Γιατί το ελληνικό πρόβλημα δε θα λυθεί

ΠΗΓΗ: Sofokleous 10

Tις επόμενες μέρες να περιμένετε πολύ θόρυβο για την «εκπληκτική συμφωνία» που θα διαγράψει ένα μεγάλο μέρος του πελώριο δημόσιου χρέους της Ελλάδας -και θα χορηγήσει στην κλυδωνιζόμενη χώρα και δεύτερο «πακέτο» βοήθειας, ύψους άλλων 130 δις ευρώ.  Αλλά μην «τσιμπάτε»: στην πραγματικότητα, τα προβλήματα της Ελλάδας εξακολουθούν να είναι εξίσου μεγάλα.

Οι ιδιώτες πιστωτές της Ελλάδας (τράπεζες και ανάλογοι δανειστές) πιθανότατα θα συμφωνήσουν να διαγράψουν το 50% της ονομαστικής αξίας των ελληνικών χρεογράφων τους. Αν προσθέσετε κι άλλα «δωράκια» στην Ελλάδα, π.χ. το μικρότερο επιτόκιο και την επιμήκυνση της περιόδου αποπληρωμής, οι συνολικές απώλειες των δανειστών της μπορεί να φθάσουν ως και το 70%, ανάλογα πώς τις μετράτε.

Αλλά αυτή η «εκπληκτική» εξέλιξη δεν είναι παρά η αναγνώριση της πραγματικότητας: τους τελευταίους μήνες οι χρηματαγορές ήδη εκτιμούν την πραγματική αξία των ελληνικών χρεογράφων στο 25% της ονομαστικής τους αξίας.

Οι περισσότερες από τις τράπεζες που έχουν δανείσει την Ελλάδα, έχουν ήδη συμπεριλάβει στους ισολογισμούς τους μεγάλο μέρος των απωλειών τους.

Πολύ φασαρία γίνεται και για το ρόλο της «ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας» (ΕΚΤ), η οποία κατέχει κάμποσο από το ελληνικό χρέος, αλλά αρνείται να συμμετάσχει στο συλλογικό «κούρεμα», προς μεγάλη δυσαρέσκεια των ιδιωτών δανειστών της Ελλάδας -που ως εκ τούτου καλούνται να αναλάβουν ακόμα μεγαλύτερο τμήμα των απωλειών που είναι απαραίτητες για να μειώσει η Ελλάδα το χρέος της σε βιώσιμα επίπεδα. Όπως φαίνεται, τελικά η ΕΚΤ θα αναλάβει από τη μεριά της τμήμα των ζημιών αυτών, αφού πρώτα εξασφαλίσει πως θα τη στηρίξουν οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της ευρωζώνης.

Κατά τα άλλα, η ΕΚΤ ζητά από τους Έλληνες ένα ακόμα κομμάτι της σάρκας τους, υπό τη μορφή νέων περικοπών στις κρατικές δαπάνες ύψους 1.5% του ελληνικού ΑΕΠ. Αυτή φαίνεται να είναι η έκπληξη της τελευταίας στιγμής.

Πολλά ερωτήματα υπάρχουν ακόμα όσον αφορά τις ελληνικές τράπεζες. Κατέχουν ένα μεγάλο μερίδιο του ελληνικού δημοσίου χρέους, και πιθανότατα θα αναζητήσουν κρατική ενίσχυση για να καλύψουν τις ζημιές τους. Πράγμα που σημαίνει πως ένα μεγάλο μέρος της παρεχόμενης βοήθειας προς την Ελλάδα δεν είναι παρά λεφτά που θα της τα πάρουν από τη μια τσέπη για να της τα βάλουν στην άλλη.

Χωρίς εναλλακτική λύση

Φυσικά, είναι πάντα πιθανό να μην επιτευχθεί συμφωνία. Αλλά οι επιπτώσεις τότε θα είναι τόσο καταστροφικές για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, που κάτι τέτοιο φαίνεται απίθανο.

Η ελληνική κυβέρνηση θα κληθεί στις 20 Μαρτίου να αποπληρώσει ένα χρεόγραφο ύψους 14 δις ευρώ. Χωρίς συμφωνία, η Ελλάδα δεν πρόκειται να λάβει άλλη βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ). Χωρίς βοήθεια, δε θα μπορέσει να αποπληρώσει το χρέος της.

Αν συμβεί αυτό, τα πράγματα θα χειροτερέψουν ακόμα περισσότερο για τους δανειστές της. Το ελληνικό χρέος υπόκειται ως επί το πλείστον στο εγχώριο δίκαιο, που σημαίνει πως στο χειρότερη περίπτωση η Ελλάδα μπορεί απλά να ψηφίσει ένα νόμο που θα διαγράψει το μεγαλύτερο μέρος του χρέους της.

Αλλά μια άτακτη ελληνική χρεοκοπία θα επηρεάσει αρνητικά ολόκληρη την ευρωζώνη. Η μεγαλύτερη ζημιά θα αφορά την αξιοπιστία ολόκληρης της προσπάθειας διάσωσης των υπερχρεωμένων κρατών-μελών της. Αν οι πολιτικοί της ευρωζώνης αποτύχουν να διαχειριστούν την περίπτωση της Ελλάδας, τι αξιοπιστία θα έχουν ως διασώστες της -πολύ μεγαλύτερης- Ιταλίας; Οι αγορές θα αρχίσουν ξανά να θέτουν δύσκολες ερωτήσεις, και οι πάντες θα προεξοφλήσουν πως η Πορτογαλία θα είναι η επόμενη χώρα που θα ξεμείνει από λεφτά.

Φυσικά, μια χρεοκοπία θα είναι καταστροφική και για τους ίδιους τους Έλληνες. Θα τους ξεκόψει από τη μοναδική πηγή ρευστότητας που τους έχει απομείνει: τα «πακέτα» διάσωσης της ΕΕ και του ΔΝΤ στο ελληνικό κράτος και της ΕΚΤ στις ελληνικές τράπεζες. Χωρίς τα λεφτά αυτά, η Ελλάδα δε θα μπορεί να πληρώσει ούτε καν τις βασικές κρατικές λειτουργίες της.

Στο σημείο αυτό, η θέση της Ελλάδας έχει βελτιωθεί: το τελευταίο εξάμηνο του 2011 μάλιστα παρουσίασε μικρό πρωτογενές πλεόνασμα.

Αλλά μην πλανιέστε: η Ελλάδα δεν θα έχει αρκετά λεφτά για να σώσει τις τράπεζές της. Και η κρατική χρεοκοπία, σε συνδυασμό με την κατάρρευση των εγχωρίων τραπεζών, θα βυθίσει τη χώρα σε ακόμα χειρότερη ύφεση, που σημαίνει περαιτέρω μείωση των φορολογικών εσόδων και νέα αύξηση κρατικών δαπανών σαν τα επιδόματα ανεργίας (αν υποθέσουμε πως το κράτος θα έχει ακόμα αρκετά λεφτά για να τα καταβάλλει).

Η πραγματική ιστορία

Οπότε, με δεδομένο πως η χρεοκοπία δεν είναι επιλογή, κατά πάσα πιθανότητα θα έχουμε μια συμφωνία της υστάτης στιγμής, κατά την τιμημένη ευρωπαϊκή παράδοση.

Αλλά ξέρετε κάτι; Τελικά, δεν έχει τόση σημασία!

Όσοι προσηλώνονται στην ικανότητα της Ελλάδας να ξεπληρώσει τα χρέη της, χάνουν το σημαντικό. Το πραγματικό ερώτημα είναι αν η Ελλάδα θα συνεχίσει να διαθέτει την πολιτική βούληση να παραμείνει εντός της ευρωζώνης.

Να μερικές πραγματικά σημαντικές στατιστικές:

Μετά την ένταξή της στην ευρωζώνη, το 2001, το ελληνικό κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος (που μετράει την μισθολογική ανταγωνιστικότητα) σε σχέση με το γερμανικό αυξήθηκε κατά 32%.

Σύμφωνα με στοιχεία του «Bloomberg» το έλλειμμα του ελληνικού τρέχοντος ισοζυγίου πληρωμών (ένας ευρύτερος τρόπος υπολογισμού του εμπορικού ελλείμματος) έφτανε στα μέσα της περσινής χρονιάς το 10% του ΑΕΠ.

Την τελευταία τριετία, ως τον περσινό Νοέμβριο, οι Έλληνες καταθέτες (νοικοκυριά και επιχειρήσεις) προχώρησαν σε αναλήψεις του 28% των καταθέσεών τους σε ελληνικές τράπεζες, κι έκτοτε ο ρυθμός αυτός επιταχύνθηκε.

Η ελληνική οικονομία υπέστη ύφεση της τάξης του 5.5% πέρσι (συνολικά 12% από το 2008) και φέτος αναμένεται να μειωθεί κατά άλλο ένα 2.8%.

Τι μας λένε αυτές οι στατιστικές;

Η πρώτη μάς λέει πως οι Έλληνες εργαζόμενοι δεν μπορεί να γίνουν ανταγωνιστικοί χωρίς σημαντικές μισθολογικές περικοπές στην Ελλάδα (ή μεγάλες μισθολογικές αυξήσεις στη Γερμανία). Τα «ωραία χρόνια» πριν το 2008 οι μισθοί στην Ελλάδα αυξήθηκαν υπερβολικά γρήγορα. Κανονικά, χάρη στην υποτίμηση, η ύπαρξη της δραχμής θα είχε αντισταθμίσει αυτή την τάση, αλλά στην ευρωζώνη δραχμή δεν υπάρχει. Οπότε δια των μισθολογικών τους αυξήσεων οι Έλληνες εργαζόμενοι έθεσαν εαυτόν εκτός αγοράς.

Η δεύτερη στατιστική είναι συνέπεια της μείωσης της ελληνικής ανταγωνιστικότητας. Μας λέει απλά πως η Ελλάδα ξοδεύει πολύ περισσότερα για να αγοράζει εισαγόμενα προϊόντα από όσα κερδίζει πουλώντας προϊόντα της στο εξωτερικό. Συνολικά η ελληνική οικονομία ξοδεύει 10% περισσότερα από όσα εισπράττει, κι αυτό ισχύει και σήμερα, μετά τις κυβερνητικές περικοπές. Η συμφωνία για το «κούρεμα» ίσως να το μειώσει αυτό λιγάκι -ως και κατά 2%- λόγω της μείωσης του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους. Αλλά αν η Ελλάδα θέλει να μπορέσει να αποπληρώσει τα χρέη της, υπάρχει ανάγκη να φτάσει στο μηδέν, ίσως και να γίνει πλεονασματικός.

Εντωμεταξύ πάντως, προκειμένου να χρηματοδοτήσει το 10% των περιττών δαπανών της, η ελληνική οικονομία συνολικά συνεχίζει να βρίσκει τα λεφτά από αλλού, κυρίως από τον εξωτερικό δανεισμό.

Φυγή κεφαλαίων

Αλλά ο υπόλοιπος κόσμος είναι απρόθυμος να δανείσει στην Ελλάδα -κι αυτός είναι ο λόγος που η ΕΕ και το ΔΝΤ αναγκάστηκαν να βγουν μπροστά για να σώσουν το ελληνικό κράτος και η ΕΚΤ αναγκάστηκε να διασώσει τις ελληνικές τράπεζες.

Όμως οι ξένοι δανειστές δε φοβούνται απλά πως το ελληνικό κράτος δε θα κατορθώσει να αποπληρώσει τα χρέη της. Φοβούνται πως η Ελλάδα θα φύγει από το ευρώ. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα χρεοκοπήσουν όχι μόνο το ελληνικό κράτος, αλλά κι όλοι οι Έλληνες, καθώς θα μετατρέπουν τα εισοδήματά τους σε δραχμές υποτιμημένες κατά πάνω από 50%.

Επίσης, οι διεθνείς αγορές δεν είναι οι μόνες που φοβούνται έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ.

Η τρίτη μας στατιστική δείχνει μεγάλη φυγή κεφαλαίων, καθώς οι επιχειρήσεις, και σταδιακά οι απλοί Έλληνες, εξάγουν τα λεφτά τους ή ρευστοποιούν τις καταθέσεις τους και τις τοποθετούν σε θυρίδες -ή στη Γερμανία. Οπότε το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι τα λεφτά έπαψαν να εισέρχονται στην Ελλάδα· είναι πως κι αυτά που υπήρχαν διαφεύγουν στο εξωτερικό! Πράγμα που καθιστά ακόμα δυσχερέστερο για το τραπεζικό σύστημα να επιτελέσει το βασικό του ρόλο, της υποστήριξης στην ελληνική οικονομία.

Κι έτσι φτάνουμε στην επόμενη στατιστική μας: από οικονομικής απόψεως, η Ελλάδα έχει βουλιάξει για τα καλά. Οι τράπεζες δε δανείζουν. Οι επιχειρήσεις δεν επενδύουν. Οι απλοί Έλληνες -που έχουν χάσει τη δουλειά τους ή φοβούνται πως θα τη χάσουν- περικόπτουν τα έξοδά τους. Και φυσικά η ελληνική κυβέρνηση διατάχθηκε να περικόψει τις δαπάνες της.

Κι όμως, συνολικά η Ελλάδα συνεχίσει να κάνει σπατάλες -και άρα να εξαναγκάζεται να δανείζεται από το εξωτερικό- ίσες με το 10% της αξίας όλων όσων παράγει η χώρα το χρόνο. Είτε οι επώδυνες δαπάνες (για όλους τους Έλληνες, όχι μόνο για την κυβέρνηση) συνεχίζονται για πολλά-πολλά ακόμα χρόνια, είτε η Ελλάδα προχωράει στην «πυρηνική» επιλογή και φεύγει από το ευρώ (που είναι ο ταχύτερος και ασφαλέστερος τρόπος να κερδίσει σε ανταγωνιστικότητα και να μηδενίσει το τρέχον έλλειμμά της στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αλλά είναι επίσης ακραία οδυνηρός).

Α! Υπάρχει κι άλλη μια στατιστική! Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση που έγινε το Νοέμβριο, τα τρία τέταρτα των Ελλήνων συνεχίζουν να υποστηρίζουν τη συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη.

Τελικά όμως, μία από αυτές τις στατιστικές θα πρέπει να διαψευσθεί.