυτά που αντιμετώπισαν οι κυβερνήσεις του Χούβερ και του Ρούσβελτ - το οικονομικό και το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι πιο περίπλοκο σήμερα, η Ελλάδα είναι πολύ μικρότερη και πιο ανοικτή από τις ΗΠΑ της δεκαετίας του ’30, και το γεγονός ότι η χώρα δεν έχει δικό της νόμισμα αυξάνει τη δυσκολία βραχυπρόθεσμα. Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρξει προετοιμασία, ακόμη και την τελευταία στιγμή, εφόσον δεν έχει ήδη γίνει.

Το πρόβλημα, βέβαια, δεν περιορίζεται στην Ελλάδα. Το σύνολο της Ευρωζώνης βρίσκεται αντιμέτωπο με το φάσμα της ρήξης και η προετοιμασία για την ομαλότερη μετάβαση- όσο είναι δυνατό υπό αυτές τις συνθήκες - είναι επιτακτική ανάγκη, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων και επιθυμιών για το αν αυτό δεν θα συμβεί ή δεν θα πρέπει να συμβεί . Εάν η κυβέρνηση του Χέρμπερτ Χούβερ είχε την προνοητικότητα να σχεδιάσει προγράμματα που ο ίδιος τελικά δεν θέλησε να εφαρμόσει, το ίδιο πρέπει να κάνουν και οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης προς όφελος των μελλοντικών κυβερνήσεων, των χωρών τους, της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου.

http://www.socsci.uci.edu/~sskaperd/

Gary Richardson and Stergios Skaperdas

Department of Economics

University of California, Irvine

June 5, 2012

*Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών λειτουργεί ως σύστημα διασυνδεδεμένων υπηρεσιών και οργανισμών που ασχολούνται με τη διαχείριση των προγραμμάτων της κυβέρνησης ..