Δημιουργήσαμε Ευρώπη, αλλά όχι Ευρωπαίους

ΠΗΓΗ: FT (via euro2day)

by G. Rachman

«Δημιουργήσαμε την Ιταλία, τώρα πρέπει να δημιουργήσουμε Ιταλούς», είναι μια διάσημη φράση του Ιταλού διανοούμενου Massimo d’ Azeglio, μετά την ενοποίηση της χώρας του το 1861. Η σημερινή γενιά Ευρωπαίων πολιτικών αντιμετωπίζει την σύγχρονη εκδοχή του διλήμματός του: Δημιούργησαν την Ευρωπαϊκή Ένωση, τώρα πρέπει να φτιάξουν Ευρωπαίους. 

Η δημιουργία της ομαδικής ταυτότητας συνήθως πραγματοποιείται μέσα από πολλές γενιές, αλλά οι Ευρωπαίοι πολιτικοί δεν έχουν πλέον την πολυτέλεια του χρόνου. Αν δεν πείσουν τους 500 εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ να νοιώσουν περισσότερο δεμένοι με την Ευρώπη και λιγότερο με τις χώρες τους, ίσως δεν μπορέσουν να κάνουν τα απαραίτητα βήματα για την διάσωση του ευρώ. 

Οι περισσότεροι αναλυτές πιστεύουν ότι, για να σωθεί το ευρώ, θα πρέπει να βρει στήριξη σε έναν πολύ μεγαλύτερο ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, σε κοινά ομόλογα (ευρωομόλογα) και πιο ισχυρή κεντρική κυβέρνηση. Αυτά τα πράγματα δεν πρέπει να προκύψουν άμεσα, αλλά η κατεύθυνση της διαδρομής πρέπει να καθοριστεί σύντομα. Ωστόσο,η λαϊκή στήριξη για βήματα τέτοιου είδους δεν φαίνεται πουθενά. Οι Γερμανοί φορολογούμενοι αντιδρούν στην ιδέα να δώσουν περισσότερα κεφάλαια στην νότια Ευρώπη. Οι Έλληνες και ΙσπΗ ευρωπαϊκή ταυτότητα που χρειάζεται ώστε να αποδώσει η Ευρώπη δεν είναι αρκετά ισχυρή. Όμως χωρίς αυτήν, η ΕΕ μοιάζει σαν κτίριο με σαθρά θεμέλια, που προσπαθεί να αντέξει στον πολιτικό και οικονομικό σεισμό.

Όπως και η Ιταλία, η Ευρώπη πάσχει από διχασμό Βορρά – Νότου, με αμοιβαίες πικρίες, που μεγαλώνουν συνέχεια, ανάμεσα στους πολίτες του πιο εύπορου Βορρά και του οικονομικά προβληματικού Νότου. Οι πολιτικοί πρέπει να βρουν τρόπο να πείσουν και τις δύο πλευρές να ξεπεράσουν τις διαφορές τους, σκεφτόμενοι ότι είναι όλοι Ευρωπαίοι. 

Όμως η «δημιουργία Ευρωπαίων» θα είναι πολύ πιο δύσκολη από την «δημιουργία Ιταλών». Η διαδικασία της δημιουργίας ταυτότητας πρέπει να γίνει μέσα σε μια τεράστια εδαφικά περιοχή με βαθιές διαφορές γλώσσας και κουλτούρας. 

Ολοι οι δημιουργοί εθνών είχαν επίγνωση του γεγονότος ότι το κοινό εθνικό παρελθόν και η ενιαία γλώσσα είναι ουσιώδη στοιχειά για την δημιουργία ενός έθνους. Ο έλεγχος του εκπαιδευτικού συστήματος είναι βασικός. Το 1861, μόνο ένας στους 40 Ιταλούς μιλούσε ιταλικά. Κι αυτό διορθώθηκε μέσω των σχολείων. Όμως σήμερα την εκπαίδευση κρατούν αυστηρά τα 27 έθνη της ΕΕ. Δεν υπάρχει κοινή διδακτική ύλη εντός της ΕΕ, πολύ περισσότερο, απουσιάζει η κοινή γλώσσα. 

Μετά από την σύνοδο της ΕΕ κατά την οποία δημιουργήθηκαν οι γερμανικής έμπνευσης δημοσιονομικοί κανόνες, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος των Χριστιανοδημοκρατών της καγκελαρίου Angela Merkel, ο κ. Volker Kauder είπε: «Τώρα η Ευρώπη μιλά γερμανικά». Αυτό όμως δεν ισχύει ούτε κυριολεκτικά ούτε μεταφορικά. Είναι πάρα πολύ νωρίς για να ισχυριστεί κάποιος ότι η γερμανική «κουλτούρα οικονομικής σταθερότητας» ενσωματώθηκεστην νότιο Ευρώπη. Και στην πραγματικότητα η διδασκαλία της γερμανικής γλώσσας φθίνειστην Ευρώπη, έστω κι αν παρατηρείται αύξηση της ζήτησης για μαθήματα γερμανικής γλώσσας στη νότιο Ευρώπη, καθώς η ανεργία προκαλεί μετανάστευση. 

Αν η Ευρώπη ήθελε πραγματικά να διδαχθούν όλοι οι πολίτες της μια κοινή γλώσσα, ο προφανής υποψήφιος θα ήταν τα αγγλικά. Όμως το να προταθεί να γίνουν τα αγγλικά υποχρεωτική γλώσσα στα γαλλικά σχολεία, θα ήταν απλώς ένας νέος και διασκεδαστικός τρόπος για πολιτική αυτοκτονία. 

Βέβαια κάποιοι παρατηρητές νόμιζαν ότι εντόπισαν ελπιδοφόρες ενδείξεις δημιουργίας μιαςπανευρωπαϊκής ταυτότητας στις επικείμενες γαλλικές προεδρικές εκλογές, όταν ανακοινώθηκε ότι η κα Angela Merkel θα συνταχθεί με την εκστρατεία του κου Nicolas Sarkozy. Όμως η ιδέα αμέσως εγκαταλείφθηκε, μαζί με τις αρχικές δηλώσεις Sarkozy ότι θα εισάγει το επιτυχημένο γερμανικό μοντέλο στην Γαλλία. Οσο για την καταιγιστική πρώτη ομιλία του κυρίου αντιπάλου του François Hollande, αυτή ήταν γεμάτη αναφορές σε μεγάλες μορφές της γαλλικής ιστορίας, από τον Κλεμανσώ μέχρι τον Καμύ, αλλά στην Ευρώπη δεν έγινε σχεδόν καμία αναφορά. 

Μάλιστα, καθώς περνάει ο καιρός, η προεκλογική συζήτηση στην Γαλλία γίνεται όλο και πιοεσωστρεφής. Οι αξιωματούχοι των Βρυξελλών, που είναι πεπεισμένοι ότι η Ευρώπη πρέπει να προωθήσει βαθύτερη ενοποίηση, είναι ωστόσο υποχρεωμένοι να ακούν τον κ. Hollande να υπόσχεται «επαναδιαπραγμάτευση» του νέου δημοσιονομικού συμφώνου της ΕΕ και τον κ. Sarkozy να απειλεί να αποσύρει την Γαλλία από την συμφωνία ελεύθερης διακρατικής μετακίνησης (συνθήκη Σένγκεν). Στις εκλογές της Ελλάδας τον επόμενο μήνα, είναι επίσης πολύ πιθανό να εκδηλωθούν μεγάλες εξάρσεις εθνικιστικών συμπεριφορών, ειδικά μετά την συγκλονιστική αυτοκτονία συνταξιούχου έξω από την Βουλή, που στο σημείωμά του κατηγορούσε τους Έλληνες πολιτικούς ότι είναι προδότες οι οποίοι πούλησαν την χώρα στους ξένους. 

Οι ομαδικές ταυτότητες μπορούν να σφυρηλατηθούν σε καιρούς κρίσεων και πολέμου. Όμως, αντί να «δημιουργεί Ευρωπαίους», η σημερινή κρίση ενθαρρύνει τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιστρέψουν σε παλαιότερες εθνικές ταυτότητες, με βαθύτερες ρίζες. ανοί ψηφοφόροι δεν δείχνουν έτοιμοι να αφήσουν τις Βρυξέλλες να φτιάξουν τους προϋπολογισμούς τους.