Οι … ελληνικές μέρες της Ισπανίας

ΠΗΓΗ: sofokleous 10

Η ‘κρίση’ είναι η λέξη των ημερών στη Μαδρίτη: κρίση ρευστότητας, κρίση χρέους, τραπεζική κρίση, οικονομική κρίση, κρίση εμπιστοσύνης, επενδυτική κρίση, κρίση ανεργίας: Η Ισπανία, το τελευταίο κλυδωνιζόμενο παιδί της ευρωπαϊκής περιφέρειας, πάσχει από κάθε τύπο κρίσης.

Τη στιγμή που τα προβλήματα αυξάνονται, η μόλις 5 μηνών συντηρητική κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι βρίσκεται υπό πολιορκία. Οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της είναι νευρικοί και  αρνούνται να μιλήσουν off the record φοβούμενοι διαρροές. Οι υπουργοί της κάνουν δηλώσεις που αντιφάσκουν μεταξύ τους. Τα σχέδια όλο αλλάζουν. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές κλονίζονται εν μέσω της αβεβαιότητας. Τα σκοτεινά βλέμματα στους διαδρόμους των υπουργείων είναι εμφανή.

Η τελευταία γκάφα: αφού για δύο μήνες η Μαδρίτη επέμενε ότι η Bankia, μια από τις τέσσερις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας, δεν χρειάζεται νέα κεφάλαια, την περασμένη βδομάδα πέταξε τη ‘βόμβα’ πως έχει κεφαλαιακή τρύπα ύψους 23 δις ευρώ. Η κυβέρνηση έπρεπε στη συνέχεια να εξηγήσει πού θα βρεθούν τα κεφάλαια να καλύψει τις ζημιές της Bankia από τη στιγμή που ήδη δυσκολεύεται να αναχρηματοδοτήσει το αυξανόμενο δημόσιο χρέος της.

Τα αποτελέσματα από τα νέα της Bankia στις ταραγμένες κεφαλαιαγορές ήταν σαρωτικά. Το ισπανικό χρηματιστήριο βρέθηκε σε χαμηλά 9 ετών, το ευρώ έπεσε κάτω το 1.24 προς το δολάριο και οι επενδυτές άρχισαν να ξεπουλάνε τα ισπανικά κρατικά ομόλογα οδηγώντας  τις αποδόσεις κοντά στο 7% – εκεί δηλαδή που η Πορτογαλία και η Ιρλανδία είχαν υποχρεωθεί να ζητήσουν διάσωση από τις Βρυξέλλες.

Όποιος ακούσει τα μεγάλα στελέχη της ισπανικής κυβέρνησης να μιλάνε, έχει την αίσθηση πως ακούει στελέχη της κυβέρνησης Παπανδρέου του 2010: τα λάθη σήμερα είναι των  ξένων... Ναι, είναι αλήθεια ότι η Ισπανία ζούσε πάνω από τα μέσα της για πολύ καιρό αλλά τώρα έχει εισέλθει σε μια οδυνηρή αλλά απαραίτητη περίοδο προσαρμογής και συρρικνώνει το δημόσιο τομέα της, περιορίζει τις κρατικές δαπάνες και ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της. Όλα γίνονται σωστά. Η κυβέρνηση είναι σοβαρή, αξιόπιστη, δεσμευμένη στους στόχους της και έχει μεγάλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Οι υπουργοί του Ραχόι και άλλοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι λένε πως οι ξένοι δεν αντιλαμβάνονται ότι η Ισπανία αύξησε τις εξαγωγές της περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα τα τελευταία 3 χρόνια, ότι η μεταρρύθμιση στις αγορές απασχόλησης μείωσε το κόστος παραγωγής και ότι η Μαδρίτη έχει πραγματοποιήσει την πιο σοβαρή αναδιάρθρωση του τραπεζικού της τομέα. Τώρα, λένε οι υπουργοί, η Μαδρίτη χρειάζεται μόνο χρόνο αλλά – προσθέτουν – και κάποια βοήθεια και στήριξη από τους Ευρωπαίους εταίρους της για να επιβιώσει της οξείας φάσης της κρίσης και να δώσει στις μεταρρυθμίσεις  χρόνο για να δουλέψουν.

Δεν υπάρχει χρόνος

Δυστυχώς όμως χρόνος δεν υπάρχει. Οι νέες προτάσεις των Βρυξελλών περί ανακεφαλαίωσης των ισπανικών τραπεζών με κεφάλαια που θα πάρουν απευθείας από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς διάσωσης  είναι πολύ κοντά σε αυτό που επιδιώκει ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι, αμφιβάλλουμε όμως αν θα βρουν το δρόμο τους και θα γίνουν ευρωπαϊκή νομοθεσία μέσα στη βασανιστική διαδικασία λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – με δεδομένο βέβαια και το ότι ο μεγάλος ηγεμόνας της Ευρώπης, η Γερμανία, είναι πολύ αρνητική απέναντι σε όλα αυτά. 

Έτσι οι Ισπανοί καταθέτες γίνονται όλο και νευρικοί. Οι διευθυντές των εφημερίδων μιλούν για κλήσεις από κόσμο που φοβάται για τα λεφτά του και ζητά συμβουλές. Οι εφημερίδες κάνουν ρεπορτάζ για πλούσιους που μεταφέρουν τα λεφτά τους στη σχετική ασφάλεια του Λονδίνου, της Γερμανίας και της Γαλλίας. Όπως και παλαιότερα για τους Έλληνες, έτσι και τώρα οι κτηματομεσίτες του Λονδίνου Savills και Knight Frank λένε πως τον Απρίλιο αυξήθηκε ο αριθμός των Ισπανών που αγόρασαν ακριβά ακίνητα στο Λονδίνο κατά 20%.

Τα νούμερα για την κίνηση των καταθέσεων δημοσιεύονται με καθυστέρηση. Τα στοιχεία Απριλίου δεν έχουν βγει ακόμη από την κεντρική τράπεζα της Ισπανίας. Σύμφωνα όμως με τα αντίστοιχα στοιχεία της ΕΚΤ, τον Απρίλιο οι καταθέσεις στις ισπανικές τράπεζες μειώθηκαν κατά 31,5 δις ευρώ.

Οι Ισπανοί τραπεζίτες βεβαίως επιμένουν ότι δεν υπάρχει καμιά μαζική έξοδος καταθέσεων. Ωστόσο οι υπουργοί του Ραχόι λένε κατ’ ιδίαν ότι πολύ θα ήθελαν να δουν ένα πανευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος ενός bank run που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλη καταστροφή. Το καλό εδώ είναι ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ευνοεί αυτή την ιδέα.

Τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται και στα άλλα μέτωπα. Με το κόστος δανεισμού να κατευθύνεται ολοταχώς προς το 7% και τους περισσότερους ξένους επενδυτές να αποφεύγουν ήδη τα ισπανικά ομόλογα, η Μαδρίτη θα δυσκολευτεί πολύ να αναχρηματοδοτήσει χρέος ύψους 98 δις ευρώ στους υπόλοιπους μήνες του 2012 και παράλληλα να βρει άλλα 52 δις ευρώ για να χρηματοδοτήσει το έλλειμμά της.

Σαρωτική πιστωτική σύσφιξη

Οι τοπικές τράπεζες έχουν κόψει τα δάνεια ή προσφέρουν δανεισμό με απαγορευτικά υψηλά επιτόκια πιέζοντας έτσι τις επιχειρήσεις και αυξάνοντας τον κίνδυνο για εταιρικές χρεοκοπίες που θα στείλουν την οικονομία στον πάτο.  Ο συνολικός δανεισμός των ισπανικών τραπεζών προς τις επιχειρήσεις ήταν 44.6 δις ευρώ στα τέλη του Μαρτίου – δηλαδή περίπου στο μισό από ό,τι ήταν στο τέλος της περιόδου ανάπτυξης, το 2007 – και η πιστωτική σύσφιξη βαθαίνει μήνα το μήνα.

Οι καταναλωτές αναβάλουν τις μεγάλες αγορές και κόβουν δαπάνες. Η αύξηση του κόστους δανεισμού έχει γίνει εθνική μανία. Όλοι οι ταξιτζήδες μιλούν για τα ‘πρίμιουμ κινδύνου’ που πρέπει να πληρώσει η Ισπανία και τα δελτία ειδήσεων ανοίγουν κάθε βράδυ με τα τελευταία νούμερα για τα σπρεντ του ισπανικού 10ετούς. Η κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι η κατάσταση είναι πλέον κρίσιμη.

Ανώτατοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι λένε εμπιστευτικά στους ξένους δημοσιογράφους ότι ο  Ισπανός πρωθυπουργός ασκεί πιέσεις στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο ώστε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να εγγυηθεί συνολικά τις καταθέσεις στην Ευρωζώνη, να προβεί σε αγορές ισπανικών ομολόγων προκειμένου να μειώσει τις αποδόσεις – κάτι που μάλλον έκανε χτες η ΕΚΤ – και να ηρεμήσει τις αγορές, ενώ παράλληλα ζητά την ενίσχυση της δημοσιονομικής ολοκλήρωσης της Ευρώπης και να επιτραπεί στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς διάσωσης να δώσουν απευθείας χρήματα στις ισπανικές τράπεζες για την ανακεφαλαιοποίησή τους.

«Η Ισπανία περνάει μια τρομερή κρίση εμπιστοσύνης», δήλωσε ανώτατη διπλωματική πηγή στο Ρόιτερ. «Οι αγορές αποτελούν σωστά τον κίνδυνο αλλά μισούν την αβεβαιότητα και σήμερα η αβεβαιότητα σκοτώνει την Ισπανία».

Τα βάζουν και με το Ραχόι,

Ζητούν τεχνοκράτες

Ορισμένοι τραπεζίτες και μέσα μαζικής ενημέρωσης τα βάζουν και με τον ίδιο τον Ισπανό πρωθυπουργό θεωρώντας τον παράγοντα επιδείνωσης της κατάστασης. Του προσάπτουν ότι είναι επαρχιώτης, χωρίς διεθνή εμπειρία, χωρίς γνώση των οικονομικών σε βάθος – ακόμη και το ότι τα αγγλικά του είναι προβληματικά. Στην έκτακτη συνέντευξη τύπου της περασμένης Δευτέρας που συνεκλήθη με πρωτοβουλία του ίδιου του Μαριάνο Ραχόι προκειμένου να ηρεμήσουν οι αγορές, ο Ισπανός πρωθυπουργός κατηγορήθηκε για έλλειψη διαφάνειας στο σχέδιό του περί το πώς θα χρηματοδοτήσει τη διάσωση της Bankia καθώς και για τις επίμονες δηλώσεις του ότι οι ισπανικές τράπεζες δεν θα χρειαστούν καμιά ευρωπαϊκή διάσωση. Τραπεζίτες και μέρος του Τύπου άρχισαν να ψιθυρίζουν διάφορα περί ανάγκης διαχείρισης της ισπανικής κρίσης από τεχνοκράτες, ενώ λίγες ώρες αργότερα κυβερνητικές πηγές εξέφρασαν τη δική τους απογοήτευση που τα μέσα δεν κατάφεραν να αντιληφθούν το ‘πολύ καθαρό’, όπως είπαν, μήνυμα του πρωθυπουργού.

Αναλυτές και ξένοι τραπεζίτες στην Ισπανία υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση της Μαδρίτης έχει βάλει ένα πολύ μεγάλο στοίχημα υποθέτοντας ότι η Γερμανία μαζί με την ΕΚΤ θα κάνουν στο τέλος πίσω και θα σώσουν την Ισπανία. Το Βερολίνο μέχρι στιγμής βεβαίως λέει ‘όχι σε όλα’: όχι στην αύξηση της δανειοδοτικής ισχύος των ευρωπαϊκών μηχανισμών διάσωσης, όχι στην εγγύηση του συνόλου των καταθέσεων της Ευρωζώνης, όχι στη χρήση ευρωομολόγου για τη χρηματοδότηση κυβερνήσεων, όχι και στην αύξηση των αγορών ισπανικών ομολόγων από την ΕΚΤ για να περιοριστούν τα σπρεντ.

Η δυσαρέσκεια στη Μαδρίτη για τη γερμανική πολιτική είναι παντού εμφανής. «Τα κράτη που κάνουν μεταρρυθμίσεις πρέπει να ανταμείβονται και όχι να τιμωρούνται», υποστήριξε την περασμένη βδομάδα η αντιπρόεδρος της ισπανικής κυβέρνησης Σοράγια Σάενθ. «Δεν μπορούμε να εξηγήσουμε στους πολίτες πως ό,τι εξοικονομούμε μέσω της λιτότητας το δίνουμε για να πληρώσουμε περισσότερους τόκους….», κατέληξε.

Αντιγερμανικές φωνές

Κορυφαίοι Ισπανοί αξιωματούχοι οικτίρουν την εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ‘μια γερμανική ένωση και οι υπόλοιποι’ ενώ πολλοί είναι οι επιχειρηματίες που κάνουν δυσάρεστες συγκρίσεις με την επιθετική κυριαρχία του Βερολίνου πάνω στην Ευρώπη κατά  το Δεύτερο Παγκόσμιο Παλέρμο.

Αλλά εκεί που οι πάντες καταλήγουν στην Ισπανία, τραπεζίτες, κρατικοί αξιωματούχοι και διπλωμάτες, είναι πως ‘η Ισπανία είναι πολύ μεγάλη για να αφεθεί να καταρρεύσει’. Δεν υπάρχει περίπτωση σημειώνουν, η Ευρωζώνη να υπάρξει χωρίς την τέταρτη σε μέγεθος οικονομία της. Το μέλλον της Ισπανίας είναι αξεδιάλυτα συνδεδεμένο με το μέλλον της Ευρώπης. Έτσι η Γερμανία θα υποχρεωθεί, έστω και απρόθυμα, να αλλάξει πορεία και να επιτρέψει στην ΕΚΤ και στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς διάσωσης να στηρίξουν την Ισπανία. Διαφορετικά, η Ευρώπη πάει σε κάτι πολύ κακό. Ή όπως δήλωσε ένας ανώτατος διπλωμάτης: «Τώρα η Γερμανία πρέπει να επιλέξει. Με την Ελλάδα δεν είναι υποχρεωμένη να επιλέξει. Μπορεί να την αφήσει να χρεοκοπήσει. Αλλά μια χρεοκοπία στην Ισπανία οδηγεί σε χρεοκοπία και την Ευρώπη. Έτσι στο τέλος πρέπει να πιστεύουμε ότι η Μέρκελ και οι Ταλιμπάν της Bundesbank θα αλλάξουν γνώμη και να κάνουν ό,τι χρειάζεται για να σωθεί η Ευρώπη».