Πώς θα χτιστεί η ένωση που θα σώσει το ευρώ

Πηγή: FT ( via euro2day)

by W. Munchau

Φτάσαμε στην διακλάδωση, στο σημείο που πρέπει να ληφθούν αποφάσεις. Αν η Ελλάδα υποχρεωνόταν να εγκαταλείψει το ευρώ, η ευρωζώνη θα μεταλλασσόταν από νομισματική ένωση σε μια χαλαρή ζώνη με ενιαίο νόμισμα. Μετά πιστεύω ότι θα ακολουθούσε μαζική απόσυρση ξένων επενδύσεων, πιστωτική αποστράγγιση και μεγάλη σταθερή διολίσθηση οικονομικής παραγωγής. Δεν υπάρχει τρόπος ώστε να αντέξει η ευρωζώνη ένα τέτοιο σοκ ακέραιη. Οι επιπτώσεις της απόσυρσης θα είναι καταστροφικές και για την Ελλάδα. 

Στην άλλη κατεύθυνση βρίσκεται η δημοσιονομική ένωση. Αν όμως πρόκειται να σώσει την ευρωζώνη, θα πρέπει να περιέχει τα τέσσερα παρακάτω στοιχεία. Δεν χρειάζεται να εισαχθούν όλα άμεσα, αλλά οι ηγέτες της ευρωζώνης θα πρέπει να δεσμευθούν σε αυτά. 

Πρώτον, ένα ταμείο εγγυήσεων για όλη την ευρωζώνη με ομόφωνη εγγύηση ότι οι καταθέσεις θα πρέπει να ξεπληρωθούν σε ευρώ, ακόμη κι αν μια χώρα φύγει από την ευρωζώνη. 

Δεύτερον, μια εταιρία τραστ που θα χρηματοδοτείται από την ευρωζώνη με εξουσία για εκκαθαρίσεις τραπεζών, χωρίς εθνικό βέτο. Είναι πολύ σημαντικό να περιλαμβάνει όλες τις τράπεζες, όχι μόνο τις μεγαλύτερες, αφού οι πιο ευάλωτες τυχαίνει να είναι οι δευτεροκλασάτες, όπως η ισπανική Bankia. Το τραστ θα πρέπει να συνοδεύεται με περαιτέρω συγκέντρωση της ρύθμισης και επόπτευσης των τραπεζών.

Τρίτον, ένα κατάλληλο ομόλογο ευρωζώνης που θα καλύψει μεγάλο τμήμα των νέων και των σε κυκλοφορία χρεών. Θα πρέπει να γίνει μερική μεταφορά της δημοσιονομικής ανεξαρτησίας από το κράτος-μέλος στο κέντρο. Σε ιδανική περίπτωση, η νέα δημοσιονομική ένωση θα έχει επίσης ρυθμιστικές εξουσίες στις αγορές εργασίας και προϊόντων. 

Τέταρτον, αλλαγή των αρμοδιοτήτων της ΕΚΤ ώστε να περιλαμβάνουν συγκεκριμένη ευθύνη για την χρηματοπιστωτική σταθερότητα, και θα καθιστούν σαφές ότι η ΕΚΤ δεν έχει περιορισμούς στην διενέργεια επιχειρήσεων στην δευτερογενή αγορά, για να πετύχει τους στόχους της. 

Για τα σημεία 1 και 2 χρειάζεται νομοθεσία, αλλά όχι αλλαγές στις ευρωπαϊκές συνθήκες και θα πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα. Για τα σημεία 3 και 4 αρκεί να δηλωθεί η σαφής πρόθεση τώρα και να ξεκινήσει η διαδικασία μεταβολής της συνθήκης, που θα πάρει χρόνο. 

Στο δείπνο τους την περασμένη Τετάρτη, οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορεί να μην βρήκαν μια λύση, αλλά για πρώτη φορά από τότε που ξέσπασε η κρίση, τουλαχιστον συζήτησαν ουσιώδη μέτρα για λύσεις, όπως ομόλογα ευρωζώνης και ασφάλιση καταθέσεων. Την Τετάρτη το βράδυ, σταμάτησαν για να σκεφτούν. Το πρόβλημα είναι ότι ίσως έχουν αργήσει πολύ. Ισως δεν είναι δυνατόν να συμφωνηθεί μια τέτοια πορεία, δεδομένου ότι υπάρχουν πολύ μεγάλες αντιστάσεις να καμφθούν. 

Τι θα συμβεί αν η Ελλάδα μείνει στην ευρωζώνη, αλλά δεν συμφωνηθεί πλήρως η παραπάνω λίστα; 

Στην πρώτη περίπτωση, η Ελλάδα θα κάνει στάση πληρωμών εντός της προστασίας της διάσωσης το 2013 ή 2014. Τότε, η Ισπανία θα ζητήσει πρόγραμμα υπό το ESM για να αντιμετωπίσει την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού κλάδου. Τελικώς θα πρέπει να γίνει κοινή ανάληψη και αυτής της υποχρέωσης. Δεδομένου ότι η Ιταλία είναι χρεοκοπημένη με τα ισχύοντα επιτόκια, θα πρέπει και αυτή να ενταχθεί στο ESM. Για να γίνει αυτό, το πρόγραμμα θα πρέπει να αυξηθεί από τα 500 δισ. στα 2-3 τρισ. ευρώ. Στο μέλλον, οι υποχρεώσεις του ESM θα μοιραστούν ανάμεσα σε ένα ταμείο εκκαθάρισης τραπεζών και σε ένα ομόλογο ευρωζώνης. Θα είναι ένας έμμεσος και μάλλον μπερδεμένος δρόμος, αλλά θα μας βγάλει το ίδιο αποτέλεσμα. 

Τι θα γίνει σε περίπτωση που συμφωνηθεί μόνο το ομόλογο εξαγοράς χρέους; Υπάρχει απ’ όσο φαίνεται κάποια κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση. Θα λέγαμε ότι το ομόλογο εξαγοράς χρέους είναι το ευρω-ομόλογο για τους κατοίκους της χώρας της λιτότητας. Την ιδέα πρότεινε το γερμανικό συμβούλιο οικονομικών εμπειρογνωμόνων. Είναι να συγκεντρωθούν όλα τα «υπερβολικά» χρέη σε ένα ευρωομόλογο που θα αποπληρωθεί μέσα σε 20 χρόνια. Το «υπερβολικό» είναι το κομμάτι του χρέους που ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ. Στα τέλη των 20 χρόνων, το ομόλογο θα πρέπει να έχει εξοφληθεί. Θα μείνει μόνο το εθνικό χρέος. 

Θεωρώ ότι αυτό το σχέδιο δεν είναι ρεαλιστικό γιατί δεν είναι ρεαλιστικός ο ίδιος ο συντελεστής χρέους στο ΑΕΠ. Πραγματικά πιστεύουμε ότι η Ιταλία θα μειώσει το χρέος της από το 120% στο 60%; Και δεν θα βοηθήσει την Ισπανία, αφού το πρόβλημά της είναι το χρέος του ιδιωτικού τομέα. Ένα ταμείο εξαγορών χωρίς το ομόλογο ευρωζώνης, ίσως επίσης δεν καταφέρει να προσφέρει σημαντική μείωση επιτοκίων. Δεν θα συμβούλευα την ΕΕ να υιοθετήσει μια τέτοια ανεπαρκή βάση για την δημοσιονομική της ένωση. 

Ετσι, μένουμε με τις εξής επιλογές: Άμεση κατάρρευση αν φύγει η Ελλάδα από την ευρωζώνη ή απευθείας πορεία ανακούφισης προς την δημοσιονομική ένωση ή έμμεση πορεία μέσω διεύρυνσης του ESM ή την άκαρπη ανακατωσούρα. 

Υποπτεύομαι ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα δοκιμάσουν το τελευταίο. Κι αυτό βέβαια θα καταρρεύσει, και τότε θα φτάσουν στο επόμενο σημείο διακλάδωσης. Πάντως λαμβάνω κάποια ενθαρρυντικά μηνύματα από τον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων στις Βρυξέλλες, την Φρανκφούρτη, το Παρίσι και την Ρώμη, που ανοιχτά πλεον τάσσονται υπέρ μιας δημοσιονομικής ένωσης σε πολλαπλά στάδια. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση.