Το διώξιμο των Ελλήνων δεν αρκεί για την κάθαρση της ευρωζώνης

Πηγή: ppol gr

του Σάιμον Τίλφορντ

Από το χειρισμό της Ελλάδας εξαρτάται η επιβίωση της ευρωζώνης και άρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) συνολικά. Αν γίνει κακός χειρισμός της εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη, η επέκταση της κρίσης και στα άλλα αγωνιζόμενα κράτη-μέλη θα τεθεί εκτός ελέγχου, οδηγώντας αναπότρεπτα στην κατάρρευση του ευρώ. Αν αντιθέτως η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ συνδυασθεί με γενναίες θεσμικές μεταρρυθμίσεις, η νομισματική ένωση μπορεί ακόμα να διασωθεί. Μάλιστα η αποχώρηση της Ελλάδας μπορεί να αποδειχθεί θετική για την ευρωζώνη αν δώσει στις γερμανικές αρχές τον απαραίτητο πολιτικό χώρο ώστε να υποστηρίξουν αυτές τις μεταρρυθμίσεις.

Μερικοί πολιτικοί ιθύνοντες της ευρωζώνης θεωρούν πως η αποχώρηση της Ελλάδας από το κοινό νόμισμα θα λειτουργήσει ως καθαρτήρια εμπειρία. Η αποβολή της Ελλάδας θα δείξει στα άλλα προβληματικά κράτη-μέλη της ευρωζώνης πόσο επικίνδυνο είναι να παραβλέπουν τους δημοσιονομικούς στόχους που περιλαμβάνονται στα προγράμματα διάσωσής τους. Οι κίνδυνοι επέκτασης της κρίσης μπορεί να ελεγχθούν καθώς οι κυβερνήσεις θα διαπιστώνουν πως δεν υπάρχει άλλη διέξοδος από την εφαρμογή των συστάσεων των δανειστών τους, πράγμα που θα καθησυχάσει τους επενδυτές όσον αφορά τη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών τους. Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, η εκδίωξη της Ελλάδας θα αναδείξει την ανάγκη για μεγάλες θεσμικές μεταρρυθμίσεις της νομισματικής ένωσης, σαν την κοινή διαχείριση του χρέους και την πανευρωπαϊκή προστασία του τραπεζικού συστήματος.

Αλλά αυτή η προσέγγιση παρουσιάζει ορισμένα προβλήματα.

• Πρώτον, υποθέτει πως η Ελλάδα και τα υπόλοιπα σκληρά δοκιμαζόμενα κράτη-μέλη της ευρωζώνης μπορούν να πετύχουν τους δημοσιονομικούς τους στόχους, αρκεί να προσπαθήσουν αρκετά σκληρά. Αλλά αυτός ο τρόπος σκέψης είναι ακριβώς ο ίδιος που οδήγησε την ευρωζώνη ως εδώ και κατέστησε ανεξέλεγκτη την κρίση. Η υπόθεση εργασίας είναι πως αν η Έλληνες επιθυμούν να παραμείνουν στην ευρωζώνη, ξέρουν τι πρέπει να κάνουν: να σφίξουν τις δημοσιονομικές τους πολιτικές όσο τους ζητείται και να προωθήσουν τις συμπεφωνημένες οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Είναι γενικά αποδεκτό πως η Ελλάδα είναι μια χώρα κακοδιοικούμενη. Αλλά η παραπάνω αφήγηση εξακολουθεί να είναι παραπλανητική, διότι η πολιτική λιτότητας που επιβάλλεται στην Ελλάδα έχει φτάσει στο σημείο να αυτοϋπονομεύεται από τη βαθιά ύφεση στην οποία ρίχνει την ελληνική οικονομία, που εκτοξεύει στα ύψη το δημόσιο χρέος.
• Το δεύτερο πρόβλημα αυτής της ανάλυσης είναι πως υποτιμά τους κινδύνους επέκτασης της ελληνικής κρίσης. Η τρέχουσα πολιτική κρίση της Ελλάδας και η αύξηση του κινδύνου να βρεθεί εκτός ευρωζώνης έχουν ήδη οδηγήσει σε απότομη του κόστους δανεισμού των προβληματικότερων κρατών-μελών και σε νέο κύμα δυσπιστίας των επενδυτών προς τις τράπεζές τους. Είναι φανερό γιατί συμβαίνει αυτό: τυχόν αποχώρηση της Ελλάδας θα αποδείκνυε πως είναι μύθος πως η συμμετοχή μιας χώρας στην νομισματική ένωση είναι οριστική και ανεπίστρεπτη. Μόλις καταστεί σαφές πως η ένταξη των κρατών-μελών στην ευρωζώνη είναι μια διαδικασία αντιστρέψιμη, ο δανεισμός των υπόλοιπων κλυδωνιζόμενων κρατών-μελών που μάχονται να επιτύχουν μη-επιτεύξιμους δημοσιονομικούς στόχους εντός της ευρωζώνης θα καταστεί πολύ πιο ριψοκίνδυνος. Η διαφυγή κεφαλαίων από τα προβληματικά κράτη-μέλη θα κλιμακωθεί, εξασθενώντας περαιτέρω τις τράπεζες και τους ιθύνοντες που είναι υπεύθυνοι να τις στηρίξουν.
• Το τρίτο πρόβλημα με την πεποίθηση πως ο διωγμός της Ελλάδας εκτός νομισματικής ένωσης μπορεί να αποδειχθεί κατά κάποιον τρόπο καθαρτήριος, είναι πως υποθέτει πωςαπλά η Ελλάδα θα εξωθηθεί εκτός ευρωζώνης και θα αφεθεί στη μοίρα της, για να λειτουργεί ως το τραγικό παράδειγμα του τι συμβαίνει όταν ένα κράτος-μέλος δεν υπακούει στις επιταγές του προγράμματος διάσωσής του. Αλλά τα πράγματα δεν θα γίνουν έτσι. Πέραν του γεγονότος πως οι δανειστές της Ελλάδας θα εξαναγκασθούν να αποδεχθούν τη διαγραφή μεγάλου μέρους των πελώριων ποσών που έχουν δανείσει στην Ελλάδα, η ευρωζώνη αναγκαστικά θα συνεχίσει να υποστηρίζει την Ελλάδα προκειμένου να διασώσει τις τράπεζες και τα δημόσια οικονομικά της. Χωρίς αυτό, θα έχουμε κοινωνική και οικονομική κατάρρευση και ανάδυση ενός «αποτυχημένου κράτος» εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Είναι σωστό πως η αποχώρηση της Ελλάδας θα δημιουργήσει ένα προηγούμενο, αλλά θα πρόκειται για ένα εντελώς παράδοξο προηγούμενο: με τη συμπαράσταση της ευρωζώνης και του «διεθνούς νομισματικού ταμείου» (ΔΝΤ) η ανάκαμψη της Ελλάδας εκτός ευρωζώνης μπορεί να αποδειχθεί σχετικά ταχεία, καθιστώντας την επιλογή της αποχώρησης από το ευρώ θελκτική και σε άλλα κράτη-μέλη, που εντός ευρωζώνης αντιμετωπίζουν ύφεση και διάβρωση της εθνικής τους κυριαρχίας.

Η καλύτερη μέθοδος για να αντιμετωπισθεί η επέκταση της κρίσης είναι να παραμείνει η Ελλάδα εντός ευρωζώνης. Μολοταύτα, τα πολιτικά εμπόδια για την παραμονή της Ελλάδας μοιάζουν ανυπέρβλητα. Είναι αληθές πως η κακή μοίρα της Ελλάδας οφείλεται εν πολλοίς στην πολιτική που της απαιτήθηκε να εφαρμόσει από την τρόικα της ευρωζώνης, του ΔΝΤ και της «ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας» (ΕΚΤ). Αλλά φυσικά η εξόφθαλμη διαφθορά και ο πελατειασμός του ελληνικού πολιτικού συστήματος ευλόγως αποθαρρύνουν τους εταίρους της να κάνουν παραχωρήσεις στην Ελλάδα ή να συνεχίσουν να της εμπιστεύονται τη συνδιαχείριση του κοινού τους νομίσματος. Οι μεταρρυθμίσεις που θα απαιτήσει η διάσωση του ευρώ απαιτούν μεγάλο βαθμό αλληλεγγύης μεταξύ των συμμετεχουσών οικονομιών, κάτι που είναι δύσκολο να ισχύσει για την Ελλάδα.

Το ερώτημα άρα που τίθεται είναι πώς θα γίνει η εκδίωξη της Ελλάδας από την ευρωζώνη συμβατή με την επιβίωση του κοινού νομίσματος. Είναι σαφές πως η αποβολή της Ελλάδας θα χρειαστεί να συνδυασθεί με την δημιουργία ενός πολύ σημαντικότερου ευρωπαϊκού ταμείου στήριξης, ώστε να ενισχυθεί η λεγόμενη «ζώνη πυρασφάλειας» γύρω από τα υπόλοιπα κλυδωνιζόμενα κράτη-μέλη.Αλλά η τιθάσευση των προβλημάτων που θα δημιουργήσει η αποχώρηση της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα απαιτήσει πολύ περισσότερα. Θα χρειαστούν πράγματι τρεις μέγιστες μεταρρυθμίσεις.

• Πρώτον, πολιτική συμφωνία για κοινή διαχείριση ενός τμήματος του δημοσίου χρέους των κρατών-μελών.
• Δεύτερον, πανευρωπαϊκή προστασία των τραπεζών, που σημαίνει πως την ευθύνη της στήριξης των τραπεζών θα την επωμισθεί πλέον η ευρωζώνη συνολικά, αντί των εθνικών κυβερνήσεων.
• Τρίτον, πολιτική συμφωνία για διεύρυνση της εντολής της ΕΚΤ ώστε να ανοίξει ο δρόμος να λειτουργεί ως δανειστής τελευταίας ευκαιρίας, όπως οφείλει κάθε κεντρική τράπεζα.

Τυχόν έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα αυξήσει αντί να μειώσει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το κοινό νόμισμα. Όχι μόνο δεν πρόκειται να μειώσει την ανάγκη για μείζονες θεσμικές μεταρρυθμίσεις της λειτουργίας της ευρωζώνης, αλλά θα τις καταστήσει πιο επιτακτικές.Αν η νομισματική ένωση θέλει να αποφύγει την επέκταση της κρίσης, θα χρειαστεί να συνδυάσει την απώλεια του πλέον αμφιλεγόμενου μέλους της με μεταρρυθμίσεις στις οποίες ως τώρα αντιτίθενται σθεναρά τα βασικότερα μέλη της. Το κατά πόσο είναι δυνατό κάτι τέτοιο, τελικά εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τα τεκταινόμενα στη Γερμανίαy. Θα κατανοήσουν οι γερμανικές αρχές πως αυτές οι ριζικές μεταρρυθμίσεις θα αποδειχθούν εντέλει ωφέλιμες για τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα της χώρας τους; Κι αν το κάνουν, θα κατορθώσουν να πείσουν τα υπόλοιπα πιο σκεπτικιστικά κράτη-μέλη να ακολουθήσουν το Βερολίνο;

---

Ο Simon Tilford είναι επικεφαλής οικονομολόγος του «κέντρου για ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση» (CER)

'Αλλα άρθρα του Simon Tilford:

• Η αναδιάρθρωση του χρέους δεν αρκεί για να επιλυθεί η κρίση του ευρώ (22/5/2011)
• Η Ευρώπη δεν αντέχει τη χρεοκοπία της Ελλάδας (19/1/2010)
• H Ελλάδα δεν έχει πια πού να κρυφτεί (30/10/2009)